GŁÓWNY GEODETA KRAJU Wytyczne techniczne BAZA DANYCH TOPOGRAFICZNYCH (TBD) Wersja 1 Część 1 Ogólna charakterystyka TBD GŁÓWNY URZĄD GEODEZJI i KARTOGRAFII Warszawa, marzec 2003
W pracach nad wytycznymi udział wzięli: Mgr inż. Bartłomiej Bielawski Dr inż. Krzysztof Buczkowski Mgr inż. Piotr Falkowski Dr inż. Dariusz Gotlib Mgr inż. Marcin Kmiecik Mgr inż. Maciej Maciejonek Mgr inż. Gertruda Rutkowska Dr inż. Michał Stankiewicz Mgr inż. Jacek Uchański Dr inż. Zdzisław Kurczyński Mgr inż. Jacek Jarząbek Współpraca: Dr inż. Zenon A. Kaczyński Mgr inż. Krzysztof Miksa Recenzenci: Prof. dr hab. inż. Stanisław Białousz Prof. dr hab. inż. Edward Nowak Prof. dr hab. inż. Wojciech Pachelski 2
INFORMACJE WSTĘPNE... 4 1. CEL I ZAKRES WYTYCZNYCH.... 5 2. ZAŁOŻENIA OGÓLNE TBD.... 5 2.1. CEL BUDOWY... 6 2.2. STOSOWANA TERMINOLOGIA.... 6 2.3. ZAKRES INFORMACYJNY TBD... 7 3. ORGANIZACJA SYSTEMU TBD... 8 3.1. SYSTEM POZYSKIWANIA DANYCH.... 10 3.2. PROCES OPRACOWANIA MAP.... 10 3.3. PODZIAŁ PRAC NA ETAPY.... 11 3.4. KONTROLA DANYCH... 11 3.5. SYSTEM INFORMATYCZNY ZARZĄDZANIA TBD... 11 4. ZASÓB PODSTAWOWY TBD.... 12 4.1. WYTYCZNE POZYSKIWANIA DANYCH.... 13 4.2. NARZĘDZIA POZYSKIWANIA DANYCH... 13 4.3. ŹRÓDŁA DANYCH... 14 5. ZASÓB KARTOGRAFICZNY TBD.... 14 5.1. MAPA TOPOGRAFICZNA 1:10 000 W STANDARDZIE TBD... 15 5.2. MAPA TOPOGRAFICZNA 1:10 000 W WERSJI ZGODNEJ Z OBOWIĄZUJĄCĄ INSTRUKCJĄ TECHNICZNĄ.... 15 5.3. INNE OPRACOWANIA KARTOGRAFICZNE... 15 6. METADANE... 16 7. STANDARDY WYMIANY DANYCH... 17 8. KIERUNKI ROZWOJU WYTYCZNYCH TBD... 18 3
Informacje wstępne Umocowanie prawne: Podstawą prawną upoważniającą do wykonywania Bazy Danych Topograficznych jest art. 7 ust.1 pkt 2 lit. e oraz art. 7 ust.1 pkt 7 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne (Dz. U. z 2000 r., Nr 100, poz. 1086 z późn. zm.) Struktura dokumentacji i wersja: Opracowanie stanowi wersję 1 wytycznych, która ma zostać zweryfikowana w praktyce. Wraz z rozpoczęciem prac produkcyjnych opartych na wersji 1 rozpoczyna się prace nad docelową wersją standardu, która uwzględni uwagi wynikające z praktycznych doświadczeń wykonawców w pierwszym etapie wdrożenia. Wytyczne techniczne. Baza danych topograficznych (TBD) z marca 2003 składają się z czterech części: - Część 1: Ogólna charakterystyka TBD. - Część 2: Specyfikacja danych zasobu podstawowego TBD. - Część 3: Zasady opracowania mapy topograficznej 1:10 000 w standardzie TBD. - Część 4: Standardy wymiany danych TBD pozyskiwanie danych. Niniejszy dokument stanowi pierwszą część wytycznych. Historia wersji i związki z innymi dokumentami: Wytyczne wykorzystują wybrane elementy koncepcji TBD zawarte w opracowaniu Topograficzna Baza Danych. Program działania (R. Piotrowski, GISPOL 2001). Wytyczne powstały na podstawie doświadczeń i dokumentacji będących wynikiem prac eksperymentalnych i wdrożeniowych dla obiektów pilotowych TBD Wisła, Dunajec i Kujawy. 4
1. Cel i zakres wytycznych. Podstawowym celem niniejszych wytycznych jest zdefiniowanie technologicznych zasad tworzenia Bazy Danych Topograficznych w celu umożliwienia rozpoczęcia spójnych w skali kraju prac nad tworzeniem nowoczesnego urzędowego zasobu danych topograficznych i umożliwienia łatwiejszej niż dotychczas integracji różnorakich systemów informacji przestrzennej tworzonych na poziomie administracji rządowej i samorządowej oraz w innych instytucjach publicznych. Wytyczne techniczne w obecnej wersji definiują zakres informacyjny i sposób przekazywania