Temat wykładu: Grzegorz Łapa MAGAZYNOWANIE GAZU Politechnika Wrocławska, 10 listopada 2010
Funkcje Tematyka wykładu Rodzaje magazynów gazu Podziemne magazynowanie gazu rodzaje rys historyczny dane statystyczne zasady pracy Uwarunkowania rozwiązań, optymalizacja parametrów pracy i rozwiązań technicznych PMG GAZOWNIA POZNAŃSKA 1931r.
REGULACJA DOSTAW GAZU Z PMG Q 3 Q 1 t 3 - strefa deficytu mocy, - pojemność strefy deficytu mocy, q 3max - maksymalny deficyt mocy, t 1 - strefa nadmiaru mocy, - pojemność srtefy nadmiaru mocy, q 1max - maksymalny nadmiar mocy, ZAPOTRZEBOWANIE NA GAZ Dobór paramertów zbiorników gazu polega na zbilansowaniu zapotrzebowania w szczycie i w dolinie.
SYSTEMOWE POTRZEBY MAGAZYNOWANIA NIERÓWNOMIERNOŚĆ ZAPOTRZEBOWANIA NA GAZ POTRZEBY REGULACJI 2004 GAZ E
ZuŜycie gazu w Polsce wg Polityki Energetycznej 30.0 ZuŜycie gazu [mld m3] 25.0 20.0 15.0 10.0 3-efekt. 3-bazowy 1-efekt. 1-bazowy 5.0 2-bazowy 2-efekt. NTUA 0.0 2005 2010 2015 2020 2025 2030 Źródło - ARE
Tendencja zmian sezonowej nierównomierności poboru gazu
Prognoza zapotrzebowania na gaz dla róŝnych celów jego uŝytkowania Prognoza dostaw gazu do systemu w przemyśle w sektorze kom-byt inni odbiorcy ze znanych źródeł krajowych z przewidywanych źródeł krajowych z importu PROGNOZA ZRÓWNOWAśONEGO BILANSU GAZU W ILOŚCIACH ROCZNYCH Prognoza nierównomierności zapotrzebowania na gaz Prognoza zmienności dostaw gazu ze źródeł Wyznaczenie rejonów o duŝej amplitudzie nierównomierności zapotrzebowania na gaz Opracowanie wariantowych propozycji wyposaŝenia podsystemu przesyłu w PMG Potrzeby handlowe Potrzeby ruchowe magazynowania Potrzeby dodatkowe magazynowania PROGNOZA POTRZEB ŚRODKÓW REGULACJI NIERÓWNOMIERNOŚCI POBORU GAZU Wytypowanie struktur przydatnych na PMG ANALIZA ROZWOJU POJEMNOŚCI MAGAZYNOWANIA GAZU
Potrzeby magazynowe Wyszczególnienie jednostki 2010 2015 2020 2025 Całkowita pojemność mln m 3 2750 4100 4900 5700 w tym : Pojemność czynna [regulacja] mln m 3 2000 2700 3400 4000 Zapasy mln m 3 750 1400 1500 1700 Max opróŝnianie mln m 3 /dobę 37 50 62 73 w tym : Regulacja mln m 3 /dobę 37 50 62 73 Zapasy (40 dni) mln m 3 /dobę 19 34 38 43 Max napełnianie mln m 3 /dobę 24 28 32 38 Regulacja mln m 3 /dobę 24 28 32 38
Funkcje magazynów gazu równomierna praca kopalni gazu odbiór gazu produkowanego przez odazotownie w okresie letnim
Strategia rozbudowy pojemności magazynowych Współpraca magazynów w polu regulacji nierównomierności w sytuacji ok. 2012 r. Budowa zapasów gazu zgodnie z Ustawą o zapasach (Dz. U. 07.52 343) z dnia 23.03.2007 r.
