Szkolenie z ochrony środowiska naturalnego i rozwiązań proekologicznych Dr Izabela Jabłońska-Barna Katedra Ekologii Stosowanej UWM Projekt Zamawiamy i dobrego inżyniera budownictwa mamy nr POKL.04.01.02-00-059/12-01 współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Zanieczyszczenie gleb a jakość żywności Owoce i warzywa są na tyle dobre, na ile dobra jest gleba, na której rosną
Prawidłowa dieta jest powszechnie uznawana za jeden z najważniejszych czynników warunkujących zdrowie. Uważa się, że ludzkie zdrowie zależy w 54% od stylu życia, w tym od sposobu żywienia, oraz w 21 % od warunków środowiskowych, które wpływają także na jakośćżywności. Czynniki genetyczne i aktywność służby zdrowia mają znacznie mniejszy wpływ na nasze zdrowie.
Podaje się, że 6 z 10 najliczniejszych przyczyn śmierci w USA jest zależnych od diety. Zalicza się do nich następujące choroby: rak, choroby układu krążenia, udar, cukrzyca i miażdżyca tętnic.
Jakość żywności jest pojęciem szerokim. Składa się na nie bezpieczeństwo żywności, wartość żywieniowa i walory wrażeniowe (smak, wygląd).
Żywność ekologiczna Produkcja odbywa się metodami rolnictwa ekologicznego, min. z wykluczeniem stosowania pestycydów i nawozów sztucznych.
Badania nad żywieniem zwierząt doświadczalnych i nieliczne badania na grupach ludzkich potwierdzają, że spożywanie ekologicznie wytworzonej żywności może być korzystne dla zdrowia. Może to być zależne od większej zawartości Może to być zależne od większej zawartości składników mineralnych, zwłaszcza mikroelementów śladowych, witamin i wtórnych metabolitów w żywności ekologicznej.
Bardzo ważne są warunki środowiskowe, w których odbywa się produkcja warzyw i owoców, również działkowa i przydomowa. Jest to wprawdzie produkcja na własne potrzeby i na małą skalę, jednak nadal bardzo rozpowszechniona w naszym kraju. Jednak trzeba tu zawsze mieć na uwadze jakośćśrodowiska, w którym te płody produkujemy. Ogrody działkowe położone na terenie dużych aglomeracji miejskich są w dużym stopniu narażone na negatywne wpływy.
Badania prowadzone w dużych aglomertacjach miejskich (Warszawa, Wrocław, Poznań) wykazują, że warzywa uprawiane w ogrodach działkowych zawierają zbyt dużo metali ciężkich, zwłaszcza ołowiu i kadmu, a także zbyt wiele azotanów. W mniejszych miastach o dużym nasileniu motoryzacji, również stwierdza się skażenie surowców z działek leżących w centrum miasta i w pobliżu tras wylotowych.
Azotany i azotyny występują w znacznych ilościach w żywności, szczególnie w peklowanych wędlinach, warzywach i ziemniakach. Jest to wynikiem stosowania nawozów mineralnych, środków ochrony roślin, substancji przyspieszających dojrzewanie w produkcji roślinnej. Największe ilości azotanów zawiera sałata, rzodkiewka i buraki.
Same azotany nie są trucizną, jednak ulegają łatwo (już w jamie ustnej człowieka) redukcji do azotynów, które zaliczane są do trucizn, ponieważ powodują methemoglobinemię, czyli upośledzenie przenoszenia tlenu przez krew. Jest to szczególnie niebezpieczne dla noworodków, małych dzieci i osób chorych oraz w podeszłym wieku. Azotyny reagują też z drugo- i trzeciorzędowymi aminami tworząc nitrozoaminy, które mają udowodnione działanie rakotwórcze i mutagenne.