danych przez wykonawców do zasobu TBD. Obejmują specyfikację danych i formaty ich zapisu, specyfikację opracowywanych w ramach TBD map oraz ogólną organizację procesu pozyskiwania danych i zasilania zasobu geodezyjno-kartograficznego. Wytyczne techniczne na obecnym etapie nie obejmują ogólnej koncepcji systemu, strategii rozwojowej i regulacji prawnych. Nie obejmują również zasad tworzenia systemów zarządzania bazą danych topograficznych. Wytyczne techniczne TBD, stanowiąc zespół obowiązujących reguł i zasad są z założenia niezależne od konkretnego oprogramowania komercyjnego. Umożliwiają zastosowanie wszelkich dostępnych narzędzi i oprogramowania do pozyskiwania, edycji i wizualizacji danych, o ile są w stanie zapewnić zdefiniowane kryteria jakościowe. Charakter i zakres wytycznych wynika z konieczności uwzględnienia stanu prawnego, zgodnie z którym TBD prowadzona będzie w ramach wielu urzędów, a większość prac produkcyjnych realizowana będzie przez wykonawstwo prywatne w trybie przetargowym. 2. Założenia ogólne TBD. Baza Danych Topograficznych (TBD) rozumiana jest jako jednolity w zakresie modelu pojęciowego, urzędowy, ogólnokrajowy system gromadzenia i udostępniania danych topograficznych, na który poza danymi składa się odpowiedni system finansowania, organizacja, narzędzia informatyczne oraz niezbędne wytyczne i instrukcje techniczne. Baza Danych Topograficznych rozumiana jest jako źródło danych nowej jakości w stosunku do dotychczasowych map topograficznych, będące wynikiem ewolucji metod pozyskiwania i zarządzania danymi. Proces tworzenia TBD należy rozpatrywać w kontekście kontynuacji dorobku polskiej kartografii topograficznej. Baza Danych Topograficznych stanowić będzie jeden z istotnych elementów szeroko rozumianego Krajowego Systemu Informacji o Terenie. 5
2.1. Cel budowy. TBD ma za zadanie spełniać funkcję zasilania aktualnymi, wysokiej jakości danymi topograficznymi specjalistycznych urzędowych systemów informacji przestrzennej 1. Realizacja TBD ma na celu na uniknięcie wielokrotnego pozyskiwania i aktualizacji tych samych danych przez wielu użytkowników. Celem budowy TBD jest również zapewnienie zasilania aktualnymi danymi topograficznymi systemów produkcji map, przede wszystkim topograficznych, ale również tematycznych. Proces tworzenia mapy topograficznej i TBD powinny być ze sobą skoordynowane i zorganizowane w spójny system. Zapewni to jednolite i aktualne pokrycie kraju wysokiej jakości informacją przestrzenną zarówno w postaci analogowej jak i numerycznej. Dane zgromadzone w TBD mogą stanowić punkt wyjścia do budowy systemów informacji przestrzennej dla różnych instytucji rządowych i samorządowych oraz być wykorzystane w systemach budowanych w sektorze prywatnym. 2.2. Stosowana terminologia. Poniżej przedstawiony został wykaz wybranych terminów stosowanych w niniejszych wytycznych. Baza Danych Topograficznych Baza Danych Topograficznych (skrót TBD) jest urzędową nazwą spójnego pojęciowo w skali kraju systemu gromadzenia, zarządzania i udostępniania danych topograficznych funkcjonującego w oparciu o właściwe przepisy prawne. Określenie Baza Danych Topograficznych obejmuje zarówno zasób danych, system informatyczny zarządzania danymi jak i odpowiedni system finansowania i organizacji. Zakres informacyjny i funkcjonalny oraz poziom technologiczny definiują odpowiednie wytyczne i instrukcje techniczne. System informatyczny zarządzania TBD Zespół oprogramowania i sprzętu pozwalający na sprawne i zgodne z odpowiednimi wytycznymi zarządzanie zasobem TBD w tym m.in. kontrolę przyjmowanych do zasobu danych, udostępnianie danych, dostarczanie mechanizmów poprawnej aktualizacji danych, zapewnienie bezpieczeństwa danych oraz wizualizację i podstawowe analizy danych. 1 budowanych przez administrację, samorządy, instytucje publiczne np. systemy wspomagania służb ratowniczych, osłony przeciwpowodziowej, planowania przestrzennego, ochrony środowiska, zarządzania siecią drogowa itd. 6
