Dr inŝ. Agnieszka Parkitna Rachunkowość Zarządcza Kalkulacyjny rachunek kosztów Rachunkowość Zarządcza Koncentruje się na dostarczaniu informacji (przeszłości i przyszłości) uŝytkownikom wewnętrznym przedsiębiorstwa. Rachunkowość Finansowa Dostarcza informacji historycznych głownie uŝytkownikom zewnętrznym z otoczeni przedsiębiorstwa. 1
Rachunek kosztów Zajmuje się ustaleniem kosztów w róŝnych przekrojach. Jest powiązany z dwoma rodzajami rachunkowości. Stanowi odrębny podsystem. Cel prowadzenia rachunku kosztów Dostarczenie kierownictwu informacji do oceny sytuacji do kierowania przedsiębiorstwem Przedmiot rachunku kosztów Procesy gospodarcze odzwierciedlające wykorzystanie zasobów majątkowych jednostki gospodarczej, pracy ludzkiej i innych usług obcych. 2
Podmiot rachunku kosztów Przedsiębiorstwo prowadzące działalność gospodarczą, którego efektem jest wytworzony produkt. Proces ujmowania kosztów UwaŜa się pomiar, dokumentację i wycenę oraz grupowanie kosztów zgodnie z rzeczywistym przebiegiem produkcji narastająco. Koszt rozumie się jako: uprawdopodobnione zmniejszenie w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych o wiarygodnie określonej wartości, w formie zmniejszenia wartości aktywów, albo zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw, które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia jego niedoboru w inny sposób niŝ wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli 3
Koszt c.d.: wyraŝone w pieniądzu zasoby uŝyte w celu osiągnięcia bieŝących korzyści. celowe zmniejszenie aktywów lub zmniejszenie zobowiązań konieczne do wytwarzania sprzedaŝy produktów, czy świadczenia usług w ramach normalnej działalności Przekroje klasyfikacji kosztów według rodzaju zuŝytych zasobów dla potrzeb podejmowania decyzji dla wyceny zapasów i pomiaru wyniku finansowego. 4
Klasyfikacja kosztów według rodzaju Pozwala na ujęcie kosztów według jednorodnych składników, takich jak: amortyzacja, zuŝycie materiałów, zuŝycie paliw, usługi obce, podatki, opłaty, wynagrodzenia, świadczenia na rzecz pracowników, pozostałe koszty. Podstawą takiej klasyfikacji jest odmienność postaci ponoszenia nakładów. W zaleŝności od zakresu i struktury kosztów ponoszonych w przedsiębiorstwie oraz potrzeb informacyjnych, kaŝda z wymienionych pozycji moŝe ulec rozbiciu na elementy składowe. Amortyzacja Podstawowy zakres pozycji kosztów układu rodzajowego środków trwałych wartości niematerialnych i prawnych ZuŜycie materiałów i energii Usługi obce surowce materiały półfabrykaty obcej produkcji energia usługi transportowe usługi remontowe usługi sprzętowe usługi łączności usługi składowania opakowania części zapasowe paliwa ksiąŝki czasopisma usługi wywozu śmieci usługi najmu usługi dzierŝawy usługi bankowe usługi dozoru mienia 5
