Polityka regionalna Unii Europejskiej Polityka regionalna Unii Europejskiej w Polsce Dorota Murzyn Pomoc UE dla Polski w latach 1990-2006 (w mln euro) Pomoc UE dla Polski w latach 2007-2013 (w mln euro) 5000 4500 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Wielkość uzyskanego dofinansowania w stosunku do budżetu w latach 2007-2011 (w tys. zł) Alokacja środków z UE na lata 2007-2013 16% 1% 83% Źródło: Ustawa budżetowa 2007, 2008, 2009, 2010, 2011 6,5% w 2007 r. 12,5% w 2008 r. 15,3 % w 2009 r. 16,8 % w 2010 r. 25,1 % w 2011 r. Polityka spójności Wspólna Polityka Rolna Wspólna Polityka Rybacka Źródło: NSRO 2007-2013 1
Przepływy z UE do Polski w 2010 r. (mln) Składka Polski w 2010 r. (mln EUR) Trwały wzrost Ochrona zasobów naturalnych Wolność, bezpieczeństwo, wymiar sprawiedliwości, obywatelstwo UE jako partner na arenie międzynarodowej Inne Źródło: Komisja Europejska 7 966 3 690 106 28 32 Razem 11 822 Zasoby własne oparte na DNB Zasoby własne oparte na VAT Tradycyjne zasoby własne (TOR) Inne (w tym rabat brytyjski) Źródło: Komisja Europejska 2 630 518 318 191 (167) Razem 3 657 Składka Polski na tle innych państw członkowskich w 2010 r. (mln EUR) Początki polityki regionalnej UE w Polsce Źródło: Komisja Europejska Uwarunkowania rozwoju polityki regionalnej Zaczęło się tak perspektywa i członkostwo Polski w UE i wynikające z nich możliwości wykorzystania funduszy europejskich na realizację programów regionalnych regionalizacja administracyjna Polski i powołanie podmiotów polityki regionalnej ustanowienie systemu polityki regionalnej poprzez wyposażenie nowych województw w kompetencje z zakresu prowadzenia polityki regionalnej oraz wyodrębnienie rozwoju regionalnego jako działu administracji rządowej 1998 r. reforma administracyjna 1999 r. powołanie ministra właściwego ds. rozwoju regionalnego 2000 r. ustawa o zasadach wspierania rozwoju regionalnego (wprowadzenie kontraktu wojewódzkiego) 2
Kontrakt wojewódzki umowa cywilno-prawna zawierana pomiędzy Rządem RP reprezentowanym przez ministra właściwego ds. rozwoju regionalnego, a samorządem województwa reprezentowanym przez marszałka województwa podstawowe narzędzie realizacji strategii rozwoju województwa i główny instrument polityki regionalnej Polityka regionalna UE w Polsce w okresie przedakcesyjnym 2000-2003 Dokumenty strategiczne Fundusze unijne instrumentem realizacji polityki regionalnej w Polsce rządowe - Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju - Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2001-2006 - Wstępny Narodowy Plan Rozwoju 2000-2003 strategie rozwoju województw (najważniejszy dokument planistyczny samorządowej polityki regionalnej) PHARE w latach 1990-2003 ok. 3,9 mld euro, 30% na rozwój instytucjonalny, 70% na inwestycje w infrastrukturę SAPARD w latach 2000-2003 ok. 1,068 mld euro, najwięcej na infrastrukturę na obszarach wiejskich (ok. 45%) i poprawę przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych (ok. 34%) ISPA w latach 2000-2003 ok. 1,48 mld euro Narodowy Plan Rozwoju - podstawowy dokument strategiczny Polityka regionalna UE w pierwszym okresie członkostwa 2004-2006 to dokument przygotowywany przez państwa członkowskie UE, ubiegające się o wsparcie z Funduszy Strukturalnych określał zadania, jakie dany kraj sobie stawia, działania, które posłużą ich realizacji oraz kwoty, jakie należy na ten cel przeznaczyć 3
Podstawy Wsparcia Wspólnoty - dokument określający działanie polityki UE w kraju członkowskim Programy operacyjne - dokumenty wykonawcze dokument przyjęty przez Komisję Europejską w wyniku uzgodnień między państwem ubiegającym się o wsparcie z funduszy unijnych a KE zawierał strategię i priorytety dla działań funduszy strukturalnych i państwa członkowskiego, cele szczegółowe tych działań oraz wielkość wkładu funduszy i innych środków finansowych dokumenty wykonawcze względem strategii rozwoju składają się ze spójnego zestawienia priorytetów i służą wdrażaniu funduszy UE w danym kraju Programy operacyjne sektorowe obejmują swoim zasięgiem cały kraj i finansują działania w jednym obszarze tematycznym regionalne