Zasób danych TBD Pod pojęciem zasób danych TBD rozumie się wszystkie dane określone wytycznymi stanowiące zawartość TBD, zorganizowane w zdefiniowane struktury i spełniające wymagania jakościowe TBD. Zasób podstawowy danych TBD Część zasobu danych TBD zorganizowana i zapisana zgodnie z ogólnie przyjętymi standardami dotyczącymi budowy baz danych przestrzennych (technologia GIS), zawierająca dane pomiarowe, niezniekształcone w wyniku zabiegów redakcyjnych związanych z prezentacjami kartograficznymi, obarczona jedynie generalizacją pierwotną danych wynikająca z metod pomiaru i przyjętego modelu pojęciowego danych. Zasób kartograficzny danych TBD Część zasobu danych TBD zorganizowana zgodnie z kartograficznym modelem danych, będąca wynikiem przekształceń zasobu podstawowego, służąca opracowaniu wysokiej jakości prezentacji kartograficznych (w szczególności map topograficznych) zarówno w ramach TBD jak i w zewnętrznych systemach produkcji map. Stosowane w wytycznych skróty: MTP10 Mapa topograficzna zgodna z obowiązującą Instrukcją Techniczną: Zasady Redakcji Mapy Topograficznej w skali 1:10 000. Wzory znaków. (Główny Geodeta Kraju, Warszawa 1999) MTP10TBD Mapa topograficzna w standardzie TBD (definiowana w ramach wytycznych technicznych TBD). NMT Numeryczny model rzeźby terenu SIP System informacji przestrzennej SZTBD System informatyczny zarządzania TBD TBD Baza Danych Topograficznych 2.3. Zakres informacyjny TBD. Zgodnie z ogólną koncepcją TBD 2 jej zakres informacyjny obejmuje następujące działy problemowe: dział I - osnowa geodezyjna, fotogrametryczna i kartograficzna dział II - ortofotomapy 2 Topograficzna Baza Danych. Program działania (R. Piotrowski, GISPOL, 2001). 7
dział III - model rzeźby terenu dział IV - rejestr obiektów i wydzieleń terenowych dział V - mapy cyfrowe dział VI - wykaz nazw geograficznych dział VII - umowne podziały terenu dział VIII - metadane Na obecnym etapie, najbardziej dokładny poziom informacyjny TBD przyjmuje się za zbliżony do poziomu informacyjnego cywilnych map topograficznych w skali 1:10 000. Nie wyklucza to możliwości wprowadzania wybranych danych z opracowań wielkoskalowych. Odpowiednia konstrukcja struktury bazy danych i systematyki obiektów umożliwia pokrycie terytorium kraju danymi topograficznymi o szczegółowości zależnej od potrzeb (charakterystyki danego terenu) i możliwości gestorów TBD. 3. Organizacja systemu TBD. Schemat z rys. 3.1 przedstawia organizację przepływu danych TBD od momentu pozyskania danych do udostępnienia ich klientom zewnętrznym. Schemat dotyczy procesu zasilania TBD nowymi danymi i nie obejmuje procesu aktualizacji. Na schemacie pokazano wzajemne relacje pomiędzy poszczególnymi elementami TBD. Standaryzacji w ramach niniejszych wytycznych podlegają fragmenty oznaczone na schemacie barwą szarą. Zbiory danych reprezentowane są przez prostokąty, natomiast procesy poprzez elipsy. Linie przerywane oznaczają opcjonalne lub nie stosowane obligatoryjnie w pierwszej fazie wdrożenia TBD elementy procesu technologicznego. Opracowanie systemu pozyskiwania danych pozostawia się poszczególnym wykonawcom prac. 8