Ślad ekologiczny Analiza zapotrzebowania człowieka na zasoby naturalne biosfery. Projekt Zamawiamy i dobrego inżyniera budownictwa mamy nr POKL.04.01.02-00-059/12-01 współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Ślad ekologiczny Porównywana jest ludzka konsumpcja zasobów naturalnych ze zdolnością planety do ich regeneracji. Ślad ekologiczny to szacowana ilość ha powierzchni lądu i morza potrzebna do rekompensacji zasobów zużytych na konsumpcję i absorpcję odpadów. Ślad mierzony jest w globalnych hektarach (gha) na osobę. Projekt Zamawiamy i dobrego inżyniera budownictwa mamy nr POKL.04.01.02-00-059/12-01 współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Projekt Zamawiamy i dobrego inżyniera budownictwa mamy nr POKL.04.01.02-00-059/12-01 współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Zmierz swój ślad ekologiczny strona WWF Polska (kalkulator online) www.wwfpl.panda.org/ mozesz_pomoc/dzialaj_teraz/slad_ekologiczny/ Projekt Zamawiamy i dobrego inżyniera budownictwa mamy nr POKL.04.01.02-00-059/12-01 współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Projekt Zamawiamy i dobrego inżyniera budownictwa mamy nr POKL.04.01.02-00-059/12-01 współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Projekt Zamawiamy i dobrego inżyniera budownictwa mamy nr POKL.04.01.02-00-059/12-01 współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Projekt Zamawiamy i dobrego inżyniera budownictwa mamy nr POKL.04.01.02-00-059/12-01 współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Projekt Zamawiamy i dobrego inżyniera budownictwa mamy nr POKL.04.01.02-00-059/12-01 współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Projekt Zamawiamy i dobrego inżyniera budownictwa mamy nr POKL.04.01.02-00-059/12-01 współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Projekt Zamawiamy i dobrego inżyniera budownictwa mamy nr POKL.04.01.02-00-059/12-01 współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Projekt Zamawiamy i dobrego inżyniera budownictwa mamy nr POKL.04.01.02-00-059/12-01 współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Z fizycznego punktu widzenia, dźwięki są to drgania mechaniczne ośrodka sprężystego (gazu, cieczy lub ośrodka stałego). Drgania te mogą być rozpatrywane jako oscylacyjny ruch cząstek ośrodka względem położenia równowagi, wywołujący zmianę ciśnienia ośrodka w stosunku do wartości ciśnienia statycznego (atmosferycznego).
Wibracje Niskoczęstotliwościowe drgania akustyczne rozprzestrzeniające się w ośrodkach stałych nazywa się drganiami mechanicznymi (wibracjami).
Hałas to wszelkie niepożądane, nieprzyjemne, dokuczliwe, uciążliwe lub szkodliwe drgania ośrodka sprężystego, działające za pośrednictwem powietrza na organ słuchu i inne zmysły oraz elementy organizmu człowieka.
Hałas to forma zanieczyszczenia środowiska, charakteryzująca się mnogością źródeł i powszechnością wstępowania.
Podział hałasu Ze względu na częstotliwość drgań: hałas infradźwiękowy niesłyszalny lecz odczuwalny, o częstotliwości niższej od 20 Hz hałas słyszalny o częstotliwości od 20Hz do 20 khz hałas ultradźwiękowy- o częstotliwości powyżej 20 khz hałas hiperdźwiękowy- o częstotliwości powyżej 10 10 khz
Ze względu na charakter oddziaływania na organizm człowieka: hałas uciążliwy- nie wywołuje trwałych skutków w organizmie hałas szkodliwy wywołuje trwałe skutki lub powoduje ryzyko ich występowania
70+70=73dB
Badania CBOS-u przeprowadzone w sierpniu 2009 r. wśród 1041 dorosłych Polaków wykazały, że ponad 70 proc. Polaków odczuwa uciążliwy, męczący hałas, z tego co trzeci - często. Co dziesiąty respondent uważa, że z powodu hałasu ma kłopoty ze zdrowiem i samopoczuciem.