obejmują swoim zasięgiem wybrany region i finansują różnorodne działania związane z jego rozwojem zintegrowane łączą w sobie cechy kilku programów lub integrują w sobie więcej niż jeden z funduszy strukturalnych Uzupełnienie Programu Operacyjnego dokument uszczegóławiający zapisy programu operacyjnego stanowił podstawę wyboru projektów i realizacji programu przesyłane do Komisji Europejskiej dla celów informacyjnych Wdrażanie Funduszy Strukturalnych w Polsce w latach 2004-2006 Narodowy Plan Rozwoju na lata 2004-2006 Zintegrowane Programy Operacyjne ZPORR SPO Wzrost konkurencyjności gospodarki SPO Transport SPO Rozwój zasobów ludzkich Sektorowe programy operacyjne PO Pomoc techniczna SPO Ryby SPO Rolny Finansowanie Narodowego Planu Rozwoju w latach 2004-2006 źródło mld euro % ŚRODKI UNIJNE, W TYM: 12,8 75 Fundusze strukturalne 8,6 67 - na realizację programów operacyjnych 8,3 97 - na realizację programów Inicjatyw Wspólnotowych 0,3 3 Fundusz Spójności 4,2 33 PUBLICZNE ŚRODKI KRAJOWE 4,5 25 Razem 17,3 100 4
3 000 2 500 2 000 1 500 1 000 500 0 Zaangażowanie środków UE w realizację celów polityki strukturalnej w Polsce w układzie poszczególnych programów (w mln euro) 17,8% 17,3% 14,4% 2,4% 8,6% 39,2% 0,3% SPO Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw SPO Rozwój Zasobów Ludzkich SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego i rozwój obszarów wiejskich SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb SPO Transport - Gospodarka Morska ZPORR PO Pomoc Techniczna ZPORR główny program realizujący politykę regionalną UE w Polsce w pierwszym okresie członkostwa Priorytet 1. Rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej wzmacnianiu konkurencyjności regionów Priorytet 2. Wzmocnienie zasobów ludzkich w regionach Priorytet 3. Rozwój lokalny Priorytet 4. Pomoc techniczna Dziedziny interwencji 2004-2006 Polityka regionalna UE w obecnym okresie programowania 2007-2013 Źródło: PWW Dokumenty programowe w latach 2000-2006 i 2007-2013 2000-2006 2007-2013 Narodowy Plan Rozwoju Podstawy Wsparcia Wspólnoty Programy Operacyjne Uzupełnienia Programów Operacyjnych Strategiczne Wytyczne Wspólnoty dla spójności Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia Programy Operacyjne Uszczegółowienia Programów Operacyjnych Strategiczne Wytyczne Wspólnoty KE przygotowała dokument Strategiczne Wytyczne Wspólnoty (Community Strategic Guidelines), który był akceptowany przez Parlament Europejski i przyjmowany przez Radę jest to dokument strategiczny, który wskazuje priorytety polityki spójności, jakie powinny być osiągane przez kraje członkowskie przy pomocy środków unijnych i krajowych przyjęte przez Radę UE 6 października 2006 r. 5
Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia Narodowa Strategia Spójności w Polsce Kraj członkowski przygotowuje Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia (National Strategic Reference Framework). Po przyjęciu przez KE dokument ten jest podstawą budowania w ramach polityki spójności poszczególnych Programów Operacyjnych (Operational Programmes) podstawowych dokumentów operacyjnych będących następnie przedmiotem negocjacji z KE Narodowa Strategia Spójności (Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia) to dokument strategiczny określający priorytety i obszary wykorzystania oraz system wdrażania funduszy unijnych: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) oraz Funduszu Spójności w ramach budżetu Wspólnoty na lata 2007-13 Przyjęta przez Radę Ministrów 29 listopada 2006 r. Zaakceptowana przez KE 7 maja 2007 r. Finansowanie źródło mld euro % ŚRODKI UNIJNE, W TYM: 67,3 85 Fundusze strukturalne 45,1 67 Fundusz Spójności 22,2 33 PUBLICZNEŚRODKI KRAJOWE 11,9 15 Razem 79,2 100 Źródło: NSRO 2007-2013 Alokacja funduszy na lata 2007-2013 (mld Euro) Luksemburg Dania Cypr Malta Irlandia Austria Finlandia Szwecja Holandia Belgia Estonia Słowenia Łotwa Bułgaria Litwa Wielka Słowacja Francja Rumunia Grecja Portugalia Węgry Niemcy Czechy Włochy Hiszpania Polska 0 10 20 30 40 50 60 70 80 Źródło: Komisja Europejska Finansowanie Programy operacyjne 15% 52% Fundusz Spójności EFRR EFS 33% NSS jest realizowana przy pomocy Programów Operacyjnych (PO), zarządzanych przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego oraz Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO), zarządzanych przez Samorządy poszczególnych województw. 16 Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO) Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej Program Operacyjny Infrastruktura i środowisko Program Operacyjny Kapitał ludzki Program Operacyjny Innowacyjna gospodarka Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej Program Operacyjny Pomoc techniczna 6
