STATUT PAŃSTWOWEJ SZKOŁY MUZYCZNEJ I STOPNIA W BEŁCHATOWIE 1 Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia w Bełchatowie, zwana dalej "szkołą" jest artystyczną publiczną szkołą muzyczną. Siedziba szkoły mieści się przy Placu Wolności nr 20 w Bełchatowie. 2 3 Szkoła działa na podstawie przepisów Ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty z późniejszymi zmianami oraz na podstawie przepisów wydanych na jej podstawie. 4 Ustalona nazwa szkoły powinna być używana w pełnym brzmieniu, przy czym na pieczęciach i stemplach, z których korzysta szkoła w zależności od ich wymiarów może być używany czytelny skrót nazwy szkoły. 5 Organem prowadzącym Państwową Szkołę Muzyczną I stopnia w Bełchatowie jest minister właściwy do spraw kultury i dziedzictwa narodowego. 6 Organem sprawującym nadzór pedagogiczny w Państwowej Szkole Muzycznej I stopnia jest Centrum Edukacji Artystycznej w Warszawie. 7 1. Szkoła realizuje zajęcia edukacyjne artystyczne w czteroletnim i sześcioletnim cyklu nauczania. 2. W trakcie realizacji procesu kształcenia w szkole, w klasach IV -VI cyklu sześcioletniego oraz III- IV cyklu czteroletniego wprowadza się możliwość nauki w dwóch działach: - dział instrumentalny - dział muzykowania zespołowego 3. Do działu muzykowania zespołowego oraz do działu instrumentalnego uczniowie klasy III cyklu sześcioletniego i uczniowie klasy II cyklu czteroletniego kierowani są na wniosek nauczyciela przedmiotu głównego do dnia ostatniego zebrania Rady Pedagogicznej w czerwcu danego roku szkolnego. Ostateczną decyzję o zakwalifikowaniu ucznia do odpowiedniego działu podejmuje dyrektor z uwzględnieniem możliwości organizacyjnych szkoły. Decyzja o wyborze działu jest wiążąca do końca nauki w szkole.
8 W szkole prowadzona jest nauka gry na instrumentach: fortepian, skrzypce, akordeon, gitara, klarnet, flet, saksofon oraz obowiązkowe zajęcia prowadzone w grupach zgodnie z obowiązującym Rozporządzeniem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w sprawie ramowych planów nauczania w publicznych szkołach artystycznych. 9 Szkoła może prowadzić działalność innowacyjną w zakresie zgodnym z obowiązującym Rozporządzeniem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. 10 Cele i zadania szkoły. 1. Szkoła realizuje cele i zadania wynikające z Ustawy o systemie oświaty oraz rozporządzeń wykonawczych: - rozwój ucznia; - kształcenie umiejętności służących zdobywaniu wiedzy; - wspomaganie poczucia przynależności do społeczności szkolnej; - zainteresowanie ucznia muzyką; - rozbudzanie zamiłowania do muzyki; - rozwijanie uzdolnień muzycznych ucznia; - nauczanie podstaw gry na instrumencie; - rozwijanie umiejętności technicznych i interpretacyjnych; - nauczanie zasad notacji w stopniu umożliwiającym samodzielne odczytywanie zapisu nutowego; - przygotowanie do samodzielnego opracowywania krótkich i łatwych utworów; - wdrożenie do systematycznego i świadomego ćwiczenia; - rozwijanie naturalnej potrzeby ekspresji twórczej ucznia i kształcenie wyobraźni artystycznej; - rozwijanie umiejętności muzykowania zespołowego; - przygotowanie ucznia do publicznych występów estradowych; - zachęcanie do aktywnego uczestnictwa w życiu muzycznym; - zapoznanie ucznia z podstawową wiedzą o muzyce; - kształtowanie wrażliwości estetycznej i poczucia piękna; - przygotowanie do dalszego kształcenia w szkole muzycznej II stopnia. 2. Szkoła realizuje cele określone w ust. 1 poprzez: - prowadzenie zajęć praktycznych i teoretycznych w zakresie przedmiotów muzycznych; - organizowanie imprez takich jak: koncerty, przeglądy lub konkursy prezentujące osiągnięcia uczniów; - uczestniczenie uczniów szkoły w festiwalach, konkursach oraz przesłuchaniach regionalnych, ogólnopolskich oraz międzynarodowych; - współdziałanie z samorządem lokalnym w rozwijaniu działalności kulturalnej; - współpracę wszystkich organów szkoły; - współpracę nauczycieli z rodzicami; - współpracę między szkołami. 2
11 Organy szkoły. Organami szkoły są: 1. Dyrektor szkoły, 2. Rada pedagogiczna, 3. Rada rodziców, 4. Samorząd uczniowski. 12 1. Koordynatorem współdziałania poszczególnych organów jest dyrektor, który zapewnia każdemu z organów możliwość swobodnego działania i podejmowania decyzji w ramach swoich kompetencji i umożliwia bieżącą wymianę informacji. 2. Wszystkie wnioski, uwagi, opinie formułowane przez organy szkoły, w ramach ich kompetencji i kierowane pod adresem dyrektora szkoły, organu prowadzącego i sprawującego nadzór pedagogiczny i innych instytucji, wymagają formy pisemnej. 3. Przedstawiciele jednych organów szkoły mogą być zapraszani do wzięcia udziału w posiedzeniach innych organów szkoły. 13 Dyrektor szkoły. 1. Szkołą kieruje dyrektor, którego powołuje i odwołuje organ prowadzący szkołę. 