TEMATY 1. Planowanie cechy, funkcje, rodzaje planów 2. Biznesplan istota, cechy 3. Układ i zawartość biznesplanu 4. Zastosowania biznesplanu 5. Biznesplan w procesie inwestycyjnym Procedura analizy wykonalności inwestycji Ocena projektów inwestycyjnych 6. Ryzyko w projekcji przepływów pieniężnych Sytuacje ryzyka i niepewności Narzędzia prospektywnej analizy ryzyka 7. Biznesplan w wycenie firmy metodami dochodowymi Wartość dodatkowa dla akcjonariuszy - SVA Ekonomiczna wartość dodana EVA 8. Planowanie zapotrzebowania na dodatkowe kapitały Przykładowe modele 9. Ocena jakości biznesplanu - kryteria 10. Przedsiębiorca użytkownik biznesplanu JK-WZ-UW 4
LITERATURA REKOMENDOWANA WYDAWNICTWA KSIĄŻKOWE Praca zbiorowa p/red. J. Kowalczyka BIZNESPLAN Wyd. Naukowe Wydziału Zarządzania UW, Warszawa 2010 1. Ciechan-Kujawa M. BIZNES PLAN. Standardy i Praktyka. TORUŃ - 2007 2. Filar E., Skrzypek J. BIZNES PLAN Wyd. POLTEXT 2002 3. Opolski K., Waśniewski K. BIZNES PLAN. JAK GO BUDOWAĆ I ANALIZOWAĆ CEDEWU.PL, Warszawa 2007 4. Pawlak Z. BIZNESPLAN. ZASTOSOWANIA i PRZYKŁADY Wyd. POLTEXT 2002 5. Pluta W. PLANOWANIE FINANSOWE w PRZEDSIĘBIORSTWIE PWE, Warszawa 2003 JK WZ UW 5
Wśród wielu menedżerów, praktyków i teoretyków planowania od dłuższego czasu zaczyna dominować pogląd, że skoro w warunkach wzrastającego ryzyka coraz trudniejsze staje się przewidywanie przyszłości, to tę PRZYSZŁOŚĆ NALEŻY PROJEKTOWAĆ, TWORZYĆ. Następuje przejście od dostosowywania swoich reakcji do zmian w otoczeniu do AKTYWNEJ ZMIANY PRZYSZŁYCH UWARUNKOWAŃ JK WZ UW 6
PLANOWANIE KREATYWNE vs ADAPTATYWNE PROJEKTUJEMY TWORZYMY PRZYSZŁOŚĆ skoro w warunkach wzrastającego ryzyka coraz trudniejsze staje się przewidywanie przyszłości, to tę PRZYSZŁOŚĆ NALEŻY PROJEKTOWAĆ, TWORZYĆ. JK WZ UW 7
PLANOWANIE KREATYWNE vs ADAPTATYWNE PRZEWIDUJEMY ZMIANY OTOCZENIA I UWZGLĘDNIAMY JE W PLANACH DOSTOSOWUJĄC SIĘ DO OTOCZENIA Planowanie powinno uwzględniać zmiany, jakie występują w otoczeniu zewnętrznym firmy, wpływające na jej działalność (np. zmiany koniunktury, systemu podatkowego). JK WZ UW 8
Planowanie jako narzędzie optymalizacji decyzji oraz ich realizacji powinno uwzględniać zmiany, jakie występują w otoczeniu zewnętrznym firmy, wpływające na jej działalność (np. zmiany koniunktury, systemu podatkowego). Konieczna jest zatem - w razie istotniejszych zmian uwarunkowań zewnętrznych - stała aktualizacja planów. Przy sporządzaniu planów na dłuższe okresy ich elastyczność zapewnia się często przez wariantowe ujęcia (np. opracowuje się warianty działania i dostosowań na okres ożywienia gospodarczego, kryzysu i depresji). Istotne znaczenie ma także stosowanie zasady planowania kroczącego, tzn. stałego uzupełniania horyzontu czasowego planu w miarę upływu czasu (np. uzupełnianie po upływie każdego miesiąca planu rocznego o kolejny dwunasty miesiąc). JK-WZ-UW 9
PLANOWANIE JEST SZCZEGÓLNYM RODZAJEM PROCESU DECYZYJNEGO. Atrybuty, które podkreślają ten szczególny charakter to przede wszystkim: - antycypacyjny sposób podejmowania decyzji, - współzależność decyzji (system zróżnicowanych decyzji ), - świadome tworzenie kształtu przyszłych sytuacji i stanów, które same się nie urzeczywistnią, - przeciwdziałanie niekorzystnym zjawiskom, stanom i sytuacjom, które mogą wystąpić. JK WZ UW 10
