SPRAWOZDANIE z działalności w 2015 roku

OKRĘGOWY INSPEKTORAT PRACY W ZIELONEJ GÓRZE SPRAWOZDANIE z działalności w 2015 roku Zielona Góra, w lutym 2016 roku

Każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy (art. 66 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej)

SPIS TREŚCI I. Wprowadzenie... 7 II. Działalność kontrolno nadzorcza.... 9 II.1. Realizacja harmonogramu pracy.... 10 II.2. Wyniki kontroli.... 12 II.3. Nieprawidłowości dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy.... 13 II.4. Świadczenia pieniężne ze stosunku pracy.... 14 II.5. Nieprawidłowości dotyczące prawnej ochrony pracy.... 15 II.6. Wykroczenia przeciwko prawom pracownika oraz powiadomienia prokuratury.... 17 II.7. Egzekucja administracyjna... 18 II.8. Badanie wypadków przy pracy.... 18 II.9. Kontrola legalności zatrudnienia.... 20 II.10. Działalność interwencyjna - rozpatrywanie skarg pracowniczych... 26 II.11. Inne działania OIP.... 32 II.12. Efekty działalności kontrolno nadzorczej.... 34 III. Działalność prewencyjna i informacyjno-promocyjna.... 35 III.1. Programy prewencyjne i informacyjno - promocyjne.... 35 III.2. Konkursy o tematyce ochrony pracy... 40 III.3. Zadania własne.... 42 III.4. Efekty działalności profilaktycznej.... 43 III.5. Działalność rejestracyjna.... 44 IV. Charakterystyczne dane dla Lubuskiego (OIP Zielona Góra).... 46 IV.1. Wypadki przy pracy (wg GUS).... 46 IV.2. Wypadki przy pracy rolniczej (wg KRUS).... 48 IV.3. Choroby zawodowe (wg WSSE).... 49 IV.4. Interwencje i poradnictwo.... 50 V. Współpraca lokalna i międzynarodowa... 52 V.1. Współpraca z parlamentarzystami, organami władzy, organami nadzoru, samorządami zawodowymi oraz stowarzyszeniami i partnerami społecznymi.... 52 V.2. Przygraniczna współpraca międzynarodowa.... 61 VI. Podsumowanie, wnioski oraz założenia i kierunki działania.... 62 VII. Dane liczbowe z działalności OIP Zielona Góra w 2013 roku... 69

I. Wprowadzenie Państwowa Inspekcja Pracy jest organem podległym Sejmowi RP, zajmującym się kontrolą i nadzorem przestrzegania przepisów prawa pracy, w tym bezpieczeństwa i higieny pracy a także kontrolą legalności zatrudnienia. W zakresie określonym ustawą z dnia 13 kwietnia 2007r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz.U. nr 89, poz. 589 z późn. zm.) nadzór nad Państwową Inspekcją Pracy sprawuje Rada Ochrony Pracy. Państwową Inspekcją Pracy kieruje Główny Inspektor Pracy powoływany przez Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej. Główny Inspektor Pracy wchodzi w skład unijnego Komitetu Wyższych Inspektorów Pracy (SLIC). Państwowa Inspekcja Pracy aktywnie uczestniczy również w działaniach podejmowanych przez Międzynarodową Organizację Pracy (MOP), współpracując ze wskazanymi przez MOP inspekcjami pracy z krajów Europy Środkowej i Wschodniej. Strukturę organizacyjną Państwowej Inspekcji Pracy tworzą: Główny Inspektorat Pracy i 16 okręgowych inspektoratów pracy, w ramach których funkcjonują 42 oddziały. Poszczególne okręgowe inspektoraty pracy obejmują zakresem swojej właściwości terytorialnej obszar jednego województwa. Okręgowy Inspektorat Pracy w Zielonej Górze wraz z podległym Oddziałem w Gorzowie Wlkp. obejmuje właściwością terytorialną województwo lubuskie. Okręgowy inspektor pracy kieruje działalnością okręgowego inspektoratu pracy i nadzoruje działalność inspektorów pracy. Swoje zadania wykonuje przy pomocy zastępców: do spraw nadzoru oraz prawnoorganizacyjnych. Przy Okręgowym Inspektorze Pracy w Zielonej Górze działają społeczne organy opiniodawczo doradcze: Lubuska Komisja Ochrony Pracy i Lubuska Komisja ds. Bezpieczeństwa i Higieny Pracy w Rolnictwie oraz Powiatowa Komisja ds. Bezpieczeństwa i Higieny Pracy w Rolnictwie dla powiatu żagańskiego. Na koniec 2015 roku w OIP Zielona Góra zatrudnionych było 84 pracowników, w tym 2 w niepełnym wymiarze czasu pracy. Działania kontrolno-nadzorcze prowadziło 48 inspektorów pracy organów I instancji i okręgowy inspektor pracy jako organ II instancji (plus 2 zastępców), wspomaganych przez pracowników merytorycznych. Pracownicy OIP w przeważającej liczbie posiadają wyższe wykształcenie, w tym wszyscy inspektorzy pracy i pracownicy merytoryczni - głównie magistrowie inżynierowie różnych specjalności oraz prawnicy i administratywiści. Ponadto, 3 osoby z wykształceniem technicznym są w trakcie odbywania aplikacji inspektorskiej i do końca 2016 roku, po zdaniu egzaminu państwowego, powinny uzyskać uprawnienia inspektorskie. Podstawową rolę w strukturze organizacyjnej okręgowych inspektoratów pracy spełniają samodzielne stanowiska do spraw nadzoru i kontroli, na których zatrudnieni są pracownicy wykonujący lub nadzorujący czynności kontrolne. Stanowiska te można łączyć, w zależności od potrzeb, w zespoły koordynowane przez nadinspektorów pracy. W zielonogórskim Okręgu na koniec roku sprawozdawczego funkcjonowało 6 takich zespołów. Okręgowy Inspektorat Pracy w Zielonej Górze 7

W świetle ustawy do zadań Państwowej Inspekcji Pracy należy w szczególności nadzór i kontrola przestrzegania przepisów prawa pracy, w tym przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz legalności zatrudnienia. Ponadto, w zainteresowaniu Państwowej Inspekcji Pracy pozostaje nadzór i kontrola zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy oraz osobom wykonującym na własny rachunek działalność gospodarczą w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę lub przedsiębiorcę. Kontroli Państwowej Inspekcji Pracy podlegają pracodawcy, a w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz kontroli legalności zatrudnienia także przedsiębiorcy nie będący pracodawcami, na rzecz których jest świadczona praca przez osoby fizyczne, w tym przez osoby wykonujące na własny rachunek działalność gospodarczą, bez względu na podstawę świadczenia tej pracy. Wszystkie ww. zadania w roku sprawozdawczym realizowane były przez inspektorów pracy Okręgowego Inspektoratu Pracy w Zielonej Górze. Zgodnie z ustawą o PIP, w razie stwierdzenia naruszenia przepisów prawa pracy lub przepisów dotyczących legalności zatrudnienia właściwe organy Państwowej Inspekcji Pracy są uprawnione odpowiednio do: 1) nakazania usunięcia stwierdzonych uchybień w ustalonym terminie w przypadku, gdy naruszenie dotyczy przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy; 2) nakazania wstrzymania prac lub działalności, gdy naruszenie powoduje bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia pracowników lub innych osób wykonujących te prace lub prowadzących działalność. Skierowania do innych prac pracowników lub innych osób dopuszczonych do pracy wbrew obowiązującym przepisom przy pracach wzbronionych, szkodliwych lub niebezpiecznych albo pracowników lub innych osób dopuszczonych do pracy przy pracach niebezpiecznych, jeżeli pracownicy ci lub osoby nie posiadają odpowiednich kwalifikacji. Nakazy w tych sprawach podlegają natychmiastowemu wykonaniu; 3) nakazania wstrzymania eksploatacji maszyn i urządzeń w sytuacji, gdy ich eksploatacja powoduje bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi; nakazy w tych sprawach podlegają natychmiastowemu wykonaniu; 4) zakazania wykonywania pracy lub prowadzenia działalności w miejscach, w których stan warunków pracy stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi; nakazy w tych sprawach podlegają natychmiastowemu wykonaniu; 5) nakazania, w przypadku stwierdzenia, że stan bezpieczeństwa i higieny pracy zagraża życiu lub zdrowiu pracowników lub osób fizycznych wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, w tym osób wykonujących na własny rachunek działalność gospodarczą, zaprzestania prowadzenia działalności bądź działalności określonego rodzaju; 6) nakazania ustalenia, w określonym terminie, okoliczności i przyczyn wypadku; 7) nakazania pracodawcy wypłaty należnego wynagrodzenia za pracę, a także innego świadczenia przysługującego pracownikowi; nakazy w tych sprawach podlegają natychmiastowemu wykonaniu; 8 Okręgowy Inspektorat Pracy w Zielonej Górze