POKRYCIE POTRZEB MAGAZYNOWYCH Deficyt pojemności PMG Wierchowice PMG Kossakowo PMG Mogilno PMG Strachocina PMG istniejące
RODZAJE MAGAZYNÓW GAZU NATURALNE UTWORY GEOLOGICZNE (PODZIEMNE MAGAZYNY GAZU PMG) POJEMNOŚCI ROBOCZE do kilkudziesięciu mld m 3 ZBIORNIKI - naziemne - podziemne POJEMNOŚCI ROBOCZE kilka kilkaset tys. m 3 W przypadku LNG kilkaset mln m 3
ZBIORNIKI SZTUCZNE WYTWORY LUDZKIE SUCHE Z ZAMKNIĘCIEM WODNYM RUROWE (ZESPOŁY KOLEKTORÓW RUROWYCH) USZCZELNIONE GROTY SKALNE, JASKINIE GÓRSKIE INNE
ZBIORNIK GAZU
Magazynowanie gazu PRZYKŁADY ZBIORNIKÓW TYP MOKRY
ZBIORNIK GAZU GAZOWNIA GDAŃSKA
ZBIORNIK GAZU MUZEUM GAZOWNICTWA W PACZKOWIE
GAZOWNIA WARSZAWSKA OBUDOWA MOKREGO, TELESKOPOWEGO ZBIORNIKA GAZU (1888 r.)
ZBIORNIK SUCHY TYPU MAN
PRZYKŁADY ADAPTACJI STARYCH ZBIORNIKÓW GAZOWYCH NA CELE MIESZKANIOWE
Magazynowanie LNG Skroplony gaz LNG jest magazynowany w specjalnych magazynach kriogenicznych. ZaleŜnie od ilości magazynowanego LNG budowane są zbiorniki betonowe lub stalowe. Najbardziej zaawansowane technicznie są zbiorniki betonowe typu full containment do magazynowania nawet 200 tys. m 3 LNG. Zbiorniki typu full containment
ZBIORNIKI LNG - METANOWIEC Photo Courtesy of BP
Magazynowanie LNG Instalacje satelitarne W mniejszych instalacjach stosowane są zbiorniki stalowe z izolacją próŝniowa wypełniona perlitem. Stosowane jest zarówno pionowe jak poziome ustawienie zbiorników, które uzaleŝnione jest od posiadanych powierzchni działek inwestycyjnych jak i od konstrukcji zbiorników Zbiornik pionowy Zbiornik poziomy
MoŜliwości przewoŝenia LNG Aktualnie budowane jednostki pływające do przewoŝenia LNG charakteryzują się następującymi parametrami : - DługośćLC = 270 m 280 m - Szerokość B = 42,0 m 45,0 m - Zanurzenie T = 11,5 m 12,5 m Dalsza dystrybucja gazu w postaci LNG od morskiego terminala rozładunkowego do satelitarnych terminali regazyfikacyjnych moŝe odbywać się przy pomocy transportu kolejowego lub kołowego. Przykładowe cysterny do przewoŝenia stacja tankowania LNG przedstawiono LNG na rysunkach statku do przewozu LNG Pojemność - 140 000 m3 cysterna samochodowa do LNG 56 m 3-80 m 3
Tankowanie pojazdów Metody uŝytkowania LNG Systemowy Satelitarne instalacje regazyfikacji LNG
CNG Transport Courtesy Enersea
CNG Cargo Containment System Courtesy Enersea
NATURALNE UTWORY GEOLOGICZNE PODZIEMNE MAGAZYNY GAZU - PMG ZCZERPANE ZŁOśA GAZU I ROPY AQIFERY WARSTWY WODONOŚNE KAWERNY SOLNE (ŁUGOWANE KOMORY SOLNE) WYROBISKA GÓRNICZE
Dane historyczne Połowa XIX w. pierwszy metalowy zbiornik gazu USA rejon Chicago poj. kilkadziesiąt tys. m 3 1915 pierwszy PMG Kanada Welland County Onthario 1915-16 pierwszy PMG USA PMG Zoar-Erie rejon Nowego Jorku sczerpane złoŝe poj. całkowita 62 mln m 3 1954 pierwszy PMG w Europie Polska - PMG Roztoki pojemność czynna 35 mln m 3 1976 pierwszy magazyn helu Polska - PMG Tarchały pojemność czynna 0,32 mln m 3
SCHEMAT MAGAZYNU PODZIEMNEGO
PMG struktury porowate ośrodek grupowy ośrodek centralny ośrodek grupowy gazociągi złoŝowe - czwartorzęd + trzeciorzęd - retyk + kajper kolektor magazynowy - wapień muszlowy - ret - pstry piaskowiec śr +dolny - cechsztyn odwiert poziomy
PMG Wierzchowice Odwiert poziomy
Ukończenie pierwszego odwiertu poziomego WM-A1H PMG Wierzchowice czerwiec 1997
ZŁOśE GAZU ZIEMNEGO WIERZCHOWICE strop Ca1
