Ewaluacja biegłości językowej Od pomiaru do sztuki pomiaru Testowanie biegłości językowej w zakresie języków wizualnoprzestrzennych 22 września 2014 Prof. dr hab. Marek Świdziński Zakład Językoznawstwa Komputerowego Instytut Języka Polskiego UW e-mail: m.r.swidzinski@uw.edu.pl Mgr Małgorzata Czajkowska-Kisil Instytut Głuchoniemych, Warszawa e-mail: maczajkis@wp.pl
Program Teza O nas Krótka historia Głuchych Głusi jako diaspora Języki wizualno-przestrzenne: PJM PJM jako język obcy Lektorat dla Głuchych Podsumowanie 2
Teza Standaryzacja testów biegłości PJM teoretycznie bardzo trudna (niemożliwa?) Przyczyny: lingwistyczne wewnętrzne (struktura) lingwistyczne zewnętrzne (komunikacja) społeczne (specyfika populacji) 3
O nas Prof. dr hab. Marek Świdziński: lingwistyka ogólna, formalna, informatyczna gramatyka polska: składnia współczesnej polszczyzny Gramatyka formalna jęyka polskiego (1992) Nie lingwista migowy! 4
O nas Mgr Małgorzata Czajkowska-Kisil: CODA!!! surdopedagogika lingwistyka migowa opis gramatyczny PJM (doktorat 2014) koncepcja i program nauczania PJM koncepcja i program lektoratu bolońskiego projekt Studiów Podyplomowych Polski Język Migowy 5
O nas Świata Ciszy na Wydziale Polonistyki od 1996: Konwersatorium Z problemów komunikacji niesłyszących (1996- ). Lektorat PJM od 1998. Projekt KBN Studia nad kompetencją językową i komunikacją niesłyszących (1999-2002). Lektorat boloński od 2009. Studia Podyplomowe Polski Język Migowy od 2008 (obecnie IV edycja). Pracownia Lingwistyki Migowej 2010 (dr Paweł Rutkowski i zespół): liczne granty badawcze i projekty europejskie. Środkowoeuropejskie centrum Sign Linguistics. W szczególności: budowa Korpusu PJM. Elementarz dla głuchych. 6
O nas 7
O nas 8
O nas Pracownia Lingwistyki Migowej 9
O nas Ekipa lektorów: Mgr Małgorzata Czajkowska-Kisil Mgr Monika Grabowska-Dobrowolska Mgr Anna Gronowska Dr Iwona Grzesiak Mgr Agnieszka Laskowska-Klimczewska Mgr Joanna Łacheta Romuald Szurik (e-lektorat od 2006) Mgr Marcin Daszkiewicz Bartosz Marganiec Ekipa tłumaczy 10
Krótka historia Głuchych Głuchy (potocznie) ten, kto nie słyszy (i często też nie mówi) Głusi, niedosłyszący i ogłuchli. Niektórzy Głusi słyszą. Niektórzy niesłyszący nie są Głuchymi. Głuchy (pisany przez duże G ) to człowiek, który w niemowlęctwie przyswoił język migowy. Głusi dynastyczni. CODA. 90% głuchych ma rodziców słyszących 11
Krótka historia Głuchych Arystoteles (IV w. p.n.e.) autor tragicznego stereotypu: głuchy = głupi... 2000 lat dyskryminacji Głuchych. Głusi mniejszość językowo-kulturowa, często poza prawem. Przełom: koniec XVI wieku początki edukacji głuchych. Pierwsze szkoły dla niesłyszących: XVIII wiek. Thomas Braidwood, Charles-Michel de l Epée, Samuel Heinicke, ks. Jakub Falkowski i Instytut Głuchoniemych i Ociemniałych w Warszawie: 1817 XIX-wieczna doktryna oralizmu: głuchy MUSI mówić i słyszeć. Języki migane: SJM. Filozofia dwujęzyczności. 12
Krótka historia Głuchych ks. de l Epée King Jordan ks. Jakub Falkowski 13
Krótka historia Głuchych XXI wiek dwujęzyczność: Pierwszy język Głuchego: PJM. Słyszący rodzice głuchego dziecka muszą poznać PJM. Język polski foniczny drugi język, język obcy. Głuche dziecko nie jest z lingwistycznego punktu widzenia Polakiem: to cudzoziemiec. Nauczanie języka polskiego w szkole dla niesłyszących to kurs // lektorat języka obcego. 14
Głusi jako diapora Nie taka: 15
Głusi jako diapora Tylko taka: 16
Głusi jako diaspora Komunikacja Głuchych: 5 ograniczeń Głusi populacja w rozproszeniu (dispersed diaspora) Przekaz wizualno-przestrzenny, docierający punktowo Warunek powodzenia komunikacji: kontakt fizyczny rozmówców. Nabywanie języka przez kontakt fizyczny. Doskonalenie JWZ ograniczone przez słabą dostępność techniczną tekstu. 17
Języki wizualno-przestrzenne: PJM 18