Podatki i opłaty Wynagrodzenia podatek akcyzowy podatek od nieruchomości podatek od środków transportu podatek VAT nie podlegający zwrotowi ani odliczeniu od podatku naleŝnego wynagrodzenia pienięŝne oraz wartości świadczeń w ekwiwalencie pienięŝnym lub naturze opłaty skarbowe opłaty administracyjne opłaty sądowe opłaty notarialne opłaty za zanieczyszczanie środowiska, nie mające charakteru sanacyjnego wynagrodzenia osób fizycznych za wykonaną pracę, nie posiadających umowy o pracę Ubezpiecz. społeczne i inne świadczenia Pozostałe koszty składki z tytułu ubezpieczeń społecznych składki na fundusz pracy i fundusz gwarantowanych świadczeń pracowniczych odpisy na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych koszty podróŝy słuŝbowych ryczałty za uŝywanie przez pracowników własnych samochodów do celów słuŝbowych ubezpieczenia majątkowe świadczenia rzeczowe związane z bezpieczeństwem i higieną pracy odzieŝ ochronna i robocza szkolenie pracowników składki na rzecz organizacji stypendia koszty reklamy i reprezentacji (nie ujęte w pozycjach: ZuŜycie materiałów i energii, bądź Usługi obce 6
Klasyfikacja kosztów dla wyceny zapasów i pomiaru wyniku finansowego obejmuje: koszty produktu i koszty okresu, podział kosztów w według rodzaju działalno alności, funkcji i działań,, zwanym takŝe e podmiotowym, z dalszym podziałem na miejsca powstawania kosztów. podział kosztów w finalnych nośnik ników w produktów i usług ug (zwany takŝe e przekrojowym, przedmiotowym) z dalszym podziałem na:» koszty indywidualne i wspólne,» koszty bezpośrednie i pośrednie rednie. Klasyfikacja kosztów koszty produkcji wyrobów gotowych i produkcji nie zakończonej, tzw. produkcji w toku. koszty pracy zarządu oraz koszty sprzedaŝy. Są one związane większym stopniu z czasem niŝ z rozmiarami produkcji. Stąd nie są one aktywne w bilansie, ale przenoszone są wprost do rachunku zysków i strat jako tzw. potocznie koszty gotowości koszty produkcji wyrobów sprzedanych oraz koszty okresu. 7
Koszty produktów i koszty okresu Koszty produkcji Koszty produktów gotowych i nie zakończonych aktywowane Bilnas sprzedane Koszty ogólnego zarządu Koszty sprzedaŝy Koszty okresu Rachunek wyników Klasyfikacja kosztów w ujęciu przedmiotowym i podmiotowym Koszty zakupu - koszty produkcji - koszty zarządzania - koszty sprzedaŝy bezpośrednio grupowane na stanowisko pośrednio grupowane na stanowisko koszty w przekroju podmiotowym bezpośrednio rozliczane na produkty pośrednio rozliczane na produkty koszty w przekroju przedmiotowym koszty bezpośrednie koszty pośrednie 8
Klasyfikację kosztów dla potrzeb podejmowania decyzji Na róŝnych płaszczyznach, biorąc pod uwagę: stan wykonania, koszty przesądzone i nie przesądzone reakcje na zmiany. koszty stałe i zmienne Redukcja kosztów stałych z konkretnym produktem: tj. koszty reklamy produktu, koszty wydziałowe centrum wytwarzające dany produkt, z grupą produktów, np. koszty stałe sprzedaŝy z tytułu realizacji przedsięwzięć promocyjnych grupy produktów, ze stanowiskiem powstawania kosztów, np. koszty energii zuŝytej na oświetlanie hali produkcyjnej, w której wytwarza się kilka grup produktów, koszty wynagrodzenia kierowników oddziału, którym wytwarzane są róŝne grupy wyrobów, z obszarem powstawania kosztów np. wynagradzania kierownictwa obszarów funkcjonalnych przedsiębiorstwa, z innymi kosztami stałymi przedsiębiorstwa, tj. koszty ogólno administracyjne i ogólnogospodarcze, wynagrodzenie zarządu. 9