A więc: DZIAŁANIA ZWIĄZANE Z AKTYWNYM PROJEKTOWANIEM PRZYSZŁOŚCI przedsiębiorstwa nazwiemy planowaniem. Planowanie w tym rozumieniu ma umożliwić: - funkcjonowanie w warunkach konkurencji, - osiąganie wiarygodności w środowisku gospodarczym i finansowym, - diagnozowanie szans i zagrożeń rozwojowych firmy, - świadome sterowanie kierunkiem rozwoju firmy, - potencjalne zapewnienie harmonijnego działania, - rozpoznanie złożoności projektowanych procesów, - prowadzenie działalności wg zasad efektywności i osiąganie zamierzonych celów. JK WZ UW 11
Można przyjąć określenie, że PLAN JEST TO DOKUMENT OKREŚLAJĄCY CELE, PRZEWIDYWANE DO UŻYCIA ZASOBY (ŚRODKI), ORAZ INSTRUMENTY I PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW. W każdym przypadku, niezależnie od charakteru i rodzaju planu, należy precyzyjnie ustalić sam cel i jego strukturę, rodzaj i wielkość planowanych zasobów materialnych i niematerialnych, przewidywane instrumenty zarządzania planem (ekonomiczno-finansowe, prawne i organizacyjne) oraz procedury i harmonogram jego realizacji. JK WZ UW 12
Plany JK WZ UW 13
Misją Coca-Cola HBC Polska jest: Przynosić orzeźwienie konsumentom naszych produktów Współpracować z naszymi klientami na zasadach partnerstwa Wypracowywać zysk dla naszych udziałowców Aktywnie uczestniczyć w życiu lokalnych społeczności JK WZ UW 14
Do PODSTAWOWYCH CELÓW, zależnie od rodzaju i charakteru planów, najczęściej zalicza się: - osiągnięcie określonej w planie nadwyżki finansowej, - obniżenie poziomu kosztów, - realizacja ustalonej ilości i wartości sprzedaży produkcji na poszczególnych rynkach, - opanowanie nowych rynków sprzedaży, - uruchomienie nowych kanałów dystrybucji, - poprawę jakości produktów, - opracowanie i wdrożenie nowych produktów, - przeprowadzenie restrukturyzacji produktowej, - przeprowadzenie modernizacji techniczno-technologicznej, - wykonanie konkretnych projektów techniczno-inwestycyjnych, - reorganizację przedsiębiorstwa. JK WZ UW 15
KLASYFIKACJA PLANÓW Stosuje się wiele różnych kryteriów ich klasyfikacji sporządzanych przez przedsiębiorstwa. Najczęściej są to kryteria: podmiotowe, przedmiotowe, pole planu, charakter planu i horyzont planu. JK WZ UW 16
PODMIOTOWE KRYTERIUM KLASYFIKACJI planów odnosi się do szczebla organizacji gospodarczej, dla którego opracowywany jest plan. Stosując to kryterium można wyróżnić trzy podstawowe rodzaje planów: - sporządzane przez ugrupowania przedsiębiorstw, - opracowywane dla potrzeb przedsiębiorstwa, - opracowywane dla wewnętrznych jednostek organizacyjnych przedsiębiorstwa. Zazwyczaj w planach sporządzonych przez ugrupowania przedsiębiorstw następuje agregacja planów odrębnych przedsiębiorstw. Podobnie w planach przedsiębiorstwa następuje agregacja planów różnych jego jednostek organizacyjnych. Podmiotowy układ planów umożliwia więc wyznaczenie jednostek odpowiedzialnych za planowanie i wprowadzenie JK WZ UW 17 planów w życie.