Niecałe 30 % przebadanych Polaków uznało, że z hałasem styka się sporadycznie Głośne dźwięki są najbardziej uciążliwe i męczące dla mieszkańców dużych miast - 55 proc. jest na nie narażonych co najmniej często, a jedynie 9 proc. bardzo rzadko. Najmniej hałas dokucza osobom mieszkającym na wsi - tylko 19 proc. odczuwa go często i 46 proc. - czyli niemal połowa - rzadko.
Najbardziej jesteśmy zagrożeni hałasem na ulicach i drogach - 56 proc. respondentów, w pracy - odczuwa go 46 proc. zatrudnionych, wśrodkach lokomocji - 33 proc., w supermarketach, centrach handlowych - 25 proc., w mieszkaniu - 21 proc., w miejscach wypoczynku, jak parki, plaże - 12 proc. Dla 37 proc. zatrudnionych źródłem hałasu w pracy są najczęściej maszyny sprzęt biurowy, dla 21 proc. - ulica lub droga za oknem, a dla 12 proc. - współpracownicy.
Hałas komunikacyjny należy do najpowszechniejszych i najbardziej uciążliwym źródeł hałasu i wibracji, szczególnie w środowisku zurbanizowanym. Poziomy dźwięku środków komunikacji drogowej są duże i wynoszą 75-90 db.
Mapa akustyczna To dokument zawierający informacje o stanie środowiska w zakresie poziomu hałasu w środowisku. Powstaje z nakazu prawa unijnego, jakim jest Dyrektywa 2002/49/WE Parlamentu Europejskiego i Rady Europy z dnia 25 czerwca 2002 r., odnosząca się do oceny i zarządzania poziomem hałasu w środowisku. Powyższa dyrektywa została wprowadzona Ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo o ochronie środowiska wraz ze zmianami. Dyrektywa ma na celu zdefiniowanie wspólnego podejścia dla unikania, zapobiegania lub zmniejszania szkodliwych skutków narażenia na działanie hałasu, w tym jego dokuczliwości, w oparciu o ustalone priorytety.
Mapa akustyczna W tym celu następuje stopniowe wdrażanie poniższych działań: - ustalenie stopnia narażenia na hałas w środowisku poprzez sporządzanie map hałasu przy zastosowaniu wspólnych dla państw członkowskich metod oceny, - zapewnienie społeczeństwu dostępu do informacji dotyczącej hałasu w środowisku i jego skutków.
Mapa akustyczna Olsztyna
Tablica oceny warunków akustycznych środowiska (wg PZH) O p i s w a r u n k ó w Średni (tzw. równoważny) poziom dźwięku A w decybelach dla pory dziennej nocnej Pełny komfort akustyczny < 50 < 40 50-55 40-45 Przeciętne warunki akustyczne Zalecany przez WHO (Światową Organizację Zdrowia) poziom hałasu w środowisku (55 db pora dzienna) 55-60 45-50 Przeciętne zagrożenie hałasem 60-70 50-60 Wysokie zagrożenie (tzw. black spot) > 70 > 60
Ogólne zasady oceny narażenia na hałas Pomiary obejmują wyznaczanie: równoważnego poziomu dźwięku A, maksymalnego poziomu dźwięku A, szczytowego poziomu dźwięku C, oraz określenie efektywnego czasu pracy w narażeniu na hałas.
Obiekty budowlane są z jednej strony źródłem emisji hałasu środowiskowego (np. obiekty komunikacyjne), ale również wymagają ochrony przed hałasem (np. zabudowa mieszkaniowa).
Poziomy ochrony przed hałasem ochrona przed hałasem w planowaniu przestrzennym, właściwości akustyczne budynku jako jeden z jego podstawowych parametrów użytkowych kształtowanie izolacyjności akustycznej wewnętrznych i zewnętrznych przegród budowlanych.
Jednym z dokumentów, który w prosty i skondensowany sposób przedstawia zagadnienia związane z hałasem jest Dyrektywa Unijna 89/106/EEC dotycząca wyrobów budowlanych wraz z dokumentami interpretacyjnymi. Ten dokument nie jest prawem w Polsce, lecz jego wskazania są wykładnią do dokonania zmian w przepisach prawa budowlanego. Dyrektywa wraz z dokumentami interpretacyjnymi jest prostym przewodnikiem po zagadnieniach związanych z hałasem, stanowi podstawowe wytyczne dla budowniczych.
