Pozycja DGB (=Niemieckie Zrzeszenie Związków Zawodowych) Wiążące zasady, obowiązujące wszystkich! 10-cio punktowy dokument DGB (Niemieckiego Zrzeszenia Związków Zawodowych) do Corporate Social Responsibility (CSR) DGB Zarząd Związku Obszar Polityka strukturalna i regionalna kwiecień 2009 DGB Bundesvorstand Bereich Struktur- und Regionalpolitik April 2009 10cio-punktowy-dokument DGB do CSR 10-Punkte-Papier des 1 DGB zu CSR 11
Stopka redakcyjna Wydane przez DGB (Niemieckie Zrzeszenie Związków Zawodowych) Zarząd Związku Obszar Polityka strukturalna i regionalna Henriette-Herz-Platz 2 10178 Berlin odpowiedzialny: VB 05, Claus Matecki Redakcja: Christoph Hahn Pytania proszę kierować do: Telefon: 0 30 24 06 02 44 E-Mail: Sandra.Stark@dgb.de Stan na: Kwiecień 2009 Impressum Herausgegeben vom DGB Bundesvorstand Bereich Strukturund Regionalpolitik Henriette-Herz- Platz 2 10178 Berlin verantwortlich: VB 05, Claus Matecki Redakti on: Christop h Hahn Fragen bitte an: Telefon: 0 30 24 06 02 44 E-Mail: Sandra.Stark@dgb.de Stand: April 2009 10cio-punktowy-dokument DGB do CSR 2
Treść Preambuła... Seite 04 10 wymogów związkowych względem CSR... Seite 05 Słowo końcowe... Seite 09 10cio-punktowy-dokument DGB do CSR 3
Preambuła: W demokratycznie utworzonym społeczeństwie przedsiębiorcy muszą umieć sprostać odpowiedzialności społecznej. Dla DGB (Niemieckie Zrzeszenie Związków Zawodowych) i ich członkowskich związków zawodowych odpowiedzialność społeczna przedsiębiorstw (CSR) oznacza, że przedsiębiorstwa zobowiązują się wiążąco do tego, aby poprawiać warunki pracy i życia, aby dbać o środowisko naturalne i chronić konsumentów. Przedsiębiorstwa nie mają oddzielnej definicji suwerenności odnośnie formy ich społecznego działania. Tak traktuje artykuł 14 ustęp 2 ustawy zasadniczej: Własność zobowiązuje. Jej wykorzystanie powinno służyć dobru ogólnemu. W duchu niemieckiej ustawy zasadniczej DGB (Niemieckie Zrzeszenie Związków Zawodowych) i jego związkowi członkowie domagają się lepszych uregulowań i zorientowanego na dobro ogólne działania przedsiębiorcy. Dlatego też, wzywamy przedsiębiorstwa do tego, aby zintegrować demokratycznie wybrane reprezentacje pracowników w opracowywaniu strategii CSR (Społeczna odpowiedzialność biznesu (przedsiębiorstw)). Rady zakładowe i reprezentacje pracownicze w radach nadzorczych z kolei są wzywane do tego, aby współtworzyć uregulowania CSR. Pojawia się tu szansa, aby zbliżyć się do klasycznego tematu związkowego jak dobra praca i własne zaangażowanie zatrudnionych. Niemieckie Związki Zawodowe oczekują od przedsiębiorstw zarówno za granicą, jak również w kraju, przejrzystości i składania sprawozdań o społecznych i ekonomicznych skutkach ich postępowania. Dobrowolne porozumienia mogą uzupełniać zawsze prawne uregulowania, nie mogą ich natomiast nigdy zastąpić. Obowiązujące konwencje nie mogą być niejasne i pozbawione sensu. Z tego względu, debata odnośnie CSR, sensowną będzie tylko wtedy, jeśli współdecydujący i partycypujący pracownicy i związki zawodowe przedstawią istotne elementy strukturalne. Możliwe wytyczne CSR muszą stać się przedmiotem dyskusji dialogu społecznego pomiędzy przedsiębiorstwem a właściwym związkiem zawodowym. DGB (Niemieckie Zrzeszenie Związków Zawodowych) sporządza 10cio punktowy katalog wymogów i zaleceń w stosunku do przedsiębiorstwa i polityki. 10cio-punktowy-dokument DGB do CSR 4
10 wymogów związkowych w stosunku do CSR 1. Przedsiębiorstwa akceptują CSR (Społeczna odpowiedzialność biznesu (przedsiębiorstw)) tylko tak długo, jak CSR będzie opierał się na zasadzie dobrowolności. Dlatego sam CSR nie może zagwarantować koniecznego poziomu do ochrony praw pracowniczych i związków zawodowych. Niemieckie Związki Zawodowe opowiadają się za mocnymi i opartymi na prawie uregulowaniami odnośnie ochrony w miejscu pracy, za negocjacją zbiorową, oraz za współdecydowaniem dotyczącym zabezpieczeń praw pracowniczych i dobrych warunków pracy. CSR może poprzez prawne uregulowania uzupełniać