Wartość kosztu zmiennego zaleŝy: fizycznej struktury wyrobu, cen zakupu surowców, półfabrykatów i materiałów, kosztów krańcowych własnej produkcji, półfabrykatów i części, czasu obróbki wyrobu przez maszynę i pracownika, kosztów opakowań i frachtu. Podział kosztów zmiennych 1. Koszty zmienne proporcjonalne : stałe na jednostkę produktu. współczynnik zmienności wynosi V = 1, 2. Koszty zmienne progresywne: rosną szybciej niŝ rozmiary produkcji. Koszt jednostkowy w takim przypadku jest wielkością rosnącą wraz ze wzrostem skali produkcji. Współczynnik zmienności tych kosztów przyjmuje wartości V > 1. 10
Podział kosztów zmiennych c.d. Koszty zmienne degresywne wraz ze wzrostem produkcji określona pozycja kosztów wzrasta, ale w mniejszym stopniu niŝ produkcja. Koszt jednostkowy jest wówczas wielkością w małym stopniu malejącą pod wpływem wzrostu produkcji np. koszty płac pracowników zatrudnionych w akordzie prostym. 0 < V < 1. Koszty zmienne regresywne to koszty, które obniŝają się w miarę wzrostu produkcji. Koszt jednostkowy w tej grupie kosztów zmniejsza się pod wpływem zmniejszenia produkcji, V 0. Klasyfikacją kosztów dla potrzeb podejmowania decyzji koszty znaczące (istotne) i nieistotne, koszty zaangaŝowane i niezaangaŝowane, koszty utraconych korzyści. 11
Koszty istotne i nieistotne: Koszty istotne takie koszty przyszłe, które mają wpływ na wybór decyzji i róŝnią się rodzajem albo wielkością w poszczególnych wariantach działania. Są to, więc koszty, których moŝna uniknąć. Koszty nieistotne nie mająŝadnego wpływu na wybór przyszłych wariantów działania, a stanowią je te same koszty nie mające wpływu na podjęcie decyzji. Proces wyodrębniania kosztów istotnych Identyfikacja wszystkich kosztów związanych z daną sytuacją decyzyjną Eliminacja kosztów poniesionych Eliminacja kosztów identycznych we wszystkich wariantach Koszty Istotne 12
Koszty zaangaŝowane i zapadłe Koszty zaangaŝowane stanowią koszty poniesione w przeszłości oraz koszty, co, do których podjęto juŝ zobowiązania na przyszłe działania. Są to, więc koszty, których nie da się uniknąć i z tego względu są one traktowane jako nieznaczące z punktu widzenia podejmowanych decyzji. Koszty zaś zaleŝne od wcześniejszych decyzji, których w bieŝącym lub przyszłym okresie nie moŝna zmienić, są nazwane kosztami zapadłymi Koszty utraconych korzyści stanowią miarę korzyści, które mogą być utracone lub, których trzeba będzie wyrzec się w sytuacji ograniczonych zasobów, kiedy wybór jednej moŝliwości działania wymaga rezygnacji z innych. Wysokość tych kosztów jest wielkością hipotetyczną. Koszty utraconych korzyści i koszty z oszczędności stanowią dwie strony tego samego medalu 13
Koszty bezpośrednie i pośrednie Koszty bezpośrednie to takie koszty, co do których istnieje jednoznaczne przypisanie do jednostki rozliczeniowej, Koszty pośrednie to takie koszty których nie moŝna jednoznacznie przypisać do jednostki rozliczeniowej ( klucz podziałowy) Klucz podziałowy (rozliczeniowy) Wielkość, która w sposób rzeczywisty określa umowny związek między podstawa rozliczenia a kosztami podlegającymi rozliczeniu. narządzie matematyczne. 14
KALKULACJA Polega na obliczeniu ogólnej sumy kosztów przypadających na przedmiot kalkulacji oraz ustaleniu kosztu jednostkowego z wykazaniem struktury kosztów. PRZEDMIOT KALKULACJI jednostka wyrobu, usługa, towar, zlecenie produkcyjne, asortyment wyrobów wyraŝony: [ m, kg, szt. lub jednostki umowne np.: tonokilometr, roboczogodzina, osobodzień i inne] 15
