Wykład - systemy
System Systemy nie są realnie egzystującymi stworami, lecz konstrukcjami myślowymi ludzi tworzonymi w celu lepszego zrozumienia rzeczywistości. Systemy stanowią wycinki rzeczywistości, których rozpoznanie jest utrudnione ze względu na niewyobrażalną liczbę związków występujących w naszym świecie, sprawiających, że podejmowane decyzje mogą powodować różnorodne skutki.
System cd. System to całość składająca się z pewnej liczby elementów, pomiędzy którymi zachodzą określone związki. System ze względu na swoją strukturę i porządek stanowi więcej niż tylko sumę poszczególnych jego elementów. System wyodrębnia się z otoczenia przez wydzielenie elementów, między którymi zachodzą związki o szczególnie silnym natężeniu.
Kategorie systemów (wg K.E. Bouldinga) 1. Poziom struktur statycznych (poziom pojedynczej molekuły). 2. Poziom zegara (ruch systemów po przewidzianych torach określanych przez stałe prawa przyczynowo-skutkowe). 3. Poziom mechanizmów kontrolno-regulacyjnych (utrzymywanie systemów wg zasad regulacji, tzn. odpowiednio do odchyleń jest-powinno być ). 4. Poziom mechanizmów samoutrzymujących (ze zdolnością do dostosowania się do otoczenia, np. pojedyncza komórka). 5. Poziom roślin 6. Poziom zwierzęcia (duża ruchliwość celowe działanie). 7. Poziom pojedynczego człowieka (zdolność do rozpoznawania, świadomość czasu, rozumienie symboli). 8. Poziom społeczeństwa (rola jednostki, komunikowanie się, systemy wartości, sztuka). 9. Poziom systemów transcendentalnych (prawda absolutna, wiara w prawdę).
Kategorie systemów 1 3 to systemy mechaniczne, techniczne. 4 7 to systemy biologiczne. 8 9 to systemy socjalne.
System produkcyjny System produkcyjny to układ elementów składowych i ich wzajemnych relacji oraz sposobów przekształceń czynników wchodzących z zewnątrz do systemu produkcyjnego na czynniki wychodzące na zewnątrz z danego systemu.
System produkcyjny System produkcyjny stanowi celowo zaprojektowany i zorganizowany układ materialny, energetyczny i informacyjny eksploatowany przez człowieka i służący produkowaniu okre-ślonych produktów (wyrobów lub usług) w celu zaspokajania różnorodnych potrzeb konsumentów.
Podstawowymi elementami wektora wejścia do systemu produkcyjnego są: 1. Środki techniczne produkcji, 2. Przedmioty pracy, czyli materiały, półwyroby przeznaczone do dalszej obróbki lub montażu, 3. Czynniki energetyczne, 4. Czynnik ludzki (załoga), 5. Informacje, 6. Kapitał.
Podstawowymi elementami wektora wyjścia z systemu produkcyjnego są: 1. Wyroby przemysłowe, 2. Usługi produkcyjne, 3. Braki produkcyjne i surowce wtórne, 4. Szkodliwe odpady zanieczyszczające środowisko: ścieki, wyziewy, odpady stałe, i śmieci, hałas, 5. Informacje o jakości wyrobu, o faktycznym koszcie własnym, o stanie procesu produkcyjnego, doświadczenie produkcyjne załogi, i inne informacje wyjściowe z systemu lub pozostające w systemie dla następnych cykli produkcyjnych.
Powiązania w systemach produkcyjnych W systemach produkcyjnych ważną rolę odgrywają sprawnie zorganizowane powiązania, umożliwiające efektywny przepływ materia-łów i półwyrobów od magazynów wejściowych do magazynu wyro-bów gotowych, a nawet użytkownika produkowanych wyrobów.
Problem polega na: 1. Zsynchronizowaniu w czasie wszelkich dostaw aby skrócić do minimum czas oczekiwania na materiału czy półwyrobu na obróbkę albo montaż, a także minimalizacji czasu pomiędzy wyprodukowaniem, a włączeniem wyrobu do normalnej eksploatacji. 2. Zapewnieniu właściwych środków transportu i środków technicznych ułatwiających magazynowanie i wyszukiwanie potrzebnych w danej chwili materiałów, półwyrobów i wyrobów. 3. Obniżeniu do minimum strat transportowych i magazynowych; zaprojektowaniu takiej struktury przepływu, aby charakteryzowała się ograniczeniem dróg transportowych, minimalizacją przeładunków i minimalizacją pracochłonności przeładunków.
