WYKŁAD 1 EIE - WSTĘP I UNIA CELNA Integracja regionalna a globalizacja Liberalizacja wielostronna i regionalna Integracja handlowa, gospodarcza i polityczna Czym jest Unia Europejska? http://europa.eu
KRÓTKA HISTORIA UNII EUROPEJSKIEJ Deklaracja Schumana 9 maja 1950 Europejska Wspólnota Węgla i Stali Europejska Wspólnota Gospodarcza Unia Europejska Pogłębianie i poszerzanie integracji unia 28 państw Historia poszerzania wspólnoty
KOLEJNE ROZSZERZENIA WE I UE 1973 - WIELKA BRYTANIA, IRLANDIA, DANIA 1981 GRECJA 1986 Hiszpania i Portugalia 1995 Austria, Finlandia, Szwecja 2004 (1 maja) Litwa, Estonia, Łotwa, Polska, Węgry, Czechy, Słowacja, Słowenia, Cypr, Malta 2007 Bułgaria i Rumunia Lipiec 2013 - Chorwacja
TWORZENIE PRAWA EUROPEJSKIEGO TRAKTATY PRAWO WTÓRNE: Rozporządzenia DyrektywY INSTYTUCJE EUROPEJSKIE; podział zadań Komisja Europejska Rada UE Rada Europejska Parlament Europejski Trybunał Sprawiedliwości
ETAPY INTEGRACJI WEDŁUG B. BALASSY Strefa wolnego handlu Unia celna Wspólny rynek Unia gospodarcza Unia monetarna Unia polityczna
SPECYFIKA INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ Od Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali do Unii Europejskiej Od unii celnej do Unii Gospodarczej i Walutowej Od Europy ojczyzn do UE jako organizacji międzynarodowej mającej osobowość prawną Modele ekonomii, ekonomii politycznej i nauk politycznych w interpretacji integracji regionalnej: - teoria unii celnej, wspólnego rynku, unii walutowej - teoria międzynarodowych systemów - teorie organizacji politycznych - teorie wyboru publicznego i interesów grupowych
ETAPY BALASSY W UE 1968 unia celna 1986 program rynku wewnętrznego 1992 Program Unii Gospodarczej i Walutowej 1992 Unia narodów unia obywatelska 1999 Unia walutowa eurosystem 2007 częściowa Unia polityczna cdn.
FEDERALIZM FEDERALIZACJA SKOKOWA model Altiero Spinelli FEDERALIZACJA STOPNIOWA, ETAPOWA model Jeana Monneta Elementy federacyjne w UE: * cele integracji, dobro wspólne, tożsamość europejska * instytucje ponadnarodowe * podejmowanie decyzji metoda wspólnotową *obywatelstwo UE * Parlament Europejski * europejskie grupy interesu * europejski lobbing
WSPÓŁPRACA MIĘDZYRZĄDOWA W UE SZCZYTY EUROPEJSKIE RADA EUROPEJSKA ORGAN DECYZYJNY - RADA UNII EUROPEJSKIEJ PRAKTYKA KONFERENCJI MIĘDZYRZĄDOWYCH ROLA PARLAMENTÓW NARODOWYCH ZASADA JEDNOMYŚLNOŚCI W WYBRANYCH SPRAWACH
ZASADA SUBSYDIARNOŚCI I PROPORCJONALNOŚCI Traktat z Lizbony : w zakresie, który nie podlega wyłącznej kompetencji Wspólnoty (UE), Wspólnota (UE) podejmuje działania, zgodnie z zasadą subsydiarności, tylko wówczas i tylko w takim zakresie, w jakim cele proponowanych działań nie mogą być skutecznie zrealizowane w odpowiedni sposób przez państwa członkowskie, natomiast z uwagi na skalę lub skutki tych działań, mogą być lepiej zrealizowane przez Wspólnotę (UE). Żadne działanie WE (UE) nie wykracza poza to, co konieczne do zrealizowania celów określonych w niniejszym traktacie
SUBSYDIARNOŚĆ C.D. ZASADY: * DOBRO WSPÓLNE * AKTYWNOŚĆ OBYWATELSKA społeczeństwo obywatelskie * EFEKTYWNOŚĆ * NIEWYSTARCZALNOŚĆ * OBOWIĄZEK INGERENCJI * WYPOSAŻENIE WŁADZ W NIEZBĘDNE ŚRODKI FINANSOWE * PRAWO DYSKUSJI
ZASADA SOLIDARNOŚCI * SOLIDARNOŚĆ W REALIZACJI DOBRA WSPÓLNEGO * SOLIDARNOŚĆ FINANSOWA budżet UE 130-150 mld Euro, w tym prawie 70 % to wpłaty krajów członkowskich liczone od PKB * SOLIDARNOŚĆ W ZAKRESIE PRAW I OBOWIĄZKÓW