8) skierowania wystąpienia lub wydanie polecenia ustnego, w razie stwierdzenia innych naruszeń niż wymienione w pkt. 1-7, o ich usunięcie, a także o wyciągnięcie konsekwencji w stosunku do osób winnych. Ponadto, w przypadku stwierdzenia popełnienia wykroczenia, w sprawach z zakresu działania Urzędu, organy PIP są uprawnione do nakładania grzywien w drodze mandatów karnych (w maksymalnej wysokości do 2 [lub 5] tys. zł) oraz kierowania wniosków o ukaranie do sądów, gdzie zagrożenie grzywną wzrasta do 30 tys. złotych. Państwowa Inspekcja Pracy przy realizacji swoich zadań współdziała ze związkami zawodowymi, organizacjami pracodawców, organami samorządu załogi, radami pracowników, społeczną inspekcją pracy oraz z organami administracji państwowej, a w szczególności z organami nadzoru i kontroli, Policją, Strażą Graniczną, Służbą Celną, urzędami skarbowymi, Zakładem Ubezpieczeń Społecznych i innymi, a także organami wszystkich szczebli samorządu terytorialnego. Państwowa Inspekcja Pracy jest uprawniona do nieodpłatnego korzystania z danych zgromadzonych: 1) w CRP - Krajowej Ewidencji Podatników; 2) w krajowym rejestrze urzędowym podmiotów gospodarki narodowej (REGON) prowadzonym przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego; 3) przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych na koncie ubezpieczonego i koncie płatnika składek, w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym, a także danych o wypadkach przy pracy; 4) w Powszechnym Elektronicznym Systemie Ewidencji Ludności (RCI PESEL); 5) w rejestrze bezrobotnych; 6) w Krajowym Rejestrze Sądowym i Krajowym Rejestrze Karnym. W razie uzasadnionej potrzeby oraz w celu zapewnienia bezpieczeństwa kontrolującym, organy Policji są obowiązane, na wniosek inspektora pracy, do udzielenia stosownej pomocy. Zgodnie z ustawą o Państwowej Inspekcji Pracy, podstawowe działania organów Okręgowego Inspektoratu Pracy w 2015 roku miały charakter kontrolno-nadzorczy. Rozwijaliśmy również działania prewencyjne, informacyjne i popularyzatorskie. II. Działalność kontrolno nadzorcza. Prezentowane w niniejszym opracowaniu informacje i dane liczbowe pochodzą bezpośrednio z wyników kontroli przeprowadzonych u tych pracodawców i przedsiębiorców, gdzie występuje wysokie prawdopodobieństwo niewłaściwych warunków pracy lub nieprawidłowości w przestrzeganiu przepisów prawa pracy albo przepisów z zakresu legalności zatrudnienia. Zatem, na podstawie tylko i wyłącznie wyników kontroli, nie jest możliwa całkowita, obiektywna i jednoznaczna ocena stanu ochrony pracy dla województwa lubuskiego, odnosząca się do wszystkich pracodawców i przedsiębiorców. Taki odbiór prezentowanych poniżej danych nie byłby miarodajny z uwagi na to, że dobór przez inspektorów pracy zakładów do kontroli wynika prawie wyłącznie z tzw. przesłanek negatywnych, a nie z wyboru wynikającego ze wskaźników czysto statystycznych. Mówiąc o przesłankach negatywnych Okręgowy Inspektorat Pracy w Zielonej Górze 9

doboru, należy rozumieć, że działania inspekcyjne prowadzone są głównie tam, gdzie potencjalnie występują trudne warunki pracy lub naruszane jest prawo pracy np. wynikające ze stosowanej technologii, została złożona skarga pracownicza, wydarzył się śmiertelny, ciężki lub zbiorowy wypadek przy pracy, stwarzane są zagrożenia publiczne, wpłynęły sygnały od organów władzy terenowej lub innych instytucji kontrolnych, itp. Niemniej, uzyskane dane z kontroli w roku 2015 umożliwiają dokonanie szeregu spostrzeżeń i ocen oraz porównań w stosunku do lat poprzednich. Na ich podstawie można w miarę precyzyjnie określić w jakim obszarze przepisów prawa pracy, w tym bezpieczeństwa i higieny pracy, a także legalności zatrudnienia notuje się najwięcej nieprawidłowości, jakiego rodzaju i kategorii pracodawców one dotyczą oraz jaka jest ich skala i tendencje. Jak wynika z powyższego, w ramach działalności kontrolno-nadzorczej wykonywano zadania wynikające z harmonogramu pracy oraz podejmowano działania interwencyjne. II.1. Realizacja harmonogramu pracy. Do głównych działań wynikających z harmonogramu Państwowej Inspekcji Pracy na 2015 rok oraz zadań kontrolnych jak i prewencyjnych oraz informacyjno promocyjnych ustalonych do realizacji przez OIP Zielona Góra należały: Zadania długofalowe: na lata 2013 2015, dotyczące strategicznych obszarów ochrony pracy, wymagających przyjęcia perspektywy długofalowej (5 tematów): Egzekwowanie przestrzegania przepisów prawa pracy przy zatrudnianiu Obniżenie poziomu ryzyka zawodowego w grupie zakładów o wysokiej skali zagrożeń zawodowych (wzmożony nadzór) Ograniczenie zagrożeń wypadkowych poprzez wdrażanie elementów zarządzania bezpieczeństwem pracy w zakładach, w których wystąpiły wypadki przy pracy, Kampania informacyjno-promocyjna Bezpieczeństwo pracy zależy od Ciebie Kampania informacyjno-prewencyjna Szanuj życie! Bezpieczna praca w gospodarstwie rolnym Zadania roczne: (tj. na 2015 r.), stanowiące odpowiedź na najpilniejsze bieżące potrzeby w sferze egzekwowania uprawnień pracowniczych i zapewnienia właściwych warunków pracy (23 tematy): Egzekwowanie praw pracowniczych w zakresie wypłaty wynagrodzeń i innych świadczeń ze stosunku pracy Egzekwowanie przestrzegania przepisów dotyczących czasu prowadzenia pojazdu, przerw i czasu odpoczynku (działania w ramach Krajowej Strategii) oraz czasu pracy kierowców Ocena przestrzegania prawa pracy, w tym bhp, w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej Ocena przestrzegania prawa pracy w gospodarstwach ogrodniczych (prawna ochrona pracy, bhp, legalność zatrudnienia) Eliminowanie zagrożeń wypadkowych w budownictwie 10 Okręgowy Inspektorat Pracy w Zielonej Górze

