Efektywne i skuteczne instrumenty wsparcia osób zakładających własną firmę doświadczenia z lat 2004-2006 oraz rekomendacje dla okresu 2007-2013

Efektywne i skuteczne instrumenty wsparcia osób zakładających własną firmę doświadczenia z lat 2004-2006 oraz rekomendacje dla okresu 2007-2013 Raport Warszawa, listopad 2009 r. RAPORT_druk.indd 1 09-12-19 11:02

Autorzy: Damian Dec, Karolina Dobrowolska, Iwona Pilchowska, Krzysztof Reński, Marta Sikorska, Ida Szczepocka. Wydanie I Wydawca: Fundacja Instytut Przedsiębiorczości i Rozwoju Regionalnego Al. Jerozolimskie 91, lok. 400, 02-001 Warszawa www.ue.edu.pl Nakład 500 egzemplarzy ISBN: 978-83-928297-0-6 Copyright by Fundacja Instytut Przedsiębiorczości i Rozwoju Regionalnego Warszawa, listopad 2009 RAPORT_druk.indd 2 09-12-19 11:02

Efektywne i skuteczne instrumenty wsparcia osób zakładających własną firmę Raport Spis treści Wykaz skrótów... 4 1. Metodologia badania... 6 1.1. Przedmiot i cel badania...6 1.2. Zakres czasowy i geograficzny oraz populacje objęte badaniem...7 1.3. Pytania badawcze...7 1.4. Metody i techniki badawcze...9 2. Wyniki badania...12 2.1. Charakterystyka respondentów i ich firm...12 2.2. Formy wsparcia w ramach Działania 2.5 ZPORR...20 2.3. Ocena wsparcia uzyskanego w ramach Działania 2.5 ZPORR...26 2.4. Przetrwanie i rozwój firm...34 2.4.1. Wskaźniki przeżycia...35 2.4.2. Tempo rozwoju...41 2.4.3. Plany rozwojowe...42 2.5. Ocena realizacji Działania 2.5 ZPORR perspektywa IW...45 2.6. Ocena realizacji Działania 2.5 ZPORR perspektywa Beneficjentów...48 3. Studia przypadków...51 3.1. Mahmann...51 3.2. Szkoła Językowa BE SUCCESSFUL...54 3.3. Fotto...58 3.4. Biuro Projektowe Nela Karpińska...61 3.5. Topgreen...66 3.6. TEL-KOM...70 4. Podsumowanie - wnioski i rekomendacje...75 5. Załączniki...81 5.1. Instytucje Wdrażające biorące udział w badaniu IDI...81 5.2. Beneficjenci i projekty biorące udział w badaniu ITI...81 3 RAPORT_druk.indd 3 09-12-19 11:02

Raport Efektywne i skuteczne instrumenty wsparcia osób zakładających własną firmę Wykaz skrótów ARR S.A. B+R BO CATI CAWI Działanie FRL GARR S.A. GUS IDI IOB IP ITI IW IZ JST KOP KSU LFR Ministerstwo / MRR MJWPU MŚP PK PKB PO KL PUP RPO RPO WL UOTT UW WUP ZARR S.A. ZPORR ZSRG-SCP ZUS Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. Działalność badawczo-rozwojowa Beneficjenci Ostateczni Wywiad telefoniczny wspomagany komputerowo Ankieta internetowa Działanie 2.5 ZPORR Fundacja Rozwoju Lubelszczyzny Górnośląska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. Główny Urząd Statystyczny Indywidualny wywiad pogłębiony Instytucje otoczenia biznesu Instytucja Pośrednicząca Telefoniczny wywiad indywidualny Instytucja Wdrażająca Instytucja Zarządzająca Jednostki samorządu terytorialnego Komisja Oceny Projektów Krajowy System Usług dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw Lubelska Fundacja Rozwoju Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych Małe i średnie przedsiębiorstwa Punkt Konsultacyjny Produkt Krajowy Brutto Program Operacyjny Kapitał Ludzki Powiatowy Urząd Pracy Regionalny Program Operacyjny Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego Uniwersytecki Ośrodek Transferu Technologii Uniwersytetu Warszawskiego Wojewódzki Urząd Pracy Zachodniopomorska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego Zachodniopomorskie Stowarzyszenie Rozwoju Gospodarczego Szczecińskie Centrum Przedsiębiorczości Zakład Ubezpieczeń Społecznych 4 RAPORT_druk.indd 4 09-12-19 11:02

