Rozpoznawanie roślin Rośliny drzewiaste cz. 2
Rodzina orzechowate Do rodziny orzechowate zaliczamy: Orzesznik gorzki- Carya cordiformis Orzech czarny Juglans nigra Orzech włoski- Juglans regia Skrzydłorzech kaukaski Pterocarya fraxinifolia
Orzechowate (Juglandaceae) rodzina roślin z rzędu bukowców (Fagales). Zalicza się tu 7 10 rodzajów. Liście skrętoległe, nieparzystopierzaste, zawsze pozbawione przylistków, często aromatyczne. Kwiaty o symetrii promienistej, jednopłciowe, zebrane w kotki lub obupłciowe zebrane w kłosowate kwiatostany. Owoc pestkowiec lub orzech, nasiona bezbielmowe.
Orzesznik gorzki
Orzech czarny Pokrój Korona drzewa kulista i szeroka. Pień Osiąga do 30 m wysokości, w sprzyjających warunkach do 50 m. Kora czarna, bruzdowana. Młode pędy miękko owłosione, zimą oliwkowozielone. Liście Długości 30-60 cm, złożone z 15-23 listków. Listki podłużnie jajowate, długości 6-12 cm, zaokrąglone u nasady, o ostrym wierzchołku, drobno piłkowane. Młode listki obustronnie gruczołowato owłosione, starsze tylko od spodu.
Owoce Kuliste orzechy średnicy 3-5 cm. Zewnętrzna okrywa zielona, silnie aromatyczna. Łupina orzecha jest bruzdowana i czarnobrązowa. We wrześniu i październiku dojrzałe orzechy spadają z drzewa. Zastosowanie Orzech czarny sadzony jest w parkach w całej Europie od XVII wieku jako roślina ozdobna Drewno było cenione w meblarstwie artystycznym, ze względu na ciemnobrunatne zabarwienie. Dawniej wykonywano z niego również śmigła do samolotów.
Pokrój
Kwiatostan męski
Owoce
Orzech włoski Pokrój duże drzewo liściaste. Jeśli rośnie bez konkurujących w pobliżu innych drzew, to pień ma zazwyczaj krótki i szeroko rozbudowaną koronę, w przeciwnym wypadku pokrój ma wyższy i szczuplejszy. Pień osiąga wysokość 25-35 metrów, do 2 metrów średnicy. Pień gładka, srebrzystoszara, pokryta rozrzuconymi, wyraźnymi, nierównomiernymi bruzdami. Liście naprzeciwległe, długości 25-40 cm, nieparzystopierzaste z 5-9 równowąskimi listkami. Największe trzy są u szczytu i mają 10-18 cm długości i 6-8 cm szerokości (para przy podstawie ma jedynie 5-8 cm długości). Rozwijają się stosunkowo późno, na przełomie kwietnia i maja razem z kwiatami
Kwiaty kwiaty męskie w postaci zwisających kotków długości 5-10 cm; żeńskie zgrupowane po dwa do pięciu (i więcej) na jednorocznych krótkopędach. Niemożliwe jest zapłodnienie w obrębie jednego drzewa.. Owoc kulisty lub lekko owalny nibypestkowiec. Zewnętrzna warstwa perykapu stanowi miękką, zieloną okrywę, łatwo odpadającą jesienią. Wewnętrzna część perykarpu, czyli endokarp tworzy skorupę. Nasiono potocznie zwane jądrem stanowi część jadalną owocu. Dojrzałe owoce orzecha włoskiego mają kształt owalny, długość 4-5 cm i średnicę 3-4 cm i powszechnie nazywane są orzechami.
Kora drzewa
Pokrój
Kwiatostan
Liście
Owoce
Skrzydłorzech kaukaski Pokrój drzewo dorastające do 20 (30) m wysokości. Zwykle jest wielopniowe, a starsze osobniki najczęściej otoczone są odroślami korzeniowymi. Pędy kora na starszych pędach spękana. Młode pędy nieznacznie owłosione i nagie z licznymi przetchlinkami. Pędy grube, lekko zbieżyste o różnej długości międzywęźli. Pąki liściowe bezłuskie, na długich trzonkach okryte rudym filcem (zredukowane listki).
Liście nieparzystopierzaste o długości do 45(60)cm składające się z 19 (11-27) listków listki długości 5-11 cm i szerokości 2-4 cm. Górna strona liści ciemnozielona i błyszcząca, dolna matowo zielona z kępami białych włosków. Listki o brzegu rzadko piłkowanym. Listki środkowej pary są największe. Kwiaty rozdzielnopłciowe, zebrane w kotki, żeńskie kotki dłuższe od męskich. Owoce orzeszki z dwoma skrzydełkami osiągają do 2 cm. Owocostany zwisające długości do 40 cm.