Podział ze względu na czas kalkulacji Kalkulacja wstępna Kalkulacja wynikowa Porównanie obu kalkulacji stwarza moŝliwość obliczenia róŝnic między kosztami przewidywalnymi a rzeczywistymi Cechy kalkulacji czas Kalkulacja wstępna przed rozpoczęciem produkcji Kalkulacja wynikowa po rozliczeniu kosztów okresu sprawozdawczego podstawa ustalania kw normy ilościowego zuŝycia czynników produkcji rzeczywista wielkość i struktura kosztów nazwy planowa lub ofertowa kosztu rzeczywistego, końcowa, sprawozdawcza 16
Zadanie kalkulacji Ustalenie kosztu wytworzenia produktu, który obejmuje koszty pozostające w bezpośrednim związku z danym produktem oraz uzasadnioną część kosztów pośrednio związanych z wytworzeniem tego produktu. Wybór metody kalkulacji uzaleŝniony jest od: 1. Rodzaju wytwarzanego produktu 2. Procesu technologicznego 17
Kalkulacja podziałowa Polega na grupowaniu kosztów wytworzenia określonych produktów i ustaleniu kosztu jednostkowego.: dzieląc poniesione koszty przez ogólną liczbę jednostek kalkulacyjnych. prosta ze współczynnikiem Kalkulacja podziałowa prosta Przy produkcji masowej lub wieloseryjnej, w której wytwarza się jeden nieskomplikowany produkt lub usługę np.: kopalnie, elektrownie, cementownie, przedsiębiorstwa transportowe. kj = K/P K- całkowite koszty okresu P- wielkość produkcji wyraŝona w jednostkach naturalnych 18
Kalkulacja podziałowa ze współczynnikiem Stosowna jest w jednostkach gospodarczych produkujących masowo róŝne wyroby, uŝywających do tego celu tych samych surowców, urządzeń produkcyjnych oraz takich samych lub podobnych procesów technologicznych. np.: artykuły chemiczne, nawozy sztuczne, ceramika budowlana, skóry, wyroby szklane, plastikowe, spirytusowe, kosmetyki itp.. Istota Polega na sprowadzeniu kosztów róŝnych wyrobów do wspólnego mianownika przez przeliczenie ich za pomocą współczynników na jednorodne (umowne) przedmioty kalkulacji (biorąc pod uwagę istotny wpływ na wysokość kosztów) np.: masa wyrobów dla kosztów zuŝycia materiałów bezpośrednich, czas obróbki dla kosztów przerobu. 19
Etapy 1. Suma kosztów poniesionych w okresie 2. Ilość wyprodukowanych wyrobów 3. Współczynnik dla kaŝdego wyrobu 4. Łączna ilość jednostek przeliczeniowych 5. Suma poniesionych kosztów przekrojowo 6. Koszt wytworzenia jednostki przeliczeniowej 7. Rzeczywisty koszt wytworzenia Kalkulacja doliczeniowa Stosuje się ją w przedsiębiorstwach wytwarzających produkcje małoseryjną lub róŝnorodną produkcję masową (odrębne kalkulowanie kaŝdego z góry określonego, przedmiotu kalkulacji) np.. wyrobu, usługi, zamówienia. Oblicz się indywidualny koszt przedmiotu kalkulacji. 20
Warunki 1. Dokumentacja jest sporządzona w sposób umoŝliwiający określenie kosztów bezpośrednich i pośrednich na poszczególne obiekty 2. Jest zapewniony właściwy obieg dokumentów 3. Ewidencja analityczna kosztów bezpośrednich jest prowadzona w sposób dokładny i szczegółowy Koszty bezpośrednie odnosi się wprost na właściwe podmioty kalkulacji, natomiast koszty pośrednie dolicza się za pomocą kluczy (podziałowych) rozliczeniowych (waŝne jest, aby klucze były wielkościami określającymi umowny związek między podstawą rozliczenia a kosztami, które będą przedmiotem rozliczenia!!!!!!!!) 21
