Instytut Historii Historia studia stacjonarne II stopnia Specjalność: Historia z edytorstwem naukowym, WOS, Kultura krajów śródziemnomorskich SYLABUS Przedmiot Statystyka i demografia historyczna Prowadzący dr Małgorzata Czapska Forma zajęć konwersatorium /+ wykład/ Rok studiów I rok semestr zimowy 2011/2012 Liczba godzin 30 Punkty ECTS 4 (wykład + ćwiczenia) Forma Zaliczenie z oceną, egzamin zaliczenia Wymagania wstępne Cele dydaktyczne Treści kształcenia W trakcie zajęć studenci zapoznają się z podstawowymi problemami metod kwantytatywnych /ilościowych/, wśród których metoda statystyczna odgrywa główną rolę. Ponadto znajomość metody statystycznej ma się przyczynić do rozwijania u studenta form ścisłego, logicznego i syntetycznego myślenia. Obok wiedzy teoretycznej, studenci nabywają umiejętności praktycznych przydatnych w pracy zawodowej, uczą się stosowania metod statystycznych w badaniach historycznych. Poznając podstawowe problemy demografii historycznej wdrażają się do procedur generalizujących /syntetycznych a także modelowych/. Metody dydaktyczne Warunki zaliczenia przedmiotu Tematyka zajęć Rozmowa nauczająca, dyskusja, praca pod kierunkiem, praca z tekstem źródłowym Aktywne uczestnictwo w zajęciach, udział w dyskusji. Dopuszczalna jest jedna nieobecność. Obowiązuje zasada, że za każdą kolejną nieobecność należy wykazać się znajomością publikacji której treść koresponduje z tematyką konwersatorium. Pozytywna ocena z kolokwium. 1. Zakres i zadania statystyki i demografii historycznej /podział, literatura omówienie programu zajęć/ 2. Przedmiot statystyki i jej podstawowe pojęcia: jednostka, masa /zbiorowość statystyczna/, cecha statystyczna /mierzalna-ilościowa, niemierzalna- jakościowa/ Etapy poznania zjawisk masowych /etapy badania statystycznego/
-obserwacja /wyczerpująca i niewyczerpująca SCHEMAT/, -konstrukcja -odkrycie i powstające na każdym z nich rodzaje źródeł statystycznych: -ewidencja -sprawozdanie -materiały ściśle statystyczne Burzyński A., Elementy statystyki dla historyków, t. 1, Kraków 1980, s. 139-141, 143-146,148. Dyba M., Obersztyn A., Elementy statystyki dla historyków, Katowice 1978, s. 31-48. 3. Źródła umożliwiające badania historyczno-statystyczne : -pochodzenia statystycznego -typu instytucjonalnego -dotyczące zjawisk indywidualnych występujących w skali masowej i odpowiadające im rodzaje grupowania statystycznego: -konwencjonalne -instytucjonalne -analityczne Kula W., Problemy i metody historii gospodarczej, s. 343-406. 4-5. Szeregi statystyczne: -szczegółowy -rozdzielczy oparty na cesze ilościowej -strukturalny oparty na cesze jakościowej -dynamiczy -geograficzny -kumulacyjny. Prezentacja tabelaryczna i graficzna materiału statystycznego: wykresy typu: koło /kołowy/, kwadrat -diagram-wykres liniowy -histogram-wykres słupkowy -piramida wieku
-kartogram -ogiwa. Powiązanie poszczególnych rodzajów szeregów statystycznych z odpowiadającą im formą wykresu statystycznego. Zając K., Zarys metod statystycznych, Warszawa 1994, s. 79-104, 110-129. Burzyński A., Zarys metod statystycznych, t. 1, Kraków 1980, s. 149-153, 195-197, 204-207. Kocimowski K., Kwiatek J., Wykresy i mapy statystyczne, Warszawa 1976. Zieliński R., Tablice statystyczne, Warszawa 1972. 6. Średnie statystyczne klasyczne: arytmetyczna prosta i ważona, geometryczna, harmoniczna ; pozycyjne: dominanta i mediana. Liczby względne /wskaźniki dynamiki o podstawie stałej i łańcuchowej, wskaźniki struktury i natężenia/ Krzysztofiak M., Luszniewicz A., Statystyka, Warszawa 1981, s. 88-98. Burzyński A., Elementy statystyki dla historyków, t.1, Kraków 1980, s. 149-166 Zając K., Zarys metod statystycznych, Warszawa 1994, s. 302-307. 7. Badania reprezentacyjne: -pojęcie i liczebność próby -dobór losowy /zależny, niezależny/ -quasi-losowy /wypadkowy, literowy, systematyczny/ -warstwowy -typologiczny Burzyński A., Elementy statystyki dla historyków, t.1, Kraków 1980, s. 144-145, 230-233. Dyba M., Obersztyn A., Elementy statystyki dla historyków, Katowice 1978, s. 38-42. Krzysztofiak M., Urbanek D., Metody statystyczne, Warszawa 1978. Szulc S., Metody statystyczne, Warszawa 1968. Zastępa R., Metoda reprezentacyjna, Warszawa 1972. D E M O G R A F I A 1. Przegląd źródeł prestatystycznych /wykazy podatkowe, źródła metrykalne/.
