Nazwa obiektu budowlanego: Opracowanie dokumentacji projektowej dla obiektów małej retencji z programu Zwiększenie możliwości retencyjnych oraz przeciwdziałanie powodzi i suszy w ekosystemach leśnych na terenach nizinnych w nadleśnictwie Świebodzin Adres obiektu budowlanego / nr ewidencyjne działek: Nazwa Inwestora / adres: Faza: województwo: lubuskie, powiat: świebodziński gmina: Lubrza, dz. nr ew. 88/6 i 206/2 obręb: Przełazy gmina: Świebodzin, dz. nr ew. 246, 253/1, 255 obręb: Borów gmina: Skąpe, dz. nr ew. 95/3, obręb: Błonie gmina: Skąpe, dz. nr ew. 264/1, obręb: Międzylesie województwo: lubuskie, powiat: sulęciński gmina: Sulęcin, dz. nr ew. 9003 obręb: Wielowieś gmina: Torzym, dz. nr ew. 9205 obręb: Koryta Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe, Nadleśnictwo Świebodzin ul. Wojska Polskiego 3 66-200 Świebodzin PROJEKT ROBÓT GEOLOGICZNYCH na wykonanie piezometrów P1 P9 dla monitoringu środowiska gruntowo-wodnego przy obiektach melioracyjnych na terenie Nadleśnictwa Świebodzin Opracował: dr Andrzej Kraiński upr. nr 050779 Opracował: mgr Urszula Guś upr. geol. XI/39/2011, XII/40/2011 Opracował: mgr Bartosz Felkel upr. geol. XI/32/2011, XII/33/2011 Podpis: Szczecin, maj 2012 r. PRAWA AUTORSKIE ZASTRZEŻONE Biuro Projektowo Inżynierskie REDAN Sp. z o. o. ul. Jagiellońska 69, 70-382 Szczecin, telefon: +48 (091) 462 40 91, faks +48 (091) 462 40 43, zarejestrowana w Sądzie Rejonowym w Szczecinie, XVII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem KRS 0000191478, kapitał zakładowy 50 000 PLN wpłacony w całości; NIP 669-100-84-20, REGON 008198065; e-mail: biuro@bpi-redan.com; Nr konta: ING Bank Śląski Oddział Regionalny Szczecin 26 1050 1559 1000 0022 7772 2647
SPIS TREŚCI 1. Informacje ogólne 2. Podstawa prawna opracowania oraz wykaz wykorzystanych opracowań i materiałów 3. Opis budowy geologicznej 4. Opis warunków hydrogeologicznych 5. Przedstawienie możliwości osiągnięcia celu prac 5.1. Liczba i lokalizacja otworów 5.2. Konstrukcja otworów 5.3. Wskazówki dotyczące zamykania horyzontów wodonośnych 5.4. Sposób i termin likwidacji otworów 5.5. Badania geofizyczne i geochemiczne 5.6. Określenie kolejności wykonywania robót 5.7. Opis opróbowania otworów oraz zakres badań hydrogeologicznych 5.8. Zakres badań laboratoryjnych 5.9. Prace geodezyjne 6. Określenie próbek podlegających przekazaniu 7. Określenie harmonogramu prac 8. Opis przedsięwzięć zapewniających BHP i ochronę środowiska 9. Wnioski SPIS ZAŁĄCZNIKÓW 1.1 1.5 Mapy lokalizacyjne w skali 1:50 000 2.1 2.4 Mapy geologiczne w skali 1:50 000 3.1 3.9 Mapy dokumentacyjne w skali 1:500 i 1:1000 4.1 4.15 Karty dokumentacyjne otworów archiwalnych 5.1 5.9 Projekty geologiczno-techniczne piezometrów 1
1. Informacje ogólne Niniejszy projekt robót geologicznych opracowano na zlecenie Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe, Nadleśnictwo Świebodzin, ul. Wojska Polskiego 3, 66-200 Świebodzin. Podstawą wystosowania zlecenia jest renowacja istniejących oraz budowa nowych urządzeń melioracyjnych na ciekach oraz przy bezodpływowych zbiornikach wodnych w ramach zadania Zwiększenie możliwości retencyjnych oraz przeciwdziałanie powodzi i suszy w ekosystemach leśnych na terenach nizinnych w Nadleśnictwie Świebodzin. Realizacja ww. przedsięwzięcia przyczyni się do zwiększenia możliwości retencyjnych obszarów przyległych do rowów melioracyjnych oraz zbiorników wodnych poprzez spowolnienie oraz częściowe zatrzymanie spływu wód powierzchniowych z górnych części zlewni, a tym samym zwiększenia możliwości przeciwdziałania powstawaniu powodzi i zmniejszania skutków wystąpienia suszy. W celu obserwacji zmian wielkości retencji gruntowej