Efektywne i skuteczne instrumenty wsparcia osób zakładających własną firmę Raport WSTĘP Szanowni Państwo, Oddajemy do Państwa rąk raport stanowiący podsumowanie badania, które przeprowadziliśmy w okresie wrzesień-listopad 2009. Celem badania była identyfikacja skutecznych i efektywnych instrumentów wsparcia skierowanych do osób rozpoczynających działalność gospodarczą. Badaniu poddaliśmy 434 uczestników projektów finansowanych w ramach Działania 2.5 ZPORR zarówno tych, którzy kontynuują działalność jak i tych, którzy zamknęli swoje firmy. Do zapoznania się z raportem zachęcamy przede wszystkim Wnioskodawców Działania 6.2 Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Wyniki badania pozwolą bowiem lepiej opracować założenia do projektów składanych w tym Działaniu, tak aby oferowane osobom zakładającym działalność gospodarczą wsparcie było skuteczne, efektywne i trwałe. Mamy nadzieję, że rekomendacje z badania będą przydatne również Instytucjom Pośredniczącym dla Działania 6.2 PO KL na etapie definiowania typów wspieranych projektów, kryteriów dostępu oraz kryteriów strategicznych w kolejnych Planach Działań dla Priorytetu VI PO KL. W tym miejscu, chcielibyśmy również podziękować firmie PB Online Sp. z o.o., która udostępniła nam narzędzie do prowadzenia ankiet metodą CAWI (ankieta internetowa). System okazał się skutecznym i efektywnym narzędziem do pozyskania danych na potrzeby badania, co pozwoliło zakończyć prace zgodnie z harmonogramem. Życzymy miłej lektury Członkowie Zespołu Badawczego 5 RAPORT_druk.indd 5 09-12-19 11:02

Raport Efektywne i skuteczne instrumenty wsparcia osób zakładających własną firmę 1. Metodologia badania 1.1 Przedmiot i cel badania Celem głównym niniejszego badania była ocena skuteczności i efektywności instrumentów wsparcia oferowanych w ramach Działania 2.5 ZPORR. Osiągnięcie celu głównego i wdrożenie rekomendacji wynikających z badania pozwoli zwiększyć skuteczność i efektywność wykorzystania funduszy europejskich przeznaczonych na tworzenie i rozwój przedsiębiorczości, przyznanych Polsce na lata 2007 2013. Cel główny został osiągnięty poprzez realizację poniższych celów szczegółowych: 1. Określenie struktury firm powstałych dzięki realizacji projektów w ramach Działania 2.5 ZPORR. 2. Ocena skuteczności wsparcia Beneficjentów Ostatecznych (BO) w ramach Działania 2.5 ZPORR. 2.1. Ocena skuteczności wsparcia BO w podziale na poszczególne instrumenty wsparcia: szkolenia, doradztwo, wsparcie pomostowe, jednorazowa dotacja inwestycyjna. 2.2. Ocena wpływu firm powstałych w ramach Działania 2.5 ZPORR na ograniczenie bezrobocia w regionie. 3. Ocena efektywności wsparcia BO w ramach Działania 2.5 ZPORR. 4. Ocena trwałości efektów wsparcia BO w ramach Działania 2.5 ZPORR. 4.1. Ocena przeżywalności firm powstałych w ramach Działania 2.5 ZPORR. 4.2. Identyfikacja czynników sukcesu firm będących BO Działania 2.5 ZPORR, które kontynuują działalność. 4.3. Diagnoza obecnej sytuacji i perspektyw rozwoju firm powstałych w ramach Działania 2.5 ZPORR. 4.4. Opracowanie rekomendacji skierowanych do Instytucji Pośredniczących i Zarządzającej Działaniem 6.2 PO KL oraz potencjalnych Beneficjentów tego Działania (instytucji otoczenia biznesu - IOB). Przedmiotem badania było Działanie 2.5 Promocja przedsiębiorczości, realizowane w ramach Priorytetu II ZPORR Wzmocnienie rozwoju zasobów ludzkich w regionach. Działanie miało na celu aktywne wspieranie zatrudnienia, poprzez stymulowanie powstawania nowych mikroprzedsiębiorstw oraz zapewnienie nowo zarejestrowanym mikroprzedsiębiorcom pomocy w wykorzystaniu dostępnych instrumentów wsparcia. Beneficjenci, którymi mogły być ośrodki KSU, instytucje rynku pracy, szkoły wyższe, organizacje pozarządowe, agencje rozwoju regionalnego i lokalnego, jednostki naukowe oraz ośrodki poradnictwa zawodowego i psychologicznego, realizowali projekty skierowane do osób fizycznych zamierzających rozpocząć działalność gospodarczą. Pomoc była kontynuowana po założeniu firmy przez Beneficjentów Ostatecznych w formie szkoleń, doradztwa oraz wsparcia pomostowego. Priorytetowo traktowane były wg Uzupełnienia ZPORR osoby: odchodzące z rolnictwa, zagrożone utratą zatrudnienia, młodzież do 25 roku życia. Projekty obejmowały następujące formy wsparcia: Usługi doradcze i szkoleniowe wspierające założenie i prowadzenie działalności gospodarczej. Rozpowszechnianie dobrych praktyk i metod rozwoju. Pomoc finansowa przysługująca po zarejestrowaniu się mikroprzedsiębiorcy, w formie: wsparcia pomostowego, jednorazowej dotacji inwestycyjnej na rozwój działalności. 6 RAPORT_druk.indd 6 09-12-19 11:02