Rejestry poboru łanowego. Źródła Rejestr poborowy woj.. krakowskiego z 1629 r., wyd. pod red. S. Inglota. Wrocław 1956. Rejestr poborowy woj. krakowskiego z 1680 r., pod. red. S. Inglota, Wrocław 1959. Rejestr poborowy woj. lubelskiego 1620-1626, pod red. S. Inglota, Wrocław 1957. Rejestr poborowy powiatu sandomierskiego z 1629 r., wyd. Guldon Z., Stępkowski L., Teki Archiwalne /nadbitka/. Rejestr poborowy ziemi przemyskiej z 1628 r., wyd. Z. Budzyński, K. Przyboś, Rzeszów-Przemyśl 1997. Rejestr poborowy ziemi przemyskiej z 1651 r., wyd. Z. Budzyński, Rzeszów-Przemyśl 1997. Rejestr poborowy ziemi sanockiej z 1640 r; wyd. Z. Budzyński, Rzeszów-Przemyśl 1998. Rejestr poborowy ziemi sanockiej z 1655 r; wyd. Z. Budzyński, Rzeszów-Przemyśl 1998. Gieysztorowa I., Wstęp do demografii staropolskiej, Warszawa 1976, s. 163-184. Guldon Z., Wajda K., Źródła statystyczne do dziejów Pomorza Wschodniego i Kujaw od XVI do początków XX w., Toruń 1970, s. 12-27. Pałucki W., Uniwersały poborowe z 1563 r., KHKM, R.14, 1966, s.519-533. Gieysztorowa I., Źródła i szacunki w badaniach osadnictwa i demografii Polski XVI i XVII w., KHKM, R. 10, 1962, nr 3-4, s. 575-591. Górska K., Przyczynek do krytyki rejestrów poborowych z XVI w., Studia Źródłoznawcze 1957, t.1, s. 185-189. 2. Rejestry podymnego. Źródła Uniwersał w sprawie poboru podymnego w 1629 r., wg.: Volumina legum, t. III, wyd. J. Ochryzki, Petersburg 1859, s. 290-291, 605-610/. Fryderyk Józef Moszyński, O dysproporcji podatków, wg.: Głos JW. Moszyńskiego sekretarza WKsL, posła bracławskiego z dnia 9 marca 1789 r. W przedmiocie jego projektu podatku na wojsko, rkps. w Bibliotece Narodowej w Warszawie. Guldon Z., Wajda K., Źródła statystyczne do dziejów Pomorza Wschodniego i Kujaw od XVI do początków XX w., Toruń 1970, Aneks źródłowy, tekst 1,2,5,6 - s. 125-126, 128. I. Gieysztorowa, Wstęp do demografii staropolskiej, Warszawa 1976, s. 185-191. Z. Guldon, K. Wajda, Źródła do dziejów Pomorza Wschodniego i Kujaw..., s. 28-40. Guldon Z., Zaludnienie Polski w 1629 r., Zapiski Historyczne, t.xxxiii, 1968, z. 4, s.666-674. 10. Rejestry pogłównego. Źródła
Senkowski J., Uniwersał poboru pogłównego z 1590 r., KHKM, R. 18, 1970, s. 61-84. tegoż; Zachowane rejestry pogłównego z 1590 r., KHKM, R. 18, 1970, s. 403-425. Guldon Z., Wajda K., Źródła statystyczne do dziejów Pomorza Wschodniego i Kujaw od XVI do początków XX w., Toruń 1970, Aneks źródłowy, tekst 3,4,6-s. 126-128. Gieysztorowa I., Wstęp do demografii staropolskiej, Warszawa 1976, s. 192-197. Guldon Z., Wajda K., Źródła do dziejów Pomorza Wschodniego i Kujaw..., s. 41-52. 