Ograniczenie zagrożeń zawodowych w zakładach produkcji prefabrykatów budowlanych, w tym betonowych i stolarki budowlanej oraz w cegielniach Egzekwowanie przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu prac w leśnictwie związanych z pozyskiwaniem i zrywką drewna Ograniczanie zagrożeń zawodowych pracowników wykonujących roboty torowe Ograniczanie zagrożeń wypadkowych przy eksploatacji wózków jezdniowych z napędem silnikowym Przeciwdziałanie negatywnym skutkom stresu w miejscu pracy Promocja zagadnień ochrony pracy wśród uczniów i studentów program edukacyjny Kultura bezpieczeństwa Zmniejszenie zagrożeń i eliminacja nieprawidłowości w mikrozakładach: program prewencyjny Zdobądź Dyplom PIP Konkursy promujące pożądane postawy w zakresie ochrony pracy Zadania stałe: wynikające bezpośrednio z zapisów ustawowych bądź związane z koniecznością stałego monitorowania sytuacji w wybranych obszarach ochrony pracy (37 tematów): Badanie wypadków przy pracy, Profilaktyczne badania lekarskie, Szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, Kontrole przestrzegania przepisów dotyczących zatrudniania osób niepełnosprawnych, w tym w zakładach pracy chronionej oraz zakładach aktywności zawodowej i w zakładach ubiegających się o taki status Kontrole spełniania wymagań dotyczących oceny zgodności, Nadzór nad placówkami handlowymi, w tym wielkopowierzchniowymi, ze szczególnym uwzględnieniem placówek nowo powstałych, Kontroli legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej obywateli polskich oraz cudzoziemców, Kontroli przestrzegania przez agencje zatrudnienia przepisów ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy Kontroli przestrzegania przepisów prawa wobec pracowników tymczasowych Zadania własne: zadanie o zasięgu lokalnym, w roku 2015 realizowany był jeden temat: Eliminowanie zagrożeń przy magazynowaniu i stosowaniu substancji i mieszanin chemicznych w małych zakładach (zatrudnienie do 49 pracowników) różnych branż W ramach działalności prewencyjnej rozpowszechniono również tysiące wydawnictw specjalistycznych, a do pracodawców kierowano pisma profilaktyczne z opisem okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy, charakterystycznych dla określonych rodzajów prac lub sektorów gospodarki. Zrealizowano, także kontynuowane od kilku lat, programy prewencyjno-informacyjne czy konkursy promujące pożądane postawy w zakresie ochrony pracy. Były to m.in. Pracodawca organizator pracy bezpiecznej ; Najaktywniejszy zakładowy sip ; Bezpieczna Okręgowy Inspektorat Pracy w Zielonej Górze 11

budowa ; Kultura bezpieczeństwa, Zdobądź dyplom PIP, Bezpieczne gospodarstwo rolne, konkurs w zakresie bhp dla uczniów zawodu w zakładach pracy i szkołach rolniczych. Są one kierowane głównie do środowisk pracodawców i ich organizacji, rolników, związków zawodowych (społeczna inspekcja pracy), młodych pracowników wkraczających na rynek pracy i młodzieży wiejskiej oraz uczącej się zawodu. II.2. Wyniki kontroli. W 2015 roku inspektorzy pracy przeprowadzili 2705 kontroli (spadek o ok.4,5%, którymi objęto 2235 podmiotów, tj. pracodawców lub przedsiębiorców (spadek - o ok. 3,6%). Dla wyeliminowania ujawnionych nieprawidłowości wydano 8010 decyzji, w tym 7887 dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy oraz 123 decyzje nakazujące wypłatę należnego wynagrodzenia lub innych świadczeń pieniężnych ze stosunku pracy. Z uwagi na ujawnienie bezpośredniego zagrożenia zdrowia lub życia pracujących miało miejsce 168 przypadków wstrzymania wykonywania pracy (prace te wykonywało 367 osób), a w 199 decyzjach skierowano do innych prac 411 pracowników lub inne osoby wykonujące pracę wbrew obowiązującym przepisom przy pracach wzbronionych, szkodliwych lub niebezpiecznych, albo pracowników lub inne osoby zatrudnione przy pracach niebezpiecznych, jeżeli nie posiadały odpowiednich kwalifikacji albo były nieodpowiednio wyposażone (łącznie 367 decyzji dotyczące 778 osób). Zanotowano także 339 przypadków wstrzymania eksploatacji maszyn, z uwagi na ich nieodpowiedni stan techniczny, mimo niewykonywania na nich pracy bezpośrednio w trakcie kontroli. Powyższe decyzje wydane zostały z rygorem natychmiastowego wykonania. Na rozstrzygnięcia organów PIP w roku sprawozdawczym nie odnotowano skarg do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wlkp. (w roku 2014-2 skargi). W roku 2015 WSA rozpatrzył skargę z roku poprzedniego. Dotyczyła ona decyzji okręgowego inspektora pracy utrzymującą w mocy decyzję inspektora pracy wyrok WSA (oraz wyrok uzupełniający) uchyliły decyzję. Od ww. wymienionych wyroków złożono 2 skargi kasacyjne do NSA w roku 2015 nie wydano w tych sprawach rozstrzygnięcia. Tab. Zestawienie podstawowych danych w ww. zakresie z kilku ostatnich lat (2007 2015): 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Liczba kontroli 2327 2348 2621 2862 2750 2980 2821 2828 2705 Liczba skontrolowanych zakładów Liczba wydanych decyzji, w tym: Decyzje wstrzymania prac/ liczba osób Decyzje skier. do innych prac/ liczba.osób 1838 1844 1943 2266 2170 2431 2337 2320 2235 9600 9815 8836 9191 9104 9585 8620 8880 8010 395 1648 275 717 319 955 249 703 265 993 219 568 214 699 212 525 189 600 181 484 201 494 182 470 191 385 172 353 203 452 229 461 168 367 199 411 12 Okręgowy Inspektorat Pracy w Zielonej Górze