Kalkulacja doliczeniowa zleceniowa asortymentowa przy produkcji jednostkowej. przy produkcji wieloasorymentowej Kalkulacja doliczeniowa zleceniowa W przypadku produkcji małoseryjnej i jednostkowej, która nie powtarza się w długich odstępach czasu. Polega na wyodrębnianiu kosztów wytworzenia objętego oddzielnym zleceniem produkcyjnym. np.: seria, partia, sztuka, wyrobu, roboty, usługi, zespół części składowych, wyrobu gotowego. 22
Kalkulacja asortymentowa W produkcji średnio- i wieloseryjnej. UmoŜliwia ona ustalenie kosztu jednostkowego produktów wytworzonych w danym okresie bez względu na liczbę otwartych zleceń produkcyjnych. Wymaga dokonywania okresowej inwentaryzacji produkcji niezakończonej oraz stosowania metod jednolitych zasad wyceny. Kalkulacja fazowa (procesowa) Ma zastosowanie w produkcji masowej i wieloseryjnej W produkcji w przechodzących po sobie kolejnych fazach. np: artykuły spoŝywcze, cukiernicze, włókiennicze, odzieŝowe, budowlane, itp.. 23
Wymagane zagadnienia 1. Zdefiniować pojęcia rachunkowości zarządczej, rachunku kosztów itp.. 2. Omówić kryteria i klasyfikacje kosztów w róŝnych układach 3. Wymienić zasady, etapy i kierunki rozliczeń kosztów 4. Omówić kalkulacyjny rachunek kosztów: istota, przedmiot i zadnia kalkulacji. 5. Omówić modele rachunku kosztów i kryteria ich klasyfikacji. 6. Omówić rachunek kosztów zmiennych z jego zaletami i wadami c.d. 7. Omówić rachunek kosztów pełnych z jego zaletami i wadami. 8. Omówić rachunek kosztów działań z jego zaletami i wadami. 9. Scharakteryzować inne modele rachunków kosztów: docelowych, jakości, ciągłego doskonalenia. 10. Analiza wraŝliwości w progu rentowności 11. Na czym polegają decyzje cenowe? 12. Scharakteryzować krótkookresowe rachunki decyzyjne. 24
BUDśETOWANIE proces obejmujący stosowanie róŝnych metod i technik związanych z przygotowaniem, realizacją i kontrolą budŝetu. Metoda bieŝącego zarządzania przedsiębiorstwem, określająca zasady planowania i wykorzystania środków finansowych w celu efektywnego wykonania zadań. BUDśET termin pochodzący od łacińskiego słowa bulga torba do zbierania dochodów. Popularnie - zestawienie dochodów i wydatków w pewnym odcinku czasowym. BUDśET 4 znaczenia Plan działalności firmy Zbiór zadań przyjętych do realizacji, Zbiór rzeczowo-finansowych planów odnoszących się do poszczególnych obszarów działalności przedsiębiorstwa, Preliminarz (plan finansowy jednostki budŝetowej ustalający osobno dochody i wydatki bez wzajemnego ich bilansowania) wielkości ekonomicznych 25
BUDśET w finansowym ujęciu PLAN FINANSOWY BUDśET w szerokim ujęciu plan przyszłości dotyczący obszaru: rzeczowego, osobowego, finansowego. BudŜet powinien odpowiadać na następujące pytania: Kto? Co? Kiedy? Za ile? W jakim celu? 26
Rodzaje budŝetów: wg kryterium podmiotowego: budŝet Państwa, budŝet gminy, budŝet domowy, budŝet podmiotu gospodarczego. wg kryterium dziedzinowego: budŝet projektu, budŝet sprzedaŝy, budŝet produkcji, budŝet reklamy. Dlaczego sporządzamy budŝety? Dla koordynacji działań (powiązanie działań poszczególnych komórek organizacyjnych zmierzających do osiągnięcia jednego wzajemnie skorelowanego celu oraz upewnienia się, Ŝe działania te wzajemnie się harmonizują) Dla ustalenia zachowań, aby były zgodne z wytyczonymi przez organizację kierunkami Dla wspomagania sterowania działalnością poprzez stworzenie mechanizmu zarządzania i kontrolowania (analizowanie odchyleń) Dla oceny pracy za pomocą jasnego i przejrzystego kryterium wykonania budŝetu. 27