11.Spisy kościelne z XVI-XVIII w. /spisy ludności poszczególnych diecezji, wizytacje kościelne, księgi stanu dusz/. Guldon Z., Wajda K., Źródła do dziejów Pomorza Wschodniego i Kujaw..., s. 53-57. Gieysztorowa I., Wstęp do demografii staropolskiej, Warszawa 1976, s. 116-144 Kracik J., Wokół spisu ludności diecezji krakowskiej z 1787 r., Studia Historyczne, R. 28, 1985, z. 1, s. 29-37. Kumor B., Spis ludności diecezji płockiej biskupa Michała Jerzego Poniatowskiego z 1776 r., Przeszłość Demograficzna Polski 1976, t. 9, s. 67-94. tegoż, Przedrozbiorowe wizytacje kościelne jako źródło demograficzne, PDP 1969, t. 2, s. 3-36. tegoż, Księgi status animarum w diecezjach polskich /do 1918 r./, PDP 1967, t. 1, s. 89-110. Szczypiorski A., Rejestr Ludności miasta Daleszyce z lat 1797-1804, KHKM, R. 11, 1963, nr 3-4. Brodnicka E., Ludność parafii Wieleń nad Notecią w drugiej połowie XVIII w., PDP 1969, t. 2, s. 177-215. Głowacki H., Spis parafian leśnickich z roku 1720, PDP 1967, t. 1, s. 195-220. 12.Rejestracja ruchu naturalnego ludności /księgi metrykalne, akta USC/. Kumor B., Metryki parafialne w archiwach diecezjalnych, KHKM 1966, t. 14, s. 65-75. Guldon Z., Wajda K., Źródła do dziejów Pomorza Wschodniego i Kujaw, s. 61-74. Gieysztorowa I., Wstęp do demografii staropolskiej, Warszawa 1976, s. 86. Podstawowe współczynniki demograficzne: dzietności, rodności, małżeństw, zgonów Michalewicz, Elementy demografii historycznej, Kraków 1973, s.252-255, 302-303,332-333.
13. Dorobek statystyczny Sejmu Czteroletniego. Guldon Z., Wajda K., Źródła do dziejów Pomorza Wschodniego I Kujaw, s. 58-60. Gieysztorowa I., Wstęp do demografii staropolskiej, Warszawa 1976, s. 110-116. Konferowicz S., Fryderyk Józef Moszyński statystyk doby Sejmu Czteroletniego, Warszawa 1961, Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Polanowania i Statystyki. Monografie i Opracowania, z. 7 14. Zaludnienie ziem polskich do XVIII w. Zaludnienie ziem polskich w XIX- XX w. Gieysztorowa I., Ludność, w: Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945 r., t. 1, Warszawa 1981, s. 429-441. Historia Polski w liczbach, wyd. GUS, t. 1, /Ludność, terytorium/, Warszawa 1994 S T A T Y S T Y K A Literatura Burzyński A., Elementy statystyki dla historyków, t. 1-2, Kraków 1980. Dyba M., Obersztyn A., Elementy statystyki dla historyków, Katowice 1978. Zając K., Zarys metod statystycznych, Warszawa 1994 / i wydania wcześniejsze/. Kula W., Problemy i metody historii gospodarczej, Warszawa 1963. Kocimowski K., Kwiatek J., Wykresy i mapy statystyczne, Warszawa 1976 D E M O G R A F I A Gieysztorowa I., Wstęp do demografii staropolskiej, Warszawa 1976. Guldon Z., Wajda K., Źródła statystyczne do dziejów Pomorza Wschodniego i Kujaw od XVI do początków XX wieku, Toruń 1970. Michalewicz J., Elementy demografii historycznej, t. 1-2, Kraków 1973. Michalewicz J., Elementy demografii historycznej, Warszawa 1979. Gieysztorowa I., Ludność, w: Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945 r., t. 1, Warszawa 1981, s. 429-441.