Przykłady systemów produkcyjnych i usługowych 1 Nazwa systemu Wejście Proces przetwarzania Wyjś cie Sprzężenie zwrotne Zakład montażu samochodów Części samochodów Praca Energia Maszyny i urządzenia Spawanie Montaż ręczny Lakierowanie Kontrola jakości Transport Magazynowanie Samoc hody Koszty materiałowe Koszty pracy Jakość produktu
Przykłady systemów produkcyjnych i usługowych 2 Nazwa systemu Wejście Proces przetwarzania Wyjście Sprzężenie zwrotne Szpital Pacjenci Leczenie operacyjne i zachowawcze Zdrowie pacjenta Reakcje leczonych Administrowanie lekami Monitorowanie stanu zdrowia pacjentów Wyniki badań laboratoryjnych Komplikacje chirurgiczne
Przykłady systemów produkcyjnych i usługowych 3 Nazwa systemu Wejście Proces przetwarzania Wyjście Sprzężenie zwrotne Restauracja Produkty żywnościowe i inne Zaopatrzenie Przygotowanie żywności Gotowanie Pieczenie Posiłki Zadowolony klient Komentarze klientów Wielkość zysku Serwowanie posiłków
Określanie efektywności systemu produkcyjnego i produkcyjności cząstkowych Produktywność systemu produkcyjnego można obliczyć następująco: Pc = Pc = Y (efekty) X (nakłady) Przychody Koszty lub, Wszystkie wartości są przyjmowane w jednostkach pieniężnych i dotyczą określonego przedziału czasu. Wielkość przychodów jest pomniejszana o koszty utylizacji odpadów produkcyjnych, a także koszty braków i reklamacji użytkowników.
Produktywność cząstkowa Produktywność cząstkową można obliczyć wychodząc z założenia: P c = Y (efekty) X (nakłady) P c = y 1 +... + y n x 1 +... + x n P cz5 = Y x 5
Działania organizatorskie - cel Wszelkie działania organizatorskie mają służyć temu, aby minimalizować wektor X kosztów, a maksymalizować wektor Y przychodów ze sprzedaży.
Przykłady mierników produktywności cząstkowej Rodzaj miernika Przykłady wyrażenia miernika Produktywność pracy liczba wyrobów, wydobytego surowca na roboczogodzinę wartość produkcji na 1 zł kosztów pracy pracowników produkcyjnych sprzedaż na 1 zł kosztów pracy wszystkich zatrudnionych
Przykłady mierników produktywności cząstkowej Rodzaj miernika Przykłady wyrażenia miernika Produktywność maszyn i urządzeń liczba wyrobów na 1 maszynogodzinę liczba wyrobów na przepracowaną maszynogodzinę wartość produkcji na jednostkę kosztu pracy maszyn
Przykłady mierników produktywności cząstkowej Rodzaj miernika Przykłady wyrażenia miernika Produktywność kapitału liczba wyrobów na jednostkę kosztu wartość sprzedaży na jednostkę kosztu wartość produkcji na jednostkę wartości środków trwałych wartość produkcji na jednostkę średniej wartości środków obrotowych
Przykłady mierników produktywności cząstkowej Rodzaj miernika Produktywność energii Przykłady wyrażenia miernika liczba jednostek wyrobu (ton) na 1 kw mocy zainstalowanej liczba jednostek wyrobu (ton) na 1 kwh energii zużytej liczba jednostek wyrobu na jednostkę kosztów opłat za energię wartość produkcji na jednostkę zużytej energii, ciepła, paliwa stałego czy płynnego
Otoczenie systemowe Kondycja ekonomiczna państwa Regulacje państwowe konkurencja Finanse Marketing Wyposażenie techniczne System produkcyjny Służby ekonomiczne Zakład przemysłowy Badania i rozwój Środowisko naturalne (zasoby i środowisko) Otoczenie zakładu przemysłowego środowisko społeczno-polityczne
Otoczenie systemowe I stopnia Na organizację systemu produkcyjnego i wyniki jego eksploatacji w ramach otoczenia systemowego pierwszego stopnia mają istotny wpływ takie czynniki, jak: struktura zarządzania firmą, zatrudniony personel wykonawczy i zarządzający, prowadzone prace badawcze i rozwojowe, posiadany poziom techniki dla wykonywania operacji technolo-gicznych, a także do przetwarzania informacji i transmisji danych, organizacja zbytu, obsługi serwisowej, i innej działalności handlowej, wykorzystywane środki i techniki marketingu, organizacja zaopatrzenia i gospodarki materiałowej i poziom zapasów, posiadane środki finansowe firmy oraz szybkość rotacji tych środków, sposób liczenia kosztów własnych ponoszonych przez przedsię-biorstwo w obszarze poszczególnych systemów produkcyjnych, a także kosztów wewnętrznych (pomiędzy poszczególnymi systemami produkcyjnymi),
Otoczenie systemowe II stopnia Otoczenie systemowe drugiego stopnia to gospodarka kraju. Najważniejsze czynniki to: poziom techniki, dystrybucji i obsługi serwisowej, czyli możliwości zakupu, poziom nowoczesności i jakości oraz cena maszyn i urządzeń produkcyjnych, a także technicznych środków przetwarzania i przekazywania informacji. funkcjonowanie systemu bankowego, system łączności, komu-ni-kacji, transportu, możliwości pozyskania surowców, materiałów, półwyrobów, paliw i energii, poziom i możliwości konkurencji, barier prawno-administracyjnych, stabilność pieniądza, poziom inflacji, regulacje państwowe dotyczące gospodarki i ekonomiki (własno-ściowe, podatkowe, cenowe, celne, opieki społecznej), środowisko społeczno-polityczne: prawa własnościowe, samorzą-dność pracownicza, rola partii politycznych i związków zawodowych, środowisko naturalne, możliwość jego wykorzystania, formy zarządzania produkcją przez naczelne władze administracyjne kraju, a więc system planowania centralnego i gospodarki rynkowej, ewentualnie systemy pośrednie.