KRYTERIUM PRZEDMIOTOWE pozwala dokonać klasyfikacji planów sporządzanych w przedsiębiorstwie ze względu na sfery działalności, których one dotyczą. Zastosowanie kryterium przedmiotowego pozwala zintegrować plany działalności przedsiębiorstwa w różnych jego sferach. Za przedmiot planu można uznać: - działalność produkcyjną, - działalność zaopatrzeniową, - działalność marketingową, - prace badawczo-rozwojowe, - działalność inwestycyjną, - sferę finansową. JK WZ UW 18
Zakres planowania finansowego obejmuje następujące zasadnicze problemy: - określanie wielkości zapotrzebowania na środki finansowe koniecznego dla realizacji programu działalności operacyjnej przedsiębiorstwa; - ustalanie kwot zapotrzebowania na środki finansowe, które mogą być pokryte własnymi kapitałami oraz kwot do pozyskania ze źródeł zewnętrznych; - skonkretyzowanie na podstawie możliwych do realizacji alternatywnych rozwiązań - najkorzystniejszych źródeł pozyskania kapitałów ze źródeł zewnętrznych (np. nowa emisja akcji w celu powiększenia kapitału udziałowego, zaciągnięcie długoterminowych lub krótkoterminowych kredytów bankowych, wynegocjowanie kredytów kupieckich od dostawców); - wyznaczanie najkorzystniejszego kształtowania się wielkości i struktury majątku niezbędnego dla prowadzenia działalności operacyjnej; JK WZ UW 19
- sformułowanie sposobów postępowania umożliwiających osiąganie najkorzystniejszych relacji między przychodami finansowymi i kosztami ich uzyskiwania oraz wyznaczanie optymalnego wyniku finansowego i nadwyżki finansowej (cash flow); - zaprogramowanie przyszłych działań i decyzji niezbędnych dla sprawnej realizacji określonych w planie celów, a także sposobów kontroli zgodności przebiegu procesów rzeczywistych z założeniami planu. JK WZ UW 20
Ze względu na KRYTERIUM POLA DECYZJI, wyróżnia się rodzaje planów stosownie do zakresu zdarzeń gospodarczych kształtowanych i kontrolowanych w procesie planowania. Zgodnie z tym kryterium wyróżnia się trzy rodzaje planów: - wycinkowe - obejmujące wąski zakres zdarzeń gospodarczych; - problemowe, które obejmują większą liczbę zagadnień, ale zorientowanych na konkretny projekt, problem, czyli związanych tylko z problemem ; - kompleksowe - uwzględniające całokształt zagadnień decydujących o osiągnięciu głównego celu wraz z ich wzajemnymi powiązaniami. JK WZ UW 21
Stosując KRYTERIUM CHARAKTERU DECYZJI wyróżnia się trzy kategorie planów: - strategiczne, - taktyczne, - operacyjne. JK-WZ-UW 22
Plany strategiczne ukierunkowane są na osiągnięcie najważniejszych i najbardziej złożonych (zagregowanych) celów, określanych jako cele strategiczne, realizowanych w średnim i długim horyzoncie czasowym, często o wieloletnim cyklu realizacji. Wyznaczają one kierunki rozwoju przedsiębiorstwa i są związane z jego misją. Zmieniają trwale wielkość i strukturę zasobów JK-WZ-UW 23
PLANOWANIE STRATEGICZNE OBEJMUJE - strategię rozwoju, przywództwa i promocji firmy na rynku; -koncepcję rozwoju sprzedaży usług, sieci dystrybucji, serwisu itd.; - koncepcję rozwoju wytwarzania produktów i usług; -plany długookresowych operacji kapitałowych i finansowych. Plany strategiczne zakreślają ogólne ramy dla zasadniczych decyzji przedsiębiorstwa. W szczególności, w planach strategicznych następuje określenie: -celów przedsiębiorstwa, - zmian celów wynikających z konieczności przystosowania się do zmian otoczenia zewnętrznego, - zasobów niezbędnych do osiągnięcia założonych celów, - sposobów pozyskania i wykorzystania zasobów. JK-WZ-UW 24
Planowanie taktyczne jest narzędziem realizacji planów strategicznych oraz celów i zadań taktycznych. Odnosi się ono zazwyczaj do średniego okresu zarządzania i obejmuje w szczególności: - planowanie zasobów materiałowych, - planowanie zasobów produkcyjnych, - plany sterowania jakością, - plany utrzymania ruchu i niezawodności urządzeń, sieci i instalacji produkcyjnych, - średniookresowe planowanie finansowe. W planach o charakterze taktycznym następuje określenie celów pośrednich w stosunku do sformułowanych w planie strategicznym. W planach taktycznych następują także ustalenia zasad rozdziału zasobów niezbędnych do realizacji bieżących zadań oraz zasad efektywnego wykorzystania przydzielonych zasobów. JK-WZ-UW 25