przy obiektach melioracyjnych, zaprojektowano piezometry, których wykonanie jest przedmiotem niniejszego projektu. Piezometry będą służyły do prowadzenia obserwacji i monitorowania wahań poziomu wody w gruncie. Umożliwi to wyciągnięcie wniosków odnośnie kierunków i dynamiki zmian w zakresie wód gruntowych przy obiektach. Założenie punktów obserwacyjnych wód podziemnych wymaga wcześniejszego rozpoznania budowy geologicznej i lokalnych warunków hydrogeologicznych. Przedmiotowa inwestycja polegająca na wykonaniu otworów obserwacyjnych zlokalizowana będzie w granicach Nadleśnictwa Świebodzin. Inwestycja prowadzona będzie na terenie województwa lubuskiego, powiatu świebodzińskiego w gminach: Lubrza, Skąpe, Świebodzin, oraz powiatu sulęcińskiego w gminach: Sulęcin i Torzym. Poniżej przestawiono szczegółowa lokalizację poszczególnych piezometrów: 2
Nazwa piezometru Gmina Działka Obręb Leśnictwo P1 Lubrza 206/2 Przełazy Bucze P2 Świebodzin 246 Borów Krzeczkowo P3 Świebodzin 255 Borów Krzeczkowo P4 Świebodzin 253/1 Borów Krzeczkowo P5 Skąpe 95/3 Błonie Węgrzynice P6 Lubrza 88/6 Przełazy Węgrzynice P7 Sulęcin 9003 Wielowieś Długoszyn P8 Torzym 9205 Koryta Toporów P9 Skąpe 264/1 Międzylesie Międzylesie Właścicielem powyższych nieruchomości jest Skarb Państwa, natomiast zarządcą Państwowe Gospodarstwo Leśne, Lasy Państwowe, Nadleśnictwo Świebodzin. Według podziału Niziny Wielkopolskiej na jednostki fizyczno-geograficzne (J. Kondrackiego Geografia regionalna Polski 2000 r.), analizowany teren położony jest na obszarze mezoregionu Pojezierze Łagowskie, które jest płaską i lokalnie falistą wysoczyzną morenową na wschód od Lubuskiego Przełomu Odry, na południe od Kotliny Gorzowskiej i na zachód od Bruzdy Zbąszyńskiej. Moreny Pojezierza Łagowskiego są przeważnie typu glacitektonicznego. W wyniku nacisku nasuwającego się lodowca na podłoże, doszło do sfałdowania warstw mioceńskich. Według podziału geomorfologicznego Niziny Wielkopolskiej (B. Krygowski Geografia fizyczna Niziny Wielkopolskiej, 1961 r.) dany teren należy do Wysoczyzny Lubuskiej jej subregionu Równina Krośnieńska. Równina ta jest rozległą równiną sandrową powstałą podczas zlodowacenia północnopolskiego. Rzędne wysokościowe terenu w miejscu przeznaczonym pod budowę piezometrów kształtują się na poziomie 79,0 84,0 m n.p.m. (piezometry zlokalizowane wokół j. Niesłysz oraz w Leśnictwie Międzylesie), 95,0 m n.p.m. (piezometr w Leśnictwie Toporów), 156,00 m n.p.m. (piezometr w Leśnictwie Długoszyn). Dokładne rzędne wysokościowe zostaną określone w trakcie prowadzonych robót i prac geologicznych. W aspekcie hydrograficznym projektowane piezometry P1 P6 położone są w zlewni jeziora Niesłysz, która wchodzi w skład zlewni rzeki Ołobok, będącej 3
prawostronnym dopływem Odry. Pozostałe piezometry przynależą do następujących zlewni: P7 znajduje się w zlewni Dopływ z Wielowsi, który uchodzi do Strugi Jeziornej będącej lewostronnym dopływem Obry; P8 znajduje się w zlewni Pliszki od Łagowej do Konotopu będącej częścią zlewni Odry; P9 znajduje się w zlewni Bezpośrednia zlewnia jeziora Skąpego, która jest częścią zlewni rzeki Ołobok. 2. Podstawa prawna opracowania oraz wykaz wykorzystanych opracowań i materiałów 1. Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. 2011 nr 163 poz. 981). 2. Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz.U. 2001 nr 115 poz.1229 z późniejszymi zmianami); 3. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2011 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących projektów robót geologicznych, w tym robót, których wykonanie wymaga uzyskania koncesji (Dz.U. Nr 288 poz. 1696), 4. Aneks do dokumentacji hydrogeologicznej w kat. B ujęcia wody z utworów czwartorzędowych dla wodociągu wiejskiego w Mostkach, Wodrol Zielona Góra, 1983 r. 5. Dokumentacja hydrogeologiczna w kat. B ujęcia wód podziemnych z utworów czwartorzędowych w rejonie miejscowości Złoty Potok dla Ośrodka M.S.W. Hydrogeowiert Ośno, 1975 r. 6. Dokumentacja hydrogeologiczna w kat. B ujęcia wody podziemnej z utworów czwartorzędowych dla wodociągu zbiorowego w miejscowości Borów Przedsiębiorstwo Geologiczno-Fizjograficzne i Geodezyjne Budownictwa w Warszawie, Zielona Góra 1981 r. 7. Karta rejestracyjna studni nr 1z dla Osady Leśnej Koryta nr 1 Zakład Robót Studniarskich K. Janyk, Rzepin 1991 r. 8. Aneks do dokumentacji w kat. B ujęcia wody podziemnej z utworów trzeciorzędowych dla wodociągu Wielowieś, Wodrol, 1980r. 4
9. Karta rejestracyjna studni nr 1 w m. Międzylesie na terenie posesji nr 18A dla Urzędu Gminy w Skąpem, Zakład Studniarski R. Kałużny, Węgrzynice 1990r. 10. Dokumentacje geotechniczne określające warunki gruntowo-wodne na terenie Nadleśnictwa Świebodzin na działkach o nr ew.: 206/2 ob. Przełazy; 9003 ob. Wielowieś; 246, 249, 253/2 ob. Borów; 264/1 ob. Międzylesie; 9201 ob. Koryta; 88/6 ob. Przełazy; 95/1 ob. Błonie Firma Geologiczna Felkel&Guś, Poznań 2011 r. 11. Notatka hydrologiczna dla przedsięwzięcia inwestycyjnego Zwiększenie możliwości retencyjnych oraz przeciwdziałanie powodzi i suszy w ekosystemach leśnych na terenach nizinnych w Nadleśnictwie Świebodzin. Dorota Dybkowska-Stefek, Szczecin 2011 r. 12. Mapa Hydrogeologiczna Polski w skali 1:50 000 arkusz Świebodzin, Toporów, Torzym, Trzemeszno Lubuskie. 13. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50 000 arkusz Świebodzin, Toporów, Torzym, Trzemeszno Lubuskie. 14. Geografia regionalna Polski J. Kondracki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009 r. 15. Geografia fizyczna Niziny Wielkopolskiej B. Krygowskiego, PTPN, Poznań 1961 r. Ponadto do opracowania niniejszego projektu wykorzystano informacje dotyczące terenu badań zdobyte podczas wizji lokalnej. 3. Opis budowy geologicznej W budowie geologicznej terenu objętego opracowaniem przeważają czwartorzędowe utwory wodnolodowcowe i lodowcowe. Od powierzchni terenu występują na ogół piaski różnej granulacji przeważnie drobnoziarniste, lokalnie zastoiskowe mułki lub piaski pylaste. W sąsiedztwie cieków, od powierzchni terenu często występują grunty organiczne: torfy i namuły, których miąższość sięga nawet 4,0 5,0 m. Na głębokości 10,0 40,0 m p.p.t. występują utwory spoiste gliny zwałowe, które oddzielają górną partię piasków od dolnej, która na ogół ujmowana jest do eksploatacji. Budują ją piaski i żwiry z otoczakami. Utwory czwartorzędowe zalegają do głębokości 60,0 80,0 m p.p.t. Na północ od Łagowa, (rejon projektowanego piezometru P7) pierwotna budowa geologiczna została silnie zaburzona 5
glacitektonicznie. W otworze archiwalnym zlokalizowanym w m. Wielowieś utwory paleogeńsko-negoeńskie nawiercono na głębokości ok. 10,0 m p.p.t, Wykształcone są one jako piaski, iły i mułki z domieszkami węgla brunatnego. W otworze geotechnicznym zlokalizowanym w bezpośrednim sąsiedztwie projektowanego piezometru P7 węgiel brunatny nawiercono na głębokości 4,2 m p.p.t. Lokalnie pośród osadów paleogeńsko-neogeńskich w tym rejonie spotkać można czwartorzędowe porwaki glin morenowych wskazujące na procesy glacitektoniczne. 