9
3.1. System pozyskiwania danych. System pozyskiwania danych obejmuje wykonawców zewnętrznych wykorzystujących różne narzędzia informatyczne w celu przygotowania zestandaryzowanych plików z danymi zasilającymi zasób TBD. Produktami systemu pozyskiwania danych będą: - pliki z danymi wektorowej bazy danych topograficznych - pliki ortofotomapy cyfrowej - pliki z danymi numerycznego modelu rzeźby terenu Wymienione pliki po niezbędnych kontrolach wchodzą w skład podstawowego zasobu danych TBD. W przypadku stworzenia systemu informatycznego zarządzania TBD podlegają one konwersji do formatu i struktury właściwej mu bazy danych. 3.2. Proces opracowania map. Mapy topograficzne 1:10 000 powinny być opracowywane na podstawie danych zgromadzonych w zasobie podstawowym TBD. W wyniku przetworzeń kartograficznych (generalizacja, redakcja) i operacji bazodanowych (analiza, wybór, generowanie napisów, ograniczenie danych do arkusza mapy) i dodatkowych procedur (generowanie ramki, siatek kartograficznych) opracowywane są następujące produkty: 1. Pliki cyfrowej mapy topograficznej w standardzie TBD 2. Wydruk mapy topograficznej 1:10 000 w standardzie TBD 3. Pliki cyfrowej mapy topograficznej w wersji zgodnej z obowiązującą instrukcją mapy topograficznej 1:10 000 4. Mapa topograficzna 1:10 000 w wersji zgodnej z obowiązującą instrukcją mapy topograficznej 1:10 000 Wymienione produkty mogą być generowane wprost z bazy danych w ramach spójnego systemu informatycznego. Mapy cyfrowe wymienione powyżej stanowią zasób kartograficzny TBD. 10
3.3. Podział prac na etapy. W przedstawionej organizacji przepływu danych w TBD możliwe jest podzielenie prac związanych z przygotowaniem danych i opracowaniem map na etapy. W etapie 1 tworzony jest zasób podstawowy danych TBD. Przygotowane pliki wymiany danych po kontroli i przyjęciu do zasobu podstawowego TBD przekazywane mogą być w późniejszym okresie do innego wykonawcy w ramach oddzielnego zlecenia na opracowanie mapy topograficznej w standardzie TBD (etap 2). W kolejnym kroku (etap 3) na podstawie zbiorów cyfrowej mapy topograficznej w standardzie TBD (MTP10TBD) lub na podstawie danych z zasobu podstawowego może być wykonana mapa topograficzna w wersji zgodnej z obowiązująca instrukcją techniczną (MTP10), przygotowana pod kątem druku wielonakładowego (etap 3). Etap 1 i 2 stanowić mogą spójną całość. Procesy i zbiory danych właściwe dla poszczególnych etapów ilustruje rys. 3.1. Procesy pozyskiwania danych zasobu podstawowego TBD i tworzenia zasobu kartograficznego TBD mogą być zorganizowane w spójny system, którego produktami są wymagane zbiory danych przekazywane do zasobu, wydruk mapy lub diapozytywy wydawnicze do druku wielonakładowego. Wielowariantowość organizacji procesu pozyskiwania danych ma na celu umożliwienie podziału prac na etapy w zależności od lokalnych potrzeb i możliwości finansowych gestorów TBD. Pozwala również na angażowanie w poszczególne etapy różnych wykonawców. Wybór wariantu pozostawia się do określenia zleceniodawcy w specyfikacji istotnych warunków zamówienia w ramach poszczególnych przetargów na pozyskiwanie danych TBD. 3.4. Kontrola danych. Wszelkie dane przekazywane do zasobu TBD podlegają procesowi kontroli danych. Kontrola danych dotyczy zarówno poprawności technologicznej tj. sposobu zapisu danych, parametrów technicznych