1) dyrektor wykonuje obowiązki oraz posiada uprawnienia określone Ustawą z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, a w szczególności: - dysponuje budżetem szkoły; - zatwierdza plan finansowy; - nadzoruje realizację planu szkoły; - decyduje w sprawach organizacji pracy szkoły, organizacji zajęć pozalekcyjnych; - decyduje w sprawach ustalania planu zajęć prowadzonych w grupach; - decyduje o przydziale godzin nauczania i innych zadań dodatkowych wykonywanych przez nauczycieli; - decyduje w sprawie powierzania funkcji kierowniczej oraz odwoływania z niej (z wyjątkiem stanowiska dyrektora); - wykonuje inne zadania wynikające z przepisów szczegółowych; - współdziała ze szkołami wyższymi oraz zakładami kształcenia nauczycieli w organizacji praktyk pedagogicznych; 2) dyrektor szkoły może skreślić ucznia z listy uczniów: - na wniosek ucznia lub jego rodziców (opiekunów); - z końcem roku szkolnego na podstawie uchwały rady pedagogicznej w związku z nieotrzymaniem promocji do następnej klasy; - na podstawie uchwały rady pedagogicznej w trakcie roku szkolnego; 3) dyrektor jest kierownikiem zakładu pracy dla zatrudnionych w szkole nauczycieli i pracowników nie będących nauczycielami i w szczególności decyduje w sprawach: - zatrudniania nauczycieli oraz innych pracowników szkoły; - przyznawania nagród oraz wymierzania kar porządkowych nauczycielom i innym pracownikom szkoły; - występowania z wnioskami, po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej w sprawach odznaczeń, nagród i innych wyróżnień dla nauczycieli oraz pozostałych pracowników szkoły; - szczegółowy zapis obowiązków dyrektora szkoły określają odrębne przepisy; 4) dyrektor szkoły w wykonywaniu swoich zadań współpracuje z radą pedagogiczną, rodzicami i samorządem uczniowskim. 3
14 Rada pedagogiczna. 1. Rada pedagogiczna jest kolegialnym organem szkoły realizującym zadania wynikające ze statutu szkoły zgodnie z regulaminem rady pedagogicznej. 2. W skład rady pedagogicznej wchodzą wszyscy nauczyciele zatrudnieni w szkole. W zebraniu rady pedagogicznej mogą brać udział z głosem doradczym osoby zapraszane przez jej przewodniczącego lub na wniosek rady pedagogicznej. 3. Przewodniczącym rady pedagogicznej jest dyrektor szkoły. 4. Zebrania rady pedagogicznej są organizowane przed rozpoczęciem roku szkolnego, w każdym semestrze w związku z zatwierdzeniem wyników klasyfikowania i promowania uczniów oraz w miarę bieżących potrzeb. Posiedzenia mogą być organizowane z inicjatywy przewodniczącego, organu prowadzącego szkołę lub co najmniej 1/3 członków rady pedagogicznej. 5. Przewodniczący prowadzi i przygotowuje zebrania rady pedagogicznej oraz jest odpowiedzialny za zawiadomienie wszystkich jej członków o terminie i porządku obrad. 6. Dyrektor szkoły przedstawia radzie pedagogicznej informacje o działalności szkoły. 7. Do kompetencji rady pedagogicznej należy: - zatwierdzanie planów pracy szkoły; - zatwierdzanie wyników klasyfikacji i promocji uczniów; - podejmowanie uchwał w sprawie innowacji i eksperymentów pedagogicznych w szkole; - ustalanie planu doskonalenia zawodowego nauczycieli szkoły; - podejmowanie uchwał w sprawie skreślenia z listy uczniów; - uchwalanie statutu szkoły albo jego zmian. 8. Rada pedagogiczna opiniuje: - organizację pracy szkoły; - projekt planu finansowego szkoły; - wnioski dyrektora szkoły o przyznanie nauczycielom odznaczeń, nagród i innych wyróżnień; - propozycje dyrektora szkoły w sprawach przydziału nauczycielom stałych prac i zajęć w ramach wynagrodzenia zasadniczego oraz dodatkowo płatnych zajęć dydaktycznych, wychowawczych opiekuńczych; - powierzanie funkcji kierowniczych (z wyjątkiem stanowiska dyrektora). - opiniuje dodatkowe dni wolne od zajęć dydaktycznych; 9. Do kompetencji rady pedagogicznej należy ponadto: - występowanie do organu sprawującego nadzór pedagogiczny nad szkołą z wnioskami o zbadanie i dokonanie oceny działalności szkoły, jej dyrektora lub innego nauczyciela zatrudnionego w szkole; - występowanie z wnioskiem do organu prowadzącego szkołę o odwołanie z funkcji dyrektora lub do dyrektora o odwołanie nauczyciela z innej funkcji kierowniczej w szkole, w tym przypadku organ uprawniony do odwołania jest obowiązany przeprowadzić postępowanie wyjaśniające i powiadomić o jego wyniku radę pedagogiczną w ciągu 14 dni od otrzymania wniosku; - dokonywanie z własnej inicjatywy oceny sytuacji i stanu szkoły oraz występowanie z wnioskami do dyrektora szkoły oraz organu prowadzącego szkołę w sprawach dotyczących podnoszenia jakości pracy szkoły; - zatwierdzanie wniosków stałych i doraźnych komisji powoływanych przez radę pedagogiczną; - zatwierdzanie wniosków nauczycieli w sprawie przyznawania uczniom nagród i wyróżnień oraz udzielania kar. 10. Uchwały rady pedagogicznej są podejmowane zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy jej członków. 11. Dyrektor wstrzymuje wykonanie uchwał rady pedagogicznej niezgodnych z przepisami prawa i zawiadamia o tym organ prowadzący szkołę. 12. Zebrania rady pedagogicznej są protokołowane. 4
13. Nauczyciele są zobowiązani do nieujawniania spraw poruszanych na posiedzeniach rady pedagogicznej, które mogą naruszać dobro osobiste uczniów lub ich rodziców (prawnych opiekunów), a także nauczycieli i innych pracowników szkoły. 15 Rada rodziców. 1. Rada rodziców reprezentuje ogół rodziców (opiekunów prawnych) i bierze udział w sprawach szkoły na zasadach określonych w Ustawie o systemie oświaty, wydanych na jej podstawie rozporządzeniach oraz statucie szkoły. 3. Kadencja rady rodziców trwa trzy lata. 4. Wewnętrzną strukturę i zasady funkcjonowania rady rodziców określa regulamin uchwalony przez radę rodziców, który powinien być zgodny ze statutem szkoły. 5. Rada rodziców składa się z przedstawicieli ogółu rodziców (opiekunów prawnych) wybieranych na zebraniu rodziców. 