Efektywne i skuteczne instrumenty wsparcia osób zakładających własną firmę Raport 1.2 Zakres czasowy i geograficzny oraz populacje objęte badaniem Badaniem objęci zostali respondenci z 6 województw. Ze względu na duże zróżnicowanie pod względem poziomu rozwoju oraz problemów, z którymi się borykają, regiony te można uznać za reprezentatywne dla całego kraju. Do badania zostały wybrane zarówno mniej zaawansowane w rozwoju województwa wschodniej części Polski, jak i bardziej rozwinięte województwa z centralnych i zachodnich części kraju. Do udziału w badaniu wybrano 52 projekty z następujących województw: lubelskiego, mazowieckiego, podlaskiego, śląskiego, wielkopolskiego, zachodniopomorskiego. Badaniem objęte zostały projekty realizowane w latach 2005-2007 oraz firmy założone w tym okresie. Powyższe ramy czasowe pozwalają dostarczyć wiedzę na temat długofalowych efektów wsparcia, ich trwałości oraz czynników sukcesu, które wpłynęły na przeżywalność firm. W celu uzyskania danych wywołanych poddano badaniu następujące populacje: 1. Beneficjenci Ostateczni Działania 2.5 ZPORR; 2. Beneficjenci Działania 2.5 ZPORR; 3. Przedstawiciele Instytucji Wdrażających Działanie 2.5 ZPORR. 1.3 Pytania badawcze Odpowiedzi na poniższe pytania badawcze pozwoliły osiągnąć cele szczegółowe badania: 1. Określenie struktury firm powstałych dzięki realizacji projektów w ramach Działania 2.5 ZPORR. Jak przedstawia się struktura firm powstałych dzięki wsparciu z Działania 2.5 ZPORR pod względem: branży, liczby zatrudnionych osób, otrzymanej pomocy (szkolenia, doradztwo, wsparcie inwestycyjne, pomostowe), obszaru działalności (miejski, wiejski), formy organizacyjno-prawnej? Jaki jest profil przedsiębiorcy (płeć, wiek, miejsce zamieszkania, poziom i kierunek wykształcenia, doświadczenie zawodowe), który założył firmę w ramach Działania 2.5 ZPORR? 2. Ocena skuteczności wsparcia Beneficjentów Ostatecznych w ramach Działania 2.5 ZPORR. Ocena skuteczności wsparcia BO w podziale na poszczególne instrumenty wsparcia: szkolenia, doradztwo, wsparcie pomostowe, jednorazowa dotacja inwestycyjna. Na co przeznaczana była dotacja inwestycyjna? Czy zakupiony sprzęt jest nadal wykorzystywany? W jakim stopniu zakupiony sprzęt był niezbędny do rozpoczęcia działalności? Jaka była wysokość dotacji inwestycyjnej? Jak oceniana jest przez BO wielkość wsparcia z dotacji inwestycyjnej? Czy szkolenia/usługi doradcze przyczyniły się do wzrostu wiedzy uczestników? Czy wiedza zdobyta podczas uczestnictwa w projekcie była faktycznie przydatna w działalności firmy? Jak uczestnicy oceniają jakość szkoleń/usług doradczych? Czy są różnice w ocenie między różnymi kategoriami uczestników? 7 RAPORT_druk.indd 7 09-12-19 11:02