np. topologia, zgodności ze standardami wymiany danych jak i poprawności merytorycznej tj. kompletności danych, spełnienia wymogów dokładnościowych i zgodności danych z rzeczywistą sytuacją terenową. Kontrola danych będzie przeprowadzana przez ośrodki dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej wg specjalnych instrukcji. Niektóre elementy kontroli danych powinny być dodatkowo realizowane przez poszczególne systemy informatyczne zarządzania TBD. 3.5. System informatyczny zarządzania TBD. Niniejsze wytyczne nie obejmują standaryzacji systemu informatycznego zarządzania TBD. Poniżej przedstawione zostały jedynie zalecenia ogólne w tym zakresie. 11
Ze względu na wielorakość danych obsługiwanych przez SZTBD i różne w czasie gromadzenie poszczególnych rodzajów danych zaleca się tworzenie oprogramowania w formie modułowej: podsystem NMT, podsystem ORTOFOTO, podsystem TOPO (wektorowa baza danych topograficznych), podsystem MAPY, podsystem METADANE. Przy wyborze niezbędnego oprogramowania należy uwzględnić następujące czynniki: 1) możliwość przekazywania danych do większości popularnych systemów narzędziowych GIS oraz możliwość udostępniania danych przez Internet; 2) otwartość systemu; 3) możliwość wizualizacji danych wektorowych i rastrowych w 3D; 4) dostępność analiz przestrzennych i uniwersalnego języka dostępu do danych (SQL, OQL); 5) możliwość realizacji architektury klient serwer, realizacji rozproszonych bazy danych, zapewnienia mechanizmu tzw. długich transakcji, zapewnienia wielodostępu (m.in. rozwiązywanie konfliktów w przypadku edycji tych samych danych przez więcej niż jednego użytkownika), 6) możliwości zapewnienia bezpieczeństwa danych; 7) możliwość ewolucji w kierunku modelu obiektowego (w rozumieniu informatycznym); 8) możliwość nowoczesnej archiwizacji zmian w bazie danych, wersjonowanie bazy danych; 9) możliwość w zakresie programowalności środowiska, elastyczność i uniwersalność narzędzi do budowy aplikacji; 10) możliwość generowania profesjonalnych wydruków lub diapozytywów wydawniczych lub możliwość łatwej współpracy z zewnętrznymi systemami produkcji map; Jako podstawową technologię tworzenia TBD zaleca się przyjąć nowoczesną technologię SIP opartą o obiektowo-relacyjne systemy zarządzania bazami danych. 4. Zasób podstawowy TBD. Zasób podstawowy danych TBD składa się z trzech komponentów: - ciągłej przestrzennie, wektorowej bazy danych topograficznych obejmującej zakresem treści działy problemowe: I, IV, VI, VII (patrz rozdział 2.3), - zapisanej w podziale arkuszowym (pojedyncze arkusze lub zespoły arkuszy) bazy numerycznego modelu rzeźby terenu, - zapisanej w podziale arkuszowym (pojedyncze arkusze) bazy ortofotomap cyfrowych. Podstawy modelu pojęciowego wektorowej bazy danych topograficznych TBD określa przyjęta klasyfikacja obiektów i ich definicje (przedstawione w drugiej części wytycznych). 12
Model pojęciowy został skonstruowany w sposób pozwalający na integrację danych właściwych różnym poziomom uogólnienia, łatwą rozbudowę bazy podstawowej do baz specjalistycznych (tematycznych), możliwość łatwego przedstawienia terenu na różnych poziomach uogólnienia oraz, możliwości wygenerowania mapy topograficznej w skali 1:10 000 (i docelowo 1:50 000). Zdefiniowana w drugiej części wytycznych struktura przekazywanych danych do zasobu TBD jest zgodna z relacyjnym modelem danych. Wykonawcy prac mogą we własnych systemach pozyskiwania danych tworzyć własne struktury baz danych, natomiast dane przekazywane do zasobu muszą być zgodne ze strukturą zdefiniowaną w wytycznych. 