Holzer J., Demografia, Warszawa 2003. Historia Polski w liczbach, wyd. GUS, t. 1, /Ludność, terytorium/, Warszawa 1994. Literatura uzupełniająca Literatura uzupełniająca z zakresu statystyki: Maksimowicz-Ajchel, A. Wstęp do statystyki. Metody opisu statystycznego, Warszawa 2007. Bobrowski D., Wybrane metody wnioskowania statystycznego, Poznań 2001. Clauss G., Ebner H., Podstawy statystyki dla psychologów, pedagogów i socjologów, Warszawa 1972. Cleeg F., Po prostu statystyka, Warszawa 1994. Czempas J., Elementy statystyki, podstawowe mierniki i metody, Dąbrowa Górnicza 2000. Dobosz M., Wspomagana komputerowo statystyczna analiza wyników badań, Warszawa 2001. Dolny E., Podstawy statystyki, Toruń 2000. Gajek L., Wnioskowanie statystyczne: modele i metody, Warszawa 2000. Grzegorzewski P., Rachunek prawdopodobieństwa i statystyka, Warszawa 2001. Juszczyk S., Statystyka dla pedagogów. Zarys wykładu, Toruń 2001. Krajewska A., Statystyka dla pedagogów, Białystok 2001. Krzysztofiak M., /red./, Statystyka dla ekonomistów. Statystyka społeczno ekonomiczna, Warszawa 1970. Krzysztofiak M., Luszniewicz A., Statystyka, Warszawa 1981. Krzysztofiak M., Urbanek D., Metody statystyczne, Warszawa 1978. Krzysztofiak M., Statystyka dla wyższych zawodowych studiów ekonomicznych, Warszawa 1981. Luszniewicz A., Metody wnioskowania statystycznego, Warszawa 2001. Luszniewicz A., Statystyka ogólna, Warszawa 1981. Luszniewicz A., Statystyka z pakietem komputerowym Statistica TMPL; teoria i zastosowania; Warszawa 2001. Łachowski J., Metody statystyczne w naukach pedagogicznych, Bydgoszcz 1978. Łaniec J. D., Elementy statystyki dla pedagogów, Olsztyn 1994. Rogoziński Z., Statystyka społeczna. Opis statystyczny. Warszawa 1964. Rogoziński Z., Wstęp do statystyki społecznej. Przedmiot, zadania, metody zastosowania, Warszawa 1969.
Sobiecki J., Elementy statystyki dla pedagogów, Siedlce 2001. Sztumski J., Wstęp do metod i technik badań społecznych, Katowice 1995. Sojka E., Statystyka w przykładach i zadaniach, Tychy 2003. Szulc S., Metody statystyczne, Warszawa 1968. Zastępa R., Metoda reprezentacyjna, Warszawa 1972. Zieliński R., Tablice statystyczne, Warszawa Literatura uzupełniająca z zakresu demografii: Holzer J., Podstawy analizy demograficznej. Warszawa 1963. Kędelski M., Paradysz J., Demografia, Poznań 1990. Kurkiewicz J., Podstawy analizy demograficznej, Warszawa 1992. Kurkiewicz J., Pociecha J., Zając K., Metody wielowymiarowej analizy porównawczej w badaniach rozwoju demograficznego, Warszawa 1991. Pressat R., Analiza demograficzna. Metody, wyniki, zastosowanie, Warszawa 1966. Rosset E., Demografia Polski, t. 1-2, Warszawa 1975. Rosset E., Trwanie życia ludzkiego, Wrocław 1979. Adresy stron internetowych Objaśnienia: literatura podstawowa Literatura literatura uzupełniająca