BUDśETOWANIE metoda zarządzania przedsiębiorstwem proces obejmujący całokształt działań zarządczych ukierunkowanych na uzyskanie zamierzonych efektów ekonomicznych w przedsiębiorstwie, mający charakter porządkujący i systematyzujący. Wprowadza moŝliwość rozwoju systemu planów i kontroli integrujących całą działalność firmy. Wymóg budŝetowania - techniki zarządzania motywujące pracowników Zarządzanie przez cele, Zarządzanie przez delegowanie uprawnień, Zarządzanie przez wyjątki, Zarządzanie przez wyniki (rezultaty). 28
ZASADY BUDśETOWANIA: Równowagi (powiązanie dochodów z wydatkami, przyjmuje się, Ŝe równowaga jest zachowana, jeŝeli wydatki nie przewyŝszają dochodów), Jedności (zapewnienie przejrzystości budŝetu i dostrzeŝenie współzaleŝności wpływów z wydatkami poprzez ich ujmowanie w formie jednego dokumentu lub za pomocą spójnego systemu zestawień), Szczegółowości (ujmowanie róŝnorodnych pozycji wraz z opisem odpowiadającym na pytanie (co skąd, dlaczego), Powszechności i zupełności (ujęcie wszystkich pozycji bez jakichkolwiek wyłączeń i potrąceń), Jawności (oczywiście nie całkowitej, aby poznać opinie niŝszego szczebla). BudŜetowanie a planowanie PLANOWANIE (ustalenie celów dalszych lub bliŝszych oraz środków ich realizacji) Planowanie strategiczne (cele dalsze) Planowanie operacyjne (krótkookresowe) (cele bliŝsze, plany dokładnie określone noszące nazwę budŝetu) 29
BudŜetowanie a planowanie STRATEGIA Cele, plany działania BudŜetowanie proces przekładania strategii na działania BudŜetowanie a planowanie BudŜetowanie jest metodą zarządzania polegającą na przekształceniu długookresowych celów na jednoroczne i krótsze plany. W procesie tym następuje dezagregacja i dematerializacja nadrzędnych celów firmy mających z reguły postać opisową i jakościową, na krótkookresowe i do tego mierzalne, a co za tym idzie podlegające kontroli, plany operacyjne poprzez określenie wydatków i wpływów. Następuje tutaj konkretyzacja w zakresie alokacji zasobów firmy poprzez zarządzanie operacyjne potencjałem rzeczowym, ludzkim i finansowym. 30
Cel podstawowy budŝetowania Dyscyplinowanie i kontrola wydatkowania środków finansowych stanowiących element kreowania działalności proefektywnościowej oraz dyscyplinowania czasu realizacji zadań. Cele krótkookresowe Poprzez określenie sposobu zarządzania wpływami i wydatkami poprawa płynności finansowej, Kontrola poziomu zysku operacyjnego poprzez bieŝący monitoring wpływów i wydatków, ObniŜenie ryzyka i niepewności działalności gospodarczej, Szczegółowe zdefiniowanie obowiązków i zadań cząstkowych (mechanizmów o charakterze samoregulacyjnym) poprawia sprawność organizacyjną przedsiębiorstwa. 31
Cele średniookresowe Doskonalenie norm pracochłonności i zuŝycia materiałów (rozwój systemu informacyjnego, zaplecza dokumentacyjnego), Stabilizacja finansowa poprzez redukcję ryzyka, poprawę płynności, zmniejszenie kosztów. Cele długookresowe Wzrost zaufania do firmy w wyniku terminowości realizacji umów oraz dyscyplinę produkcji i zaufania. Poprzez poszerzenie kręgu pracowników uczestniczących w procesie decyzyjnym zmiany w motywacjach pracowników. 32