PMG Wierzchowice Odwierty poziome Klaster B
Ośrodek grupowy A 5 odw. PMG Wierzchowice - zatłaczanie aczanie O kierunek Odolanów Ośrodek grupowy B 7 odw. Filtry centralne OŚRODEK CENTRALNY Stacja rozdziału gazu układy regulacyjno-pom. Stacja osuszania absorbery reg. glikolu Stacja pomiarowa gazu Stacja redukcji ciśnienia z turboekspanderem Tłocznia gazu
Ośrodek grupowy A 5 odw. PMG Wierzchowice - odbiór O Ośrodek grupowy B 7 odw. Filtry centralne OŚRODEK CENTRALNY Stacja rozdziału gazu układy regulacyjno-pom. Stacja osuszania absorbery reg. glikolu Stacja pomiarowa gazu Stacja redukcji ciśnienia z turboekspanderem Tłocznia gazu
PMG Wierzchowice wizualizacja wyposaŝenia napowierzchniowego ŚLUZA NAD.- ODB. CHŁODNICE ZESPÓŁ EC INSTALACJA OSUSZANIA ODWIERTY BUD. ADMINISTR. I DYSPOZYTORNIA WJAZD OSŁONA AKUSTYCZNA BUDYNEK AGR.SPRĘśAJĄCYCH BUDYNEK ENERGRTYCZNY BUDYNEK WARSZTATÓW ZBIORNIK P-POś CZĘŚĆ REKREACYJNA
Wykonanie kawernowego magazynu gazu 1. Ługowanie Magazynowanie gazu 2. Wytłaczanie solanki
ZASADA PRACY KPMG
1. SCHEMAT BLOKOWY PMG
Napełnianie PMG bez uŝycia u kompresorów
Napełnianie PMG z uŝyciem u kompresorów
OpróŜnianie PMG bez uŝycia u kompresorów
OpróŜnianie PMG z uŝyciem u kompresorów
3. CHARAKTERYSTYKA PODSTAWOWYCH OBIEKTÓW WYPOSAśENIA NAPOWIERZCHNIOWEGO PMG STACJA FILTRO-SEPARATOR SEPARATORÓW WLOTOWA STACJA POMIARU ILOŚCI GAZU WYLOTOWA STACJA POMIARU ILOŚCI GAZU STACJA KOMPRESORÓW STACJA ODOLEJACZY GAZU STACJA ROZDZIAŁU U GAZU STACJA OSUSZANIA GAZU STACJA DOZOWANIA METANOLU STACJA GAZU PALIWOWEGO
STACJA FILTRO-SEPARATOR SEPARATORÓW Funkcja: Oczyszczenie gazu dolotowego do PMG z ewentualnych zanieczyszczeń stałych i ciekłych Parametry: Przepustowość: 100 tys.m 3 (n)/h Ciśnienie pracy: 3,0-7,8 MPa Liczba filtro-separatorów: 1 + 1 (100% rezerwy)
WLOTOWA STACJA POMIARU ILOŚCI GAZU Funkcja: Rozliczeniowy pomiar ilości gazu kierowanego z Krajowego Systemu Gazu do PMG magazyn przyjął Parametry: Przepustowość: 15-100 tys.m 3 (n)/h Ciśnienie pracy: 3,0-7,8 MPa Liczba ciągów pomiarowych: 1 +1 (100% rezerwy)
WYLOTOWA STACJA POMIARU ILOŚCI GAZU Funkcja: Rozliczeniowy pomiar ilości gazu kierowanego z PMG do Krajowego Systemu Gazu magazyn zdał Parametry: Przepustowość: 25-400 tys.m 3 (n)/h Ciśnienie pracy: 5,5-8,4 MPa Liczba ciągów pomiarowych: 2 +1 (50% rezerwy)
Funkcja: STACJA KOMPRESORÓW Podnoszenie ciśnienia strumienia gazu kierowanego do komór magazynowych Charakterystyka agregatu spręŝającego: Wydajność: 25 tys.m 3 (n)/h Ciśnienie ssania: 3,0-7,8 MPa Ciśnienie tłoczenia: 3,0-17 MPa Temperatura ssania: 10 o C Temperatura tłoczenia: max 50 o C (za chłodnicą) Rodzaj kompresora: tłokowy Napęd kompresora: gazowy, tłokowy, silnik spalinowy Chłodnica: wentylatorowa Liczba agregatów : 4
Funkcja: STACJA ODOLEJACZY GAZU Usuwanie ze strugi spręŝonego gazu cząsteczek oleju porywanych z powierzchni smarowanych kompresora Parametry: Przepustowość: 50 tys.m 3 (n)/h Ciśnienie pracy: 3,0-17 MPa Liczba odolejaczy: 2 +1 (50% rezerwy)
Funkcja: STACJA ROZDZIAŁU U GAZU Odbiór gazu z kawern Separacja zanieczyszczeń stałych i ciekłych niesionych przez gaz Redukcja ciśnienia gazu z ciśnienia magazynowania do ciśnienia systemowego Podstawowe wyposaŝenie jednego ciągu: Filtro-separator Podgrzewacz gazu Zespół zaworu redukcyjnego i zaworów szybkozamykających Parametry Przepustowość: 100 tys.m 3 (n)/h Ciśnienie pracy: 3,0-17 MPa Liczba ciągów: 4 + 1 (25% rezerwy)