6. Do kompetencji rady rodziców należy: - występowanie do rady pedagogicznej i dyrektora szkoły z wnioskami i opiniami dotyczącymi wszystkich spraw szkoły; - współdziałanie z innymi organami szkoły zwłaszcza w zakresie planowania wydatków oraz podejmowania działań na rzecz pozyskiwania dodatkowych środków finansowych; - uchwalanie programu wychowawczego szkoły; - opiniowanie oceny dorobku zawodowego nauczyciela ubiegającego się o awans zawodowy; - gromadzenie funduszy pochodzących ze składek rodziców oraz innych źródeł w celu wspierania działalności statutowej szkoły (zasady dysponowania funduszem określa regulamin rady rodziców); - opiniowanie dodatkowych dni wolnych od zajęć dydaktycznych. 16 Samorząd uczniowski. 1. Samorząd uczniowski, zwany dalej "samorządem" jest organem reprezentującym ogół uczniów. 1) Samorząd wybierany jest spośród wszystkich uczniów szkoły; 2) Zasady działania samorządu określa uchwalony przez uczniów regulamin, który powinien być zgodny ze statutem szkoły; 3) Samorząd może przedstawiać radzie pedagogicznej oraz dyrektorowi szkoły wnioski i opinie we wszystkich sprawach szkoły, w szczególności dotyczących realizacji podstawowych praw uczniów, takich jak: - prawo do zapoznawania się z programem nauczania, z jego treścią, celem i stawianymi wymaganiami; - prawo do jawnej i umotywowanej oceny postępów w nauce; - prawo do organizacji życia szkolnego, umożliwiające zachowanie właściwych proporcji między wysiłkiem szkolnym, a możliwością rozwijania i zaspokajania własnych zainteresowań; - prawo redagowania i wydawania gazetki szkolnej; - prawo organizowania w porozumieniu z dyrektorem działalności kulturalnej, oświatowej oraz rozrywkowej zgodnie z własnymi potrzebami i możliwościami organizacyjnymi; - prawo wyboru nauczyciela pełniącego rolę opiekuna samorządu; - prawo zgłaszania uczniów do wyróżnień i nagród stosowanych w szkole; - prawo do udziału przedstawicieli samorządu w posiedzeniach rady pedagogicznej lub w pracach komisji. 5
17 W szkole mogą działać stowarzyszenia, których celem jest działalność wychowawcza wśród dzieci i młodzieży albo rozszerzanie i wzbogacanie form działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej szkoły. Zgodę na podjęcie działalności takich stowarzyszeń wyraża dyrektor szkoły. 18 W szkole mogą być tworzone stanowiska wicedyrektorów oraz inne stanowiska kierownicze zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. 19 Formy współdziałania uczniów, rodziców i nauczycieli. 1. Współdziałanie rodziców i nauczycieli w sprawach wychowania i kształcenia dzieci ma następujące formy: - spotkania z rodzicami (co najmniej dwa spotkania w semestrze); - organizowanie koncertów, imprez i wycieczek szkolnych; - współdziałanie za pośrednictwem rady rodziców. 2. Rodzice mają prawo: - znać zakres zadań i wymagań dydaktyczno - wychowawczych w szkole i danej klasie; - znać przepisy dotyczące oceniania, klasyfikowania i promowania oraz przeprowadzania egzaminów i przesłuchań; - uzyskać w każdym czasie rzetelną informację na temat swego dziecka, jego zachowania, postępów lub przyczyn trudności w nauce; - uzyskać informację i poradę w sprawach dalszego kształcenia swoich dzieci; - wyrażać i przekazywać organowi sprawującemu nadzór pedagogiczny opinie na temat pracy szkoły; - wnioskować o przeniesienie dziecka do innego nauczyciela. 20 Organizacja pracy szkoły. 1. Za organizację szkoły w danym roku szkolnym odpowiedzialny jest dyrektor. 2. Organizacja pracy szkoły na rok szkolny określana jest szczegółowo w arkuszu organizacyjnym szkoły na podstawie rozporządzeń wykonawczych oraz planowanej pracy szkoły. 3. Arkusz organizacyjny zatwierdza organ nadzoru pedagogicznego. 4. Arkusz organizacyjny zawiera w szczególności: - imienny wykaz pracowników szkoły z podziałem na stanowiska kierownicze, pracowników pedagogicznych, pracowników administracji, pracowników obsługi oraz z przydział godzin zajęć obowiązkowych; - liczbę godzin przypadających na ucznia lub przedmiot tygodniowo z uwzględnieniem cyklu, klasy, specjalności, nazwy zajęć; - przewidywany podział na grupy, konieczny przy nauczaniu przedmiotów grupowych. 5. Godzina lekcyjna trwa 45 minut. Dopuszcza się prowadzenie zajęć edukacyjnych w innym czasie, z zachowaniem ogólnego czasu zajęć ustalonego na podstawie ramowego planu nauczania. 6. Tygodniowy rozkład obowiązkowych i nadobowiązkowych zajęć dydaktycznych (dni i godziny zajęć) w przypadku zajęć z przedmiotu głównego ustala nauczyciel a zatwierdza dyrektor, w przypadku zajęć grupowych ustala dyrektor w porozumieniu z nauczycielem. 6
7. Zajęcia indywidualne realizowane są w klasach IV-VI cyklu sześcioletniego oraz w klasach III-IV cyklu czteroletniego. Zajęcia indywidualne nie są obligatoryjne dla uczniów, których głównym instrumentem jest fortepian. Oferta zajęć indywidualnych może obejmować fortepian, podstawy akompaniamentu lub inny instrument. Pisemny wniosek o realizację zajęć indywidualnych na innym instrumencie niż fortepian składają rodzice/prawni opiekunowie lub pełnoletni uczniowie - w terminie do dnia ostatniego zebrania Rady Pedagogicznej w czerwcu. Decyzję o typie przyznanych uczniowi zajęć indywidualnych podejmuje dyrektor szkoły w terminie do złożenia arkusza organizacji pracy szkoły na następny rok szkolny. 