OCENA PRZEGLĄDU FUNKCJONOWANIA SYSTEMU EMERYTALNEGO Poprawna diagnoza błędne wnioskowanie Centrum im. Adama Smitha 27 czerwca 2013 roku 1
Centrum wobec OFE Nie jesteśmy przeciwnikami OFE Jesteśmy zwolennikami wolnego wyboru Jesteśmy wrogami monopoli i przywilejów 2
Przedmiot Przeglądu Niestety, wbrew zobowiązaniu wynikającemu z przepisów ustawy i samemu tytułowi Przeglądu, rząd dokonał jedynie przeglądu OFE, a nie systemu emerytalnego. Nie uwzględnił więc wad całego systemu, które OFE utrwalają. 3
Gra słów Podtytuł Przeglądu : Bezpieczeństwo dzięki zrównoważeniu nawiązuje do tytułu opracowania będącego podstawą wprowadzenia reformy Bezpieczeństwo dzięki różnorodności z 1998 roku, autorstwa twórców OFE. Ciekawe, czy to zamierzona ironia, bo wyjątkowo trafna! 4
Podstawowa, genetyczna wada systemu System emerytalny finansowany z opodatkowania pracy ludzi wkraczających w wiek produkcyjny i reprodukcyjny prowadzi do katastrofy demograficznej i finansowej. 5
Podstawowa wada reformy emerytalnej Nie można przejść od repartycyjnego do kapitałowego systemu emerytalnego w demokratycznym społeczeństwie, w którym 1/3 wyborców to emeryci, a 1/3 budżetu państwa to emerytury. 6
Fakty, Mity, Sofizmaty Mit 1. W OFE oszczędzamy Mit 2. W OFE są nasze pieniądze Mit 3. OFE generują wzrost gospodarczy Mit 4. OFE służą gospodarce Mit 5. OFE zwiększają bezpieczeństwo emerytalne 7
W OFE oszczędzamy Nic nie oszczędzamy! Oszczędności to: z indywidualnego punktu widzenia część przychodu nie przeznaczona na konsumpcję lub inwestycje, czyli niezrealizowane wydatki na istniejące dobra lub usługi. ze społecznego punktu widzenia źródło finansowania inwestycji. 8
W OFE są nasze pieniądze Nie ma tam pieniędzy! W OFE są głównie obligacje skarbu państwa i akcje. + Obligacje, które dziś OFE kupują od skarbu państwa za pieniądze, które skarb państwa odebrał przedsiębiorcom i pracownikom, a następnie przekazał do OFE. + Akcje, których wartość będzie zależała od popytu na nie, który będzie zależał od koniunktury gospodarczej, która będzie zależał od podaży pracy i popytu na nią, który będzie zależał od ceny pracy, która zależy od jej opodatkowania (m.in. tzw. składkami na ubezpieczenia emerytalne). 9
To co jest w OFE nie jest nasze Wyroku Sądu Najwyższego z 4 czerwca 2008 roku (Sygn. akt II UK 12/08 ): System emerytalny ( ) nie został skonstruowany przez ustawodawcę dla indywidualnych ubezpieczonych ( ) Powstający z mocy przepisów ustawy stosunek ubezpieczenia społecznego ma charakter publicznoprawny (...) Środki na ubezpieczenie społeczne, w szczególności emerytalne, są i będą przeznaczone na wypłatę świadczeń dla innych podmiotów aniżeli ich płatnik i w tym znaczeniu są środkami publicznoprawnymi ( ) Składki na ubezpieczenia emerytalne nie są prywatną własnością członka funduszu ( ) Składka emerytalna posiada publicznoprawny ubezpieczeniowy charakter, który zachowuje nadal po przekazaniu przez ZUS jej części do funduszu. 10
Generują wzrost gospodarczy Nie generują bo wprowadzenie OFE spowodowało: Zwiększenie opodatkowania pracy (dodatkowa tzw. składka emerytalna); Zwiększeniem długu publicznego i jego kosztów obsługi (spłacanego dzisiaj i w przyszłości przez podatników); Transfer środków finansowych ze sfery wytwórczej na rynki spekulacyjne (od głównego pracodawcy, tj. sektora MSP na GPW); Wyparcie z procesu prywatyzacji przedsiębiorców na rzecz funduszy spekulacyjnych (OFE kupują prywatyzowane spółki za pieniądze odebrane przedsiębiorstwom - pracodawcom); Opodatkowanie realnej gospodarki (sfery wytwórczej) kwota ponad 17 mld Pln na rzecz drogiego pośrednika (skumulowana marże i prowizje dla OFE w ciągu 13 lat, bez żadnej wartości dodanej z ich strony); 11