Funkcje (zadania) budŝetowania Sterowania Optymalizacyjna, Motywacyjna, Równowagi ekonomicznej, Kontrolna Planistyczna, Koordynacyjna, Symulacyjna, Zarządcza, Informacyjna Efekty budŝetowania Bezpośrednie UmoŜliwiają realizację skutecznej kontroli Poprawa wyniku finansowego poprzez oszczędność kosztów, Wzrost zdolności produkcyjnych poprzez skrócenie cyklu produkcyjnego, Ujawnienie rezerw czynników produkcji, Wzrost produktywności poszczególnych czynników produkcji, ObniŜenie zaangaŝowania kapitału obrotowego, Wzrost wynagrodzeń załogi. 33
Efekty budŝetowania Pośrednie Usprawnienie zarządzania, BieŜące monitorowanie Poprawa jakości pracy, Wzrost motywacji pracowników, Wzrost poziomu zorganizowania przedsiębiorstwa ObniŜenie ryzyka w róŝnych obszarach, Wzrost zaufania kredytodawców i wierzycieli. WADY Ograniczają elastyczność. Stosowane są w sposób nadmiernie sztywny. Mogą prowadzić do niezauwaŝenia zmian warunków usprawiedliwiających korektę budŝetu. Opracowanie budŝetu, jak równieŝ jego korekta jest czasochłonna, Mogą ograniczać skłonność do innowacji i wprowadzania zmian w przedsiębiorstwie. 34
Kontrola wykonania zadań Jest zestawieniem rzeczywistego poziomu wykonania zadań ( kosztowych, rzeczowych, ilościowych z planem). Wyniku czego ustala się przyczyny odchyleń oraz poszukuje się sposobów ich eliminacji. Przedział odchyleń jest średnim błędem szacowania parametrów równania regresji, pokazujący, o ile przeciętnie róŝnią się wartości empiryczne, które posłuŝą do wyznaczania parametrów równania kosztów, od wartości obliczonych na podstawie równania dla ustalenia granic tolerancji powinno się wykorzystywać statystyczne miary zmienności lub stałą wielkość procentową, 35
Granice tolerancji i odchylenia górna granica tolerancji odchylenie wymagające dokładnej analizy dolna granica tolerancji odchylenie nie wymagające dokładnej analizy momenty kontrolne W miarę upływu czasu i nabycia doświadczeń planistycznych oraz usprawniających, które mogą zapobiegać powstawaniu odchyleń, powinno dąŝyć się do zwęŝania przedziału tolerancji. Odchylenia powinny zostać równieŝ podzielone na zaleŝne (kontrolowane przez kierownika) i niezaleŝne (nie kontrolowane). 36
Rachunkowość zarządcza Rachunek kosztów w jakości 73/34 Rachunek kosztów w jakości Spis treści 1. Rozwój podejścia do zarządzania jakością 2. Co to są koszty jakości 3. Rachunek kosztów jakości 74/34 37
Rachunek kosztów w jakości Spis treści 1. Rozwój podejścia do zarządzania jakością 2. Co to są koszty jakości 3. Rachunek kosztów jakości 75/34 Jak rozwijało o się podejście do spraw jakości? 1. Kontrola jakości 2. Zapewnienie jakości 3. Jakość totalna! Total Quality Management (TQM) 76/34 38
Co postuluje Total Quality Management? Orientacja na klienta Ciągłe usprawnienia procesów Całkowite zaangaŝowanie pracowników Ciągła edukacja itd. chodzi o kontrolę kosztów 78/34 39
Rachunek kosztów w jakości Spis treści 1. Rozwój podejścia do zarządzania jakością 2. Co to są koszty jakości? 3. Rachunek kosztów jakości 79/34 Co to sąs koszty jakości? pojęcie nie do końca jednoznaczne kilka definicji Wg Jurana - dobre i złe Wg Oyrzanowskiego - całość kosztów procesu wytwarzania Wg ISO - PAF Koszty jakości wg ISO = koszty prewencji + koszty oceny + koszty niezgodności (PAF, Prevention, Approval, Failure) 80/34 40