8. Współprowadzenie zajęć. Zajęcia zespołu, zespołu instrumentalnego, orkiestry i chóru mogą być współprowadzone przez drugiego nauczyciela, który wspiera nauczyciela prowadzącego zajęcia w ich realizacji. Za organizację i dokumentację przebiegu nauczania odpowiada nauczyciel prowadzący wyznaczony przez dyrektora szkoły. 9. Zwiększanie wymiaru godzin. Decyzję o zwiększeniu wymiaru zajęć dla uczniów szczególnie uzdolnionych z instrumentu głównego (na dziale instrumentalnym) lub zespołu instrumentalnego (na dziale muzykowania zespołowego), podejmuje dyrektor z uwzględnieniem możliwości organizacyjnych szkoły Wymiar może być zwiększony nie więcej niż o 2/3 jednostki lekcyjnej tygodniowo. W uzasadnionych przypadkach dyrektor może podjąć decyzję o zwiększeniu wymiaru zajęć w trakcie roku szkolnego. 10. Kwalifikacja do zespołów. Przydział uczniów do poszczególnych zespołów odbywa się na wniosek nauczyciela przedmiotu głównego. W procesie kwalifikacji uwzględniane są indywidualne zainteresowania uczniów, ich kompetencje i możliwości, a także przydatność danych zajęć w procesie nauczania. Decyzję o kwalifikacji do zespołu podejmuje dyrektor szkoły. W szczególnie uzasadnionych przypadkach, na pisemny wniosek rodzica lub nauczyciela zespołu instrumentalnego, uczeń może zostać przeniesiony na zajęcia innego zespołu instrumentalnego podczas roku szkolnego. 11. Dyrektor może przydzielić nauczycielowi dodatkowe zajęcia wychowawcze lub opiekuńcze wynikające ze statutowych działań szkoły. 12. Szkoła funkcjonuje w trybie pięciodniowego tygodnia pracy. 21 Zakres zadań opiekuńczych szkoły. 1. Nauczyciel sprawuje opiekę nad uczniem podczas zajęć dydaktycznych. 2. Opiekę nad uczniami podczas przerw w zajęciach grupowych sprawują nauczyciele uczący tych przedmiotów. 3. Opiekę nad uczniami podczas zajęć organizowanych przez szkołę poza jej terenem sprawuje nauczyciel, który prowadzi te zajęcia lub wyznaczony przez dyrektora inny nauczyciel. 4. Nauczyciele mają prawo do korzystania z pomieszczeń szkolnych poza planowym rozkładem zajęć dydaktycznych, w trybie ustalonym z dyrektorem szkoły. 5. Nauczyciele, uczniowie oraz inne osoby upoważnione przez dyrektora mają prawo do korzystania z biblioteki szkolnej. 6. Nauczyciele mają prawo do korzystania ze sprzętów i pomocy szkolnych w czasie zajęć dydaktycznych, a poza zajęciami dydaktycznymi w porozumieniu z dyrektorem szkoły. 22 7
Szkoła może przyjmować słuchaczy zakładów kształcenia nauczycieli oraz studentów szkół wyższych kształcących nauczycieli na praktyki pedagogiczne, na podstawie pisemnego porozumienia zawartego pomiędzy dyrektorem szkoły lub za jego zgodą z poszczególnymi nauczycielami a zakładem kształcenia nauczycieli lub szkołą wyższą. 23 Uczniowie szkoły. 1. Uczeń ma prawo do: - właściwie zorganizowanego procesu kształcenia; - opieki wychowawczej, zapewnienia warunków bezpieczeństwa, ochrony przed wszelkimi formami przemocy fizycznej i psychicznej, ochrony poszanowania własnej godności; - życzliwego, podmiotowego sposobu traktowania w procesie dydaktyczno wychowawczym; - swobody wyrażania myśli i przekonań; - rozwijania zainteresowań, zdolności i talentów; - sprawiedliwej, obiektywnej i jawnej oceny oraz ustalonych sposobów kontroli postępów w nauce; - korzystania z poradnictwa psychologicznego i zawodowego; - korzystania na zasadach ustalonych przez dyrektora szkoły z pomieszczeń szkolnych, sprzętu, pomocy dydaktycznych, biblioteki; - pomocy materialnej na zasadach określonych odrębnymi przepisami. 2. Uczeń ma obowiązek: - systematycznie i aktywnie uczestniczyć w zajęciach lekcyjnych i w życiu szkoły; - przystępować do przesłuchań oraz egzaminów promocyjnych w terminie wyznaczonym przez dyrektora szkoły; w przypadku złego stanu zdrowia stwierdzonego przez lekarza lub ważnych powodów losowych może zostać wyznaczony przez dyrektora szkoły inny termin egzaminu; - przestrzegać zasad kultury współżycia w odniesieniu do nauczycieli, kolegów i innych pracowników szkoły; - dbać o wspólne dobro, ład i porządek w szkole; - podczas zajęć edukacyjnych, bez zezwolenia nauczyciela prowadzącego te zajęcia, obowiązuje zakaz używania telefonów komórkowych oraz innych mobilnych urządzeń łączności i technologii informatycznej (urządzenia powinny być wyłączone i schowane); - szkoła nie ponosi odpowiedzialności za zaginięcie rzeczy wartościowych w tym telefonu komórkowego oraz innych mobilnych urządzeń łączności i technologii informatycznej; - naruszenie przez ucznia zasad używania w/w urządzeń powoduje ich zabranie przez nauczyciela i złożenie w sekretariacie szkoły do czasu odbioru przez rodziców lub prawnych opiekunów ucznia; - uczniowie powinni być ubrani w estetyczny strój, adekwatny do uroczystości, podczas egzaminów i innych występów; - nieobecność ucznia na zajęciach usprawiedliwia rodzic lub opiekun prawny w ciągu 7 dni od dnia stwierdzonej nieobecności, w przypadku ucznia pełnoletniego dopuszcza się możliwość samodzielnego usprawiedliwienia nieobecności przez ucznia. 24 Zasady rekrutacji uczniów. 1. Przyjęcia kandydatów odbywają się w oparciu o przepisy dotyczące warunków i trybu przyjmowania uczniów do publicznych szkół i placówek artystycznych oraz przechodzenia z jednych typów szkół do innych. 2. Rekrutacja odbywa się w maju lub w czerwcu każdego roku, terminy ustala dyrektor szkoły. 3. Szkoła może prowadzić dla kandydatów nieodpłatnie: - poradnictwo, obejmujące w szczególności informowanie o warunkach rekrutacji, programie kształcenia i warunkach nauki w szkole; 8
