Zmiany klimatu a rolnictwo Jerzy Kozyra IUNG-PIB Bratoszewice, 07.06.2013 Referat opracowano w ramach Programu Wieloletniego IUNG-PIB Zadanie 1.1. System informacji o wpływie zmian klimatycznych na rolnictwo oraz o metodach adaptacji
Nagle, Derkacz wpadł zdyszany i na cały głos wyćwierkał, że w klimacie zaszły zmiany (.) Wobec takiej wiadomości ustalono, że najprościej będzie zwinąć Państwo Ptasie i odlecieć po niewczasie w myśl utartych tu zwyczajów do dalekich ciepłych krajów. Jan Brzechwa - Lata ptaszek po ulicy
Globalne ocieplenie wzrost temperatury atmosfery Żródło: CRU
Zawartość dwutlenku węgla ciągle rośnie!!! Kwiecień 2013: 398.40 ppm Kwiecień 2012: 396.18 ppm Żródło: NOAA
Temperatura Bilans wodny Tempo rozwoju roślin/szkodników Warunki wzrostu roślin/rozwoju chorób PLON Jakie uprawy? Jakie terminy prac? Jakie metody produkcji? Jakie nakłady/plon?
Podstawowe problemy Globalne ocieplenie Wzrost temperatury o 0,3 o C w Polsce na dekadę Rolnictwo Szybszy rozwój roślin i patogenów Wzrost liczby zjawisk ekstremalnych (susze, powodzie,.) Większe wahania plonów Zmiany w cyklu rocznym temperatury i opadów Bardziej odczuwalne stresy środowiskowe
Praktyka rolnicza reaguje na zmianę klimatu Uprawa rzepaku łan nadmiernie wyrośnięty Uprawa rzepaku łan prowadzony prawidłowo
Praktyka rolnicza reaguje na zmianę klimatu - nawodnienia Wielkopolska, 2012
Musimy być gotowi i na takie sytuacje Sulejów (COBORU) Wymarznięcie pszenżyta Jaroszyn (14.02.2012) Wymarznięcie rzepaku Masłowice (21.05.2012) Wymarznięcie pszenżyta Autor fotografii: Anna Nieróbca
Strata rolnika Nie jest zawsze widoczna w danych statystycznych Masłowice (21.05.2012) jęczmień jary, niedobór wody Łódzkie ziemniak efekt przymrozków wiosennych (21.05.2012) Autor fotografii: Anna Nieróbca
Zmian klimatu = nowe pole badań dla biologów Wzrasta zagrożenie dla upraw ze strony chwastów i szkodników, co jest konsekwencją wzrostu temperatury Autor fotografii: Anna Nieróbca
Data osiągnięcia dojrzałości pierwszego pokolenia szkrzypionek 1941-1990 2001-2010 GISS GFDL Kozyra J., Nieróbca A., Mizak K, 2008: Wpływ zmian klimatu na rozwój roślin i patogenów, Poznań 30 stycznia 2008, Sesja IOR
Adaptacja do zmian klimatu Wzmocnić zabezpieczenia, dostosować się do "życia z powodzią lub na trwale opuścić tereny zagrożone - oto sposoby na nękające nas powodzie Kundzewicz Z. 2010: Po powodzi, przed powodzią Gazeta Wyborcza A co z rolnictwem?
Adaptacja - według Białej księgi UE
Obserwowana zmiana klimatu ŚREDNIA TEMPERATURA POWIETRZA W GRABOWIE (MAZOWIECKIE) ( o C) OKRES I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Rok 1971-2000 -2.6-1.6 2.2 7.7 13.5 16.4 17.9 17.5 12.8 7.9 2.5-0.7 7.8 2001-2010 -2.7-1.4 2.4 8.7 14.2 17.0 20.0 18.8 13.4 8.1 4.0-1.3 8.5 Różnica -0.1 0.2 0.2 1.0 0.7 0.6 2.1 1.3 0.6 0.2 1.5-0.6 0.7 SUMA OPADU ATMOSFERYCZNEGO W GRABOWIE (MAZOWIECKIE) (mm) OKRES I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Rok 1971-2000 27 24 32 46 62 84 82 73 66 49 41 37 623 2001-2010 39 30 45 39 60 70 91 99 60 42 44 32 651 Różnica 12 6 13-7 -2-14 9 26-6 -7 3-5 28
Prognozy zmian klimatu jedno ze źródeł niepewności Miesiąc/MODEL RM ARPEGE DMI ARPEGE SM BCM DMI BCM MPI ECHAM KNMI ECHAM Styczeń 2,6 2,6 2,2 3,3 1,5 1,5 Luty 1,0 1,4 0,6 0,6 1,7 1,8 Marzec 0,3-0,1 1,5 2,3 0,8 1,1 Kwiecień 1,6 1,0 0,5 2,0 1,1 1,0 Maj 1,2 0,5 0,8 0,3 0,2 0,6 Czerwiec 0,1-0,6 1,1 0,8 0,6 1,0 Lipiec 1,4 1,5 0,7 0,8 0,8 0,8 Sierpień 1,4 1,3 0,8 0,5 0,9 0,6 Wrzesień 1,0 0,3 0,6 0,0 0,9 0,8 Październik 0,9 0,8 0,0 0,0 1,6 1,4 Listopad 1,8 1,8 1,2 2,3 1,6 1,1 Grudzień 1,8 1,9 1,9 3,0 1,2 1,0 Rok 1,3 1,0 1,0 1,3 1,1 1,1 ZMIANNA ŚREDENIEJ TEMPERATURY POWIETRZA NA OBSZARZE POLSKI PROGNOZOWANA NA LATA 2021-2050 W PORÓWNANIU Z LATAMI 1971-2000
Zmiana terminu ruszenia wegetacji i terminu dojrzałości pszenicy ozimej węglem lat 1971-2000 (Kozyra i inni 2013, w druku)
POTENCJALNA REDUKCJA PLONU KOŃCOWEGO KUKURYDZY spowodowana niedobremu wody W WIELOLECIACH: 1971-2000, 2021-2050, 2071-2100 Żródło: Łabęcki, Bąk 2011, Projekt KLIMADA
Kierunki działań adaptacyjnych w rolnictwie KLIMAT GOSPODA RSTWA ADAPTACJA UPRAWY GLEBA
Potencjalne działania adaptacyjne B A D A N I A D O R A D Z T W O M O N I T O R I N G Ograniczenie emisji nawożenie Hodowla roślin przystosowanych do warunków nowego klimatu Zmiany strukturze upraw Zmiany technologii produkcji Nawodnienia Utrzymanie potencjału produkcyjnego Ochrona zasobów glebowych Poprawa gospodarki wodnej Propagowanie systemów produkcji organizujących starty wody i węgla z gleb
Polityka a zmiana klimatu Strategia Zrównoważonego Rozwoju Wsi i Rolnictwa 3. Bezpieczeństwo żywnościowe 4. Wzrost produktywności i konkurencyjności obszarów wiejskich 5. Ochrona środowiska i adaptacja do zmian klimatu na obszarach wiejskich 5. Wspieranie efektywnego gospodarowania zasobami i przechodzenia na gospodarkę niskoemisyjną i odporną na zmianę klimatu w sektorach rolnym spożywczym i leśnym
Jerzy Kozyra Zakład Agrometeorologii i Zastosowań Informatyki Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa - Państwowy Instytut Badawczy w Puławach Dziękuję Referat opracowano w ramach Programu Wieloletniego IUNG-PIB Zadanie 1.1. System informacji o wpływie zmian klimatycznych na rolnictwo oraz o metodach adaptacji