II.3. Nieprawidłowości dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy. Podczas kontroli ujawniono nieprawidłowości w zakresie szeroko rozumianych warunków i bezpieczeństwa pracy dające podstawy do wydania 7887 decyzji nakazowych dotyczących ok. 67 tys. osób wykonujących pracę. Stwierdzone nieprawidłowości w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, podobnie jak w poprzednich okresach dotyczyły m.in: przygotowania pracowników do pracy 1359 przypadków dotyczących 4633 pracowników (w poprzednim roku 1539 - dot. 5225 pracowników), w tym: braku lub niewłaściwie przeprowadzonych szkoleń w zakresie bhp pracowników i pracodawców; braku lub niewłaściwie przeprowadzonych profilaktycznych badań lekarskich; braku uprawnień kwalifikacyjnych. organizacji bezpiecznej pracy 1305 decyzji dot. 10530 osób, w tym dotyczących: braku udokumentowanej oceny ryzyka zawodowego, nieuwzględnienia w ww. ocenie wszystkich czynników ryzyka, braku służby bhp. maszyn i urządzeń technicznych 1149 przypadków dot. stanowisk na których wykonywało pracę 3998 pracowników (poprzednio odp. 1222 / 4991), w tym głównie: braku lub niewłaściwych urządzeń ochronnych, osłon; braku lub nieprawidłowych urządzeń sterowniczych i sygnalizacyjnych, braku instrukcji bhp. stanowisk i procesów pracy, magazynowania i składowania 1267 przypadków dot. 8576 pracowników (poprzednio 899 / 5624), w tym: nieprawidłowości w prowadzeniu procesów technologicznych; nieprawidłowości przy organizowaniu prac szczególnie niebezpiecznych; braku lub niewłaściwego zabezpieczenia stanowisk pracy. urządzeń i instalacji energetycznych 704 przypadków dot. 15804 (poprzednio 701 / 5089), w tym: pracowników prowadzeniu eksploatacji urządzeń i instalacji w sposób zagrażający bezpieczeństwu obsługi i otoczenia; braku lub niewłaściwego zabezpieczenia instalacji i urządzeń elektrycznych; niewłaściwej eksploatacji urządzeń i instalacji energetycznych. Realizacja prawomocnych decyzji nakazowych jest na bieżąco monitorowana, m.in. na podstawie informacji od adresatów decyzji oraz kontroli sprawdzających. Na dzień sporządzania niniejszego sprawozdania z powyższych ustaleń wynika, że wykonano ponad 85% wydanych przez inspektorów decyzji. W związku z ich realizacją poprawiono bezpieczeństwo i warunki pracy 58 661 1) pracowników. 1) - (liczonych tyle razy, ile razy poprawiono im warunki pracy) Okręgowy Inspektorat Pracy w Zielonej Górze 13

Poza opisanymi wyżej decyzjami inspektorów pracy, Okręgowy Inspektor Pracy w pierwszej instancji, na wniosek inspektora pracy, wydał 1 decyzję (także 1 - w roku poprzednim) zaprzestania prowadzenia działalności określonego rodzaju na podstawie art. 11 u. 5 ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy. Ww. decyzja dotyczyła zaprzestania działalności produkcyjnej określonego rodzaju wykonywanej w niedostosowanym do tego pomieszczeniu. W związku ze stwierdzeniem w czasie kolejnych kontroli tej samej firmy rażącego naruszenia przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy inspektorzy pracy skierowali do jednostek organizacyjnych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych 7 wniosków (poprzednio 6) o podwyższenie płatnikom o 100% stopy procentowej składek na ubezpieczenie wypadkowe, ustalanych na najbliższy rok składkowy. Wnioski zostały uwzględnione przez ZUS. Nieprawidłowości dot. bezpieczeństwa i higieny pracy w 2015 r. 102 786 1359 24 OBIEKTY I POMIESZCZENIA PRACY, POMIESZCZENIA HIGIENICZNOSANITARNE, WENTYLACJA, OGRZEWANIE I OŚWIETLENIE WYPADKI PRZY PRACY, CHOROBY ZAWODOWE - STOSOWANIE ŚRODKÓW ZAPOBIEGAWCZYCH 1305 ORGANIZACJA BEZPIECZNEJ PRACY STANOWISKA, PROCESY PRACY, PROCESY TECHNOLOGICZNE, MAGAZYNOWANIE I SKŁADOWANIE 846 MASZYNY I URZADZENIA TECHNICZNE URZADZENIA I INSTALACJE ENERGETYCZNE 346 TRANSPORT 1267 ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ, ODZIEŻ I OBUWIE ROBOCZE 704 PRZYGOTOWANIE DO PRACY 1149 POZOSTAŁE II.4. Świadczenia pieniężne ze stosunku pracy. W związku z niewypłaceniem wynagrodzenia, bądź innych świadczeń ze stosunku pracy, inspektorzy pracy mają prawo, w określonej sytuacji, wydania decyzji nakazujących ich wypłatę. Inspektorzy pracy podczas kontroli 37 zakładów (spadek o 26% wobec 2014r.) zebrali materiał dający podstawy wydania 123 decyzji nakazujących wypłacenie 2434 pracownikom kwoty ponad 6,2 mln zł (wzrost o 77% wobec 2014r.) tytułem wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń pieniężnych ze stosunku pracy. Dominowały zaległości ujawnione w 2 zakładach, które stanowiły ok. 85,5% kwoty objętej decyzjami ( Dozamet Sp. o.o. w Nowej Soli, Max Stairs Sp. z o.o. w Gorzowie Wlkp.). 14 Okręgowy Inspektorat Pracy w Zielonej Górze

Uzasadnienie dla ingerencji nakazami płatniczymi stanowiły m.in. przypadki niewypłacenia wynagrodzenia za pracę (ok. 5,4 mln zł), obniżenia wynagrodzenia za pracę, niewypłacenia wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych, ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, odprawy pieniężnej z tytułu rozwiązania stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników. Na dzień sporządzenia raportu (początek lutego br.) z ustaleń rekontroli oraz informacji pracodawców wynika, że wykonano 49 decyzji (40%) nakazujących uregulowanie zobowiązań finansowych na kwotę ok. 3,1 mln zł (50%). Konieczność stwierdzenia wygaśnięcia (utrata statusu pracodawcy, upadłość likwidacyjna, zaniechanie działalności) łącznie 13 decyzji nakazujących wypłatę 38,9 tys. zł. sprawiły, że w zainteresowaniu inspektorów pracy pozostaje stan realizacji 62 decyzji objętych postępowaniem upominawczym, egzekucyjnym lub wydanych w listopadzie i grudniu 2015r., a zobowiązujących adresatów nakazów do wypłacenia kwoty 3,06 mln zł (49,3 % ogółem nakazanej). We wszystkich przypadkach zastosowano sankcje wykroczeniowe, a tam gdzie stwierdzono uporczywe naruszanie praw pracowniczych, zawiadomiono Prokuraturę o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa z art. 218 1 Kodeksu karnego. Tab. Skala ujawnionych zaległości finansowych w Lubuskiem w latach 2001-2015. Rok Kwota świadczeń (w mln zł) Liczba osób (w tys. ) 2001 2,9-2002 14,0 13,0 2003 6,5 6,2 2004 3,7 4,7 2005 5,3 5,4 2006 1,5 2,0 2007 4,0 4,0 2008 2,5 1,8 2009 6,6 5,2 2010 4,9 3,9 2011 3,1 1,9 2012 4,4 4,2 2013 6,9 3,5 2014 3,5 1,9 2015 6,2 2,4 II.5. Nieprawidłowości dotyczące prawnej ochrony pracy. Kontrole w roku sprawozdawczym wykazały naruszenia przepisów prawa pracy oraz legalności zatrudnienia, w wyniku czego inspektorzy skierowali do pracodawców wystąpienia obejmujące łącznie 6483 wnioski i 392 polecenia ustne, dotyczące przede wszystkim Okręgowy Inspektorat Pracy w Zielonej Górze 15