Raport Efektywne i skuteczne instrumenty wsparcia osób zakładających własną firmę Jak uczestnicy oceniają poszczególne typy i tematykę szkoleń oraz usług doradczych (doradztwo grupowe, doradztwo indywidualne, coaching, inne)? Które obszary szkoleń i doradztwa okazały się najbardziej przydatne przy prowadzeniu firmy? Czy oferta szkoleniowa i doradcza była w opinii uczestników wystarczająca? Jak BO oceniają wsparcie pomostowe (np. jego wielkość, okres wypłacania środków, warunki przyznawania wsparcia)? Czy BO zdecydowaliby się na podjęcie działalności gospodarczej bez wsparcia z 2.5 ZPORR? Czy w kontekście dotychczasowych doświadczeń Beneficjenci zmieniliby coś w projekcie, aby poprawić wskaźniki? Jakie są przyczyny, dla których uczestnicy szkoleń nie uzyskali wsparcia finansowego na założenie firmy w ramach Działania 2.5 ZPORR? Jaka była jakość biznes planów przedstawianych przez BO? Jak przedstawiała się kwestia adekwatności profilu działalności firmy do zapotrzebowania potencjalnych odbiorców jej usług? Ocena wpływu firm powstałych w ramach Działania 2.5 ZPORR na ograniczenie bezrobocia w regionie. Ile miejsc pracy powstało w wyniku realizacji projektów Działania 2.5 ZPORR? Czy koszt powstania firmy/miejsca pracy jest satysfakcjonujący? Ile miejsc pracy powstało dodatkowo w trakcie kontynuowania działalności firm powstałych w ramach Działania 2.5? 3. Ocena efektywności wsparcia BO w ramach Działania 2.5 ZPORR. Który z elementów wsparcia w ramach Działania 2.5 ZPORR odznaczał się największą efektywnością? 4. Trwałość efektów wsparcia BO w ramach Działania 2.5 ZPORR. Ocena przeżywalności firm powstałych w ramach Działania 2.5 ZPORR. Jaki odsetek firm założonych w ramach wsparcia z Działania 2.5 ZPORR istnieje do chwili obecnej? Jakie czynniki przyczyniły się do podjęcia decyzji o zaprzestaniu działalności? Identyfikacja czynników sukcesu firm będących BO Działania 2.5 ZPORR, które kontynuują działalność. Jakie czynniki miały wpływ na przeżywalność firm powstałych ze środków Działania 2.5 ZPORR? Obecna sytuacja i perspektywy rozwoju firm powstałych w ramach Działania 2.5 ZPORR. Jaka jest struktura branżowa i sektorowa firm powstałych w ramach Działania 2.5 ZPORR? Czy mikroprzedsiębiorcy ubiegali się / będą się ubiegać o środki z funduszy europejskich? Na co? Czy firmy kontynuują współpracę z Beneficjentem? W jakim zakresie? Czy firmy zamierzają kontynuować działalność w ciągu następnych 12 miesięcy? Jakie są plany rozwojowe firmy na najbliższe 12 miesięcy? Czy planują zwiększenie zatrudnienia, wprowadzenie nowych usług lub produktów, otworzenie nowej filii, zakładu itp.? Czy planują nowe inwestycje? 5. Opracowanie rekomendacji skierowanych do Instytucji Pośredniczących i Zarządzającej Działaniem 6.2 PO KL oraz instytucji otoczenia biznesu (IOB), będących potencjalnymi Beneficjentami tego Działania. Jak powinny być skonstruowane efektywnie działające instrumenty wsparcia przedsiębiorczości skierowane do osób rozpoczynających działalność gospodarczą? Jakie elementy instrumentów wsparcia są najskuteczniejsze, najefektywniejsze i osiągają najtrwalsze wyniki? Czy takie instrumenty wsparcia jak proponowane w Działaniach 2.5 ZPORR i 6.2 PO KL powinny być wdrażane na identycznych zasadach w każdym województwie? 8 RAPORT_druk.indd 8 09-12-19 11:02

