Po co komu świder w winnicy czyli czego możemy dowiedzieć się badając roczne przyrosty winnego krzewu Nazywam się Monika Białobrzeska i jestem doktorantką w Zakładzie Klimatologii i Ochrony Atmosfery na Uniwersytecie Wrocławskim (a dokładniej: w Instytucie Geografii i Rozwoju Regionalnego, na Wydziale Nauk o Ziemi i Kształtowania Środowiska Uniwersytetu Wrocławskiego nie ma jak krótka charakterystyka.. na pytanie, a gdzie robisz doktorat ) Realizuję pracę doktorską zatytułowaną UWARUNKOWANIA ŚRODOWISKOWE I MOŻLIWOŚCI ROZWOJU UPRAW WINOROŚLI W POLSCE. Niektórzy mnie już znają lub kojarzą, ponieważ z wieloma osobami rozmawiałam podczas konwentów winiarzy czy przy okazji innych spotkań. Z kilkoma osobami również współpracuję podczas realizacji pracy doktorskiej. W pracy zajmuję się przede wszystkim wpływem warunków klimatycznych na rozwój winorośli.. a jednym z głównych efektów mojej pracy będą mapy przedstawiające najlepsze lokalizacje w Polsce pod uprawę tego szlachetnego krzewu :) Jako przykład.. mapy mojego autorstwa, jeszcze z okresu realizacji pracy magisterskiej, mapa pokazująca, gdzie w warunkach średnich (czyli określonych przez średnie wartości sum temperatur aktywnych z dziesięciolecia) możliwa jest uprawa odmian winorośli w zależności od wymagań cieplnych (czyli parametru SAT) oraz mapa średniej temperatury powietrza w lipcu (średnia temperatura powietrza mierzona standardowo na 2 m. nad poziomem gruntu)
W trakcie realizacji pracy miałam okazję być na wielu winnicach, rozmawiać z różnymi ludźmi.. Bywałam również na międzynarodowych konferencjach zarówno typowo naukowych, jak i winoroślowych (np. Cool Climate Customers Conference w Heppenheim w 2010 roku). Uczestnicy wyjazdu na tę konferencję, zorganizowanego przez Krzyśka Górkę i firmę Viticultura mogą pamiętać mnie jako kobietę w 5 miesiącu ciąży, która jako jedyna chyba, nie piła wina na tym wyjeździe (http://www.traubenshow.de/images/stories/cccc_2010/14_monika_bialobrzeska_poland.wmv) W trakcie realizacji pracy doktorskiej, jeżdżąc po winnicach i wiedząc, że aby właściwie ocenić lokalizację nie wystarczy przeanalizować dane klimatologiczne, ważna jest wiedza praktyczna, coś czego można dowiedzieć się w terenie.. wpadłam na pomysł na to, żeby sprawdzić, czy istnieją zależności związane z występowaniem uszkodzeń spowodowanych ekstremalnymi warunkami (m.in. mróz, przymrozki, susza) w drzewach a pojawianiem się ich w zdrewniałych częściach krzewów winorośli. Ale skąd się w ogóle wziął ten temat.. Powód był prosty.. znaleźć odpowiedź na pytanie: czy na podstawie analiz dendrochronologicznych (dendroklimatologicznych) drzew możliwe jest ocenienie wpływu warunków klimatycznych na wzrost i rozwój krzewów winorośli w potencjalnych i istniejących lokalizacjach. Dlaczego na podstawie drzew? No i po co? Ponieważ w bliskich okolicach potencjalnych lokalizacji winnic bardzo często znajdziemy przecież drzewa,a stacje meteorologiczne, z których można przeanalizować dane, są najczęściej w dużo większej odległości. Informacja z drzew w najbliższej okolicy pozwoliłaby zatem na dużo dokładniejszą ocenę siedliska.. nawet w przypadku braku czujników czy rejestratorów temperatury. A zatem.. czy pierwszy wybór padł na drzewa owocowe i czy na ich podstawie da się określić zagrożenie przymrozkowe