Wprowadzenie do zagadnienia odzyskiwania mienia w Polsce i regionie wielkopolskim wraz z prezentacją zaproszonych gości i omówieniem prezentowanych przez nich obszarów tematycznych mł. insp. Sebastian Cichocki Wydział do spraw Odzyskiwania Mienia KWP w Poznaniu
Strefa Schengen a przestępczość transgraniczna Członkostwo w strefie Schengen od dawna rodziło wiele pytań w kontekście potencjalnych korzyści i zagrożeń.
Pierwsze wiążą się głównie z ułatwieniami w obrębie swobodnego przemieszczania się różnych rodzajowo dóbr, towarów i osób co z pewnością wpłynęło na ożywienie współpracy międzynarodowej państw członkowskich i zwiększenie aktywności ich obywateli w zakresie swobodnego przemieszczania się między krajami.
Druga strona Strefy Schengen to zwiększenie zagrożeń, choćby wzrost przestępczości w tym tej o charakterze międzynarodowym (przestępczość transgraniczna).
Dobrodziejstwa w postaci zwiększonych możliwości swobodnego przepływu osób i dóbr zostały szybko dostrzeżone i wykorzystane przez międzynarodowe grupy przestępcze.
Wiąże się to na przykład z łatwiejszym przepływem broni, narkotyków i mienia pochodzącego z przestępstw. To także ułatwienia w nielegalnym obrocie wewnątrz wspólnotowym, oszustwach podatkowych, czy procederze legalizowania środków pochodzących z przestępstw między innymi poprzez pranie brudnych pieniędzy.
Temat Pranie brudnych pieniędzy a zabezpieczanie majątku przestępców w kraju i za granicą (algorytmy postępowania) zaprezentuje podinsp. Piotr Trzciński ekspert Wydziału do walki z Przestępczością Zorganizowaną Centralnego Biura Śledczego Policji i jednocześnie krajowy koordynator w zakresie nadzoru nad zagadnieniem zabezpieczania majątku przestępców przez komórki organizacyjne CBŚP w Polsce. Jego wiedza i umiejętności zostały wykorzystane w procesie tworzenia w Polsce Krajowego Biura Odzyskiwania Mienia.
Odzyskiwania a zabezpieczanie mienia w aspekcie międzynarodowym Szerokie pojęcie odzyskiwania mienia należy rozumieć jako: - odzyskiwanie i procesowe zabezpieczanie w Polsce lub poza jej granicami mienia wcześniej utraconego w wyniku przestępstwa, a podlegającego zwrotowi pokrzywdzonemu lub - zabezpieczenie majątkowe na mieniu podejrzanego w kraju lub za granicą dokonywane na poczet przyszłych kar o charakterze majątkowym, przepadku, środka karnego, czy też środków kompensacyjnych (nawiązka, zadośćuczynienie) lub ewentualnie kosztów sądowych.
Odzyskiwanie mienia i zabezpieczenia majątkowe wiążą się z jednym z ważniejszych elementów strategii wielkopolskiej Policji, którym jest dbanie o interes pokrzywdzonego w procesie karnym.
Przejawia się to między innymi w działaniach wielkopolskiej Policji zmierzających do korzystnego bilansowania zysków, czyli wartości dokonanych zabezpieczeń majątkowych i wartości mienia odzyskanego do wielkości strat i szkód spowodowanych przestępstwami.
Działania te wpisują się także w aprobowany społecznie proces pozbawiania sprawców tzw. owoców przestępstwa, zlokalizowanych zarówno w kraju jak i poza jego granicami.
Właśnie z uwagi na transgraniczność przestępczości działania z obszaru odzyskiwania mienia nierzadko mają międzynarodowy charakter.
Unia Europejska od dawna poświęca wiele uwagi zagadnieniom związanym z ograniczeniem korzystania na jej obszarze z tzw. owoców przestępstwa w tym poprzez wypracowywanie coraz lepszych mechanizmów szybkiej wymiany informacji między krajami Unii Europejskiej i dalej z krajami spoza tej strefy.