Efektywne i skuteczne instrumenty wsparcia osób zakładających własną firmę Raport 1.4 Metody i techniki badawcze Przedstawione poniżej metody i techniki badawcze dobrane zostały pod kątem specyfiki badania oraz jak najpełniejszego wykorzystania dostępnych źródeł informacji. Zastosowanie poniższego zestawu metod i technik badawczych pozwoliło uzyskać rozbudowaną bazę danych zastanych i wywołanych, które następnie zostały poddane analizie zarówno jakościowej jak i ilościowej: analiza dokumentów (desk research), CATI/CAWI z Beneficjentami Ostatecznymi Działania 2.5 ZPORR, ITI/IDI z Beneficjentami Działania 2.5 ZPORR, IDI z Instytucjami Wdrażającymi Działanie 2.5 ZPORR, studia przypadków dotyczące najlepszych praktyk mikroprzedsiębiorców, którzy założyli firmy w ramach Działania 2.5 ZPORR. Tabela 1. Przyporządkowanie metod badawczych do podmiotów badania Badana populacja CATI ITI/IDI Case Study Beneficjenci Ostateczni Działania 2.5 ZPOR x x Beneficjenci Działania 2.5 ZPORR Przedstawiciele Instytucji Wdrażających ZPORR x x Analiza dokumentów Analizie poddane zostały następujące dokumenty: Program ZPORR, Uzupełnienie ZPORR, wzory umów wykorzystywanych w Działaniu 2.5 ZPORR, podręczniki i wytyczne wdrażania ZPORR, sprawozdania z realizacji ZPORR, dokumentacja konkursowa z Działania 2.5 ZPORR, listy Beneficjentów Działania 2.5 ZPORR. Analizie zostały poddane również wyniki dotychczas przeprowadzonych ewaluacji i badań dotyczących Działania 2.5 ZPORR, tj.: 1. Analiza efektów realizacji projektów w zakresie przedsiębiorczości i innowacyjności realizowanych w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego, lata 2004-2006 w województwie pomorskim (Działania 2.5, 2.6 oraz 3.4); 2. Wsparcie dla przedsiębiorczości w ramach Działania 2.5 ZPORR (Dolnośląski WUP w Wałbrzychu); 3. Ustalenie szczegółowych priorytetów dotyczących zapotrzebowania małopolskiego rynku pracy na zewnętrzne źródła finansowania w kontekście oczekiwań przyszłego przedsiębiorcy (na podstawie analizy wdrażania Działania 2.5 ZPORR w Małopolsce); 4. Badanie ankietowe Beneficjentów Ostatecznych Priorytetu 2 ZPORR (na zlecenie MRR); 5. Badania ewaluacyjne projektów udostępnione przez Beneficjentów. Zebrane dokumenty zostały wykorzystane przy dopracowaniu koncepcji badania oraz stworzeniu kompleksowej bazy wiedzy dla dalszych etapów badania w ramach tego projektu. 9 RAPORT_druk.indd 9 09-12-19 11:02