4.1. Wytyczne pozyskiwania danych. Przy opracowaniu wytycznych pozyskiwania danych TBD wzięto pod uwagę użyteczność gromadzonych danych z punktu widzenia zasilania różnorakich systemów informacji przestrzennej, a więc przede wszystkim efektywność, łatwość wykonywania zapytań i innych analiz przestrzennych (np. analiz sieciowych) oraz dodawania nowych warstw tematycznych i rozszerzeń w zakresie atrybutów. Szczegółowe wytyczne techniczne pozyskiwania danych oraz definicje obiektów przedstawione zostały w drugiej części wytycznych. 4.2. Narzędzia pozyskiwania danych W celu zapewnienia niezbędnej jakości danych ich pozyskiwanie należy realizować przy pomocy odpowiedniego oprogramowania aplikacyjnego. Jego opracowanie pozostawia się wykonawcy dostarczającemu dane do zasobu TBD. Zastosowane narzędzia informatyczne wspomagające tworzenie wektorowej bazy danych topograficznych powinny zapewniać m.in.: 1) kontrolę więzów integralności referencyjnej i przestrzennej m.in. kolizji i relacji z innymi obiektami, 2) kontrolę topologii, 3) sprawdzenie dziedzin atrybutów, 4) wymuszanie wprowadzenia niezbędnych metadanych dotyczących edytowanego obiektu. 13
4.3. Źródła danych Za podstawowe źródło pozyskiwania danych geometrycznych uznaje się zdjęcia lotnicze i ich pochodne, wywiad terenowy oraz dane z baz danych opracowań wielkoskalowych (mapa zasadnicza, mapy ewidencyjne). Ze zdjęć lotniczych można korzystać poprzez wykonywanie pomiarów w trybie stereodigitalizacji na modelu przestrzennym lub digitalizacji cyfrowej ortofotomapy, wykonanej zgodnie z zasadami przedstawionymi w Wytycznych opracowania TBD Część 2. Jako źródło pomocnicze uznaje się istniejące arkusze mapy topograficznej 1:10 000, wtórniki diapozytywów wydawniczych i materiały źródłowe ich opracowania (np. zbiory mapy cyfrowej 1:10 000 w tzw. wersji szkieletowej, kalki pikiet wysokościowych, kalki nazw itp.). Inne wybrane źródła danych: a) Baza GEOS (Bank Osnów Geodezyjnych) CODGiK; b) Baza PRG (Państwowy Rejestr Granic) CODGiK; c) Bank Nazw Geograficznych CODGiK; d) Bazy danych zarządów dróg publicznych; e) Bazy danych zarządów gospodarki wodnej; f) Baza Hydrograficzna Polski; g) Mapa topograficzna 1:50 000 (wersja cywilna); h) Baza Vmap Level 2 i Urban Vmap; i) Mapy leśne. 5. Zasób kartograficzny TBD. Jednym z zadań Bazy Danych Topograficznych jest wspomaganie procesu opracowywania map topograficznych w formie analogowej oraz map cyfrowych. Utworzenie cyfrowego zasobu kartograficznego (map cyfrowych) ma na celu m.in. umożliwienie udostępnienia danych topograficznych w formie cyfrowej do systemów produkcji map specjalistycznych np. sozologicznych, geologicznych jak również zewnętrznych w stosunku do TBD systemów produkcji map (w tym topograficznych). W ramach TBD powinno być docelowo możliwe generowanie map topograficznych w całym szeregu skalowym. 14
5.1. Mapa topograficzna 1:10 000 w standardzie TBD Na najbardziej szczegółowym poziomie informacyjnym systemu oraz na najwyższym poziomie kartograficznym jednym z produktów TBD jest mapa zgodna z Instrukcją Zasady redakcji Mapy Topograficznej 1:10 000 (MTP10). Ze względu na jej niedostosowanie do specyfiki danych zawartych w TBD i długi czas opracowania mapy w zdefiniowanej przez instrukcję postaci, w ramach TBD definiuje się dodatkowo nowy produkt Mapę topograficzną 1:10 000 w standardzie TBD (MTP10TBD). Mapa topograficzna 1:10 000 