Należy wyróżnić w tej dziedzinie dwie płaszczyzny współpracy państw członkowskich UE.
Pierwszą tworzy współpraca organów wymiaru sprawiedliwości (prokuratura i sądy) w obszarze czynności procesowych. Ma ona charakter sformalizowany i opiera się na umowach międzynarodowych.
Celem współpracy organów wymiaru sprawiedliwości jest tworzenie, rozwijanie oraz praktyczne stosowanie instrumentów prawnych pozwalających na skuteczną pomoc prawną dotyczącą zabezpieczania i konfiskaty nielegalnych korzyści.
Aby stosowanie tych mechanizmów było możliwe i zarazem skuteczne najpierw mienie podlegające zajęciu lub zabezpieczeniu musi zostać znalezione przez Policję, także poza granicami naszego kraju.
Stąd drugą płaszczyznę zainteresowania Unii Europejskiej stanowi współpraca służb policyjnych o charakterze operacyjnym w zakresie sprawdzeń i ustaleń.
Jej celem jest rozszerzenie praktycznych możliwości dokonywania ustaleń za granicą w dochodzeniach finansowych dotyczących nielegalnych transferów, transakcji i ujawnienia składników majątkowych przez skuteczną wymianę informacji i danych wywiadowczych (operacyjnych) między organami ścigania.
Ma ona z reguły charakter nieformalny i podyktowana jest wspólnymi potrzebami operacyjnymi.
W praktyce oznaczało to konieczność znacznego uproszczenia istniejących procedur przepływu informacji oraz znaczne przyspieszenie ich transferu między zainteresowanymi krajami.
Konsekwencją tych oczekiwań i koncepcji było powołanie w większości krajów UE Krajowych Biur do spraw Odzyskiwania Mienia. W Polsce rolę tą pełni Wydział do spraw Odzyskiwania Mienia Biura Służby Kryminalnej Komendy Głównej Policji, której przedstawiciele kom. Łukasz Mądrzejowski oraz Dagna Wierzchoń omówią tematykę związaną z praktycznymfunkcjonowaniem w Polsce wskazanego biura.
Stworzony w ten sposób system umożliwia prawidłową, szybką i skuteczną wymianę informacji z podobnymi biurami usytuowanymi w innych państwach, co odgrywa podstawową rolę w obszarze zapewnienia bezpośredniego dostępu punktu kontaktowego do zbiorów danych zawierających informacje istotne dla odzyskiwania mienia pochodzącego z czynów przestępczych.
Ale jakość tych informacji zależy od funkcjonujących w poszczególnych krajach systemów prawnych i dostępnych baz danych.
Przykładem pozytywnych rozwiązań są Włochy korzystające np. z Progetto Molecola (Projekt Cząsteczka) tj. potężnego systemu komputerowego podłączonego do wielu baz danych będących w bieżącym użyciu w tym do systemu bankowego, czy Rumunia, która należy do prężnie rozwijających się krajów europejskich w obszarze odzyskiwania mienia.
Stąd też podczas seminarium będziemy mieli okazję wysłuchać prezentacji na temat Doświadczeń Policji w ustalaniu majątku podejrzanych w kraju i za granicą naszych gości zagranicznych tj. majora Nicola Monfredy z Guardia di Finanza z Włoch oraz Andrei Eleny Tirlei z Ministerstwa Sprawiedliwości Rumuni.
Polska należy do grupy państw z poważnymi ograniczeniami dostępu do informacji zawartych w bankowych i podatkowoskarbowych bazach danych co często uniemożliwia Policji szybkie i skuteczne działania.