Raport Efektywne i skuteczne instrumenty wsparcia osób zakładających własną firmę Ankiety telefoniczne i internetowe (CATI i CAWI) Badanie Beneficjentów Ostatecznych zostało przeprowadzone w 2 wariantach, w zależności od opcji, którą wybierał respondent. Badanie mogło być przeprowadzone: w formie CATI, czyli w formie wywiadu telefonicznego wspomaganego komputerowo, w formie CAWI, czyli ankiety internetowej do wypełnienia samodzielnie przez respondenta. CAWI stanowi technikę badawczą, która pozwala uzyskiwać lepsze jakościowo dane, gdyż odpowiedzi są bardziej szczere, ze względu na to, że respondent ma większe poczucie anonimowości. Ankieta internetowa została zamieszczona na specjalnej platformie przeznaczonej do badań internetowych. Beneficjentami Ostatecznymi badanymi w niniejszej ewaluacji były osoby, które wzięły udział w projekcie finansowanym z Działania 2.5 ZPORR i w efekcie założyły firmę. Ankieterzy kontaktowali się ze wszystkimi osobami, które założyły firmy w ramach wybranych 52 projektów i na które otrzymano namiary teleadresowe od Instytucji Wdrażających lub Beneficjentów bez względu na fakt, czy firma nadal funkcjonuje, czy została zlikwidowana. Łącznie próbowano dotrzeć do ok. 1200 osób. Ostatecznie udało się przeprowadzić ankiety z 434 osobami, które w latach 2005-2007 założyły działalność gospodarczą w 45 projektach, w tym z 341 firmami istniejącymi i 93 firmami zlikwidowanymi. 128 ankiet zostało przeprowadzonych techniką CATI, a 306 techniką CAWI. Tabela 2. Liczba ankiet CATI i CAWI w podziale na firmy istniejące i zlikwidowane Firmy istniejące Firmy zlikwidowane Łączna liczba firm CATI 98 30 128 CAWI 243 63 306 Łącznie 341 93 434 Biorąc pod uwagę województwa, w których przeprowadzono niniejsze badanie, najwięcej respondentów pochodziło z Lubelszczyzny, następnie Wielkopolski i Śląska. Najmniejszy udział w badaniu przypadł respondentom z województwa zachodniopomorskiego. Szczegółowe dane na temat liczby respondentów według regionów pokazuje poniższa tabelka. Tabela 3. Liczba firm według województw Firmy istniejące Firmy zlikwidowane Łączna liczba firm lubelskie 93 23 116 mazowieckie 45 19 64 podlaskie 47 8 55 śląskie 57 21 78 wielkopolskie 68 13 81 zachodniopomorskie 31 9 40 Łącznie 341 93 434 10 RAPORT_druk.indd 10 09-12-19 11:02

Efektywne i skuteczne instrumenty wsparcia osób zakładających własną firmę Raport Pogłębione wywiady telefoniczne (ITI) W badaniu Beneficjentów Działania 2.5 ZPORR zastosowana została technika indywidualnego wywiadu telefonicznego (ITI). Wywiady pogłębione z Beneficjentami 2.5 ZPORR objęły w szczególności następujące tematy: Ocena warunków powstawania nowych firm; Ocena skuteczności wsparcia; Ocena wpływu wsparcia na rozwój regionu, w tym na zmniejszenie bezrobocia i rozwój kapitału ludzkiego; Porównanie efektów wsparcia ze środków unijnych ze wsparciem z innych środków; Porównanie kompleksowego wsparcia obejmującego szkolenia, doradztwo, wsparcie inwestycyjne i pomostowe z innymi typami aktywizacji bezrobotnych; Identyfikacja kategorii grup docelowych, dla których jest to najefektywniejszy instrument aktywizacji; Dalsza współpraca Beneficjenta z Beneficjentami Ostatecznymi; Identyfikacja czynników sukcesu nowo powstałych firm. Wywiady ITI zostały przeprowadzone z 43 Beneficjentami. Indywidualne wywiady pogłębione (IDI) W ramach indywidualnych wywiadów pogłębionych (IDI) zostały pozyskane informacje na temat analizowanych zjawisk z punktu widzenia instytucji systemu wdrażania, mających wpływ na kształt interwencji. W trakcie wywiadów uzyskaliśmy odpowiedzi na pytania dotyczące oceny zarówno skuteczności jak i efektywności oraz trwałości wsparcia z Działania 2.5 ZPORR. Wywiady zostały przeprowadzone z 6 przedstawicielami Instytucji Wdrażających (urzędy marszałkowskie lub agencje rozwoju regionalnego) z wybranych województw. Studia przypadków (case study) W studiach przypadków zostały opisane firmy założone w ramach wsparcia z Działania 2.5 ZPORR, które wg danych uzyskanych z badania CATI oraz pogłębionych wywiadów telefonicznych z przedstawicielami Beneficjentów zostały zidentyfikowane jako istniejące. Studia przypadków posłużyły do szerszej analizy czynników sukcesu tych firm. Ponadto pomogły uzyskać pogłębione opinie na temat instrumentów wsparcia oferowanego w ramach Działania 2.5 ZPORR. Do studiów przypadków zostały dobrane firmy różniące się przede wszystkim sektorem, a także miejscem działalności (wieś, mała miejscowość, duże miasto), branżą i województwem. Firmy do studiów przypadków były dobierane losowo. Celem case study nie było pokazanie najlepszych praktyk, lecz naszkicowanie drogi, jaką przebył uczestnik projektu od momentu podjęcia decyzji o udziale w projekcie z Działania 2.5 ZPORR aż po dziś dzień. Opracowano 6 studiów przypadków firm z każdego badanego województwa. 11 RAPORT_druk.indd 11 09-12-19 11:02