Rodzina wierzbowate Do rodziny wierzbowate zaliczamy: Topola biała - Populus alba, Topola berlińska- Populus xberolinensis, Topola kanadyjska odm. bujna -Populus xcaadensis Moench. Robusta, Topola czarna Populus nigra Topola Simona Populus simonii Topola osika Populus tremula
Wierzbowate (Salicaceae Mirb.) rodzina roślin o zdrewniałych pędach. Jej przedstawiciele występują na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy, w Australii występują nieliczni tylko na północnym wschodzie kontynentu. Liście ułożone skrętolegle, mają wydłużone, nie podzielone blaszki, na brzegu ząbkowane. Kwiaty rozdzielnopłciowe, zebrane w kwiatostany zwane kotkami. Bez okrywy. Mogą być wiatropylne (topola) lub owadopylne i posiadać miodniki (wierzba). Owoce torebki, nasiona bezbielmowe opatrzone są puchem.
Topola biała
Topola berlińska
Topola kanadyjska Pokrój osiąga wysokość 20-35 m, korona ma kształt od smukłej do stożkowatej; konary odchodzą od pnia pod kątem ostrym. Ma głęboko pomarszczoną korę. Liście zielone, ale rozwijając się, mogą być czerwonawe. Mają długość 7-10 centymetrów i kształt bardziej lub mniej trójkątny. Kwiaty kotki męskie mają barwę czerwoną, zwisając, osiągają długość do 8 centymetrów. Zastosowanie drzewa rosną bardzo szybko. Kwitną w marcu i kwietniu. Drewno miękkie, można z niego produkować celulozę. Topole popularnie sadzone w wielu obszarach (także w Polsce). Propolis może powodować alergie skórne, ale jest także używany do leczenia chorób skóry i zwiększania witalności.
Topola czarna Pokrój Pędy dorasta do 30 m wysokości. Drzewo z szeroką, kopulastą lub stożkową koroną. Pień na starszych okazach przeważnie z guzowatymi naroślami oraz cienkimi gałązkami z tzw. pączków śpiących. gałązki jasnożółte do szarożółtawych. Młode gałązki nie posiadają listwek korkowych. Kora ciemnobrunatna, na starszych egzemplarzach prawie czarna, głęboko spękana.
Liście liście długości 5-12 cm, jajowatorombowate, do trójkątnych, u nasady słabo sercowate, zaostrzone, brzegiem karbowano-piłkowane. Gdy są młode, mają zielonoczerwonawy kolor, z czasem robią się ciemnozielone, z mocnym połyskiem, spodem jasnozielone, matowe. Ogonki liściowe spłaszczone prostopadle względem blaszki liściowej, dość długie, u nasady blaszek brak gruczołków (cechy klasyfikacyjne). Kwiaty U nasady objęte kubkowatym wyrostkiem, dwupienne, zebrane w kotki. Przysadki kwiatowe czerwone, porozcinane. Pylniki pręcików czerwone, znamiona słupków żółte. Owoce Torebka pękająca 2 klapami. Nasiona opatrzone puchem..
Topola osika
Rodzina oliwkowate Do rodziny oliwkowate zaliczamy: Jesion wyniosły- Fraxinus excelsior Jesion mannowy Fraxinus ornus Jesion pensylwański- Fraxinus pennsylvanica
Jesion (Fraxinus ) rodzaj roślin z rodziny oliwkowatych (Oleaceae), który obejmuje ok. 60 gatunków drzew i krzewów pochodzących z obszarów umiarkowanego klimatu półkuli północnej. PRZYKŁADEM JEST JESION WYNIOSŁY Występowanie Rośnie na nizinach w dolinach rzek, na łąkach. Ma duże wymagania glebowe, świetlne, natomiast niewielkie wymagania cieplne. Potrzebuje świeżych do wilgotnych, żyznych, głębokich, luźnych gleb; nie znosi stagnujących wód. Liście naprzeciwległe, złożone, nieparzystopierzaste.
Pędy Pędy w stanie bezlistnym: Pąki nakrzyżległe, wierzchołkowe szerokie, stożkowate, boczne mniejsze, półkoliste, odstające. Łuski czarne, brązowo obrzeżone. Blizny liściowe półkoliste, wgłębione, szare, z podkówkowato ułożonymi śladami wiązek przewodzących. Pęd gruby, płaski, rozszerzony w węzłach. Kora zielonkawoszara, matowa, podłużnie, płytko spękana.