Tematykę możliwości Ustalania i zabezpieczania majątku sprawców przestępstw karnoskarbowych dokonywanych w obrocie międzynarodowym przedstawi Wicedyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu wyznaczony przez Ministra Finansów do kierowania Biurem Krajowej Informacji Podatkowej z siedzibą w Koninie
Aktualnie w Polsce od wielu lat trwają prace nad stworzeniem Krajowego Rejestru Kont Bankowych do którego ma mieć dostęp między innymi polska Policja.
Wzorce zachodnie wskazują, iż problemy tego typu dawno dostrzeżono i ewolucyjnie je rozwiązywano, niekiedy także z oporami, przykład niemiecki, gdzie po wielu latach wprowadzono do użytkowania system BAFINcentralny rejestr kont bankowy, z którego mogą korzystać policjanci niemieccy.
Wsparciem organów ścigania w zakresie blokowania środków finansowych podmiotów realizujących transakcje podejrzane w obrocie lokalnym i międzynarodowym są działania Generalnego Inspektora Informacji Finansowej.
Szczególną rolę w tym zakresie odgrywa Wydział Współpracy Krajowej Departamentu Informacji Finansowej Ministerstwa Finansów. Jego Naczelnikiem jest Wojciech Ryżowski, który omówi tematykę Współpracy GIIF z organami ścigania w zakresie blokowania środków finansowych podmiotów realizujących transakcje podejrzane w obrocie międzynarodowym.
Wydział ten dodatkowo od wielu lat propaguje ideę konstruktywnej współpracy z organami ścigania w zakresie wymiany informacji o podmiotach, których działania w obszarze obrotu finansowego mogą świadczyć co najmniej o podejrzeniu wprowadzania do obiegu finansowego środków pochodzących z czynu zabronionego.
Kolejnym elementem bez którego nie byłoby skutecznego systemu odzyskiwania mienia w aspekcie międzynarodowym to aktywny udział w postępowaniu przygotowawczym prokuratury.
To właśnie do prokuratury kierujemy wnioski o wydanie postanowień o zabezpieczeniu majątkowym na ustalonych w kraju i za granicą składnikach majątkowych podejrzanych.
Dopiero w przypadku ich poparcia możliwe jest wystąpienie przez prokuraturę z międzynarodową pomocą prawną w przedmiocie dokonania już fizycznego zabezpieczenia majątkowego podejrzanych na terytorium państw trzecich.
Bez konstruktywnej współpracy między Policją a prokuraturą wielu zabezpieczeń majątkowych tak w kraju jak i za granicą nie udałoby się zrealizować.
Gościem naszego Panelu będzie osoba, która zawsze ceniła bardzo dobre relacje na linii współpracy Policja- Prokuratura tj. prok. Lucyna Szewczykowska- Naczelnik Wydziału Wizytacji i Okresowej Oceny Prokuratorów Prokuratury Apelacyjnej, która przedstawi temat Przestępczość transgraniczna a zabezpieczenia majątkowego w kraju i za granicą.
Podsumowanie Współpraca międzynarodowa w zakresie szeroko rozumianego odzyskiwania mienia daje polskiej Policji dość szerokie możliwości działania na płaszczyźnie zarówno operacyjnej jak i procesowej.
Istotnym problemem polskich policjantów pozostają jednak bariery prawne uniemożliwiające dostęp do baz danych, w których znajdują się ważne informacje na temat składników majątkowych figurantów/ podejrzanych (dane bankowe, czy też skarbowo- podatkowe).
Aby te bariery eliminować należy konsekwentnie je wskazywać w ramach międzynarodowych przedsięwzięć szkoleniowych, konferencyjnych, czy innych podczas, których jednym z głównych założeń jest wymiana doświadczeń i dobrych praktyk.
Te wymiany mają służyć finalnie podniesieniu efektywności rozwiązań lokalnych, często ułomnych i de facto patrząc przez pryzmat strat powodowanych przez grupy przestępcze, szkodzących zarówno Państwu jak i obywatelom, na rzecz których mimo wielu przeszkód jako wielkopolska Policja działamy i będziemy aktywnie działać w przyszłości.