4. Opis warunków hydrogeologicznych Wody piętra czwartorzędowego na analizowanym terenie występują przeważnie w 2 poziomach: gruntowym i głębinowym. Poziom gruntowy występuje do głębokości kilkunastu-kilkudziesięciu metrów, budują go piaski drobnoziarniste i średnioziarniste. Swobodne lustro wody występuje przeważnie na głębokości kilku metrów (2,0 3,0 m p.p.t.), w bliskim sąsiedztwie cieków zwierciadło wody występuje na głębokości 0,2 5,1 m p.p.t. w obrębie piasków pylastych, drobnych, średnich i grubych, lokalnie humusowych. Głębokości do zwierciadła wody jest uzależniona od morfologii terenu i odległości od cieków powierzchniowych. Drugi poziom wodonośny budują utwory piaszczyste o grubszej granulacji i żwiry. Poziom ten odizolowany jest od powierzchni terenu warstwą glin o miąższości 10,0 20,0 m. Zwierciadło wody ma charakter napięty, który stabilizuje się kilka metrów pod poziomem terenu. Poziom ten na ogół ujmowany jest do eksploatacji. 5. Przedstawienie możliwości osiągnięcia celu pracy 5.1. Liczba i lokalizacja otworów Dla monitorowania środowiska gruntowo-wodnego przy każdej zastawce oraz przy zbiornikach wodnych zaprojektowano po jednym piezometrze, który będzie reprezentatywny dla wyznaczonego obszaru zalewowego i pozwoli oszacować przyrost objętości wody retencjonowanej w gruncie. Piezometry zostaną zlokalizowane na działkach, których wykaz przedstawiono w tabeli: 6
Nazwa piezometru Gmina Działka Obręb Leśnictwo P1 Lubrza 206/2 Przełazy Bucze P2 Świebodzin 246 Borów Krzeczkowo P3 Świebodzin 255 Borów Krzeczkowo P4 Świebodzin 253/1 Borów Krzeczkowo P5 Skąpe 95/3 Błonie Węgrzynice P6 Lubrza 88/6 Przełazy Węgrzynice P7 Sulęcin 9003 Wielowieś Długoszyn P8 Torzym 9205 Koryta Toporów P9 Skąpe 264/1 Międzylesie Międzylesie Dokładną lokalizację ww. otworu przedstawiono na mapach dokumentacyjnych (zał. nr 3). 5.2. Konstrukcja otworów Wiercenie otworów badawczych P1 P9 projektuje się wykonać zestawem wiertniczym. System wiercenia ręczny. Głębokość piezometrów, na podstawie otworów geotechnicznych, wynosić będzie 3,5 7,0 m p.p.t., w zależności od głębokości do zwierciadła wód gruntowych oraz litologii przewierconych gruntów. Piezometr musi umożliwiać obserwację zwierciadła wód gruntowych przy różnych jej stanach od niskich do wysokich. Jeśli otwór będzie pozytywny przewiduje się posadowienie kolumny filtrowej z rur perforowanych PCV DN 50, z częścią czynną o długości 2,0 m, z rurą podfiltrową o długości 0,5 m. Rura podfiltrowa będzie służyła jako osadnik materiału przedostającego się do wnętrza filtra, dzięki czemu strefa filtracyjna nie ulegnie zamuleniu. Po zamontowaniu kolumny filtrowej otwór należy przepompować (do trzykrotnej wymiany objętości wody w piezometrze) w celu usunięcia zanieczyszczeń z otworu. Rura nadfiltrowa wyprowadzona do powierzchni terenu zostanie zabezpieczona stalowym króćcem (DN 130) wystającym ok. 0,5 m nad poziom terenu. Góra rury osłonowej zabezpieczona zostanie denkiem stalowym mocowanym do rury osłonowej na 4 śruby lub w inny sposób uniemożliwiający dostanie się do wnętrza. Powierzchnia 7
terenu wokół piezometru zostanie zastabilizowana i wyrównana do rzędnej terenu przyległego. W sytuacji gdy, stwierdzony profil litologiczny w otworze będzie negatywny otwór należy zlikwidować urobkiem z zachowaniem kolejności i ciągłości litologicznej poszczególnych warstw, a następnie otwór powtórzyć w innym miejscu spełniającym założenia monitoringu, przy upoważnieniu nadzoru geologicznego do zmian głębokości piezometrów w zakresie 30% oraz ich położenia w zakresie 50 m. 5.3. Wskazówki dotyczące zamykania horyzontów wodonośnych W dokumentowanym zadaniu nie zachodzi konieczność zamykania oddzielnych horyzontów wodonośnych. 5.4. Sposób i termin likwidacji otworów Jeśli otwór badawczy będzie spełniał warunki założeń monitoringu może pozostać jako obserwacyjny i służyć do monitoringu lokalnego. Jeśli nie, tak jak wspomniano w rozdziale 5.2. ulegnie likwidacji. 5.5. Badania geofizyczne i geochemiczne W dokumentowanym zadaniu geologicznym nie zachodzi potrzeba wykonania badań geofizycznych i geochemicznych. 5.6. Określenie kolejności wykonywania robót Dla prawidłowego wykonania zadania geologicznego przewiduje się następującą kolejność wykonania robót: wytyczenie otworu; wiercenie otworu; zafiltrowanie, bądź likwidacja otworu; 8