kwestie ochrony pracowników, to zakłada jednak udowodnienie zgodności z prawem jako wymóg minimalny. Dobrowolne założenia CSR mogą wprawdzie uzupełnić krajowe, europejskie i międzynarodowe przepisy prawa i porozumienia płacowe, jednakże w przyszłości nie mogą one zostać zastąpione. Poza tym dalszy rozwój i rozbudowa prawnych i zgodnych z umową zbiorową standardów nie może zostać utrudniona. W zakładowym współdecydowaniu związki zawodowe odpowiadają za wyznaczanie celów, mają możliwość wywierania wpływu na wiążące standardy, po to, aby ponad instytucjonalizacją zasad i postępowania, osiągnąć mocniejszą siłę przeforsowania (choćby przez stworzenie Ogólnoświatowych Rad Zakładowych, Ogólnoświatowych Komisji Koncernów, globalnych forów pracowniczych itd.). Niemiecki model współdecydowania włącza decydentów zakładowych i związkowych już teraz bez CSR w formę strategii przedsiębiorstwa. Wiarygodność krajowej, względnie międzynarodowej strategii CSR ma podstawowy związek z wewnątrzzakładową formą partnerstwa społecznego. Związki Zawodowe DGB stwierdzają: Tylko tam, gdzie można napotkać przyjazne dla pracowników struktury pracownicze i mające związek ze współdecydowaniem, można mówić na zewnątrz o wiarygodnej strategii CSR. 2. Reprezentacje pracownicze w radach nadzorczych i zakładowych zostaną skonfrontowane z zamierzeniem CSR (Społeczna odpowiedzialność biznesu (przedsiębiorstw)). Ze strony praktycznej koncepcji CSR uwidaczniają się ryzyka i szanse. Ryzyko polega w szczególności na tym, że ze strony pracodawcy mogłyby zostać wykorzystane dobrowolne zobowiązania jako argument przeciw konieczności dążenia do porozumień zakładowych lub uregulowań prawnych. Istnieje poza tym ewentualność, że reprezentanci pracowników będą włączeni do treściowo niewymagającej koncepcji CSR tylko w celach PR, nie mając na nią wpływu. Rady zakładowe i przedstawiciele pracowników w radzie nadzorczej mogą natomiast zwrócić uwagę na powstają cą różnicę pomię dzy publicznie przedstawianymi przez przedsię biorstwo wymogami odnośnie odpowiedzialności społecznej i ekologicznej, a ich praktyczną realizacją i przyczynić się do zmian. Włączenie reprezentantów pracowników do koncepcji CSR może otworzyć szansę, żeby decydenci mogli działać ponad instytucjonalnymi granicami. To wymaga jednak znaczącego wpływu reprezentacji pracowników na strategię CSR. Ogólnie rzecz biorąc, wiele przemawia za tym, aby obchodzić się w sposób krytyczny z CSR.
3. Na płaszczyźnie międzynarodowej brakuje do dziś wiążącego narzędzia do regulacji działalności przedsiębiorstw na rynkach światowych. Brakuje politycznego i społecznego osadzenia globalizacji gospodarczej. Niemieckie Związki Zawodowe opowiadają się za międzynarodowym uregulowaniem w celu przeforsowania minimalnych standardów społecznych i ekologicznych (w trakcie procesu globalizacji). Roczne sprawozdanie IGB (Internationaler Gewerkschaftsbund Międzynarodowa Konfederacja Związków Zawodowych) o ogólnoświatowym naruszaniu praw związkowych jest widokiem przerażającym. Przerażającym z tego powodu, ponieważ coraz więcej ludzi zostaje zamordowanych z powodu ich działalności związkowej. Za pomocą norm ILO (Światowa Organizacja Pracy) a w szczególności wraz z oświadczeniem Międzynarodowej Organizacji Pracowniczej z roku 1998 o Podstawowych prawach przy pracy, powstały ramy, które są wiążące, zgodnie z prawem międzynarodowym. Normy pracownicze są stałą częścią składową praw człowieka i zobowiązują również te członkowskie kraje ILO (Światowa Organizacja Pracy) do ich respektowania, które nie ratyfikowały odpowiednich norm IAO (Międzynarodowa Organizacja Pracownicza). Na tej podstawie DGB (Niemieckie Zrzeszenie Związków Zawodowych) i członkowskie związki zawodowe opowiadają się za wiążącymi uregulowaniami operacjonalizacyjnymi pomiędzy państwami w celu przeforsowania głównych norm pracowniczych, np. poprzez wydajniejszy i bardziej efektywny system sankcji przy ILO (Światowa Organizacja Pracy), względnie przy Światowej Organizacji