praworządności w stosunkach pracy i warunków zatrudnienia obejmujących ok. 49,5 tys. pracowników. Stwierdzone nieprawidłowości objęte wnioskami i poleceniami dotyczyły głównie: stosunku pracy, w tym nieprawidłowo sporządzonych umów o pracę, niepoinformowania pracowników o istotnych warunkach umowy 2233 przypadków, czasu pracy 1001, przygotowania do pracy 1349, wynagrodzeń za pracę i innych świadczeń 646, legalności zatrudnienia 404, ochrony pracy młodocianych 229. 404 158 55 Nieprawidłowości dot. praworządności w stosunkach pracy w 2015 r. 309 153 319 WYPADKI PRZY PRACY, CHOROBY ZAWODOWE - STOSOWANIE ŚRODKÓW ZAPOBIEGAWCZYCH ORGANIZACJA BEZPIECZNEJ PRACY 1349 PRZYGOTOWANIE DO PRACY 768 STOSUNEK PRACY CZAS PRACY 19 229 OCHRONA PRACY MLODOCIANYCH UPRAWNIENIA PRACOWNIKÓW ZWIĄZANE Z RODZICIELSTWEM WYNAGRODZENIE ZA PRACE I INNE ŚWIADCZENIA LEGALNOŚĆ ZATRUDNIENIA I INNEJ PRACY ZAROBKOWEJ 1001 URLOPY PRACOWNICZE POZOSTAŁE NIEPRAWIDŁOWOŚCI DOT. PRAWORZĄDNOŚCI 2233 ZAGADNIENIA BEZPIECZENSTWA I HIGIENY PRACY Jak widać z powyższych zestawień i wykresów, przedmiot wystąpień i poleceń zdominowały zagadnienia stosunku pracy, czasu pracy, przygotowania do pracy i świadczeń pieniężnych ze stosunku pracy (łącznie stanowią ok. 76%). I tak: 16 W 2233 wnioskach i poleceniach pokontrolnych (dot. ponad 14 tys. pracowników) inspektorzy występowali przede wszystkim o wyeliminowanie uchybień dot. m.in. informowania pracowników o warunkach zatrudnienia, akt osobowych pracowników, nawiązywania i rozwiązywania stosunków pracy, wydawania i treści świadectw pracy, zapisów w regulaminach pracy, stosowania kar porządkowych, treści umów o pracę; W ramach 1349 wniosków i poleceń (ok. 4,2 tys. osób) inspektorzy pracy wnosili o przestrzeganie przepisów dot. szkolenia pracowników w zakresie bhp, profilaktycznych badań lekarskich pracowników oraz dodatkowych uprawnień kwalifikacyjnych; Problematykę objętą 1001 wnioskami (ok. 7 tys. osób) wyczerpały głównie nieprawidłowości w zakresie czasu pracy dot. m.in. określenia norm czasu pracy, w tym długości okresu rozliczeniowego, ewidencji czasu pracy, zatrudniania z naruszeniem Okręgowy Inspektorat Pracy w Zielonej Górze

przepisów o odpoczynku, w czasie przekraczającym ustalony wymiar, powyżej przeciętnie 5 dni w tygodniu w przyjętym okresie rozliczeniowym, czasu pracy osób niepełnosprawnych. W 646 wnioskach (ok. 3,5 tys. osób) inspektorzy występowali głównie w sprawach terminowości wypłat oraz wyeliminowania innych nieprawidłowości przy wypłacie przysługujących pracownikom świadczeń pieniężnych i braków w regulaminach wynagradzania. Ponadto, w drodze wystąpień, likwidowano uchybienia w zakresie m.in. oceny ryzyka zawodowego, ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy, urlopów pracowniczych, legalności zatrudnienia, kart ewidencyjnych środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego, wypełniania zadań przez służbę bhp, zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Do czasu sporządzenia niniejszego opracowania pracodawcy, odpowiadając na wystąpienia, poinformowali o wykonaniu 71% wniosków, które bezpośrednio dotyczyły ok. 35 tys. pracowników. II.6. Wykroczenia przeciwko prawom pracownika oraz powiadomienia prokuratury. a) Postępowania w sprawach o wykroczenia. Konsekwencją stwierdzenia przez inspektorów pracy nieprawidłowości wyczerpujących znamiona 2608 wykroczeń (poziom podobny jak w roku poprzednim) było wszczęcie postępowań wobec 1205 osób. W stosunku do obwinionych zastosowano: 153 wnioski do sądu o ukaranie, w związku z popełnieniem 384 wykroczeń, 540 postępowań mandatowych, w związku z popełnieniem 1364 wykroczeń, 512 środków wychowawczych, w związku z popełnieniem 857 wykroczeń. Sądy rozpatrując wnioski inspektorów pracy w 2015 roku rozpoznały 134 sprawy. Orzeczono w 133 przypadkach grzywny w kwocie od 100 do 5000 złotych. W drodze 540 postępowań mandatowych nałożono grzywny w łącznej kwocie 609,4 tys. złotych (przeciętna kwota grzywny 1129 złotych). Zanotowano 1 przypadek wniosku o uchylenie mandatu. Środki wychowawcze zastosowane wobec 512 osób (obejmujących 857 wykroczeń) wydane zostały w sytuacji, gdzie zdaniem inspektora pracy bardziej rygorystyczne postępowanie byłoby przedwczesne, albo stanowiłoby nadmierną dolegliwość wobec wagi ujawnionych wykroczeń. b) Postępowania karne. Inspektorzy pracy w roku 2015 skierowali do Prokuratury 23 zawiadomienia (wzrost o 21%) o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa. W kilku zawiadomieniach zastosowano kumulatywną kwalifikację. Zawiadomienia obejmowały łącznie 26 naruszeń prawa. We wnioskach zidentyfikowano 6 przypadków popełnienia przestępstw przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową i 20 innych przestępstw ujawnionych w trakcie kontroli, w tym 11 przypadków (wzrost o 22%) przestępstw z art. 225 2 kk (udaremnienie przeprowadzenia kontroli). Okręgowy Inspektorat Pracy w Zielonej Górze 17

Na dzień sporządzenia sprawozdania wszczęto 21 postępowań. W 6 przypadkach prokurator zdecydował się na wniesienie aktu oskarżenia do sądu, w 1 przypadku o warunkowe umorzenie postępowania - co łącznie stanowi 30,4% (poprzednio 10,5%). II.7. Egzekucja administracyjna. Rekontrole w zakładach ujawniły brak postępów w realizacji prawomocnych decyzji. Wyczerpując kroki przedegzekucyjne inspektorzy pracy wydali 35 upomnień dla 25 pracodawców dot. 49 decyzji z zakresu bhp i 53 dot. wypłaty świadczeń pracowniczych (na kwotę ok. 5,4 mln złotych). W wyniku upomnień wykonano 31 decyzji, w tym: 19 dotyczących bhp i 12 płacowych. W stosunku do tych pracodawców, gdzie nie poskutkowały upomnienia, wszczęto postępowania egzekucyjne. W ramach postępowań egzekucyjnych, celem przymuszenia do wykonania obowiązków objętych decyzjami, wydano 8 tytułów wykonawczych i nałożono 8 grzywien w celu przymuszenia w łącznej kwocie 33 tys. zł. II.8. Badanie wypadków przy pracy. W 2014 roku inspektorzy pracy zbadali okoliczności i przyczyny 53 wypadków przy pracy, w tym 1 zbiorowego. W ww. zdarzeniach poszkodowanych zostały łącznie 44 osoby, z których 6 poniosło śmierć, a 34 doznało ciężkich obrażeń ciała. Tab. Liczba zgłoszonych do OIP i zbadanych wypadków przy pracy(w latach 2013-2015). Liczba wypadków zgłoszonych Liczba wypadków zbadanych 2013 2014 2015 2013 2014 2015 ogółem 65 85 79 47 68 53 w tym: śmiertelnych 8 8 6 Ciężkich 21 39 34 Zbiorowych 7 3 1 Lekkich 11 18 12 Różnica pomiędzy liczbą wypadków zgłoszonych, a badanych wynika z tego, iż nie badano większości zgłoszonych wypadków lekkich, niektórych wypadków komunikacyjnych i nagłych wypadków medycznych, a część zgłoszonych wypadków jest jeszcze w trakcie badania. W ostatnich latach ogólna liczba zbadanych wypadków śmiertelnych, ciężkich i zbiorowych kształtowała się na zbliżonym poziomie. Jednakże w roku sprawozdawczym w porównaniu do roku poprzedniego nastąpił nieznaczny spadek liczby wypadków w każdej z kategorii. 18 Okręgowy Inspektorat Pracy w Zielonej Górze