Służą gospodarce Nie służą EMERYCI OBECNI EMERYCI PRZYSZLI TRANSFER OD MIŚ DO EMERYTURA STARY PORTFEL EMERYTUTY II FILAR BUDŻETÓWKA INWESTYCJE II FILAR GIEŁDA SKARB PAŃSTWA WYKUP POŻYCZKA II FILAR POŻYCZKA BUDŻETÓWKA SKŁADKA II OFE II FILAR WYKUP WYKUP INWESTYCJE II FILAR INWESTYCJE ZAGRANICZNE BUDŻETÓWKA BUDŻETÓWKA WYWÓZ KAPITAŁU ZWROT PODATKI KREDYT DOPŁATY DO STAREGO PODATKI BANKI KREDYT ZWROT ZUS SKŁADKA II PRZEDSIĘBIORCY PRACOWNICY INWESTYCJE (WYKUP AKCJI OD OFE) 12
Gwarantują bezpieczeństwo emerytalne Nie gwarantują Wysokość naszych emerytur będzie zależała wyłącznie lub przede wszystkim od dwóch czynników: wysokości dochodu narodowego gdy będziemy na emeryturze (czynnik ekonomiczny) podziału dochodu narodowego między pokolenie czynne zawodowo i emerytów (czynnik polityczny) Dochód narodowy zależał będzie od tego, jak wiele osób będzie pracowało i z jaką wydajnością. To ile osób będzie pracowało, zależy od tego: ile zrobimy dzieci i jak je wychowamy; jakie stworzymy im warunki do pracy. Jaka będzie wydajność ich pracy zależeć od nich samych. 13
Problemy do rozwiązania postawione przez rząd (s. 82-83 Przeglądu) Co zrobić, by wyeliminować negatywne oddziaływanie OFE na przyszłe emerytury? Jak zwiększyć efektywność OFE w inwestowaniu? Jak ograniczyć niekorzystny wpływ zmian demograficznych na wartość aktywów OFE? Jak wyeliminować, czy choćby ograniczyć, ryzyko spadku wartości kapitału emerytalnego w warunkach złej koniunktury, szczególnie w ostatnich latach aktywności zawodowej ubezpieczonego? Jakie działania powinno podjąć państwo, żeby dobrowolne, prywatne oszczędności stanowiły istotne dopełnienie świadczenia z publicznego systemu? 14
Co zrobić, by wyeliminować negatywne oddziaływanie OFE na przyszłe emerytury? Skoro OFE negatywnie oddziaływają na przyszłe emerytury to należy je zlikwidować! 15
Jak zwiększyć efektywność OFE w inwestowaniu? Uczynić je dobrowolnymi by wyniki były zachętą dla oszczędzających do powierzania OFE oszczędności 16
Jak ograniczyć niekorzystny wpływ zmian demograficznych na wartość aktywów OFE? To zły system emerytalny, którego elementem są OFE, niekorzystnie wpływa na demografię. Trzeba zmienić system emerytalny i sposób jego finansowania żeby korzystnie wpłynąć na demografię. 17
Jak wyeliminować, czy choćby ograniczyć, ryzyko spadku wartości kapitału emerytalnego w warunkach złej koniunktury, szczególnie w ostatnich latach aktywności zawodowej ubezpieczonego? Nie ma żadnego kapitału emerytalnego poza akcjami nabywanymi przez OFE. Reszta to zobowiązania podatników. Wartość tych akcji będzie zależała od popytu na nie (patrz slajd 8) [ który będzie zależał od koniunktury gospodarczej, która będzie zależał od podaży pracy i popytu na nią, który będzie zależał od ceny pracy, która zależy od jej opodatkowania (m.in. tzw. składkami na ubezpieczenia emerytalne)] 18
Jakie działania powinno podjąć państwo, żeby dobrowolne, prywatne oszczędności stanowiły istotne dopełnienie świadczenia z publicznego systemu? Państwo powinno powiedzieć ludziom prawdę o systemie emerytalnym i pozostawić im większą część ich dochodów na wychowywanie dzieci lub oszczędzanie. 19
KSIĄŻKI EKSPERTÓW CENTRUM DOTYCZĄCE SYSTEMU EMERYTALNEGO 20