Kwiaty Obupłciowe albo jednopłciowe, nagie. Tworzą kwiatostany typu wiechy, wyrastające z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Kwitnie przed rozwojem liści, w kwietniu, maju.. Owoce Podłużne, żółtobrązowe, spłaszczone, nagie orzeszki, zwykle jednonasienne, zebrane w zwisające wiechy. Nasiona podłużne, zaostrzone, ciemnobrązowe, matowe z podłużnymi paskami. Dojrzewają we wrześniu i październiku, opadają zaś przez całą zimę aż do wiosny.
Drewno Twarde, elastyczne i ciężkie, wykorzystywane w stolarstwie, meblarstwie i lutnictwie. Jesion ciemny jest twardszy i bardziej wytrzymały niż dąb. Dostępne jest 16 odcieni drewna. Czym drewno jest ciemniejsze tym twardsze
Jesion wyniosły
Jesion mannowy
Jesion pensylwański
Rodzina bukowate Do rodziny bukowate zaliczamy: Dąb błotny- Quercus palustris Dąb bezszypułkowy- Quercus petraea Dąb szypułkowy- Quercus robur Dąb czerwony- Quercus rubra Buk pospolity- Fagus sylvatica Kasztan jadalny- Castanea sativa
Dąb błotny Pokrój Jest to drzewo wolno rosnące. Posiada owalny pokrój. Dorasta do 20 m wysokości. Liście Mocno wkrojone, do ćwiartki powierzchni liścia. Cechą odróżniającą, oprócz kształtu, są charakterystyczne kępki włosków u zbiegu głównych nerwów od spodu liścia. Jesienią przebarwiają się na intensywny, czerwony kolor. Występowanie Rośnie na obszarach nizinnych w obrębie zalewów rzecznych, na glebach wilgotnych i mokrych. Zastosowanie Sadzony jako roślina ozdobna w parkach i kolekcjach.
Dąb czerwony
Dąb szypułkowy
Dąb bezszypułkowy
Buk pospolity Pokrój Dorasta do ok. 25-30 m wysokości (wyjątkowo 45 m). Korona gęsta, szeroka, nisko osadzona,jeżeli drzewo rośnie samotnie, u drzew rosnących w zwartych drzewostanach, pnie są wysokie, gonne (bez bocznych gałęzi). Osiąga wiek do 350 lat. Pień Kora cienka, gładka, popielatoszara. Młode pędy owłosione. Liście Jajowate lub eliptyczne, długości do 10 cm, całobrzegie lub falisto ząbkowane (zwłaszcza na odroślach i siewkach). Z wierzchu ciemnozielone, błyszczące, od dołu jasne i matowe. Młode liście z obu stron owłosione srebrzysto. Starsze maja owłosiony główny nerw na spodniej stronie.
Kwiaty roślina jednopienna, wiatropylna. Kwiaty męskie zebrane w główki zwisające na długich osadkach. Każdy kwiat składa się z 10-15 pręcików i krótkiego okwiatu w kształcie rurki. Kwiaty żeńskie zebrane po dwa, otoczone czterolistkową okrywa, która w miarę dojrzewania drewnieje tworząc tzw. miseczkę. Kwitnienie od kwietnia do maja. Owoce Trójgraniaste, brązowe orzeszki nazywane bukwią z miękko owłosioną, zdrewniałą torebką pękającą na drzewie. Owocuje obficie co 5-8 lat (tzw. lata nasienne), poczynając mniej więcej od 60-80 roku życia (drzewa rosnące w odosobnieniu zaczynają owocować w wieku 40-50 lat).
Kasztan jadalny Pokrój Drzewo wysokości do 35 m, o pniu pokrytym brunatną, głęboko spękaną korowiną. Korona gęsta, kulista. Młode pędy delikatnie omszone, później nagie, o wzroście sympodialnym. Pąki Młode omszone, okryte 2-4 skrętoległymi łuskami. Brak pąków szczytowych. Liście Ustawione w dwóch prostnicach, młode pod spodem delikatnie omszone, potem nagie, sztywne. Blaszka liściowa piłkowana o ilości nerwów równej ilości ząbków. Liść długości 10-25 cm podłużnie lancetowaty, o nasadzie szeroko -klinowatej. Ogonek do 3 cm.