Tab. Osoby poszkodowane w wypadkach przy pracy zbadanych przez inspektorów pracy w 2015 roku. Liczba wypadków Liczba poszkodowanych w wypadkach w tym: ogółem śmiertelnych ciężkich ogółem 41 44 6 34 w tym zbiorowych 1 4 0 0 W zbadanych wypadkach śmiertelnych, ciężkich i zbiorowych poszkodowanych zostało 44 pracowników, w tym 4 osoby w 1 wypadku zbiorowym (wszystkie osoby w wypadku zbiorowym zostały lekko poszkodowane). Najczęściej reprezentowane grupy zawodowe poszkodowanych nie ulegają większym zmianom od kilku lat. Są to głownie: operatorzy maszyn i urządzeń, robotnicy pomocniczy, robotnicy budowlani, robotnicy obróbki metali, leśnicy, elektrycy oraz kierowcy pojazdów. Struktura osób poszkodowanych w wypadkach z uwagi na staż pracy utrzymuje się na zbliżonym poziomie w porównaniu do lat poprzednich. Ogromną większość wypadków odnotowano w grupie osób, których staż pracy w zakładzie nie przekroczył 1 roku (prawie 55 % ogółu poszkodowanych), ponad 70 % osób poszkodowanych miało staż krótszy niż 3 lata, a aż 7 poszkodowanych (blisko 16 % ogółu) uległo wypadkom przed upływem miesiąca od podjęcia zatrudnienia. Świadczy to niezbicie o niedostatecznym przygotowaniu zawodowym pracowników do wykonywania pracy oraz może wskazywać na niewłaściwe szkolenie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Podobnie jak w latach ubiegłych wśród przyczyn zaistniałych wypadków przeważały przyczyny wynikające ze stanu fizycznego i zachowań pracownika prawie 49 % ogółu oraz przyczyny związane z niewłaściwą organizacją pracy (ponad 42 %). Natomiast zdecydowanie najmniejszy był udział przyczyn technicznych (nieco poniżej 9 %). Z uwagi na stosunkowo niewielką liczbę zbadanych wypadków, nie stwierdzono by jakaś grupa wypadków wykazywała cechy powtarzalności. Liczbowy i procentowy udział podmiotów oraz zdarzeń, podczas których uzyskano informacje o zaistniałych wypadkach przedstawia się następująco: - pracodawcy 25 (61 %), - policja 11 (26 %), - podczas kontroli 4, - inny OIP 1. Zdecydowana większość osób poszkodowanych podobnie jak w latach ubiegłych zatrudniona była w sektorze prywatnym ( ponad 93 % ogólnej liczby poszkodowanych), w podmiotach zatrudniających od 50 do 249 osób ( blisko 32 % poszkodowanych) i stanowiących własność prywatną krajową ( 63 % poszkodowanych). Największy procentowy udział osób poszkodowanych w wypadkach w poszczególnych branżach dot. przetwórstwa przemysłowego 47,7 % ogółu, budownictwa 15,9%, rolnictwa i leśnictwa 13,6%. Okręgowy Inspektorat Pracy w Zielonej Górze 19

Zestawienie liczbowe i krótka analiza wszystkich wypadków przy pracy, które zaistniały w województwie lubuskim w okresie sprawozdawczym (wg danych GUS) znajduje się w dalszej części niniejszego opracowania. II.9. Kontrola legalności zatrudnienia. W okresie sprawozdawczym, w ramach realizacji zadań z ww. zakresu inspektorzy pracy Okręgowego Inspektoratu Pracy w Zielonej Górze przeprowadzili 735 kontroli legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej obywateli polskich, 20 kontroli agencji zatrudnienia, 15 kontroli przestrzegania przepisów prawa wobec pracowników tymczasowych oraz 140 kontroli legalności zatrudnienia, innej działalności zarobkowej i wykonywania pracy przez cudzoziemców. Kontrolą w zakresie legalności zatrudnienia objęto 5026 obywateli polskich, 1651 cudzoziemców, 24439 osób w zakresie opłacania składek na Fundusz Pracy, 20 agencji zatrudnienia oraz 422 osoby wykonujące pracę tymczasową na rzecz 7 pracodawców użytkowników. Kontrole legalności zatrudnienia obywateli polskich dotyczyły 683 podmiotów prywatnych oraz 26 podmiotów sektora publicznego. Ze względu na przyjęte kryterium wg wielkości zatrudnienia kontrolą objęto 536 małych podmiotów, 140 średnich, 25 dużych oraz 8 wielkich podmiotów o łącznej liczbie 10234 pracowników. Wg klasyfikacji PKD najwięcej kontroli przeprowadzono w podmiotach w branży: handel i naprawy 225 (zatrudniających 1470 pracowników), działalność produkcyjna 116 (zatrudniających 4518 pracowników) oraz hotele i restauracje 92 (zatrudniających 480 pracowników). Kontrole legalności zatrudnienia cudzoziemców dotyczyły 126 podmiotów prywatnych oraz 5 podmiotów sektora publicznego. Ze względu na przyjęte kryterium wg wielkości zatrudnienia kontrolą objęto 63 małe podmioty, 30 średnich, 22 duże oraz 16 wielkich podmiotów o łącznej liczbie 16254 pracowników. Biorąc pod uwagę kryterium klasyfikacji wg PKD najwięcej kontroli przeprowadzono w podmiotach zajmujących się działalnością produkcyjną - 49, zatrudniających łącznie 9930 pracowników, w branży handel i naprawy - 19, zatrudniających łącznie 362 pracowników oraz w podmiotach o działalności związanej z transportem i składowaniem 18, zatrudniających łącznie 2315 pracowników. Kontrole legalności zatrudnienia dot. przestrzegania przepisów prawa przez agencje zatrudnienia dotyczyły 18 podmiotów prywatnych. Ze względu na przyjęte kryterium wg wielkości zatrudnienia kontrolą objęto 12 małych podmiotów, 3 średnie, jeden duży oraz 2 wielkie podmioty o łącznej liczbie 998 pracowników. Wg klasyfikacji PKD najwięcej kontroli przeprowadzono w podmiotach zajmujących się działalnością w branży usług administrowania 11, zatrudniających łącznie 822 pracowników oraz w branży działalność profesjonalna 3, zatrudniających łącznie 115 pracowników, działalność produkcyjna 1, zatrudniający łącznie 32 pracowników, w podmiotach związanych z transportem i składowaniem 1, zatrudniający łącznie 20 pracowników, ochrona zdrowia - 1 oraz pozostała działalność usługowa 1, zatrudniający łącznie 9 pracowników. Natomiast kontrole w zakresie przestrzegania przepisów prawa wobec pracowników tymczasowych dotyczyły 13 podmiotów prywatnych. Ze względu na przyjęte kryterium wg wielkości zatrudnienia kontrolą objęto 3 małe podmioty, 2 średnie, 3 duże oraz 5 wielkich 20 Okręgowy Inspektorat Pracy w Zielonej Górze