DEFINICJA UNII CELNEJ + PROBLEMY INTEGRACJI RYNKOWEJ I INTEGRACJI POLITYK UNIA CELNA - -OBSZAR STREFY WOLNEGO HANDLU ORAZ WSPÓLNEJ ZEWNETRZNEJ TARYFY CELNEJ + EWENTUALNIE WSPÓLNA POLITYKA HANDLOWA INTEGRACJA RYNKOWA W WARUNKACH UNII CELNEJ: * podział pracy i specjalizacja * mobilność dóbr i usług * niedyskryminacja wewnętrzna ze względu na narodowość * efektywna konkurencja * korzyści dużego rynku, korzyści skali wewnętrzne i zewnętrzne
INTEGRACJA HANDLOWA Rodzaje specjalizacji Specjalizacja międzygałęziowa model Heckschera Ohlina Specjalizacja wewnątrzgałęziowa nowa teoria handlu Specjalizacja oparta na outsourcingu Specjalizacja w zakresie dóbr i usług Wyzwania polityki handlowej w zakresie handlu usługami
KONKURENCJA NA RYNKACH MIĘDZYNARODOWYCH Tradycyjne modele konkurencji Konkurencja krajowa i międzynarodowa Jak chronić konkurencję? Ochrona konkurencji w skali globalnej i regionalnej
INTEGRACJA POLITYK ZADANIA Z ZAKRESU INTEGRACJI POZYTYWNEJ Działania prawne w celu zniesienia ceł i ograniczeń ilościowych na obszarze unii Zakaz ustanawiania nowych barier handlowych na obszarze zintegrowanym Zakaz dyskryminacji produktów pochodzących z krajów członkowskich unii Opracowanie wspólnej zewnętrznej taryfy celnej
C.D. Opracowanie dokumentacji na potrzeby polityki celnej Prowadzenie polityki celnej wobec krajów trzecich Współpraca administracji celnej krajów członkowskich Prowadzenie wspólnej polityki handlowej (jeśli przewiduje to umowa o unii celnej)
ZAKRES PROBLEMÓW W TEORII UNII CELNEJ TWÓRCA TEORII - JACOB VINER KONTYNUATOR JAMES MEADE TEORIA UNII CELNEJ ODPOWIADA NA NASTĘPUJĄCE PYTANIA: a) czy tworzenie unii celnej oznacza ruch w kierunku wolnego handlu? b) jaki jest wpływ unii celnej na handel i dobrobyt w krótkich i długich okresach? c) jak można zdefiniować korzyści i straty handlowe wynikające z unii celnej? d) co to jest efekt kreacji i efekt przesunięcia handlu, kiedy występuje? e) w jakim stopniu unia celna poprawia siłę przetargową krajów członkowskich na rynkach międzynarodowych
UNIA CELNA A WOLNY HANDEL Odpowiedź Vinera EFEKT KREACJI (korzyść z unii) I EFEKT PRZESUNIĘCIA (koszt, strata z unii), efekt ekspansji lub ograniczenia handlu (efekt netto), niedyskryminacja i dyskryminacja handlowa, art.. 24 GATT/WTO DEFINICJA EFEKTU KREACJI HANDLU - kreacja handlu oznacza tworzenie nowych strumieni obrotów w wyniku bardziej efektywnej specjalizacji produkcji na obszarze zintegrowanym. Mniej efektywna produkcja krajowa zostaje zastąpiona dostawami z bardziej efektywnego czyli tańszego kraju członkowskiego unii, który pogłębia specjalizację zwiększając produkcję i eksport. Skutek wolnego handlu na obszarze zintegrowanym
EFEKT PRZESUNIĘCIA HANDLU EFEKT PRZESUNIĘCIA to proces zastępowania tańszego importu z bardziej efektywnej reszty świata droższymi dostawami z kraju partnerskiego. Następuje przesunięcie handlu z grupy krajów trzecich będących najbardziej efektywnymi dostawcami dobra - na mniej efektywne kraje członkowskie unii EFEKT EKSPANSJI HANDLU efekt netto, gdy unia celna silniej kreuje niż przesuwa handel EFEKT OGRANICZENIA efekt netto, gdy w wyniku utworzenia unii celnej następuje redukcja handlu światowego, a więc spada wolumen obrotów
STATYCZNE EFEKTY UNII CELNEJ WYKORZYSTYWANE INSTRUMENTY TEORETYCZNE: KONCEPCJA NADWYŻKI KONSUMENTA PRAWO JEDNEJ CENY W WYNIKU WOLNEGO HANDLU SPECJALIZACJA MIĘDZYNARODOWA EFEKT PRODUKCYJNY SPECJALIZACJI zastępowanie drogiej produkcji krajowej przez tańszym import, jednolita cena unii celnej niższa od ceny krajowej EFEKT KONSUMPCYJNY SPECJALIZACJI wzrost całkowitej konsumpcji dobra w wyniku spadku cen krajowych do poziomu ceny unii celnej. Rośnie popyt, konsumenci przesuwają się na wyższy poziom zakupów