w standardzie TBD jest produktem opracowanym pod kątem przygotowania wysokiej jakości wydruków ploterowych w niewielkich ilościach egzemplarzy na zamówienie. Mapa ta pozwala na zaspokojenie oczekiwań informacyjnych odbiorców przy zachowaniu najwyższej z możliwych aktualności danych i szybkości opracowania. Mapa powinna być możliwa do opracowania w znacznej mierze w sposób zautomatyzowany z bazy danych z niewielkim nakładem pracy redakcyjnej, przy zachowaniu poprawnego przekazu informacyjnego i odpowiedniej jakości kartograficznej. Konwencja graficzna powinna być zbliżona do konwencji zdefiniowanej w obowiązującej instrukcji technicznej opracowania cywilnej mapy 1:10 000. Szczegółowe zasady opracowania mapy w standardzie TBD oraz sposób przekazywania danych do zasobu kartograficznego TBD definiuje trzecia część wytycznych. 5.2. Mapa topograficzna 1:10 000 w wersji zgodnej z obowiązującą instrukcją techniczną. W odróżnieniu od mapy topograficznej w standardzie TBD mapa topograficzna 1:10 000 w wersji zgodnej z obowiązującą instrukcją techniczną jest produktem opracowanym pod kątem druku wielonakładowego. Mapa tę opracowywać należy na podstawie danych z podstawowego zasobu TBD lub w oparciu pliki mapy cyfrowej 1:10 000 w standardzie TBD. W obu przypadkach wymagało to będzie dodatkowych przetworzeń i uzupełnień danych. Z tak przygotowanych danych powinno być możliwe generowanie diapozytywów wydawniczych map. Mapa ta powinna być opracowywana zgodnie z obowiązującą instrukcją techniczną. Wybór rodzaju opracowywanej mapy będzie uzależniony od zapotrzebowania użytkowników, możliwości poszczególnych zleceniodawców lub ogólnokrajowej strategii TBD w tym zakresie. 5.3. Inne opracowania kartograficzne Poza wymienionymi mapami topograficznymi z TBD powinno być możliwe generowanie różnych rodzajów map na zamówienie użytkowników. Kompozycja kartograficzna takich map może składać się np. z: wybranych danych wektorowych, warstw tematycznych wygenerowanych na podstawie 15
atrybutów obiektów, opisów wygenerowanych z bazy danych, ortofotomapy cyfrowej. Prezentacja może obejmować dowolny zasięg przestrzenny (nie musi być związana z podziałem arkuszowym). Całość może być prezentowana w rzucie perspektywicznym po nałożeniu na numeryczny model terenu. Opracowania te nie podlegają standaryzacji i definiowane są na podstawie specyfikacji użytkownika. Docelowo poza mapami topograficznymi w 1:10 000 standaryzacji podlegać będą mapy topograficzne w skalach mniejszych (np.1:50 000) opracowywane na podstawie zasobu TBD. 6. Metadane W trakcie pracy każdy nowo powstający zbiór danych, bez względu na jego zasięg przestrzenny i rodzaj powinien posiadać opisujący go zbiór metadanych. Metadane odnosi się do dowolnego do obszaru podlegającego opracowaniu: arkusza mapy, zespołu arkuszy map, jednostki lub jednostek administracyjnych lub dla całej bazy danych opracowanej w ramach jednego zlecenia. Metadane te powinny posłużyć do stworzenia modułu metainformacji w systemie zarządzania TBD. Zakres metadanych opisujących poszczególne zbiory danych TBD przedstawiony został poniżej: 1. Identyfikacja zbioru danych: a) identyfikator zbioru, b) nazwa zbioru, c) nazwy alternatywne, d) układ współrzędnych, e) zasięg przestrzenny f) sposób organizacji danych przestrzennych g) format danych, h) fizyczne położenie i nazwy pliku(ów) przekazywanych do zasobu w ramach zbioru danych na odpowiednim nośniku 2. Elementy jakości zbioru danych: a) charakterystyka materiałów źródłowych, b) technologia wykonania, c) parametry technologiczne, d) ogólna dokładność położenia obiektów, e) ogólna kompletność zbioru. 3. Stan aktualności 4. Inne dane 16