STACJA OSUSZANIA GAZU Funkcja: Usuwanie wilgoci z gazu pobieranego z kawern do wartości punktu rosy określonych normą przed skierowaniem na pomiar i dalej do systemu Podstawowe wyposaŝenie: Kolumna absorpcyjna - 2 Regenerator glikolu - 2 + 1 (50% rezerwy) Zbiornik glikolu (TEG) 10 m 3-2 Układ pomp dozujących Parametry: Przepustowość gazu: 200 tys.m 3 (n)/h Ciśnienie pracy: 3,0-8,4 MPa Wydajność pomp glikolu: 3800 kg/h Przewidywane zuŝycie glikolu: 10g/1000 m 3 (n) gazu
Funkcja: STACJA DOZOWANIA METANOLU Wtłaczanie do strugi gazu, pobieranej z kawern, inhibitora (metanolu) w celu zapobiegania tworzenia się hydratów na odcinku: kawerna - stacja osuszania Podstawowe wyposaŝenie: Zbiornik metanolu 15 m 3 Układ pomp dozujących Parametry Ciśnienie pracy: 3,0-17 MPa Wydajność pomp : 3800 kg/h
Funkcja: STACJA GAZU PALIWOWEGO Przygotowanie gazu (redukcja ciśnienia i pomiar ilości) dla zasilania w paliwo: - silników kompresorów - kotłów regeneratorów glikolu - kotłów ciepła technologicznego Parametry: Ciśnienie zasilania: 3,0-8,4 MPa Ciśnienia wylotowe: 0,6-3 kpa Łączna przepustowość : 2200 m 3 (n)/h
WIZUALIZACJE
Statystyka podziemnych magazynów Na świecie uŝytkowane jest ponad 600 PMG z czego ok. 400 w USA i Kanadzie. NaleŜy wyróŝnić następujące typy PMG: PMG w sczerpanych złoŝach 75 % ogólnej liczby PMG w strukturach zawodnionych 15 % PMG w kawernach solnych 9 % PMG w wyrobiskach po kopalniach ~ 1%
Pojemności magazynowe w wybranych krajach UE
Typy eksploatowanych w Polsce PMG Kawerny solne Wyczerpane złoŝa gazu
Lokalizacja istniejących i realizowanych PMG 0,03 PMG Daszewo 0,25 PMG Kosakowo Gdańsk Olsztyn - zbiorniki istniejące - zbiorniki rozbudowywane - zbiorniki w budowie PMG Bonikowo 0,13 PMG Wierzchowice 1,2-3,5 - zbiorniki koncepcje wstępne 0,8-1,1 Poznań Wrocław PMG Nowa Ruda 0,1 3,5 - docelowa pojemność czynna [mld m 3 ] PMG Mogilno PMG Mikstat 0,18 Gustorzyn Piotrków Trybunalski Katowice PMG Swarzów Kraków Warszawa PMG Brzeźnica PMG Husów 0,09 0,07 0,5 0,3-1,2 PMG Strachocina Jarosław
PMG Operatora Systemu Magazynowego PGNIG S.A. gaz E NAZWA Pojemność robocza mln. nm 3 Max. moc odbioru gazu Max. moc zatłaczania gazu mln nm 3 /dobę mln nm 3 /dobę RAZEM 1608 34,63 19,88 PMG Brzeźnica 65 0,93 1,10 PMG Husów 350 5,76 2,80 KPMG Mogilno 378 20,64 9,60 PMG Strachocina 150 1,50 1,78 PMG Swarzów 90 1,00 1,00 PMG Wierzchowice 575 4,80 3,60 Maksymalna moc odbioru gazu = 34,63 mln nm 3 /dobę = 1443 tys. nm 3 /h Maksymalna moc zatłaczania gazu = 19,88 mln nm 3 /dobę = 828 tys. nm 3 /h
PMG Operatora Systemu Magazynowego PGNIG S.A. gaz zaazotowany NAZWA Pojemność robocza mln. nm 3 Max. moc odbioru gazu Max. moc zatłaczania gazu mln nm 3 /dobę mln nm 3 /dobę PMG Daszewo 30 0,38 0,24 PMG Bonikowo 200 2,40 1,68 PMG Daszewo - utworzony został w częściowo wyeksploatowanym złoŝu ropy naftowej Daszewo. Magazyn jest wykorzystywany do optymalizacji wydobycia oraz do zasilania gazem podgrupy Ls rejonu Koszalina w szczytowych okresach zapotrzebowania na gaz. PMG Bonikowo - utworzony został w częściowo wyeksploatowanym złoŝu gazu ziemnego. Rolą PMG Bonikowo jest optymalizacja wydobycia gazu zaazotowanego grupy Lw w rejonie zachodniej Polski.