Ochrona przed hałasem zewnętrznym powietrznym
Izolacyjność od dźwięków powietrznych dla drzwi: 42 dba - bardzo dobra 36 dba - dobra 32 dba - zadawalająca 28 dba - zła
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych budynek i urządzenia z nim związane powinny być zaprojektowane i wykonane w taki sposób, aby poziom hałasu, na który będą narażeni użytkownicy lub ludzie znajdujący się w ich sąsiedztwie, nie stanowił zagrożenia dla ich zdrowia, a także umożliwiał im pracę, odpoczynek i sen w zadowalających warunkach. Obowiązująca w Polsce norma PN-B-021051.2: 1987 ściśle reguluje dopuszczalny hałas w budownictwie mieszkalnym, w zależności od funkcji poszczególnych pomieszczeń.
Ochrona przed hałasem powietrznym przenikającym między pomieszczeniami
Ochrona przed hałasem uderzeniowym Eliminacja hałasu uderzeniowego polega na stosowaniu eliminatorów wpływu wymuszenia na konstrukcję budynku poprzez stosowanie np. podłóg pływających lub dylatacji ograniczających propagację w konstrukcji.
Ochrona przed hałasem wytwarzanym przez wyposażenie techniczne Eliminacja hałasu od wyposażenia technicznego polega na stosowaniu cichych maszyn, tłumików i eliminatorów propagacji dźwięków po konstrukcji budynku.
Ochrona przed hałasem spowodowanym nadmiernym głosem (pogłos) W niskich pomieszczeniach nadmierny pogłos nie był tak uciążliwy jak w pomieszczeniach o wysokości powyżej 3 m. Hałas pogłosowy przyczynia się głównie do utraty informacji, zaburza zrozumienie wypowiedzi. Nadmierny pogłos jest również jedną ze składowych subiektywnej oceny wnętrza, jego właściciela i przeznaczenia. W pomieszczeniach zimnych kolorystycznie z nadmiernym pogłosem wiele osób czuje duży dyskomfort przebywania. Eliminacja nadmiernego pogłosu polega na stosowaniu dekoracyjnych materiałów dźwiękochłonnych na powierzchni ścian.
Hałas przemysłowy Dopuszczalne wartości poziomu dźwięku w miejscu pracy określają przepisy, normy i zalecenia. Najbardziej ogólnym przepisem jest rozporządzenie Ministra Pracy, które określa dopuszczalny poziom hałasu na stanowisku pracy. Do określenia dokładnych wartości hałasu dopuszczalnego trzeba brać pod uwagę m.in. czas działania hałasu oraz jego maksymalne i szczytowe wartości: poziom ekspozycji dziennej (8 godz.) nie powinien przekraczać 85 db, poziom ekspozycji tygodniowej również nie może przekraczać 85 db dziennie, max. poziom dźwięku A nie może przekroczyć 115 db, a szczytowy poziom dźwięku C - 135 db.
Ujemne oddziaływanie hałasu na organizm człowieka w warunkach narażenia zawodowego można podzielić na dwa rodzaje: wpływ hałasu na narząd słuchu pozasłuchowe działanie hałasu na organizm (w tym na podstawowe układy i narządy oraz zmysły człowieka).
Skutki wpływu hałasu na organ słuchu dzieli się na: uszkodzenia struktur anatomicznych narządu słuchu (perforacje, ubytki błony bębenkowej), będące zwykle wynikiem jednorazowych i krótkotrwałych ekspozycji na hałas o szczytowych poziomach ciśnienia akustycznego powyżej 130 140 db upośledzenie sprawności słuchu w postaci podwyższenia progu słyszenia, w wyniku długotrwałego narażenia na hałas, o równoważnym poziomie dźwięku A przekraczającym 80 db.