podmiotów o łącznej liczbie 4401 pracowników. Wg klasyfikacji PKD najwięcej kontroli przeprowadzono w podmiotach zajmujących się działalnością produkcyjną - 5, zatrudniających łącznie 3395 pracowników, w branży usługi administrowania 5, zatrudniających łącznie 812 pracowników, w branży działalność profesjonalna 1, zatrudniający łącznie 111 pracowników, w podmiotach związanych z transportem i składowaniem 1, zatrudniający łącznie 70 pracowników, w branży związanej z dostawą wody 1, zatrudniający łącznie 13 pracowników. Podczas kontroli inspektorzy pracy stwierdzili szereg naruszeń przepisów prawa pracy, w tym legalności zatrudnienia i bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczących obywateli polskich: niepotwierdzenie na piśmie rodzaju i warunków zawartej z pracownikiem umowy o pracę lub zawarcie jej z uchybieniem terminu niezgłoszenie osób wykonujących pracę do ubezpieczenia społecznego lub nieterminowe ich zgłoszenie nieopłacanie składek na Fundusz Pracy lub nieterminowego ich opłacanie niezgłaszanie do ZUS wymaganych i prawdziwych danych mających wpływ na wymiar składek na Fundusz Pracy niepowiadomienie powiatowego urzędu pracy przez bezrobotnego o podjęciu zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej dotyczących cudzoziemców: nieprzestrzeganie przepisów z zakresu prawnej ochrony pracy w stosunku do cudzoziemców nieprzestrzeganie przepisów dotyczących technicznego bezpieczeństwa pracy w stosunku do cudzoziemców (np. dopuszczanie do pracy bez aktualnego szkolenia wstępnego ogólnego i na stanowisku pracy w dziedzinie bhp, dopuszczanie do pracy bez aktualnego orzeczenia lekarskiego z przeprowadzonego badania lekarskiego wstępnego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na zajmowanym stanowisku) nieuzyskanie od cudzoziemca przed rozpoczęciem pracy ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium RP brak podstawy pobytu uprawniającej do wykonywania pracy na terytorium RP nieposiadanie wymaganego zezwolenia na pracę w tym brak zezwolenia w przypadku, gdy posiadane oświadczenie pracodawcy o zamiarze powierzenia wykonywania pracy cudzoziemcowi nie zostało zarejestrowane w powiatowym urzędzie pracy oraz gdy z cudzoziemcem pracującym na podstawie oświadczenia nie zawarto umowy w formie pisemnej wykonywanie pracy przez cudzoziemca na stanowisku i na warunkach innych niż określone w zezwoleniu na pracę lub w zezwoleniu na pobyt czasowy i pracę bądź zezwoleniu na pobyt czasowy niezawieranie umowy cywilnoprawnej w wymaganej formie pisemnej z cudzoziemcem, od którego jest wymagane zezwolenie na pracę niezgłoszenie cudzoziemców wykonujących pracę do ubezpieczenia społecznego lub nieterminowe ich zgłoszenie Okręgowy Inspektorat Pracy w Zielonej Górze 21

nieopłacanie składek na Fundusz Pracy lub nieterminowego ich opłacanie niezgłaszanie do ZUS wymaganych i prawdziwych danych mających wpływ na wymiar składek na Fundusz Pracy nieuwzględnienie w umowie z cudzoziemcem warunków zawartych w zezwoleniu na pracę, w tym dotyczących wysokości wynagrodzenia niedopełnienie obowiązku pisemnego powiadomienia wojewody w terminie 7 dni o niepodjęciu pracy przez cudzoziemca w okresie 3 miesięcy od początkowej daty ważności zezwolenia na pracę, przerwaniu przez niego pracy na okres przekraczający 3 miesiące lub zakończeniu pracy wcześniej niż 3 miesiące przed upływem okresu ważności zezwolenia na pracę nieudostępnienie dokumentów potwierdzających wypełnienie obowiązków sporządzonych w języku polskim lub przetłumaczonych na język polski nieprzestrzeganie przepisów z zakresu prawnej ochrony pracy nieprzestrzeganie przepisów dotyczących technicznego bezpieczeństwa pracy dotyczących agencji zatrudnienia: brak wpisu do rejestru podmiotów prowadzących agencje zatrudnienia nie podawanie w dokumentach, ogłoszeniach i ofertach numeru wpisu do rejestru agencji zatrudnienia nieopłacanie składek na Fundusz Pracy lub nieterminowego ich opłacanie dotyczących pracowników tymczasowych: nieprawidłowe zawieranie (sporządzanie) umów o pracę między agencją pracy tymczasowej a pracownikiem tymczasowym dopuszczanie do pracy pracowników tymczasowych bez aktualnych badań profilaktycznych niewypłacanie pracownikom tymczasowym wynagrodzenia i innych świadczeń ze stosunku pracy niezgodne z prawem rozwiązywanie umów o pracę tymczasową uchybienia dot. wydawania świadectwa pracy pracownikom tymczasowym nieprzekazywanie przez pracodawcę użytkownika reprezentatywnej organizacji związkowej informacji o zamiarze powierzenia wykonywania pracy tymczasowej pracownikowi agencji pracy tymczasowej oraz informacji o rodzaju i warunkach pracy, która ma być powierzona pracownikowi tymczasowemu niezapewnienie przeszkolenia pracownika tymczasowego w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz szkoleń okresowych niewypełnienie innych obowiązków (w tym uzgodnionych z agencją pracy tymczasowej) dotyczących zapewnienia osobom wykonującym pracę tymczasową bezpiecznych i higienicznych warunków pracy 22 W wyniku przeprowadzonych kontroli legalności zatrudnienia dot.: obywateli polskich - w celu przywrócenia stanu zgodnego z prawem skierowane zostały 363 wnioski w wystąpieniach, 18 poleceń oraz 5 decyzji. W stosunku do 108 osób naruszających przepisy prawa m.in. w zakresie legalności zatrudnienia przeprowadzono postępowania w sprawach o wykroczenia, które Okręgowy Inspektorat Pracy w Zielonej Górze

zakończone zostały w 11 przypadkach ukaraniem sprawców wykroczeń mandatami karnymi w łącznej kwocie 13700,00 zł, skierowaniem do sądu 85 wniosków o ukaranie oraz zastosowaniem wobec 12 osób środka oddziaływania wychowawczego. cudzoziemców - skierowanych zostało 71 wniosków w wystąpieniach, 5 poleceń oraz 59 decyzji. W stosunku do 35 osób naruszających przepisy prawa m.in. w zakresie legalności zatrudnienia przeprowadzono postępowania w sprawach o wykroczenia, które zakończone zostały w 5 przypadkach ukaraniem sprawców wykroczeń mandatami karnymi w łącznej kwocie 6400,00 zł, skierowaniem do sądu 18 wniosków o ukaranie oraz zastosowaniem wobec 12 osób środka oddziaływania wychowawczego. agencje zatrudnienia - wydano 10 wniosków w wystąpieniach. W stosunku do 10 osób naruszających przepisy prawa m.in. w zakresie legalności zatrudnienia przeprowadzono postępowania w sprawach o wykroczenia, które zakończone zostały skierowaniem do sądu 10 wniosków o ukaranie. pracowników tymczasowych - skierowanych zostało 8 wniosków w wystąpieniach oraz 4 decyzje. W stosunku do 2 osób naruszających przepisy prawa m.in. w zakresie legalności zatrudnienia przeprowadzono postępowania w sprawach o wykroczenia, które zakończone zostały w jednym przypadku ukaraniem sprawcy wykroczeń mandatem karnym w łącznej kwocie 1000,00 zł oraz zastosowaniem wobec jednej osoby środka oddziaływania wychowawczego. Kontrole legalności zatrudnienia prowadzone były na wniosek organów współdziałających z Okręgowym Inspektoratem Pracy: dot. obywateli polskich - Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Powiatowego Urzędu Pracy, Straży Granicznej, Urzędu Skarbowego, Wojewody, Burmistrza, Wojewódzkiego Urzędu Pracy, Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w zakresie cudzoziemców - Straży Granicznej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Powiatowego Urzędu Pracy, Państwowej Inspekcji Sanitarnej w zakresie agencji zatrudnienia i pracowników tymczasowych - Wojewódzkiego Urzędu Pracy. W związku z ustaleniami dokonanymi podczas przeprowadzonych kontroli skierowane zostały pisma z informacjami o tematyce, zakresie lub wynikach kontroli: w zakresie obywateli polskich - do Wojewody, Marszałka Województwa, Prezydenta Miasta, Starosty, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Policji, Prokuratury, Straży Granicznej, Urzędu Skarbowego, Wojewódzkiego Urzędu Pracy, Powiatowego Urzędu Pracy, Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Departament Funduszy w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej w zakresie cudzoziemców - do Wojewody Lubuskiego, Starosty, Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Departamentu Funduszy Pracy w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej, Straży Granicznej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Powiatowego Urzędu Pracy w zakresie agencji zatrudnienia i pracowników tymczasowych do Marszałka Województwa, Wojewódzkiego Urzędu Pracy, Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Departamentu Funduszy w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej. Okręgowy Inspektorat Pracy w Zielonej Górze 23