Lokalizacja struktur podziemnych dla budowy ewentualnych pojemności strategicznych oraz potencjalnych Euromagazynów
UWARUNKOWANIA ROZWIĄZAŃ PROJEKTOWYCH PMG >Systemowe >Geologiczno-złoŜowe >Formalno-prawne >Środowiskowe >Inwestorsko - operatorskie >Ekonomiczne
CECHY CHARAKTERYSTYCZNE DOBREJ LOKALIZACJI PMG 1. Mała odległość od istniejącego systemu przesyłowego gazu 2. Dla magazynów strategicznych centralne usytuowanie względem systemu 3. Dla magazynów lokalnych na obrzeŝach systemu w sąsiedztwie duŝych aglomeracji lub odbiorców 4. Dla liniowych systemów przesyłowych po przeciwległej stronie źródła zasilania
UWARUNKOWANIA GEOLOGICZNO-ZŁOśOWE > Występowanie przydatnych struktur geologicznych do magazynowania gazu w rejonie występowania potrzeb magazynowych > Typ występujących struktur geologicznych przydatnych do adaptacji na PMG > Parametry charakteryzujące strukturę (powierzchnia, głębokość, miąŝszość warstwy, ciśnienie złoŝowe, porowatość, przepuszczalność, inne) > Szczelność geologiczna i techniczna struktury
UWARUNKOWANIA ŚRODOWISKOWE -Rezerwat Faunistyczny Stawy Milickie RAMSAR -Natura 2000 Dolina Baryczy i Ostoja nad Baryczą -Rezerwat Wzórze Jonanny -Park Krajobrazowy Dolina Baryczy Powrót
MAGAZYNY PRACUJĄCE CE W PODSTAWIE DuŜa pojemność czynna zapewniająca moŝliwość długotrwałej pracy Sczerpane złoŝa jako najbardziej przydatne struktury dla tego typu magazynów o najniŝszych nakładach inwestycyjnych na budowę PMG
MAGAZYNY PRACUJĄCE CE W PODSTAWIE Magazyny gazu w strukturach zawodnionych budowane są w przypadku braku moŝliwości wykorzystania sczerpanych złóŝ i pokładów lub wysadów soli oraz konieczności przygotowania znacznych zapasów gazu. Magazyny w sczerpanych złoŝach i strukturach zawodnionych przeznaczone są do pracy w cyklach sezonowych i ewentualnie tygodniowych.