Do niedawna uważano, że używanie narzędzi jest czymś, co wyróżnia człowieka spośród innych zwierząt. Potem okazało się, że narzędzi używają małpy, ptaki, wiele innych ssaków, a w końcu nawet bezkręgowce. Pod koniec ubiegłego roku do Internetu trafił film nakręcony przez naukowców z Muzeum Victorii w Australii, na którym ośmiornica z gatunku Octopus marginatus zbiera skorupy orzechów kokosowych i chowa się w nich. Ośmiornica Octopus marginatus zamieszkuje tropikalne wody zachodniego Pacyfiku. Gatunek ten już kilka lat temu wywołał sensację w świecie nauki. Okazało się bowiem, że usiłuje "chodzić" na dwóch spośród ośmiu "nóg". Najnowsze badania dowodzą, że oprócz tego używa także narzędzi. [ ] Języki wizualno-przestrzenne: PJM 19
Języki wizualno-przestrzenne: PJM Cechy strukturalne PJM Kanał wizualno-przestrzenny. Ulotność przekazu: nie ma subkodu pisanego. Wiele artykulatorów, symultaniczność, niemanualności. Tekst jest 3D, z dynamiką i wieloma parametrami ruchu. Gramatyka przestrzenna: przestrzeń jest kształtem i sensem zarazem. Niektóre elementy reprezentacji semantycznej są jednostkami tekstu. Słownik otwarty: neologizmy, elementy obce, pantomima. Niezwykle rozwinięta wariancja. 20
Języki wizualno-przestrzenne: PJM Użycie PJM i specyfika populacji Idiolekty a system: system jest zbiorem idiolektów. Nieistnienie jednej normy. Niemożliwość egzekucji normy. 21
Lektorat boloński od 2009 Słuchacze: studenci różnych kierunków UW. Nie tylko filolodzy Raczej nie lingwiści. Na ogół bez uprzednich doświadczeń z Głuchymi. Na ogół nie pracujący z Głuchymi. Lektorzy: słyszący (A1, A2), Głusi (B1, B2). Techniki multimedialne standard. Wyniki dobre. PJM jako język obcy Wydaliśmy kilkadziesiąt certyfikatów. Jedyny taki uniwersytet w Polsce 22
PJM jako język obcy Egzamin certyfikacyjny (Generalnie: nie ma tłumaczenia polski-pjm ani PJM-polski) Test 1 Wypowiedź na temat ulubionego filmu fabularnego. Wskaźniki oceny: płynność komunikatywność słownictwo poprawność gramatyczna wykorzystanie mimiki i przestrzeni. 23
PJM jako język obcy Test 2 Klip filmowy w PJM odpowiedzi na pytania do tekstu. 24
PJM jako język obcy Test 3 Formy i struktury gramatyczne Rozpoznawanie błędów gramatycznych w tekście PJM (krótkie klipy) Odpowiedzi na pytania w PJM typowe sytuacje komunikacyjne. Tekst PJM z lukami do uzupełnienia (brak komponentu niemanualnego, klasyfikatory) (klipy). Typowa sytuacja komunikacyjna (klip): po prezentacji trzeba ułożyć zdanie adekwatne do sytuacji (frazeologia migowa) 25
PJM jako język obcy Test 4. Oglądanie scenki z życia codziennego opowiadania w PJM Rozmowa z egzaminatorem: przedstawienie się przeczytanie / wysłuchanie tekstu polskiego i opowiedzenie go w PJM rozmowa z egzaminatorem na temat (do wyboru) zainteresowań, planów, wydarzeń kulturalnych lub politycznych. 26
PJM jako język obcy 27
Jak punktujemy? PJM jako język obcy 28
PJM jako język obcy Problem: czy można wydać certyfikat biegłości rodzimemu użytkownikowi PJM? TAK!!! Dlaczego? 29
Szkoły dla niesłyszących: język wykładowy: polski lub SJM brak przedmiotu PJM Lektorat dla Głuchych zdawanie egzaminu maturalnego w PJM formalnie niemożliwe PJM na maturze jako język obcy niemożliwy Jeszcze do niedawna: nie ma takiego języka (w sensie prawnym). Ustawa o języku migowym i innych środkach komunikowania się (19.08.2011) 30
Konsekwencje: Lektorat dla Głuchych Szkoła dla niesłyszących nie jest źródłem normy (jak Oxford, Amsterdam, Gallaudet) Głuchy skazany na indywidualne rozwijanie // doskonalenie swojego PJM tak jakby to był język obcy Gluchy może potrzebować lektoratu 31
Studia Podyplomowe Polski Język Migowy Uczestnicy: słyszący i głusi//głusi Jeden z przedmiotów: lektorat PJM (55h, co szósta godzina) Egzamin z PJM Testowanie: podobne, ale system oceny różny Duży rozrzut ocen Lektorat dla Głuchych Standaryzacja dużo trudniejsza. 32
Podsumowanie Testowania biegłości w zakresie PJM trudne z 3 powodów: struktura języka natura komunikacji wizualno-przestrzennej natura populacji. Nie istnieje norma PJM. PJM to dla niektórych głuchych (dla większości?) język obcy. Status prawny PJM niejasny. Szkoła dla niesłyszących w Polsce XIX-wieczne. Społeczność Głuchych powoli bierze sprawy we własne ręce (GMG4). The future will be ours! 33
Dziękujemy za uwagę! 34