Rachunek kosztów w jakości Spis treści 1. Rozwój podejścia do zarządzania jakością 2. Co to są koszty jakości? 3. Rachunek kosztów jakości 81/34 Dlaczego (ogólnie) rachunek kosztów w jakości? chcemy planować i kontrolować koszt wytworzenia produktu chcemy zwiększyć wartość firmy 82/34 41
Rodzaje rachunków w kosztów ewidencyjne (pomiar, wycena kosztów, prezentacja informacji) problemowe (decyzyjne, kontrolne, nastawione na rozwiązywanie problemów) 84/34 42
A rachunek kosztów w jakości? nie! ewidencyjny rachunek kosztów (pomiar, wycena kosztów, prezentacja informacji) tak! problemowy rachunek kosztów (decyzyjny, kontrolny, nastawiony na rozwiązywanie problemów) 85/34 43
Miejsce rachunku kosztów w jakości w przedsiębiorstwie zaleŝą od niego: rachunkowość finansowa rachunkowość zarządcza zobaczmy! 87/34 44
Dlaczego (szczegółowo) rachunek kosztów w jakości? chcemy planować i kontrolować koszt wytworzenia produktu dowiadujemy się gdzie powstają koszty jakości (obserwujemy procesy i produkty) wskazujemy słabe punkty jakościowe w produktach i procesach ułatwiamy planowania jakości tworzymy raporty dla kierownictwa chcemy zwiększyć wartość firmy 89/34 Jak zatem utworzyć rachunek kosztów w jakości? 90/34 45
46
Ewidencja i analiza kosztów w jakości uzyskiwanie danych o kosztach jakości: rozbudowanie analityki o dodatkowe konta moŝliwe prowadzenie wg: rodzajów kosztów typów działania (w odniesieniu do miejsca powstawania kosztu) nośników kosztów (w odniesieniu do produktu) 93/34 47
Oceny i analizy miejsca powstawania kosztów jakości wskaźniki w procesie produkcji w procesie marketingu w innych procesach na poziomie organizacji 96/34 48
Miejsca powstawania kosztów jakości Przykładowe wskaźniki kosztów w jakości Wskaźniki strat w procesie produkcji: koszty błędów \ wynagrodzenia pracowników bezpośrednich koszty napraw \ wartość produkcji koszty przecen i upustów \ wartość produkcji Wskaźniki strat w procesie marketingu i sprzedaŝy: koszty reklamacji \ wartość sprzedaŝy koszty gwarancji \ wartość sprzedaŝy wartość zwrotów \ wartość zbytu wartość szkód podczas transportu \ wartość zbytu Wskaźniki na poziomie organizacji: koszty jakości \ przychody ze sprzedaŝy zysk i straty jakości \ przychody ze sprzedaŝy 98/34 49
Na czym polega optymalizacja kosztów w jakości? zmniejszenie udziału kosztów jakości w ogólnym koszcie wytworzenia 99/34 50
Sprawozdawczość z zakresu kosztów w jakości Dla mistrzów i kierowników: miejsca powstawania kosztów Dla kierowników działów, zakładów: miejsca powstawania kosztów, koszty jakości przypadające na wyrób Dla kierownictwa: najistotniejsze elementy, trendy i relacje 101/3 4 Sprawozdawczość z zakresu kosztów w jakości 102/3 4 51
52
Podsumowanie Istotne znaczenie jakości w przedsiębiorstwie TQM Koszty jakości Koszty jakości wg ISO = koszty prewencji + koszty oceny + koszty niezgodności (PAF, Prevention, Approval, Failure) Rachunek kosztów jakości dowiadujemy się gdzie powstają koszty jakości wskazujemy słabe punkty jakościowe wdraŝamy go przez utworzenie dodatkowych kont optymalizujemy raportujemy 105/3 4 53