- działalność konsultacyjną, w szczególności w formie zajęć praktycznych i kursów przygotowawczych; - wstępne badanie uzdolnień kandydatów i określać celowość wyboru przez kandydata zakresu kształcenia. 4. Kandydaci albo rodzice (prawni opiekunowie) kandydata składają wniosek o przyjęcie do szkoły. 5. Dla kandydatów przeprowadza się badanie przydatności polegające na sprawdzeniu uzdolnień muzycznych i predyspozycji do nauki gry na określonym instrumencie. 6. W celu przeprowadzenia rekrutacji do klasy pierwszej dyrektor szkoły powołuje spośród nauczycieli szkoły komisję rekrutacyjną, wyznacza jej skład i przewodniczącego oraz określa zadania członków komisji. 7. Do zadań komisji rekrutacyjnej należy w szczególności podanie do wiadomości kandydatom informacji o warunkach rekrutacji z uwzględnieniem kryteriów oraz przeprowadzenie badania przydatności. 8. Z przebiegu badania przydatności komisja rekrutacyjna sporządza odpowiednio protokół badania przydatności. 9. Komisja rekrutacyjna sporządza listę kandydatów wraz z uzyskanymi wynikami kwalifikującymi i przekazuje listę dyrektorowi szkoły. 10. Liczba miejsc w szkole i do poszczególnych klas instrumentów na następny rok szkolny jest ograniczona. Decyzję o przyjęciu do szkoły podejmuje dyrektor szkoły na podstawie wyniku kwalifikującego ustalonego przez komisję rekrutacyjną podczas badania przydatności i planowanej organizacji pracy szkoły na następny rok szkolny, w tym przewidywaną ilość uczniów w klasach instrumentów i w cyklach 4 i 6 letnim. 11. Lista kandydatów przyjętych do szkoły ogłaszana jest w terminie do dnia zakończenia zajęć dydaktyczno-wychowawczych w szkole. 12. Kandydat przyjęty do szkoły winien się zgłosić na zajęcia na początku roku szkolnego; w przypadku niestawienia się ucznia lub rezygnacji z nauki do końca października nowego roku szkolnego, dyrektor może uzupełnić listę uczniów o kandydatów, którzy uzyskali kolejno największą liczbę punktów na określone instrumenty. 13. Dopuszcza się możliwość ubiegania się kandydata o przyjęcie do szkoły do klasy wyższej niż pierwsza. 14. Dla kandydata o którym mowa w ust.14 przeprowadza się egzamin kwalifikacyjny: - egzamin kwalifikacyjny przeprowadza komisja kwalifikacyjna powołana przez dyrektora szkoły spośród nauczycieli szkoły, dyrektor wyznacza skład komisji, jej przewodniczącego oraz określa zadania członków komisji; - z przebiegu egzaminu kwalifikacyjnego komisja sporządza protokół zawierający w szczególności ocenę predyspozycji i poziomu umiejętności kandydata. 15. Dyrektor szkoły na podstawie oceny predyspozycji i poziomu umiejętności kandydata, podejmuje decyzję o przyjęciu kandydata do klasy wyższej niż pierwsza. 16. W uzasadnionych przypadkach, w szczególności zmiany miejsca zamieszkania ucznia, uczeń może być przyjęty do szkoły w ciągu roku szkolnego. 17. Dopuszcza się możliwość przechodzenia ucznia z jednej szkoły do innej. 18. Różnice programowe z zajęć edukacyjnych wynikające z okoliczności, o których mowa w ust. 17 i 18 uczeń uzupełnia na warunkach ustalonych przez nauczycieli prowadzących dane zajęcia edukacyjne. 25 Ocenianie, klasyfikowanie i promowanie. Ocenianie osiągnięć edukacyjnych uczniów przeprowadza się zgodnie z przyjętym przez szkołę Wewnątrzszkolnym Systemem Oceniania. 26 Wewnątrzszkolny System Oceniania Państwowej Szkoły Muzycznej I stopnia w Bełchatowie. 9
1. Ocenianie osiągnięć edukacyjnych ucznia polega na rozpoznawaniu poziomu opanowania przez niego umiejętności i wiadomości w stosunku do wymagań wynikających z podstawy programowej i realizowanych w szkole programów nauczania. 2. Ocenianie ma na celu: 1) poinformowanie ucznia o poziomie jego osiągnięć edukacyjnych; 2) pomoc uczniowi w samodzielnym planowaniu swojego rozwoju; 3) motywowanie ucznia do dalszej pracy; 4) dostarczanie rodzicom (prawnym opiekunom) i nauczycielom informacji o postępach, trudnościach oraz uzdolnieniach uczniów; 5) umożliwianie nauczycielom doskonalenia organizacji i metod pracy dydaktycznowychowawczej. 3. Ocenianie wewnątrzszkolne obejmuje: 1) formułowanie przez nauczycieli wymagań edukacyjnych niezbędnych do uzyskania poszczególnych śródrocznych i końcoworocznych ocen klasyfikacyjnych zajęć edukacyjnych oraz informowanie o nich uczniów i rodziców (prawnych opiekunów); 2) bieżące ocenianie i ustalanie śródrocznych ocen klasyfikacyjnych; 3) ustalanie ocen klasyfikacyjnych końcoworocznych i warunki ich poprawiania; 4) przeprowadzanie egzaminów promocyjnych, klasyfikacyjnych i poprawkowych; 5) nauczyciel jest obowiązany, na podstawie opinii publicznej poradni psychologicznopedagogicznej, w tym publicznej poradni specjalistycznej, albo niepublicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym niepublicznej poradni specjalistycznej, o której mowa w Ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty z późniejszymi zmianami, dostosować wymagania edukacyjne do indywidualnych potrzeb ucznia, u którego stwierdzono zaburzenia i odchylenia rozwojowe lub specyficzne trudności w uczeniu się, uniemożliwiające sprostaniu programowym wymaganiom; 6) w przypadku trudności ucznia w przyswajaniu sobie wiadomości i umiejętności wymaganych programem nauczania, nauczyciel jest zobowiązany poinformować rodziców (prawnych opiekunów) o zaistniałym problemie i propozycji działań mających na celu rozwiązanie problemu. 