Kwiaty Kwiaty męskie żółte, zebrane w stojące kwiatostany (kotki) do 35 cm, kwiaty żeńskie nieliczne, zebrane u podstawy. Kwitnie w czerwcu - lipcu. Owoce Orzechy. Okrywa owocowa zielona kopuła pokryta gęstymi, ostrymi kolcami, pękająca 3-4 klapami, zawierająca 2 lub 3 nasiona. Orzech pokryty jest cienką, brązową, błyszczącą skórką z wyraźnie zachowanymi na szczycie zeschniętymi resztkami szyjek słupka. Dojrzewają w październiku - listopadzie. Nasiona bezbielmowe (rezerwuarem węglowodanów są liścienie zarodka). Zastosowanie Świeże kasztany jadane są na surowo, wyschnięte spożywane są po upieczeniu oraz konserwowane jako kompoty. Na Węgrzech i Słowacji przetarta masa kasztanowa, świeża albo mrożona przeznaczona jest do bezpośredniego spożycia lub używana jako dodatek do wyrobów cukierniczych (wypieków, deserów), mięs. W Niemczech jedzona jest chętnie zupa kasztanowa.
Kasztan jadalny - pąki kwiatowe
Kasztan jadalny - gałązka
Kasztan jadalny - gałązka z owocem
Kasztan jadalny - owoc
Kasztan jadalny - owoc jesienią
Kasztan jadalny - liście jesienią
Rodzina leszczynowate Do rodziny leszczynowate zaliczamy: Grab pospolity- Carpinus betulus Leszczyna pospolita Corylus avellana Leszczyna turecka -Corylus colurna Leszczyna południowa -Corylus maxima
Grab pospolity Pokrój Drzewa dorastające do 25 m z gęstą, miotlastą, silnie zagęszczoną, szeroką i wysoką. Kora Ciemna, ziemista z siatkowatym wzorem, zwykle o falistej powierzchni. gałązki giętkie z jasnymi kropkami (przetchlinki), młode nieco owłosione. Liście Ulistnienie skrętoległe, liście pojedyncze, podwójnie piłkowane, nerwy spodem omszone. Ogonek ok. 1,5 cm, eliptyczna lub jajowata blaszka liściowa charakterystycznie harmonijkowato pofałdowana o dł. 5-10 cm i szer. do 6 cm. Jesienią liście przebarwiają się na żółty kolor.
Pąki Pączki liściowe są ostro zakończone, przylegają skośnie do pędów i pokryte są łuskami; górą jasnobrązowe, dołem zielone. Pąki kwiatowe są większe od liściowych. Kwiat Roślina jednopienna, ale o kwiatach jednopłciowych. Kwiaty żeńskie są niepozorne i tworzą luźne, wzniesione kłosy, kwiaty męskie wyrastają na szczycie gałązek i tworzą kotki o długości 3,5-5 cm. Owoc Jednonasienne orzeszki o trójklapowej okrywie służącej jako organ lotny.
Zastosowanie: żywopłoty Drewno wykorzystywane na opał.
Grab pospolity-
Leszczyna pospolita Pokrój Duży, wielopienny krzew do 5 m wysokości. Gałęzie wzniesione, tworzące szeroką, gęstą koronę. Pień O gładkiej, popielatej korze z poziomymi, korkowatymi kreskami. Młode pędy w kolorze czerwonobrunatnym, szczeciniasto owłosione. Liście Opadające na zimę, skrętoległe, pojedyncze. Ogonek liściowy krótki do 10 mm, gruczołowato owłosiony. Blaszka liściowa szeroko owalna do okrągłej o długości do 10 cm, podwójnie piłkowana, na szczycie zaostrzona, u nasady lekko sercowata. Młode liście obustronnie owłosione, potem z wierzchu matowozielone. Jesienią przebarwiają się na kolor żółty lub żółtobrązowy.
Kwiaty Roślina jednopienne o kwiatach męskich zebranych w kotki zgrupowane po 2-4, kwiaty żeńskie rozwijają się na krótkopędach w pąkach, tak, że w czasie kwitnienia na zewnątrz widoczne są tylko czerwone znamiona. Kwitnie bardzo wcześnie (od lutego do kwietnia) w zależności od warunków atmosferycznych. Kwiaty męskie pylą bardzo obficie na żółto. Owoc Jest jednonasiennym, bezbielmowym orzechem, otoczonym okrywą powstałą ze zrośnięcia trzech podkwiatków. Zdrewniała owocnia (potocznie "skorupka") ma jasnobrązowy kolor i dość zmienny kształt, zależnie od odmiany. Owocnia zrośnięta jest podstawą z okrywą nasienną, po oderwaniu której pozostaje blizna nazywana tarczką.
Leszczyna turecka
Leszczyna południowa