Plany operacyjne są ukierunkowane na realizację planów taktycznych i określonych zadań operacyjnych. Powstają one w bezpośrednim związku z działaniami wykonawczymi, określając sposoby i środki działania. Plany operacyjne spełniają funkcję wykonawczą w stosunku do strategicznych. Określają konkretne zadania i działania niezbędne do ich wykonania w ściśle ustalonych okresach. Ponadto w planach operacyjnych następuje określenie warunków, które muszą być spełnione przy realizacji poszczególnych zadań. Plany operacyjne ukierunkowują więc bieżące działania przedsiębiorstwa podporządkowane realizacji celów strategicznych, zapewnieniu jego przetrwania i rozwoju. JK-WZ-UW 26
JK WZ UW 27
- strategiczne planowanie ma na celu zdobycie i utrzymanie potencjału zysków na rynku, natomiast planowanie operacyjne obejmuje procesy optymalizacyjne i wykorzystanie istniejącego w dyspozycji przedsiębiorstwa potencjału do generowania zysku; - za planowanie strategiczne odpowiada kierownictwo przedsiębiorstwa, za operacyjne zaś kierownictwo niższych szczebli; -plany strategiczne są bardziej ogólne, obejmujące całościowo sprawy firmy, a jednocześnie subiektywne i zależne od systemów wartości i zapatrywań menedżerów, są mniej pewne i obarczone trudnym do oszacowania ryzykiem, -natomiast plany operacyjne zawierają zazwyczaj więcej detali, dotyczą raczej stosunków w przedsiębiorstwie niż w jego otoczeniu oraz mają bardziej dyrektywny charakter; - planowanie taktyczne stanowi formę pośrednią między planowaniem strategicznym i operacyjnym. JK-WZ-UW 28
Z określonymi powyżej obszarami wiąże się zagadnienie horyzontu planowania. Przyjmuje się, że plany operacyjne, jako plany krótkookresowe, powinny w zasadzie ograniczyć się do jednego roku, natomiast plany strategiczne powinny wykraczać poza pięć lat. Horyzont planów zależy między innymi od specyfiki branży, produktu i dynamiki zmian w danej dziedzinie produkcji. Jest on w szczególności uzależniony od: - charakteru czynników określających przedmiot planowania (stopień złożoności przedmiotu planowania, przypadkowość i determinacja, mierzalność tendencji rozwojowej itp.); - dostępności długoterminowych danych szacunkowych, możliwości prognozowania przyszłości i pozyskiwania weryfikowalnych informacji w granicach uzasadnionych ekonomicznie; - zasięgu czasowego skutecznego rozporządzania dostępnymi środkami, JK-WZ-UW 29
Wg horyzontu czasowego w praktyce stosuje się podział planów na: - plany długookresowe sporządzane na okresy wieloletnie, w których formułuje się działania rozwojowe przedsiębiorstwa, sposoby powiększenia jego majątku, drogi utrwalenia pozycji na rynku i uzyskania przewagi konkurencyjnej itp.; - plany średniookresowe zestawiane na okresy kilkuletnie, będące uzupełnieniami planów długookresowych, w których uwzględnia się zmiany zachodzące w otoczeniu przedsiębiorstwa; - plany krótkookresowe sporządzane na okresy roczne, miesięczne i krótsze, w których uwzględnia się bieżące zadania operacyjne stojące przed przedsiębiorstwem JK-WZ-UW 30
Plany można także klasyfikować ze względu na STOPIEŃ STANDARYZACJI PROCEDUR PLANISTYCZNYCH. Przedsiębiorstwo realizując poszczególne etapy prac planistycznych, może wykorzystywać procedury: - STANDARDOWE (rutynowe), - PRECEDENSOWE (nowe). Dla większości realizowanych prac planistycznych mają zastosowanie procedury standardowe, czyli takie, które powtarzają się z okresu na okres; firma z roku na rok nie dokonuje radykalnej zmiany swojej struktury działalności, a to wpływa na sposób jej planowania. Jeżeli taka powtarzalność procedur planistycznych występuje w dłuższym okresie, można wówczas to określić jako postępowanie rutynowe. JK-WZ-UW 31
Procedury precedensowe (incydentalne) mają zastosowanie do nowych projektów i procesów po raz pierwszy realizowanych w przedsiębiorstwie. Nie można skutecznie i efektywnie realizować jakościowo nowych zadań i projektów przy pomocy wcześniej stosowanych procedur planistycznych. Taka sytuacja wymaga opracowania unikalnych (jednostkowych) procedur planistycznych. Owe PRECEDENSOWE PROCEDURY SĄ NIEMAL ZAWSZE WYKORZYSTYWANE PRZY TWORZENIU BIZNESPLANU. W-1 JK-WZ-UW 32