Wdrażanie Funduszy Strukturalnych w Polsce w latach 2007-2013 Narodowe Strategia Spójności na lata 2007-2013 Regionalne Programy Operacyjne Sektorowe programy operacyjne 30 25 Podział Funduszy Strukturalnych w Polsce w latach 2007-2013 (w mld euro) 27,9 16 RPO PO Rozwój Polski Wschodniej 20 16,6 PO Infrastruktura i środowisko PO Rozwój Polski Wschodniej 16 RPO PO Kapitał ludzki PO Pomoc techniczna PO Infrastruktura i środowisko PO Innowacyjna gospodarka Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej 15 10 5 0 2,3 9,7 8,3 0,7 0,5 PO Kapitał ludzki PO Innowacyjna gospodarka Programy Operacyjne Europejskiej Współpracy Terytorialnej PO Pomoc techniczna Źródło: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Obszary wsparcia 2007-2013 PO Infrastruktura i środowisko 26% 15% 59% Podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej, przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska, zdrowia, zachowaniu tożsamości kulturowej i rozwijaniu spójności terytorialnej infrastruktura środowisko produkcyjne zasoby ludzkie Wielka infrastruktura za unijne pieniądze Łączna wartość alokacji dla POIiŚ 27,9 mld euro z funduszy UE na lata 2007-2013 (2015) Fundusz Spójności - 22,2 mld euro Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego - 5,7 mld euro Szacowana łączna wartość programu na lata 2007-2015 37,6 mld euro, z czego wkład prywatny wyniesie ok. 2,3 mld euro PO Infrastruktura i środowisko Priorytet 1. Gospodarka wodno-ściekowa (FS) Priorytet 2. Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi (FS) Priorytet 3. Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska (FS) Priorytet 4. Przedsięwzięcia dostosowujące przedsiębiorstwa do wymogów ochrony środowiska (EFRR) Priorytet 5. Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych (EFRR) Priorytet 6. Drogowa i lotnicza sieć TEN-T (FS) Priorytet 7. Transport przyjazny środowisku (FS) Priorytet 8. Bezpieczeństwo transportu i krajowe sieci transportowe (EFRR) Priorytet 9. Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku i efektywność energetyczna (FS) Priorytet 10. Bezpieczeństwo energetyczne, w tym dywersyfikacja źródeł energii (EFRR) Priorytet 11. Kultura i dziedzictwo kulturowe (EFRR) Priorytet 12. Bezpieczeństwo zdrowotne i poprawa efektywności systemu ochrony zdrowia (EFRR) Priorytet 13. Infrastruktura szkolnictwa wyższego (EFRR) Priorytet 14. Pomoc techniczna - Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR) Priorytet 15. Pomoc techniczna - Fundusz Spójności (FS) 7
Podział środków UE dostępnych w ramach PO IŚ wg sektorów (w mln euro) PO Kapitał ludzki 4750 1706 490 350 500 19075 Cel - wzrost zatrudnienia i spójności społecznej wsparcie zatrudnienia podniesienie poziomu wykształcenia społeczeństwa, modernizacja systemu edukacji wzmocnienie administracji promocja zdrowia i poprawa stanu zdrowia społeczeństwa Transport (71%) Ochrona środowiska (18%) Energetyka (6%) Kultura (2%) Zdrowie (1%) Szkolnictwo wyższe (2%) Źródło: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Alokacja finansowa Ogółem 11,5 mld euro w tym 9,7 mld euro z Europejskiego Funduszu Społecznego PO Kapitał ludzki Priorytet Ogółem (mln EUR) I. Zatrudnienie i integracja społeczna 506 4,43% II. Rozwój zasobów ludzkich i potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw oraz poprawa stanu zdrowia osób pracujących 778 6,81% Udział procentowy III. Wysoka jakość systemu oświaty 1 006 8,81% IV. Szkolnictwo wyższe i nauka 960 8,41% V. Dobre rządzenie 610 5,35% VI. Rynek pracy otwarty dla wszystkich 2 257 19,76% VII. Promocja integracji społecznej 1 553 13,60% VIII. Regionalne kadry gospodarki 1 588 13,91% IX. Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach 1 703 14,92% X. Pomoc techniczna 457 4,00 % OGÓŁEM PO KL: 11 420 100 % Źródło: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego PO Innowacyjna gospodarka Cel - rozwój polskiej gospodarki w oparciu o innowacyjne przedsiębiorstwa wzmocnienie pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstw zwiększenie wpływu sektora nauki na gospodarkę tworzenie miejsc pracy w nowoczesnej gospodarce wzmocnienie powiązań międzynarodowych polskiej nauki i gospodarki wzrost wykorzystania technologii informacyjnych i komunikacyjnych w gospodarce Alokacja finansowa ogółem 9,7 mld EUR w tym 8,3 mld EUR z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego 8
RPO dziedziny wsparcia badania i rozwój technologiczny, innowacje i przedsiębiorczość społeczeństwo informacyjne środowisko turystyka i kultura transport energetyka infrastruktura ochrony środowiska i infrastruktura społeczna RPO algorytm 80/10/10 80 %środków proporcjonalnie do liczby mieszkańców w województwach 10 %środków proporcjonalnie do liczby mieszkańców w województwach, w którychśredni poziom PKB na mieszkańca był niższy od 80 % średniej krajowej 10 %środków - proporcjonalnie do liczby mieszkańców w województwach, w których stopa bezrobocia rejestrowanego w przekroju powiatów była wyższa od 150 % średniej krajowej RPO podział środków wg województw PO Rozwój Polski Wschodniej Źródło: MRR PO Rozwój Polski Wschodniej Realizuje inwestycje w zakresie: nowoczesnej gospodarki (rozwój innowacji, infrastruktura uczelni wyższych), infrastruktury społeczeństwa informacyjnego (sieć szerokopasmowa Polski Wschodniej) miejskich ośrodków wzrostu (systemy miejskiego transportu zbiorowego, infrastruktura turystyki kongresowej i targowej), infrastruktury transportowej (drogowej) potencjału turystycznego Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej Cel 3 Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej zastąpiły przedsięwzięcia realizowane w ramach Inicjatywy Wspólnotowej INTERREG III 2004-2006 Programy współpracy przygranicznej Programy współpracy transnarodowej Programy współpracy międzyregionalnej 9
System wdrażania Koordynacja Pierwszy poziom koordynacja Drugi poziom zarządzanie Trzeci poziom - wdrażanie Koordynację w zakresie zarządzania NSRO i realizacji wszystkich programów polityki spójności sprawuje minister właściwy ds. rozwoju regionalnego Koordynację realizacji programów operacyjnych na poziomie regionalnym sprawuje Zarząd Województwa Zarządzanie Ministerstwo Rozwoju Regionalnego pełni funkcję Instytucji Zarządzającej dla wszystkich programów operacyjnych współfinansowanych z Funduszy Strukturalnych i Funduszu Spójności RPO są zarządzane przez Samorządy poszczególnych województw (Zarząd Województwa) Wdrażanie Funkcje Instytucji Pośredniczących pełnią pozostali ministrowie odpowiedzialni za konkretne działy administracji rządowej Certyfikacja płatności wobec KE dokonywana jest przez Instytucje Certyfikujące, działające w strukturze MRR, funkcjonalnie niezależne od IZ Dla wszystkich PO funkcje Instytucji Audytowej pełni Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej Monitorowanie efektów wdrażania NSRO prowadzone jest przez IZ i Komitet Monitorujący działający pod przewodnictwem przedstawiciela IZ System wdrażania Zaangażowane podmioty instytucja zarządzająca - instytucja odpowiedzialna za przygotowanie i realizację danego programu operacyjnego instytucja pośrednicząca w zarządzaniu - jednostka publiczna lub prywatna, na którą instytucja zarządzająca deleguje część uprawnień instytucja wdrażająca - jednostka organizująca konkursy i przyznająca pomoc Źródło: MRR 10
Zaangażowane podmioty ostateczny odbiorca/beneficjent/projektodawca jednostka przedkładająca wnioski na realizację projektów współfinansowanych z Funduszy Strukturalnych ostateczny beneficjent - osoba, instytucja lub grupa społeczna bezpośrednio korzystająca z wdrażanej pomocy Dziękuję za uwagę 11