Handlu (WTO) lub poprzez współpracę z WTO/ILO. Główne normy Światowej Organizacji Pracy (ILO) muszą zostać zintegrowane z przedmiotem umowy Światowej Organizacji Handlu (WTO). W celu nadzoru norm ILO w umowie WTO muszą zostać wzmocnione i rozbudowane istnieją ce już mechanizmy kontroli ILO, tak jak to już był o wymagane w deklaracji ILO odnoś nie sprawiedliwoś ci społ ecznej w zglobalizowanym ś wiecie z roku 2008. Wspólnota państw i ich rządy ponoszą główną odpowiedzialność za docelowe wprowadzenie i realizację wiążących międzypaństwowych i usankcjonowanych uregulowań w wymiarze społecznym globalizacji. Dodatkowo do głównych norm pracowniczych i pozostałych umów ILO (Światowa Organizacja Pracy), które oznaczają jedynie standardy minimalne, dobrowolne zobowiązania z przedsiębiorstwem mogą oznaczać dodatkowy efekt, tzn. Core Labour Standards (CLS) plus Corporate Social Responsibility (CSR). Tak długo, jak długo brakuje międzynarodowych uregulowań i należących do tego mechanizmów kontroli, związki zawodowe są w dalszym ciągu gotowe iść konsensualną drogą dialogu w czasie debaty CSR, oraz są gotowe wspierać w swojej pragmatycznej drodze te przedsiębiorstwa, które chcą zagwarantować choć minimum standardów socjalnych i ekologicznych. Międzynarodowe umowy ramowe mogą być funkcjonalnym przyczynkiem do złożenia zapewnienia minimalnych standardów warunków pracy we wszystkich lokalizacjach przedsiębiorstw. Jednakże obowiązuje tu również: dobrowolne porozumienia mogą tylko uzupełniać państwowe uregulowania, nigdy jednakże nie mogą ich zastąpić. 10cio-punktowy-dokument DGB do CSR 6
4. Związki Zawodowe DGB (Niemieckie Zrzeszenie Związków Zawodowych) nawołują przedsiębiorstwa przy ich ogólnoświatowym zaangażowaniu do przestrzegania istotnych umów ILO (Światowa Organizacja Pracy) i ustaleń zgodnych z prawem, jak również nakładów na środowisko w poszczególnych krajach, zarówno we własnych lokalizacjach, jak również wzdłuż łańcucha dostaw. Agenda do spraw godnej pracy jest nie tylko zadaniem skierowanym do państw, ale również i przedsiębiorstwa mogą się tu wykazać dobrymi przykładami w związku ze swoimi łańcuchami dostawców. Ponadto Niemieckie Związki Zawodowe wzywają przedsiębiorstwa działające międzynarodowo do uznania i wdrożenia w życie myśli przewodniej OECD (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (Organization for Economic Co-operation and Development )). Myś li przewodnie OECD są z punktu widzenia DGB(Niemieckie Zrzeszenie Związków Zawodowych) mimo istnieją cych sł aboś ci obecnie najbardziej wyczerpują cym (rozległ ym) instrumentem do przeforsowania mię dzynarodowo obowią zują cych standardów dotyczą cych kwestii socjalnych, pracowniczych i zwią zanych ze ś rodowiskiem. 5. DGB (Niemieckie Zrzeszenie Związków Zawodowych) nawołuje rząd do podjęcia niezbędnych kroków w celu umożliwienia rozwoju myśli przewodnich OECD (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju), wykorzystania ich pełnego potencjału w celu ogólnoświatowego wyegzekwowania odpowiedzialności społecznej i ekologicznej przedsiębiorstw. Pierwszymi krokami był oby - utworzenie wewnątrzministerialnej krajowej komórki ds. kontaktów - zwiększenie przejrzystości i wydajności niemieckiej komórki ds. kontaktów - myśli przewodnie OECD muszą służyć za podstawę wszystkim działaniom rządu względem CSR (Społeczna odpowiedzialność biznesu (przedsiębiorstw) (CSR Corporate Social Responsibility)) jako standardy minimalne. 6. Niemieckie Związki Zawodowe domagają się ostrzejszych zasad odpowiedzialności za krajowe, ale i również międzynarodowe wykroczenia przedsiębiorstw. Przedsiębiorstwa muszą odpowiadać za skutki swojej działalności socjalnej, ekologicznej i humanitarnej w większym zakresie. Poszkodowane kraje i strony muszą mieć możliwość występowania na drogę prawną. 