pompowanie oczyszczające; niwelacja. 5.7. Opis opróbowania otworu oraz zakres badań hydrogeologicznych W czasie prac wiertniczych należy pobierać próby gruntu z każdej ich zmiany litologicznej, nie rzadziej niż co 1,0 m próbki czasowego przechowywania. Jednocześnie należy pobierać próbki skał z warstw charakterystycznych do badań laboratoryjnych 2 próbki z otworu. W trakcie prowadzenia prac należy prowadzić bieżące badania makroskopowe gruntów w celu ustalenia profilu litologicznego przewierconych utworów. Po zakończeniu wiercenia w odwierconym otworze należy przeprowadzić dokładny pomiar zalegania zwierciadła wód. 5.8. Zakres badań laboratoryjnych W ramach badań laboratoryjnych przewiduje się wykonanie analiz granulometrycznych pobranych próbek skał z warstwy wodonośnej w celu określenia współczynnika filtracji przewierconych gruntów. 5.9. Prace geodezyjne Prace geodezyjne obejmą domierzenie wykonanych otworów do stałych punktów w terenie oraz ustalenie rzędnych terenu przy otworach w nawiązaniu do sieci państwowej. 6. Określenie próbek podlegających przekazaniu W dokumentowanym zadaniu nie występują próbki, które podlegają przekazaniu organom państwowej administracji geologicznej. 9
7. Określenie harmonogramu prac Projektuje się następujący harmonogram prac i badań: zatwierdzenie projektu robót geologicznych Urząd Marszałkowski zgłoszenie rozpoczęcia prac 2 tygodnie prace terenowe (czwarty kwartał 2012 r. drugi kwartał 2013 r.) 10 dni opracowanie dokumentacji geologicznej 4 tygodnie przyjecie dokumentacji geologicznej Urząd Marszałkowski 8. Opis przedsięwzięć zapewniających BHP i ochronę środowiska Projektowane prace i badania nie wpływają negatywnie na stan środowiska naturalnego. Roboty geologiczne należy wykonać w sposób umożliwiający ochronę gruntów oraz wód podziemnych i powierzchniowych, sprzętem w pełni sprawnym technicznie, zgodnie z założeniami projektu. Szczególną ostrożność podczas wykonywanie robót należy zachować podczas wykonywanie otworu pod piezometr P7, który zlokalizowany jest na terenie obszaru Natura 2000: Buczyny Łagowsko- Sulęcińskie oraz pod piezometr P8, który zlokalizowany jest na terenie obszaru Natura 2000: Stara Dąbrowa w Korytach. Po zakończeniu robót wiertniczych teren placu należy doprowadzić do stanu pierwotnego. Dla stanowisk i czynności powinna być opracowana instrukcja BHP, a pracownicy muszą posiadać aktualne w tym zakresie przeszkolenie. 10
9. Wnioski 1. W celu prowadzenia systematycznych obserwacji stanu wód gruntowych na terenach zalewanych w wyniku piętrzenia wód w ciekach oraz retencjonowania wód w zbiornikach bezodpływowych położonych na terenie Nadleśnictwa Świebodzin, należy wykonać punkty obserwacyjne piezometry. 2. Wnosi się o upoważnienie nadzoru geologicznego w zależności od faktycznie zastanych warunków gruntowych i uzyskanych wyników do korygowania położenia piezometrów w zakresie 50 m oraz ich głębokości w zakresie 30%. 3. Wyniki prac i badań należy zestawić w innej dokumentacji geologicznej niekończącej się udokumentowaniem zasobów wód podziemnych, którą należy przekazać odpowiedniemu organowi administracji geologicznej w ilości 4 egzemplarzy. 4. Niniejszy projekt robót geologicznych podlega zatwierdzeniu przez Marszałka Województwa Lubuskiego. Wnosi się o ustalenie ważności tego projektu na okres 3 lat. 11