potencjalnego / istniejącego siedliska. I teraz.. Jak znaleźć odpowiedź.. Zapewne sporo osób orientuje się, czym zajmuje się dendrochronologia. To nauka, metoda, polegająca na określaniu wieku bezwzględnego (wyrażonego w latach, które upłynęły od danego zdarzenia do dziś), oparta na analizie szerokości przyrostów rocznych drzew. Wiąże się to ze znanym zjawiskiem zmiany szerokości przyrostów rocznych pod wpływem warunków klimatycznych. Poszczególne gatunki roślin mają inne wzory przyrostowe. W słojach można znaleźć odzwierciedlenie różnych czynników stymulujących wielkość przyrostu, zarówno warunki siedliskowe czy genetyczne, jak i zaobserwowany w ostatnich dziesięcioleciach wpływ działalności człowieka. Jednak zarówno dziś jak i w przeszłości najbardziej istotnymi elementami, które decydują o wielkości przyrostów są czynniki klimatyczne: opady oraz temperatura. Ale nie tylko same szerokości słojów są istotne, ważna jest również ocena budowy anatomicznej komórek drewna, a więc m.in. poszukiwanie uszkodzonych komórek. Pod koniec 2009 roku pojechałam na tygodniowe szkolenie do Szwajcarii, gdzie pod okiem specjalistów z Instytutu WSL (Swiss Federal Institute for Forest, Snow and Landscape Research WSL) uczyłam się wykonywać
próby z drewna już na próbkach z krzewów winorośli. Przy użyciu mikrotomu uczyłam się wykonywać preparaty mikroskopowe, gdzie z całej powierzchni przekroju uzyskiwałam slajdy próby o szerokości ok. 15 mikrometrów. Aby lepiej zobaczyć i przeanalizować strukturę drewna próbki barwiłam je safraniną i barwnikiem Astra Blue, zatapiałam w balsamie kanadyjskim i pozostawiałam do wysuszenia w suszarce. Po powrocie jednak nie mogłam szybko rozpocząć badań, ponieważ przede wszystkim dlatego.. że u mnie w instytucie nie było pracowni dendrochronologicznej Tematem zaraziłam koleżankę z Uniwersytetu Śląskiego, którą poznałam właśnie w Szwajcarii, obecnie już Panią Doktor, Magdę Opałę, która już do swojego doktoratu zajmowała się dendroklimatologią. No i razem zaczęłyśmy działać...najpierw szukać literatury.. bo w końcu może ktoś już to przebadał.. Ale nie.. nic z tego.. nikt jeszcze na ten pomysł przed nami nie wpadł.. No więc do dzieła Ale temat przez jakiś czas nie mógł być realizowany tak jak byśmy chciały ponieważ po pierwsze nie miałam niestety funduszy na częste wyjazdy do Magdy, do Sosnowca, gdzie jest pracownia dendro.. a po drugie.. mój stan nie pozwalał mi na to, żeby przygotowywać próbki mikroskopowe z użyciem odczynników chemicznych.. Ale i tak nadal jeździłam po winnicach, najpierw tak: A później już tak: No i później już mogłyśmy zacząć działać, bo w końcu było już tak: : :
Pierwsze badania dały nam bardzo obiecujące wyniki. Konsultowałyśmy je również ze specjalistą od fizjologii krzewów winorośli, profesorem Markusem Kellerem z Washington State University, autorem bardzo dobrej książki The Science of Grapevines Anatomy and Physiology. No i na 1 Konferencji Dendrochronologów Polskich, która odbyła się w lutym 2012 roku w Rogowie zaprezentowałyśmy swoje wyniki.. Wszyscy dendrochronolodzy zaskoczeni naszym tematem wystąpienia (posteru).. no bo kto by zajął się winoroślą.. Perspektywy badań przyrostów rocznych winorośli (Vitis spp.)w Polsce - zastosowanie metod dendrochronologicznych w agroklimatologii No więc teraz