ISBN 978-83-81668-95-4

ISBN 978-83-81668-95-4

SpiS treści Wstęp... 9 Rozdział I Konstrukcja prawna umowy ubezpieczenia... 11 1.1. Istota umowy ubezpieczenia... 11 1.2. Ubezpieczenia majątkowe i osobowe... 12 1.3. Podmioty stosunku prawnego ubezpieczenia... 14 1.4. Konstrukcja umowy ubezpieczenia... 16 1.4.1. Obowiązki ubezpieczyciela względem ubezpieczającego... 16 1.4.2. Obowiązki ubezpieczającego względem ubezpieczyciela... 18 Rozdział II Umowy odnoszące się do osób trzecich... 20 2.1. Ogólna charakterystyka umów odnoszących się do osób trzecich... 20 2.1.1. Umowa o świadczenie przez osobę trzecią (art. 391 k.c.)... 21 2.1.2. Umowa o zwolnienie dłużnika przez osobę trzecią z obowiązku świadczenia (art. 392 k.c.)... 23 2.2. Umowa o świadczenie na rzecz osoby trzeciej (art. 393 k.c.)... 25 2.2.1. Ogólna charakterystyka instytucji umowy o świadczenie na rzecz osoby trzeciej... 25 2.2.2. Regulacja umowy na rzecz osoby trzeciej w kodeksie cywilnym... 27 Rozdział III Umowa ubezpieczenia na rzecz osoby trzeciej... 31 3.1. Pojęcie ubezpieczenia na rzecz osoby trzeciej... 31 3.2. Przesłanki prawne zawarcia umowy ubezpieczenia na rzecz osoby trzeciej sensu stricto... 33 3.3. Umowa ubezpieczenia na rzecz osoby trzeciej sensu stricto w świetle przepisów kodeksu cywilnego... 34 3.4. Prawa i obowiązki podmiotów stosunku ubezpieczenia na rzecz osoby trzeciej sensu stricto... 39 3.4.1. Obowiązki ubezpieczającego względem ubezpieczyciela... 39

6 Spis treści 3.4.2. Obowiązki ubezpieczyciela względem uposażonego... 39 3.4.3. Obowiązki ubezpieczyciela względem ubezpieczającego... 40 3.5. Kwestia znaczenia pojęcia osoba trzecia w świetle przepisów o umowie ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej... 41 Rozdział IV Umowa ubezpieczenia na cudzy rachunek... 44 4.1. Pojęcie ubezpieczenia na cudzy rachunek... 44 4.2. Przesłanki prawne zawarcia umowy ubezpieczenia na cudzy rachunek... 45 4.3. Zarys historyczny konstrukcji umowy ubezpieczenia na cudzy rachunek... 47 4.4. Umowa ubezpieczenia na cudzy rachunek w świetle przepisów kodeksu cywilnego... 51 4.4.1. Umowa ubezpieczenia na cudzy rachunek w świetle przepisów ogólnych o umowie ubezpieczenia... 51 4.4.2. Umowa ubezpieczenia na cudzy rachunek w świetle przepisów o ubezpieczeniach majątkowych... 52 4.4.3. Umowa ubezpieczenia na cudzy rachunek w świetle przepisów o ubezpieczeniach osobowych... 53 4.5. Prawa i obowiązki podmiotów stosunku ubezpieczenia na cudzy rachunek... 55 4.5.1. Obowiązki ubezpieczonego względem ubezpieczyciela... 55 4.5.1.1. Obowiązki ubezpieczonego względem ubezpieczyciela zarówno w ubezpieczeniach majątkowych, jak i osobowych na cudzy rachunek... 55 4.5.1.2. Obowiązki ubezpieczonego względem ubezpieczyciela w ubezpieczeniach majątkowych na cudzy rachunek... 56 4.5.2. Obowiązki ubezpieczającego względem ubezpieczyciela... 58 4.5.3. Obowiązki ubezpieczyciela względem ubezpieczającego... 59 4.5.4. Obowiązki ubezpieczyciela względem ubezpieczonego... 61 4.5.5. Obowiązki ubezpieczającego względem ubezpieczonego... 62 4.6. Jednoczesne ubezpieczenie na własny i cudzy rachunek... 63 4.7. Przejście interesu ubezpieczeniowego na inną osobę przy ubezpieczeniu majątkowym na cudzy rachunek... 64 4.8. Umowa ubezpieczenia na cudzy rachunek zawarta na rzecz nieoznaczonych podmiotów... 65 4.9. Zastosowanie w praktyce konstrukcji umowy ubezpieczenia na cudzy rachunek... 66 4.9.1. Konstrukcja ubezpieczenia na cudzy rachunek w przypadku obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej adwokatów... 67 4.9.1.1. Obowiązki ubezpieczonego wynikające z umowy generalnej... 68 4.9.1.2. Obowiązki ubezpieczyciela wynikające z umowy generalnej... 70 4.9.1.3. Dalsze postanowienia umowy generalnej... 72 4.9.2. Konstrukcja umowy ubezpieczenia na cudzy rachunek w ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej członków zarządu i rad nadzorczych spółek kapitałowych... 73 Rozdział V Umowa ubezpieczenia na rzecz osoby trzeciej sensu stricto a umowa ubezpieczenia na cudzy rachunek... 77 5.1. Różnice pomiędzy umową ubezpieczenia na rzecz osoby trzeciej sensu stricto a umową ubezpieczenia na cudzy rachunek... 77