a) identyfikator wykonawcy, b) nazwa wykonawcy, c) identyfikator odbiorcy, d) nazwa odbiorcy. Metadane w ograniczonym zakresie związane są również z pojedynczymi obiektami wektorowej bazy danych topograficznych i obejmują: 1) datę wprowadzenia obiektu, 2) stan aktualności, 3) datę ostatniej aktualizacji, 4) identyfikator osoby wprowadzającej lub aktualizującej, 5) źródło danych geometrycznych i opisowych, 6) dokładność opisu geometrycznego (klasa dokładności) i sposób reprezentacji obiektu. Sposób zapisu i przekazywania metadanych przedstawiony w czwartej części wytycznych. 7. Standardy wymiany danych Wszystkie dane tworzące zasób TBD należy przekazywać do zasobu geodezyjno- kartograficznego za pośrednictwem plików wymiany w określonych formatach danych. Stosowanie standardów w zakresie wymiany danych ma szczególne znaczenie w procesie pozyskiwania danych od wykonawców prac. Dlatego też za formaty przyjmowania danych od wykonawców w zakresie zasobu TBD przyjmuje się na obecnym etapie: - format GML (Geographic Markup Language) dla danych wektorowych i opisowych, - format GeoTIFF dla danych rastrowych, - format ASCII dla danych pomiarowych NMT, TTN i TIN dla danych archiwalnych oraz dane GRID zapisane w plikach ASCII dla danych użytkowych NMT, - format GML, DXF dla danych zasobu kartograficznego. Format danych DXF i ASCII wprowadzony jest na okres przejściowy w celu umożliwienia łatwiejszego wykorzystania zgromadzonych danych przed spopularyzowaniem odpowiedniego oprogramowania konwertującego dane z GML na inne formaty. W zakresie wydawania (udostępniania) danych z TBD standardy zostaną określone łącznie ze standaryzacją systemu informatycznego zarządzania TBD. Poza wymienionymi standardami przyj- 17
mowania danych przewiduje się możliwość wydawania danych dla klientów TBD w powszechnie używanych formatach będących standardami de facto np. ArcView Shape, MapInfo Interchange Format, ArcInfo Interchange File, DGN itd. Szczegółowy opis sposobu przekazywania danych do zasobu zawarty został w czwartej części wytycznych. 8. Kierunki rozwoju wytycznych TBD Niniejsza wersja wytycznych jest pierwszą wersją, która zostanie zweryfikowana w rzeczywistych pracach produkcyjnych. Zakłada się więc w okresie pierwszego roku szczegółową analizę uwag wykonawców TBD i opracowanie nowej wersji Wytycznych technicznych TBD. Równolegle zostaną rozpoczęte prace nad modyfikacją istniejących Zasad opracowania Mapy Topograficznej 1:10 000 w celu ich dostosowania do nowych możliwości wynikających z wdrożenia TBD. Dalsze prace rozwojowe TBD będą zmierzały m.in. w kierunku badania możliwości zróżnicowania poziomu informacyjnego TBD na różnych obszarach kraju, możliwości łączenia bazy TBD z danymi pozyskanymi z baz wielkoskalowych oraz z bazami danych o poziomie szczegółowości i dokładności odpowiadającej mapom 1:50 000, zdefiniowania potrzeb i możliwości zasilania danymi urzędowych specjalistycznych baz danych np. geologicznych, sozologicznych, opracowania nowych metod prezentacji kartograficznej danych TBD, a także standaryzacji systemu informatycznego zarządzania TBD. Prace obejmą zdefiniowanie metod aktualizacji danych. Opracowany zostanie również pełny model pojęciowy bazy danych zapisany przy pomocy odpowiednich formalizmów koncepcyjnych (np. UML, Express). 18