4. W Państwowej Szkole Muzycznej I stopnia w Bełchatowie obowiązuje następująca skala ocen: Pełna nazwa oceny Symbol cyfrowy oceny celujący 6 bardzo dobry 5 dobry 4 dostateczny 3 dopuszczający 2 niedostateczny 1 5. W klasie I (pierwszej) cyklu sześcioletniego oraz w klasie I (pierwszej) cyklu czteroletniego oceny z przedmiotu głównego po I i II półroczu wystawia nauczyciel. 6. Oceny klasyfikacyjne końcoworoczne ustala się w stopniach według następującej skali: 1) celujący oznacza, że umiejętności lub wiedza teoretyczna ucznia wyraźnie wykraczają poza wymagania edukacyjne i programowe lub uczeń został laureatem konkursu ogólnopolskiego lub międzynarodowego lub przesłuchań ogólnopolskich; 2) bardzo dobry oznacza, że uczeń całkowicie spełnia wymagania, sprawnie posługuje się 10
zdobytymi umiejętnościami i wiadomościami, samodzielnie rozwiązuje problemy teoretyczne i praktyczne ujęte w programie nauczania, potrafi zastosować posiadaną wiedzę do rozwiązywania zadań i problemów w nowych sytuacjach; 3) dobry oznacza, że spełnienie wymagań nie jest pełne, ale nie przewiduje się problemów w dalszym kształceniu, uczeń poprawnie korzysta z wiadomości, różnicuje samodzielnie typowe zadania teoretyczne lub gra poprawnie technicznie i muzycznie z małymi niedociągnięciami; 4) dostateczny oznacza, że uczeń spełnił jedynie podstawowe wymagania, co może oznaczać trudności w toku dalszego kształcenia, gra z wyraźnymi brakami technicznymi i muzycznymi, 5) dopuszczający oznacza, że spełnienie wymagań jest minimalne i poważnie utrudni, a nawet może uniemożliwić dalsze kształcenie; 6) niedostateczny oznacza, że uczeń wyraźnie nie spełnia wymagań, co uniemożliwia mu kontynuację kształcenia. 7. Klasyfikowanie i promowanie uczniów: 1) pierwsze półrocze trwa od dnia rozpoczęcia zajęć dydaktyczno - wychowawczych we wrześniu do ostatniego piątku poprzedzającego ferie zimowe; 2) drugie półrocze trwa od poniedziałku wypadającego bezpośrednio po feriach zimowych do dnia zakończenia rocznych zajęć dydaktyczno - wychowawczych. 8. Oceny półroczne i roczne: 1) ocena powinna uwzględniać przyrost wiedzy oraz jakość wiedzy i wysiłek ucznia; 2) ocenę z przedmiotu ustala nauczyciel prowadzący dane zajęcia edukacyjne z wyjątkiem ocen ustalonych przez komisje egzaminacyjne; 3) uczeń może nie być klasyfikowany z jednego, kilku lub wszystkich zajęć edukacyjnych, jeśli brak jest podstaw do ustalenia oceny klasyfikacyjnej z powodu nieobecności ucznia na zajęciach edukacyjnych przekraczających połowę czasu przeznaczonego na te zajęcia w szkolnym planie nauczania; 4) oceny ucznia półroczne i końcoworoczne powinny być uwidocznione w dzienniku lekcyjnym; 5) w uzasadnionych przypadkach uczeń może być zwolniony na czas określony z chóru, decyzję taką podejmuje dyrektor szkoły na podstawie zaświadczenia wystawionego przez lekarza. W przypadku zwolnienia ucznia z chóru w dokumentacji przebiegu nauczania zamiast oceny klasyfikacyjnej wpisuje się zwolniony / zwolniona ; 6) w przypadku nieklasyfikowania ucznia z zajęć edukacyjnych, w dokumentacji przebiegu nauczania zamiast oceny klasyfikacyjnej wpisuje się "nieklasyfikowany". 9. Egzaminy, przesłuchania i sprawdziany: 1) z przedmiotu głównego odbywają się egzaminy promocyjne w klasach II-VI cyklu sześcioletniego oraz w klasach II-IV cyklu czteroletniego, w klasie VI cyklu sześcioletniego i w klasie IV cyklu czteroletniego są egzaminami kończącymi cykl nauki w szkole muzycznej I stopnia; 2) w ciągu roku szkolnego mogą odbywać się przesłuchania, których formę ustala dyrektor; 3) terminy egzaminów promocyjnych i przesłuchań wyznacza dyrektor; 4) rada pedagogiczna może w uzasadnionych przypadkach zwolnić ucznia z egzaminu promocyjnego, ocenę w tym przypadku wystawia nauczyciel. 10. Egzaminy klasyfikacyjne: 1) w przypadku nieklasyfikowania na prośbę ucznia lub jego rodziców (opiekunów prawnych) Rada Pedagogiczna może wyrazić zgodę na egzamin klasyfikacyjny; 2) w przypadku ucznia nieklasyfikowanego w ostatnim semestrze, egzamin klasyfikacyjny przeprowadza się do końca czerwca bieżącego roku szkolnego; 3) egzamin klasyfikacyjny wyznacza się również uczniowi realizującemu na podstawie odrębnych przepisów indywidualny tok nauki; 11
4) egzamin klasyfikacyjny z przedmiotu głównego i przedmiotów teoretycznych przeprowadza komisja egzaminacyjna; 5) do przeprowadzenia egzaminu klasyfikacyjnego dyrektor szkoły powołuje co najmniej trzyosobową komisję, w skład której wchodzą: - dyrektor lub kierownik sekcji jako przewodniczący; - nauczyciel (nauczyciele) uczący ucznia danego przedmiotu; - nauczyciel (nauczyciele) tego samego lub pokrewnych przedmiotów. 6) z przeprowadzonego egzaminu klasyfikacyjnego sporządza się protokół zawierający: - nazwę przedmiotu i termin egzaminu; - imię i nazwisko ucznia; - klasę; - imię i nazwisko nauczyciela przedmiotu, z którego uczeń zdaje egzamin klasyfikacyjny; - skład komisji; - pytania lub program egzaminu; - uzyskaną ocenę. Ustalona w ten sposób ocena jest ostateczna. 