Otoczenie przedsiębiorstwa Każde nowo powstające przedsiębiorstwo funkcjonuje w określonym otoczeniu, na które składają się cztery jego sfery: środowisko naturalne, środowisko społeczne, środowisko technologiczne, środowisko ekonomiczne.
Środowisko naturalne Na środowisko naturalne składa się system ekologiczny z jego ograniczonymi zasobami.
Wpływ działalności na środowisko Efektem działalności firmy jest mniej lub bardziej intensywne wykorzystanie zasobów i ciągła emisja zanieczyszczeń. Stwarza to zagrożenie dla równowagi systemu ekologicznego i stawia przed firmą problemy z zakresu ochrony środowiska, gdyż: większość zasobów naturalnych jest nieodnawialna, ilość zasobów wolnych ulega ciągłej redukcji, rozwój gospodarczy powoduje rosnące zużycie i zmiany naturalnych surowców, fauny i flory, firma ma do czynienia z coraz większą liczbą uregulowań prawnych w zakresie ochrony środowiska, ograniczanie zanieczyszczenia środowiska i utylizacja odpadów pociąga za sobą wysokie często koszty obciążające produkcję.
Otoczenie przedsiębiorstwa środowisko naturalne Firma ma do wyboru kilka strategii działania Strategie zachowawcze Strategie dostosowawcze Strategie odwrotu
Otoczenie przedsiębiorstwa środowisko społeczne Na środowisko społeczne składa się kompleksowy system mający poprzez system polityczny i prawny, kulturę, wyznanie, i rodzinę istotne znaczenie dla procesów założycielskich i funkcjonowania firmy. System polityczny i prawny stanowią określony porządek: po pierwsze gwarantujący swobodne prowadzenie działalności gospodarczej, po drugie tworzący podstawy do tego aby reguły i konsekwencje obrotu gospodarczego były przewidywalne, czyli możliwe do wkalkulowania w ryzyko działalności gospodarczej.
Otoczenie przedsiębiorstwa środowisko technologiczne Środowisko technologiczne jest tworzone przez rozwijającą się technikę i technologię. Zmiany w technice inspirują zmiany ekonomiczne Postęp techniczo-technologiczny stanowi jeden z warunków rozwoju kraju, a powstające sprzężenia zwrotne związane z tworzeniem nowych przedsiębiorstw powodują: zwiększone zapotrzebowanie na środki finansowe, zwiększone ryzyko prac badawczo-rozwojowych, zmniejszającą się skuteczność ochrony swoich wyników przez przedsiębiorstwa, skrócenie cyklu życia produktu.
Otoczenie przedsiębiorstwa środowisko ekonomiczne Pojedyncza firma jest tylko jednym z trybów krajowego lub międzynarodowego systemu gospodarczego. W takim przypadku najważniejszym elementem ekonomicznego otoczenia firmy jest sektor, w którym ona funkcjonuje. Porter definiuje sektor jako grupę firm wytwarzających produkty będące substytutami. Jednym z istotniejszych elementów sektora jest rynek. Rozwój segmentu rynku sektora przebiega zgodnie z cyklem życia produktu.
Powiązania firmy z otoczeniem Między firmą a otoczeniem istnieje bardzo dużo dynamicznych (o zmiennym w czasie charakterze) powiązań. Przez te powiązania otoczenie kształtuje system firmy, a jednocześnie firma wywiera wpływ na otoczenie. Można wyodrębnić wiele grup roszczeniowych wpływających na przedsiębiorstwo: zewnętrzne grupy roszczeniowe, wewnętrzne grupy roszczeniowe.