Utrata słuchu u ludzi postępuje naturalnie, jako konsekwencja procesu starzenia się. Ubytek słuchu, wyrażony w decybelach, -przedstawia się w sposób następujący Ubytek słuchu w decybelach pow. 20 db do 40 db pow. 40 db do 70 db pow. 70 db do 90 db pow. 90 db Uszkodzenie słuchu w stopniu lekkim umiarkowanym znacznym głębokim
U przeciętnego dwudziestolatka, ubytek ten wynosi średnio 1,3 db. W wieku lat trzydziestu, pogłębia się on do wartości 7,4 db. Czterdziestolatek narzeka na słuch zdegradowany o 12,7dB, w dużo gorszej sytuacji jest osoba pięćdziesięcioletnia (18,0 db), natomiast siedemdziesięciolatki słyszą o 36,7 db gorzej. Oprócz przyczyn naturalnych, na utratę słucha wpływa przesadny hałas.
Ucho jest czujne, gdy poziom dźwięku jest niski, a gdy dźwięk staje się głośniejszy, czułość ucha słabnie, ponieważ nie jest stała. Widać więc wyraźny wpływ wrażeń dźwiękowych na ostrość słyszenia. Zjawisko to jest swoistą adaptacją ucha umożliwiającą dostosowanie się do poziomu dochodzących do niego dźwięków. Dzięki temu mechanizmowi, ucho chronione jest w sposób naturalny przed wszelkim negatywnym wpływem nadmiaru dźwięków. Na dłuższą metę nie jest jednak wystarczająco skuteczny.
Szkodliwy wpływ hałasu na narząd słuchu powodują następujące jego cechy i okoliczności narażenia: Równoważny poziom dźwięku A, db Ryzyko utraty słuchu, % Czas narażania, lata 5 10 15 20 25 30 35 40 mniejsze od 80 0 0 0 0 0 0 0 0 85 1 3 5 6 7 8 9 10 90 4 10 14 16 16 18 20 21 95 7 17 24 28 29 31 32 29 100 12 29 37 42 43 44 44 41 105 18 42 53 58 60 62 61 54 110 26 55 71 78 78 77 72 62 115 36 71 83 87 84 81 75 64
Słuchawki i sport Jakość dźwięku dostarczana przez najnowszy sprzęt jest na wysokim poziomie. Nie występują żadne zakłócenia nawet jeśli poziom głośności jest za wysoki. Skutkuje to pogłaśnianiem muzyki do poziomu niebezpiecznego dla słuchacza.
Słuchanie muzyki (z wykorzystaniem słuchawek) podczas wysiłku fizycznego zwiększa częstotliwość infekcji ucha. Podczas wysiłku wzrasta temperatura ciała i tym samym zwiększa się wydzielanie potu. Z powodu braku wentylacji pot wytwarzany przez gruczołu zostaje uwięziony wewnątrz ucha. Sprzyja to namnażaniu się bakterii i tym samym infekcjom ucha.
Pozasłuchowe skutki działania hałasu Są one uogólnioną odpowiedzią organizmu na działanie hałasu, jako stresora przyczyniającego się do rozwoju różnego typu chorób (np. choroba ciśnieniowa, choroba wrzodowa, nerwice i inne). Wśród pozasłuchowych skutków działania hałasu, należy jeszcze wymienić jego wpływ na zrozumiałość i maskowanie mowy czy dźwiękowych sygnałów bezpieczeństwa. Utrudnione porozumiewanie się ustne w hałasie (o poziomie 80 90 db) i maskowanie sygnałów ostrzegawczych nie tylko zwiększa uciążliwość warunków pracy i zmniejsza jej wydajność, lecz może być również przyczyną wypadków przy pracy. Kryterium zrozumiałości mowy stanowi jedno z ważniejszych kryteriów oceny hałasu w środowisku.