11. Egzaminy poprawkowe: 1) ustalona przez nauczyciela ocena końcoworoczna niepromująca do klasy programowo wyższej może być zmieniona tylko w wyniku egzaminu poprawkowego; 2) egzamin poprawkowy może zdawać uczeń, który w wyniku klasyfikacji końcoworocznej otrzymał nie więcej niż dwie oceny niepromujące; 3) termin egzaminu poprawkowego wyznacza dyrektor szkoły, nie później niż w ostatnim tygodniu ferii letnich; 4) w celu przeprowadzenia egzaminu poprawkowego dyrektor szkoły powołuje komisję egzaminacyjną w składzie: - dyrektor jako przewodniczący komisji; - nauczyciel(e) uczący danego przedmiotu; - nauczyciel (nauczyciele) tego samego lub pokrewnych przedmiotów. 5) nauczyciel uczący ucznia danego przedmiotu może być zwolniony z pracy w komisji egzaminacyjnej w szczególnie uzasadnionych przypadkach, wówczas dyrektor szkoły powołuje w skład komisji innego nauczyciela tego samego lub pokrewnego przedmiotu. 6) z przeprowadzonego egzaminu poprawkowego sporządza się protokół zawierający: - nazwę przedmiotu i termin egzaminu; - imię i nazwisko ucznia; - klasę; - imię i nazwisko nauczyciela przedmiotu, z którego uczeń zdaje egzamin poprawkowy; - skład komisji; - pytania egzaminacyjne lub program egzaminu; - uzyskaną ocenę; - stwierdzenie uogólniające: uczeń zdał egzamin poprawkowy/nie zdał egzaminu poprawkowego. 7) uczeń, który z przyczyn losowych nie przystąpił do egzaminu poprawkowego może do niego przystąpić w terminie dodatkowym wyznaczonym przez dyrektora szkoły, nie później niż do końca września; 8) uczeń, który nie zdał egzaminu poprawkowego, podlega skreśleniu z listy uczniów, chyba, że Rada Pedagogiczna wyrazi zgodę na powtarzanie klasy. 12. Promowanie uczniów: 1) uczeń otrzymuje promocję do klasy programowo wyższej, jeżeli otrzymał ocenę klasyfikacyjną wyższą od oceny dopuszczającej z przedmiotów: podstawy kształcenia słuchu, kształcenie słuchu, kształcenie słuchu z audycjami muzycznymi, rytmika z elementami kształcenia słuchu, instrument główny na dziale instrumentalnym i zespół instrumentalny na dziale muzykowania zespołowego, zaś z pozostałych przedmiotów co najmniej ocenę dopuszczającą; 12
2) ustalona przez nauczyciela ocena klasyfikacyjna: niedostateczna lub dopuszczająca, może być zmieniona tylko w wyniku egzaminu poprawkowego; 3) ocena wystawiona przez komisję egzaminacyjną w trybie egzaminu promocyjnego nie może być zmieniona. 13. Szczegółowe zasady oceniania: 1) nauczyciele na początku każdego roku szkolnego informują uczniów oraz rodziców (prawnych opiekunów) o: - wymaganiach edukacyjnych niezbędnych do uzyskania poszczególnych śródrocznych i końcoworocznych ocen klasyfikacyjnych; - kryteriach oceniania z każdego przedmiotu; 2) każda ocena jest jawna zarówno dla ucznia, jak i jego rodziców (prawnych opiekunów); 3) prace kontrolne i sprawdziany uczniów powinny być przechowywane w szkole do końca danego roku szkolnego; 4) na wniosek ucznia lub jego rodziców (prawnych opiekunów) sprawdzone i ocenione pisemne prace kontrolne ucznia są udostępniane uczniowi lub jego rodzicom (prawnym opiekunom); 5) nauczyciel zobowiązany jest w ciągu całego roku szkolnego do informowania rodziców (opiekunów) o postępach ucznia; 6) rodzice (prawni opiekunowie) ucznia, dla którego jest przewidywana ocena, która jest jedną z ocen niepromujących, powinni być o tym powiadomieni przez nauczyciela co najmniej na dwa tygodnie przed terminem wystawienia oceny z danego przedmiotu; 7) na dwa tygodnie przed śródrocznym i rocznym klasyfikacyjnym posiedzeniem Rady Pedagogicznej poszczególni nauczyciele są zobowiązani poinformować ucznia i jego rodziców (prawnych opiekunów) o przewidywanych dla niego ocenach. 14. Zasady nagradzania i wyróżniania: 1) świadectwo z wyróżnieniem otrzymuje uczeń, który otrzymał średnią ocen 4,75 i co najmniej bardzo dobrą ocenę z przedmiotu głównego; 2) nagrodę uczeń może otrzymać za: - szczególne osiągnięcia w nauce (średnią ocen 5.0 oraz z przedmiotu głównego ocenę celującą lub bardzo dobrą); - za zaangażowanie w pracę na rzecz szkoły; - za reprezentowanie szkoły na konkursach i koncertach organizowanych poza szkołą. 3) w ciągu roku szkolnego uczeń może być nagrodzony lub wyróżniony w inny sposób: - umieszczenie w widocznym miejscu informacji o osiągnięciach; - dyplom; - list gratulacyjny do rodziców (prawnych opiekunów). 15. Uczeń kończy Państwową Szkołę Muzyczną I st., jeżeli na zakończenie klasy programowo najwyższej spełnił warunki określone w pkt 12. i przystąpił do egzaminów, o których mowa w pkt.9. Uczeń, który w wyniku klasyfikacji końcowej, na którą składają się końcoworoczne oceny klasyfikacyjne z obowiązkowych zajęć edukacyjnych uzyskane w klasie programowo najwyższej oraz końcoworoczne oceny klasyfikacyjne z zajęć obowiązkowych, których realizacja zakończyła się w klasach programowo niższych uzyskał średnią ocen co najmniej 4,75 i co najmniej bardzo dobrą ocenę z przedmiotu głównego kończy szkołę z wyróżnieniem. 13