Spis treści 5.2. Podmioty stosunku ubezpieczenia na rzecz osoby trzeciej sensu stricto oraz stosunku ubezpieczenia na cudzy rachunek... 80 5.3. Umowa ubezpieczenia na rzecz osoby trzeciej sensu stricto oraz umowa ubezpieczenia na cudzy rachunek jednocześnie... 80 Rozdział VI Problemy praktyczne związane z umową ubezpieczenia na rzecz osoby trzeciej... 84 6.1. Umowa ubezpieczenia na cudzy rachunek w ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych... 84 6.2. Postulaty doktryny dotyczące przepisów k.c. odnoszących się do umowy ubezpieczenia... 86 6.3. Ubezpieczenia bancassurance... 88 6.4. Postulaty dotyczące ubezpieczeń bancassurance... 90 6.5. Umowy krzyżowe... 93 Kodeks cywilny. Umowa ubezpieczenia... 95 Kodeks morski. Umowa ubezpieczenia... 106 Bibliografia... 121 Akty prawne... 123 7

WStęp W niniejszej książce chciałabym przedstawić umowę ubezpieczenia na rzecz osoby trzeciej sensu stricto oraz umowę ubezpieczenia na cudzy rachunek. W związku z niedawno dokonaną nowelizacją przepisów kodeksu cywilnego, dotyczącą umowy ubezpieczenia w problematyce tej nastąpiły ogromne zmiany w porównaniu z poprzednio obowiązującymi przepisami. Umowy te często wykorzystywane są w obrocie gospodarczym. Wystarczy wspomnieć, iż pojawiają się w postaci ubezpieczeń bancassurance,, przy ubezpieczeniach grupowych następstw nieszczęśliwych wypadków w szczególności w przypadku ubezpieczenia pracowników oraz uczniów, przy ubezpieczeniu przedmiotu leasingu, wykorzystywane są również w przypadku spedycji oraz w przypadku ubezpieczeń D&O. Z tego powodu są one ważną częścią naszego obrotu gospodarczego i wymagają szerszego wyjaśnienia. W pierwszej części książki opisuję konstrukcję umowy ubezpieczenia, co pozwoli lepiej zrozumieć problematykę niniejszej pracy. Dalej wyjaśniam konstrukcję umów odnoszących się do osób trzecich, jest to bowiem konieczne dla zrozumienia, na czym polega umowa ubezpieczenia na rzecz osoby trzeciej. Następnie opiszę umowę ubezpieczenia na rzecz osoby trzeciej sensu stricto oraz umowę ubezpieczenia na cudzy rachunek. Konieczne wydaje się również porównanie tych dwóch konstrukcji prawnych. Tematyka ta nie została dokładnie opisana przez doktrynę. Stanęło więc przede mną wielkie wyzwanie. Przepisy prawne dotyczące umowy ubezpieczenia uległy tak znacznym zmianom, że trudno byłoby je wszystkie przedstawić w jednym opracowaniu. Z tego powodu zdecydowałam się szczegółowo wyjaśnić problematykę umowy ubezpieczenia na rzecz osoby trzeciej w jej obu postaciach, tzn. umowy ubezpieczenia na rzecz osoby trzeciej sensu stricto oraz umowy ubezpieczenia na cudzy rachunek.

10 Wstęp Temat ten wydaje się interesujący, jako że w tych stosunkach prawnych poza stronami umowy ubezpieczenia pojawiają się dodatkowe podmioty: w przypadku umowy ubezpieczenia na rzecz osoby trzeciej sensu stricto spotykamy się z pojęciem uposażonego, natomiast w przypadku umowy na cudzy rachunek pojawia się ubezpieczony. Przedstawienie tych konstrukcji prawnych umowy ubezpieczenia nie jest łatwe, toteż mam nadzieję, iż uda mi się wytłumaczyć, na czym one polegają, czym różnią się od zwykłej umowy ubezpieczenia, jakie mają cechy charakterystyczne, w jakich sytuacjach można i warto je zastosować oraz na czym polegają prawa i obowiązki podmiotów tych stosunków zobowiązaniowych. Chciałabym również zwrócić uwagę na problemy prawne związane z konstrukcją umowy ubezpieczenia na rzecz osoby trzeciej w obu jej postaciach, które pojawiły się w związku z nowelizacją kodeksu cywilnego w tym zakresie. Warto bowiem zdać sobie sprawę, jakie niedoskonałości nadal znajdują się w przepisach o umowie ubezpieczenia. Szczególną uwagę pragnę poświęcić wykorzystaniu konstrukcji umowy ubezpieczenia na cudzy rachunek w praktyce z uwzględnieniem ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zawodowej adwokatów oraz ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej członków władz spółek kapitałowych (D&O). Żywię nadzieję, że uda mi się zrealizować wszelkie cele, jakie założyłam sobie, decydując się wgłębić w powyższą tematykę oraz że uda mi się przybliżyć wszystkim problematykę związaną z umową ubezpieczenia na rzecz osoby trzeciej do tej pory jakby pomijaną we wszelkich opracowaniach i stawianą na uboczu. W tym miejscu pragnę podziękować wszystkim, którzy przyczynili się do powstania niniejszej publikacji, a szczególne podziękowania kieruję w stronę dr. Marcina Orlickiego, który był pierwszym recenzentem pracy.

Niedostępne w wersji demonstracyjnej. Zapraszamy do zakupu pełnej wersji książki.