Przewlekłe narażenie na hałas ma negatywny wpływ zarówno na nasze zdrowie fizyczne jak i psychiczne. Osoby, do których uszu ciągle sączą się dźwięki z tła są nie tylko bardziej zestresowane, ale częściej zapadają na wrzody żołądka, cierpią na nadciśnienie tętnicze, chorobę wieńcową, przewlekłe bóle głowy i migreny.
Za te schorzenia u osób wystawionych na hałas odpowiada hormon stresu kortyzol. Wyniki kilkakrotnie powtórzonego badania jednogłośnie mówią, że biały szum powoduje wzrost ilości kortyzolu we krwi. Jest to mechanizm obronny organizmu, który stara się powrócić do równowagi po nieprzyjemnym przeżyciu. Wygląda na to, że ciśnienie skacze nam nie tylko kiedy za ścianą ujada pies sąsiadów, ale również wtedy, gdy w szkole lub pracy dobiega nas mieszanka szmeru rozmów, szurania krzesłami, głośnych śmiechów czy ruchu ulicznego za oknem.
Nadmiar kortyzolu zaburza funkcjonowanie regionu naszego mózgu zwanego korą przedczołową, miejsca które służy między innymi do nauki kontroli nad emocjami. To tam dochodzi do regulacji procesów planowania, wyciągania wniosków i kontroli nad impulsywnymi zachowaniami. Istnieją również badania sugerujące, że w korze przedczołowej magazynowane są wspomnienia krótkotrwałe. Kortyzol wpływając na korę zaburza jej funkcję zmniejszając zdolność klarownego myślenia. Niektórzy naukowcy uważają również, że stres wywołany hałasem może zmniejszać ilości dostępnej dla kory przedczołowej dopaminy, która jest niezbędna do przekazywania informacji z innych części ciała. Hałas może się więc przyczyniać do pogorszenia zdolności umysłowych i pamięci.
Skutki oddziaływania drgań mechanicznych na organizm człowieka - zmiany chorobowe w układach: krążenia krwi (naczyniowym) nerwowym kostno-stawowym - w obrębie narządów wewnętrznych
Skutkom biologicznym oddziaływania drgań miejscowych i ogólnych na organizm człowieka, towarzyszą zazwyczaj tzw. skutki funkcjonalne. Zalicza się do nich m.in.: zwiększenie czasu reakcji ruchowej zwiększenie czasu reakcji wzrokowej zakłócenia w koordynacji ruchów nadmierne zmęczenie bezsenność rozdrażnienie osłabienie pamięci.
Skutki oddziaływania hałasu i wibracji na człowieka należy rozpatrywać w kontekście zdrowotnym i społecznym: - szkodliwym działaniem tych zanieczyszczeń na zdrowie ludności; - obniżeniem sprawności i chęci działania oraz wydajności pracy; - negatywnym wpływem na możliwość komunikowania się; - utrudnianiem odbioru sygnałów optycznych; - obniżeniem sprawności naucza - powodowaniem lokalnych napięć i kłótni między ludźmi - zwiększeniem ryzyka wystąpienia wypadków przy pracy - rosnącą liczbą zachorowań na głuchotę i chorobę wibracyjną.
Skutkiem oddziaływania hałasu i wibracji na środowisko przyrodnicze jest pogorszenie jego jakości, a w konsekwencji: utratę przez środowisko naturalne istotnej wartości, jaką jest cisza; zmniejszenie (lub utratę) wartości terenów rekreacyjnych lub leczniczych; zmianę zachowań ptaków i innych zwierząt (stany lękowe, zmiana siedlisk, zmniejszenie liczby składanych jaj, spadek mleczności lub zaprzestanie karmienia młodych, itd)
Hałasy dochodzące z jednostek pływających wywołują stres u przebywających w pobliżu wielorybów Śruby okrętowe emitują dźwięki o tej samej częstotliwości, co niektóre odgłosy wydawane przez wieloryby w celu porozumiewania się. Poprzednie badania wykazały, że zwierzęta te mają skłonność do zmieniania sposobu komunikacji w hałaśliwych miejscach.
Dziękuję za uwagę!