27 Nagrody i kary. Uczniowie szkoły nie otrzymują oceny z zachowania i podlegają szkolnemu systemowi nagród i kar 1. Za wzorowe wykonywanie obowiązków uczniowskich przewidziane są następujące nagrody: - pochwała ustna udzielona przez nauczyciela; - pochwała udzielona przez dyrektora szkoły z podaniem do publicznej wiadomości przez zamieszczenie na tablicy ogłoszeń; - wyróżnienie wygłoszone przez dyrektora w czasie uroczystości szkolnych; - dyplomy, nagrody książkowe i rzeczowe; - list gratulacyjny do rodziców; - świadectwo z biało-czerwonym paskiem - promocja z wyróżnieniem. 2. Za uchybienia i nieprzestrzeganie obowiązków uczniowskich przewidziane są następujące kary: - upomnienie ustne udzielone przez nauczyciela; - nagana udzielona przez nauczyciela lub dyrektora szkoły. 3. W przypadku rażącego naruszenia norm współżycia społecznego w szkole rada pedagogiczna może podjąć uchwałę upoważniającą dyrektora do skreślenia z listy uczniów. 4. Szkoła powinna poinformować rodziców (prawnych opiekunów) ucznia o zastosowanej wobec niego karze. 5. Uczeń lub jego rodzice (prawni opiekunowie) mogą w terminie 7 dni od daty otrzymania informacji o karze odwołać się pisemnie do dyrektora szkoły wnosząc o zbadanie zasadności kary i jej zawieszenie na okres badania tj. do 14 dni. 6. Wykonanie kary, o której mowa w ust. 3 może zostać wstrzymane przez dyrektora szkoły tylko w przypadku, gdy uczeń otrzyma poręczenie nauczyciela, samorządu uczniowskiego lub rady rodziców. 28 Skreślenia z listy uczniów. 1. Skreślenie następuje w drodze decyzji dyrektora szkoły lub na podstawie uchwały rady pedagogicznej. 2. Dyrektor Szkoły może, w drodze decyzji, skreślić ucznia z listy uczniów w następujących przypadkach: - jeżeli uczeń nie uzyskał promocji (nie ukończył szkoły), chyba że rada pedagogiczna wyrazi zgodę na powtarzanie klasy; - jeżeli uczeń nie jest klasyfikowany z jednego, kilku lub wszystkich przedmiotów nauczania z powodu nieobecności na zajęciach lekcyjnych, chyba że rada pedagogiczna wyrazi zgodę na powtarzanie klasy lub wyznaczy egzamin klasyfikacyjny; - jeżeli pełnoletni uczeń lub rodzice (opiekunowie prawni), zrezygnuje z pobierania dalszej nauki w szkole; - jeżeli uczeń w sposób rażący naruszy normy współżycia społecznego w szkole. 29 Pracownicy szkoły. 1. W szkole można zatrudniać nauczycieli, pracowników ekonomicznych, inżynieryjno technicznych, administracyjnych i obsługi. 2. Zasady zatrudniania nauczycieli i innych pracowników, o których mowa w ust. 1 określają odrębne przepisy. 14
30 Nauczyciele. 1. Nauczyciel prowadzi pracę dydaktyczno wychowawczą i opiekuńczą. 2. Nauczyciel ponosi odpowiedzialność za: 1) życie, zdrowie i bezpieczeństwo uczniów podczas lekcji, przerw śródlekcyjnych, wycieczek oraz imprez organizowanych przez szkołę; 2) prawidłowy przebieg procesu dydaktycznego; 3) prowadzenie na bieżąco dokumentacji przebiegu nauczania; 4) wspieranie rozwoju uczniów, ich zdolności i zainteresowań; 5) bezstronność i obiektywizm w ocenie oraz sprawiedliwe traktowanie wszystkich uczniów; 6) doskonalenie własnych umiejętności dydaktycznych i podnoszenie kwalifikacji. 31 Zespoły przedmiotowe sekcje. 1. Nauczyciele pokrewnych przedmiotów mogą tworzyć zespół przedmiotowy, zwany sekcją, której pracą kieruje kierownik sekcji powołany przez dyrektora szkoły, zgodnie z obowiązującymi przepisami. 2. Cele i zadania sekcji obejmują: - planowanie pracy sekcji, obejmującej pracę wszystkich nauczycieli klas pokrewnych przedmiotów: głównego, dodatkowego i innych w tym zespołów kameralnych z udziałem instrumentu danej sekcji; - organizacja i przygotowanie przesłuchań szkolnych; - organizacja popisów i koncertów; - organizacja konkursów; - planowanie i organizowanie doskonalenia zawodowego nauczycieli sekcji; - organizacja i wspieranie współpracy nauczycieli sekcji z innymi nauczycielami w szkole. 32 Wypożyczanie instrumentów. Istnieje możliwość wypożyczenia niektórych instrumentów szkolnych za zgodą dyrektora szkoły. 33 Biblioteka szkoły. 1. Istnieje możliwość wypożyczania książek i nut ze zbiorów biblioteki szkolnej, która działa w oparciu o regulamin biblioteki szkolnej. 2. Zadania i obowiązki nauczyciela bibliotekarza - planowanie i organizowanie pracy biblioteki szkolnej; - udostępnianie zbiorów biblioteki, ewidencjonowanie wypożyczeń i zwrotów; - doradzanie i udzielanie informacji w zakresie zasobów bibliotecznych; - gromadzenie zbiorów i ich ewidencjonowanie; - selekcja zbiorów (w tym materiałów zbędnych i zniszczonych); - prowadzenie ksiąg inwentarzowych biblioteki szkolnej; - bibliotekarz odpowiada za stan i wykorzystanie powierzonych mu zbiorów; - uzupełnianie zbiorów i wybór nowych pozycji zgodnie z zapotrzebowaniem pracy dydaktycznej nauczycieli szkoły; - pomoc w organizacji imprez o charakterze dydaktyczno-wychowawczym; - wybór i zamawianie nagród książkowych; - nauczyciel - bibliotekarz współpracuje z nauczycielami w szkole. 15
34 W celu wspierania działalności statutowej szkoły dyrektor szkoły może nawiązywać współpracę z jednostkami samorządu terytorialnego, instytucjami kultury, fundacjami i stowarzyszeniami. 35 1. Szkoła prowadzi i przechowuje dokumentację przebiegu nauczania zgodnie z odrębnymi przepisami. 2. Szkoła jest jednostką budżetową, prowadzi gospodarkę finansową na zasadach określonych w odrębnych przepisach i posiada konto w Narodowym Banku Polskim. 3. Szkoła używa następujących pieczęci urzędowych, zgodnie z odrębnymi przepisami: 4. Możliwe jest wnoszenie zmian do statutu na wniosek każdego z organów szkoły. Statut Państwowej Szkoły Muzycznej I st. w Bełchatowie został zatwierdzony Uchwałą Rady Pedagogicznej w dniu 15 września 2015 r. Podstawa prawna: - Ustawa o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 r. z późniejszymi zmianami. - Ustawa Karta Nauczyciela z dnia 26 stycznia 1982 r. z późniejszymi zmianami. - Rozporządzenia wykonawcze ministrów właściwych do spraw kultury i i edukacji. 16