Należy podkreślić dobrą współpracę z powiatowymi urzędami pracy w zakresie dostępu do informacji z rejestru osób bezrobotnych oraz udzielenia informacji nt. podmiotów, które zarejestrowały największą liczbę oświadczeń o zamiarze powierzenia wykonywania pracy cudzoziemcowi w związku z prowadzonymi kontrolami legalności zatrudnienia oraz funkcjonowania uproszczonego systemu zatrudniania cudzoziemców na podstawie oświadczeń. W ramach działań prewencyjnych i promocyjnych podjętych w 2015 roku w siedzibie Okręgowego Inspektoratu Pracy w Zielonej Górze dot. legalności zatrudnienia udzielono zainteresowanym osobom ok. 417 porad prawnych, ponadto przeprowadzono konsultacje, szkolenia informacyjno - edukacyjne oraz udzielano porad prawnych m.in. w powiatowych urzędach pracy, starostwach, szkołach, gazetach regionalnych, ochotniczych hufcach pracy, na targach branżowych a także rozpowszechniano wydawnictwa tematyczne. Porady prawne były udzielane przez inspektorów pracy oraz przez specjalistów i radców prawnych inspektoratu. Ponadto działalność prewencyjna i profilaktyczna w zakresie legalności zatrudnienia była prowadzona przez inspektorów pracy sekcji legalności zatrudnienia podczas powadzonych kontroli i polegała na wyjaśnieniach problemów i zagadnień poruszanych przez przedsiębiorców w związku z prowadzoną działalnością. W kontrolowanych podmiotach w ostatnich latach odsetek zawieranych umów cywilnoprawnych w stosunku do wszystkich badanych umów wynosił: w 2009 r. - 0,07 %, w 2010 r. - 6,7 %, w 2011 r. - 14 %, w 2012 r. - 18 %, w 2013 r. - 19 %, w 2014 r. - 18,3 %. W trakcie prowadzonych kontroli legalności zatrudnienia m.in.: wyegzekwowano odprowadzenie na konto Zakładu Ubezpieczeń Społecznych zaległych składek na Fundusz Pracy w wysokości 24349,00 zł za 434 osoby, potwierdzono i zawarto z 34 osobami umowy o pracę, zawarto umowy cywilnoprawne w formie pisemnej z 7 cudzoziemcami, 30 osób zostało zgłoszonych do ubezpieczenia społecznego w ZUS. Podczas przeprowadzonych kontroli ujawniono m.in: 38 przypadków niezgłoszenia lub nieterminowego zgłoszenia do PUP podjęcia pracy zarobkowej przez bezrobotnych (w tym 5 bezrobotnych pobierających zasiłek), 29 przypadków niezgłoszenia i 629 przypadków nieterminowego zgłoszenia osób do ubezpieczenia społecznego (w tym 2 osoby niepełnoletnie), 13 przypadków zgłoszenia do ZUS nieprawidłowych danych mających wpływ na wymiar składki na Fundusz Pracy, nieopłacenie składek na Fundusz Pracy na kwotę 127 185,00 zł za 422 osoby, nieterminowe opłacanie składek na Fundusz Pracy za 903 osoby, nieprawidłowości dot. potwierdzania na piśmie rodzaju i warunków zawartej umowy o pracę z 56 osobami, 4 podmioty prowadzące działalność w zakresie agencji zatrudnienia bez wymaganego wpisu do rejestru podmiotów prowadzących agencje zatrudnienia, jedną agencję zatrudnienia prowadząca działalność niezgodnie z przepisami prawa, cudzoziemców, którzy nielegalnie wykonywali pracę: 21 cudzoziemców bez zezwolenia na pracę, 14 cudzoziemców bez zawarcia wymaganych umów, 2 cudzoziemców na innym stanowisku lub na innych warunkach innych niż określone w zezwoleniu na pracę oraz jeden cudzoziemiec, którego podstawa pobytu nie uprawniała do wykonywania pracy. 24 Okręgowy Inspektorat Pracy w Zielonej Górze

W wyniku przeprowadzonych kontroli m.in: skierowano powiadomienia do Straży Granicznej, która dokonała zatrzymania 2 cudzoziemców i zobowiązała ich do opuszczenia kraju, skierowano do marszałka województwa 5 powiadomień o nieprawidłowościach, w wyniku jednego z powiadomień wskazana jedna agencja zatrudnienia została decyzją marszałka województwa wykreślona z rejestru podmiotów prowadzących agencje zatrudnienia. Podczas kontroli legalności zatrudnienia obywateli polskich przeprowadzonych w okresie objętym sprawozdaniem stwierdzono: wzrost w stosunku do lat 2013-2014 przypadków nieprawidłowości dot. zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego: w 2015 r. 604 osoby w 2014 r. 473 osoby w 2013 r. 463 osoby wzrost w stosunku do 2014 r. kwot nieopłaconych składek na Fundusz Pracy w 2015 r. 372 osoby na kwotę 113418,00 zł w 2014 r. 1223 osoby na kwotę 107959,00 zł w 2013 r. 2373 osoby na kwotę 186986,00 zł znaczny spadek w stosunku do lat 2013-2014 ilości osób, za których nieterminowo opłacano składki na Fundusz Pracy w 2015 r. 817 osób w 2014 r. 1468 osób w 2013 r. 3352 osoby spadek w stosunku do 2014 r. przypadków nieprawidłowości dot. zawiadomienia powiatowego urzędu pracy przez bezrobotnego o podjęciu zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub pozarolniczej działalności: w 2015 r. 38 osób w 2014 r. 49 osób w 2013 r. 32 osoby W okresie objętym sprawozdaniem stwierdzono spadek w stosunku do lat 2013-2014 przypadków nieprawidłowości dot. potwierdzenia na piśmie rodzaju i warunków zawartej z pracownikiem umowy o pracę (dot. obywateli polskich): w 2015 r. 56 osób w 2014 r. 92 osoby w 2013 r. 82 osoby Warto podkreślić, że w okresie sprawozdawczym stwierdzono w porównaniu do roku 2014 znaczny wzrost przypadków (o 143 %) potwierdzenia na piśmie rodzaju i warunków zawartej z pracownikiem umowy o pracę, w wyniku skutecznego działania inspektorów pracy: w 2015 r. 34 osoby, z którymi zawarte zostały umowy o pracę w 2014 r. 14 osób, z którymi zawarte zostały umowy o pracę. Okręgowy Inspektorat Pracy w Zielonej Górze 25