MAGAZYNY PRACUJĄCE CE W SZCZYCIE Magazyny szczytowe słuŝą do pokrywania największych - szczytowych zapotrzebowań na gaz (odbiór gazu w ciągu kilku do ok. 30 dni) Magazyny kawernowe pokrycie szczytów krótkotrwałych kilka cykli pracy w trakcie jednego sezonu Instalacje i zbiorniki LNG alternatywa dla kawernowych PMG
OKREŚLENIE PODSTAWOWYCH PARAMETRÓW PRACY PMG >Dobór ciśnienia roboczego >Określenie mocy zatłaczania / odbioru >Pojemność czynna
DOBÓR CIŚNIENIA ROBOCZEGO > Ciśnienie robocze funkcją głębokości PMG Zczerpane złoŝa gazowe do 1,61 bar/10m Struktury wodonośne do 1,51 bar/10m kawernowy PMG do 1,95 bar/10m > PrzewyŜszenie ciśnienia pierwotnego Zczerpane złoŝa gazowe 1,1 do 1,2-krotne Struktury wodonośne 1,3 do 1,5-krotne (nawet 1,7 np. PMG Połtorackoe)
OKREŚLENIE MOCY PMG >Dostosowanie do potrzeb systemowych >Moc jako funkcja Typu magazynu Typu, ilości i lokalizacji otworów eksploatacyjnych Ciśnienia złoŝowego Rozwiązań wyposaŝenia napowierzchniowego
POJEMNOŚĆ CZYNNA PMG > Dostosowanie do potrzeb systemowych > Zapewnienie wymaganych zapasów > Optymalny stosunek do pojemności buforowej 1:1 (wyjątek kawernowe PMG)
Kopalnia gazu ziemnego zlikwidowana PMG przesłanki etapowania - od kopalni do magazynu zczerpanie złoŝa gazu w opłacalnym zakresie Etap 0 R O Z B U D O W A wykorzystanie istniejącej infrastruktury i połączeń likwidowanej kopalni gazu z systemem gazowniczym, z minimalną rozbudową części technologicznej zminimalizowanie ryzyka inwestycyjnego, poprzez określenie zakresu i skali procesu mieszania się gazu zatłaczanego z rodzimym, a w wyniku uściślenie parametrów projektowanego PMG Etap 2 Etap 1 uzyskanie docelowych, optymalnych parametrów zbiornika w zakresie moŝliwości geologicznych - z uwzględnieniem parametrów złoŝa parametry zbiornika ustalono na poziomie - z jednej strony - zapewniającym dostosowanie rozbudowy magazynu do prognozowanych potrzeb krajowego systemu gazowniczego - z drugiej - eliminującym potrzebę znacznej rozbudowy systemu gazown.
Optymalizacja rozwiązań technicznych PMG w aspekcie efektywnej pracy dobór wyposaŝenia naziemnego wybór źródeł zasilania wybór technologii wiercenia
PMG WIERZCHOWICE dobór wyposaŝenia napowierzchniowego spręŝanie gazu spręŝarki tłokowe spręŝarki odśrodkowe sposób napędu kompresorów turbiną gazową, silnikiem tłokowym silnikiem elektrycznym Magazynowanie gazu sposób pozyskania energii elektrycznej zakup energii z sieci własna produkcja
PMG WIERZCHOWICE dobór wyposaŝenia napowierzchniowego optymalizacji sposobu redukcji gazu za pomocą zaworów redukcyjnych z wykorzystaniem energii ekspansji gazu do produkcji energii elektrycznej zapobieganie powstawaniu hydratów zapobieganie wychłodzeniu gazu dozowanie metanolu ograniczenie emisji zanieczyszczeń do środowiska odzysku ciepła ze spalin
odwierty horyzontalne Magazynowanie gazu Optymalizacja rozwiązań technicznych PMG zgrupowanie odwiertów wysoka wydajność kompresory z łoŝyskami magnetycznymi wyeliminowanie gospodarki olejowej wysoka sprawność
4.2 Standard w zakresie infrastruktury Standard (N-1) Właściwe organy (w ciągu 3-ch lat od wejścia w Ŝycie) zapewnią aby w przypadku zakłóceń w funkcjonowaniu największej infrastruktury pozostała infrastruktura (standard N-1) posiada zdolność dostarczania ilości gazu niezbędnej do zaspokojenia całkowitego zapotrzebowania na gaz na obszarze analizowanym przez okres 60-ciu dni nadzwyczajnie wysokiego zapotrzebowania na gaz podczas najzimniejszych okresów, występujących statystycznie raz na 20-cia lat Ip m maksymalna sumaryczna zdolność techniczna gazociągów importowych (mln m 3 /dobę) P m maksymalna zdolność produkcyjna (mln m 3 /dobę) N-1 100 % S m sum. zdolność odbioru ze wszystkich instalacji magazyn. w sytuacji kryzysowej (mln m 3 /dobę) LNG m maksymalna sumaryczna zdolność instalacji LNG (mln m 3 /dobę) D max oznacza zdolność pokrycia dziennego zapotrzebowania na gaz na obszarze analizowanym w najzimniejszym dniu o nadzwyczajnie wysokim zapotrzeb. występujące statyst. raz na 20 lat I m zdolność największej infrastruktury gazowniczej, mającej największy udział w zaopatrzeniu w gaz (mln m 3 /dobę)