7. Zobowiązania CSR (Społeczna odpowiedzialność biznesu (przedsiębiorstw) (CSR Corporate Social Responsibility)) nie mogą być tylko zabiegiem kosmetycznym przedsiębiorstw. Korzyść z konkurencji powinna wyjść na dobre tylko tym przedsiębiorstwom, które działają świadomie i są odpowiedzialne względem kwestii socjalno-ekologicznych. Przestrzeganie tych zobowiązań musi dlatego podlegać kontroli zewnętrznej, która włączy wszystkich ważnych wspólników (partnerów). DGB (Niemieckie Zrzeszenie Związków Zawodowych) i jego członkowskie związki zawodowe nawołują do polityki, która wprowadzi obowiązek odpowiedzialności i publikacji odnośnie środowiska, praw człowieka i kwestii socjalnych. Dobrowolny złożenie sprawozdania przez przedsiębiorstwo nie wystarczy. Nieodzownymi kryteriami dla CSR (Społeczna odpowiedzialność biznesu (przedsiębiorstw)) są przejrzystość, możliwość kontroli (sprawdzenia), porównywalność i uczestnictwo. W ramach sprawozdania CSR należy zreferować konkretne warunki pracy i zatrudnienia w całym 10cio-punktowy-dokument DGB do CSR 7
przedsiębiorstwie, uczestnictwo pracowników, współpracę z ich reprezentacją, poparcie dla grup osób dyskryminowanych, oraz godzenie życia rodzinnego i zawodowego. Sprawozdanie odnosi się również do tematu wartości i odpowiedzialności społecznej, obejmuje ponadto kwestie związane z wyrównaniem szans, takie same perspektywy zawodowe i możliwości awansu w przedsiębiorstwie. 8. Niemieckie Związki Zawodowe domagają się ścisłego powiązania przydziału zleceń publicznych z przestrzeganiem norm ILO (Światowa Organizacja Pracy) i wypłat zawartych w porozumieniu płacowym. Dobrowolne udostępnienie własnych danych przedsiębiorstwa nie wystarczy przy społecznej i sprawiedliwej ocenie do przydziału zamówień publicznych. Związki zawodowe domagają się od dawna połączenia przydziału zamówień publicznych z kryterium układów zbiorowych. Należy zaprzestać dumpingu płac przy zamówieniach publicznych. 9. Niemieckie Związki Zawodowe domagają się uwzględnienia zobowiązań przedsiębiorstw w międzynarodowej umowie gospodarczej odnośnie kwestii socjalnych i ekologicznych. 10. W zakresie norm gospodarki prywatnej (DIN/ISO) domaga się prawnej zgodności DGB (Niemieckie Zrzeszenie Związków Zawodowych) względem obowiązującego prawa i przestrzegania już istniejących uregulowań (np. ILO) jako wymogu minimalnego. Dobrowolne standardy ISO-CSR nie są ostatecznym celem. W celu zapewnienia społecznej i ekologicznej odpowiedzialności przedsiębiorstwa ISO 26000 wymaga jednoznacznych celów i kryteriów, kontroli przestrzegania tych celów i kryteriów (Monitoring), jak również w przypadku nieprzestrzegania wymogów szansy na usunięcie braków. Jeśli jednak te braki nie zostałyby ostatecznie usunięte, należy poinformować o tym opinię publiczną i właściwe instytucje (urzędy). 10cio-punktowy-dokument DGB do CSR 8
Słowo końcowe Debata CSR (Społeczna odpowiedzialność biznesu (przedsiębiorstw)) jest reakcją na ogólnoświatową krytykę odnośnie nieodpowiedzialnej polityki przedsiębiorstw względem kwestii społecznych i ekologicznych. Istotą sprawy są z punktu widzenia związków, są do dziś brakujące międzypaństwowe uregulowania do przeforsowania społecznego wymiaru globalizacji. Obecny kryzys finansowogospodarczy, jak również zmiana klimatu pokazują wyraźnie: Potrzebujemy ram porządkujących, które wyznaczą tak samo cele społeczne, ekologiczne i gospodarcze. Ochrona pracowników, konsumentów i środowiska przed nadużyciami przedsiębiorstw musi się rozszerzać. CSR nie może być wykorzystywana przez przedsiębiorstwa do tego, aby swoją odpowiedzialność na nowo definiować albo na nowo interpretować. Ochrona i wsparcie pracowników nie mogą docelowo bazować na założeniach managementu (zarządu korporacji). Dlatego CSR nie może nigdy zmienić ustawowych uregulowań. W kraju, jak i poza nim obowiązuje: tylko zaangażowanie przedsiębiorstw, które wykracza poza istniejące i przyjęte standardy, zasługuje na uznanie Związków Zawodowych DGB. Pozostaje przy tym: przedsiębiorstwa nie są politycznie uprawnione do samodzielnego zdefiniowania swojej odpowiedzialności względem spółki. 10 DGBposition 10cio-punktowy-dokument DGB do CSR 9