C. D. ZMIANY WIELKOŚCI HANDLU (WOLUMEN IMPORTU) ZMIANY WIELKOŚCI POPYTU KRAJOWEGO ZMIANY PRODUKCJI KRAJOWEJ ZMIANY CEN Zmiany struktury produkcji i handlu efekty specjalizacji
EFEKTY UNII CELNEJ C.D. Zmiany oddziałują na dobrobyt różnych grup uczestniczących w efektach unii celnej: BADA SIĘ: - Dobrobyt konsumentów - Dobrobyt producentów - Dobrobyt importerów - Dobrobyt władz fiskalnych (w zakresie dochodów budżetowych z ceł) - Efekt netto czyli wzrost lub spadek łącznego dobrobytu wszystkich w/w grup tzw. efekt kompensacji
SKUTKI UNII CELNEJ Z NAJBARDZIEJ EFEKTYWNYM DOSTAWCĄ W
SKUTKI UNII CELNEJ ZE ŚREDNIO EFEKTYWNYM DOSTAWCĄ B
EFEKT NETTO UNII CELNEJ NADWYŻKA KONSUMENTA JAKO obszar = a + b + c + d Efekt netto Obszar = b + d Obszar b to efekt produkcyjny Obszar d to efekt konsumpcyjny
DYNAMICZNE SKUTKI UNII CELNEJ SILNIEJSZA KONKURENCJA NA OBSZARZE ZINTEGROWANYM PROWADZI DO WZROSTU EFEKTYWNOŚCI PRODUKCJI KORZYŚCI SKALI WYWOŁANE ZWIĘKSZENIEM WIELKOŚCI RYNKU DUŻY RYNEK TWORZY BODŹCE DO POSTĘPU TECHNICZNEGO I INNOWACJI
WOLNY HANDEL PROWADZI DO WZROSTU GOSPODARCZEGO WZROST ROZMIARÓW RYNKU I KONKURENCJI TWORZY KORZYŚCI ZEWNĘTRZNE postęp wiedzy, rozwój infrastruktury, itd. Poprawa efektywności alokacyjnej i lokalizacyjnej
UNIA KREAUJĄCA HANDEL WYSOKI WYJŚCIOWY POZIOM CEŁ MIĘDZY KRAJAMI CZŁONKOWSKIMI WYJŚCIOWA STRUKTURA PRODUKCJI I HANDLU MA CHARAKTER KONKURENCYJNY co tworzy warunki dla rozwoju specjalizacji wewnątrzgałęziowej, mniej kosztownej DUŻE ROZMIARY I DUŻA LICZBA KRAJÓW TWORZĄCYCH UNIĘ. Można wtedy oczekiwać, że najbardziej efektywny producent pochodzi z kraju unii BLISKOŚĆ GEOGRAFICZNA I KULTUROWA WYSOKA ELASTYCZNOŚC PODAŻY W KRAJACH TWORZĄCYCH UNIĘ spadek cen daje możliwość zwiększenia produkcji na potrzeby całej unii
MIARY EFEKTÓW UNII CELNEJ Stopień konwergencji lub dyspersji cenowej Prawo jednej ceny w unii celnej Poziom cen unii celnej w relacji do cen światowych Wielkość handlu wewnętrznego i zewnętrznego Wielkość handlu wewnątrzgałęziowego Efekty kosztowe kreacji i przesunięcia handlu Efekty dynamiczne unii celnej (w tym poziom produkcyjności) Terms of trade unii celnej siła przetargowa
UNIA CELNA W RAMACH UNII EUROPEJSKIEJ WESZŁA W ŻYCIE 1 LIPCA 1968 PROGRAM UNII CELNEJ: 1.ZNIESIENIE CEŁ I OGRANICZEŃ ILOŚCIOWYCH W WYMIANIE DOBRAMI PRZEMYSŁOWYMI I ROLNYMI NA OBSZARZE WSPÓLNOTY 2.USTANOWIENIE WSPÓLNEJ ZEWNĘTRZNEJ TARYFY CELNEJ: - Taryfą objęto cła na art. przemysłowe oraz art. rolne nie podlegające wspólnej polityce rolnej - Stawki celne obliczono jako średnia arytmetyczna ceł krajów członkowskich na dzień 1.01. 1957. najniższe cła miały kraje Beneluksu oraz Niemcy, wyższe Francja i Włochy
Taryfa celna została oparta na międzynarodowej klasyfikacji towarowej HS administrowanej przez Światową Organizację Celną. System adaptowany do potrzeb UE to scalona nomenklatura CN (w Polsce PCN)
UNIA CELNA W WTO Notyfikacja unii celnej do GATT/WTO Nowe umowy handlowe UE notyfikacja do WTO Nowe formy liberalizacji handlu Wspólna polityka handlowa UE piramida preferencji
ZADANIE DOMOWE 1. Zapoznać się z zapisami Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej na temat unii celnej (http://europa.eu) 2. Zinterpretować zapisy traktatowe na podstawie teorii unii celnej 3. Zapoznać się z postanowieniami unii celnej UE z Turcją Literatura: 1. J. Barcz i inni, Integracja europejska w świetle Traktatu z Lizbony. Aspekty ekonomiczne. PWE, 2012 2.W. Molle Ekonomika integracji europejskiej, Gdańsk 2000 3.K.Gawlikowska-Hueckel, A. Zielińska-Głębocka, Integracja europejska. Od jednolitego rynku do unii walutowej