coś więcej o wynikach. Dla zainteresowanych dokładnymi wynikami odsyłam do artykułu (po polsku: http://cepl.sggw.pl/sim/pdf/sim30_pdf/sim30_m_bialobrzeska.pdf) a poniżej bardziej skrótowa charakterystyka wyników naszych badań oraz ZAPROSZENIE DO WSPÓŁPRACY Pierwsze pytanie, jakie się w ogóle pojawiło, w momencie gdy po raz pierwszy pobierałam próby do badań było: czy tam faktycznie coś się da zobaczyć.. Da się Przykłady różnych szerokości przyrostów rocznych w przekroju poprzecznym próbek drewna winorośli (z lewej) Zbliżenie jednego z pierścieni słojów przyrostów z winorośli pobranej u Pana Romana Wolniewicza w Winnicy Jaspis w Dłużcu (po prawej) Ale czy widoczne są również uszkodzenia, związane na przykład z występowaniem w danej lokalizacji bardzo niskiej temperatury powietrza??? : TAK Przykłady uszkodzeń mrozowych widocznych w przekroju poprzecznym próbek drewna winorośli. Uszkodzenia mrozowe tkanek drewna wystąpiły w słoju datowanym na 2010 rok
Porównanie reakcji dendroklimatycznej winorośli z innymi gatunkami drzew owocowych wskazało nam na pewne podobieństwo do reakcji przyrostowej jabłoni. Ale to nie koniec, tylko dopiero początek.. Żeby możliwa była dokładna ocena wpływu warunków klimatycznych na szerokość przyrostów rocznych winorośli, występowanie uszkodzeń związanych z ekstremalnymi dla winorośli warunkami meteorologicznymi w drewnie winorośli a także ocena współzależności z owocowaniem potrzebne jest: WIĘCEJ PRÓB i ANALIZ. I tu pojawia się nasze ZAPROSZENIE DO WSPÓŁPRACY. Razem z Magdą chciałybyśmy zaprosić jak największą grupę osób do współpracy. A o co dokładnie chodzi: przede wszystkim o krzewy winorośli, a po części również drzewa owocowe. A także przede wszystkim możliwość pobrania prób do badań dendrochronologicznych Ze względu na niewielką średnicę pnia lub zdrewniałych wielo lub jednorocznych pędów winorośli konieczne jest ścięcie pewnej części krzewu, na przykład jednego z ramion lub jego części. Nie da się uzyskać wówczas informacji o wszystkich latach, kiedy żyła roślina, a oczywiście trudno przekonać właściciela pięknego starego krzewu winorośli do ścięcia jego części.. W przypadku grubych pni możliwe jest pobranie próby świdrem Presslera (czyli zrobienie odwiertu rdzenia o średnicy 5,15 mm. A więc, jeśli wiesz, że w pobliży jest stary krzew winorośli, masz stary krzew winorośli na swojej winnicy czy działce, nawet o niezidentyfikowanej odmianie, jeśli masz bardzo stary krzew, na tyle, że nie wiesz, ile faktycznie ma już lat.. i możesz zgodzić się na pobranie prób.. Albo jeśli Twoja winnica ma już kilka lub kilkanaście lat i zgodzisz się na wycięcie kilku krzewów (ścięcie kilka centymetrów ponad gruntem).. lub pobranie prób. To bardzo prosimy o kontakt: Monika Białobrzeska Tel. 607-331-809 Email monikabialobrzeska@gmail.com Wyjaśnimy oczywiście wszelkie wątpliwości i mam nadzieję, że możliwe będzie przeprowadzenie dalszych badań w Polsce (pierwsze pilotażowe badania dla winorośli są już za nami). Do analiz swoje wyniki dołączy również wcześniej wspominany profesor Markus Keller, kilku winiarzy z Polski, chęć wykazują również osoby z poza granic Polski. Jeśli nie jesteś zainteresowany badaniami dendro w winorośli, ale zainteresowało Cię to czym się zajmuję.. również zapraszam do kontaktu Monika Białobrzeska