Raport Efektywne i skuteczne instrumenty wsparcia osób zakładających własną firmę 2. Wyniki badania 2.1 Charakterystyka respondentów i ich firm W skrócie Tylko nieliczni Beneficjenci koncentrowali się na konkretnej grupie docelowej. Głównym parametrem ograniczającym grupę docelową było kryterium geograficzne. Za wyjątkiem osób poniżej 25 roku życia, nie udało się zaktywizować innych grup, które miały być traktowane priorytetowo. W praktyce, Beneficjenci dążyli do rekrutacji osób, które swoim doświadczeniem, potencjałem i jakością pomysłu będą gwarantowały sukces. Koncentracja na konkretnej grupie docelowej często skutkowała problemami w rekrutacji. Dotyczyło to przede wszystkim tych Beneficjentów, którzy kierowali projekty do grup traktowanych priorytetowo (np. rolników). Koncentracja na precyzyjnie zdefiniowanej grupie docelowej pozwala dopasować projekt do potrzeb BO. Wsparcie z 2.5 ZPORR nie wpłynęło na zmniejszenie różnic w aktywności gospodarczej między kobietami i mężczyznami. Wystąpiło znaczące zróżnicowanie udziału kobiet i mężczyzn w podziale na branże i skalę działania firmy. W porównaniu do struktury przedsiębiorstw w całej gospodarce 1, w Działaniu 2.5 ZPORR występuje nadreprezentacja osób z przedziału wiekowego 26-35 lat oraz osób z wykształceniem wyższym. Beneficjenci preferowali w procesach rekrutacji osoby, które prawdopodobnie poradziłyby sobie na rynku samodzielnie. Wśród badanych firm zauważalny jest większy niż dla całej gospodarki udział firm tworzących wysokiej jakości nowe miejsca pracy w usługach (informatyka, media i reklama, edukacja) oraz stosunkowo mniejszy niż dla gospodarki ogółem udział handlu oraz przemysłu. Firmy wsparte w ramach 2.5 ZPORR od początku swego istnienia częściej decydowały się na działalność na szerszym rynku niż przeciętna nowo zakładana firma. Grupy docelowe projektów Projekty były zazwyczaj skierowane do wszystkich zainteresowanych otworzeniem swojej firmy i posiadających pomysł na biznes, z uwzględnieniem wpisanych do Uzupełnienia ZPORR grup priorytetowych, tj. osób odchodzących z rolnictwa, osób zagrożonych utratą zatrudnienia oraz młodzieży do 25 r. życia. Ważnym ograniczeniem systemowym możliwości skorzystania ze wsparcia oferowanego w Działaniu 2.5 ZPORR było adresowanie Działania do osób aktywnych zawodowo, niezarejestrowanych jako bezrobotne. 2 W niektórych przypadkach zasięg projektu ograniczony był do osób mieszkających na danym obszarze, np. w konkretnym powiecie lub mieście. Przykładowo, projekt Fundacji Rozwoju Nauki i Przedsiębiorczości pt. Dobra idea kluczem do sukcesu skierowany był jedynie do osób zamieszkałych na terenach wiejskich. W związku z tym ograniczeniem Beneficjent natrafił na problemy w rekrutacji, o których piszemy dalej. 1 Badanie pt. Warunki powstania i działania oraz perspektywy rozwojowe polskich przedsiębiorstw powstałych w latach 2003 2007, GUS, Warszawa 2009. 2 Do osób zarejestrowanych w Urzędzie Pracy, chcących uzyskać wsparcie inwestycyjne na rozpoczęcie własnej działalności gospodarczej, skierowane są projekty finansowane z Funduszu Pracy. 12 RAPORT_druk.indd 12 09-12-19 11:02

Efektywne i skuteczne instrumenty wsparcia osób zakładających własną firmę Raport W kilku projektach wprowadzono ograniczenie wiekowe. Przykładowo, do projektu Ochotniczych Hufców Pracy Wielkopolskiej Wojewódzkiej Komendy pt. Mój mały biznes to marzenie można spełnić. Promocja przedsiębiorczości wśród młodzieży mogły aplikować jedynie osoby do 30 r. życia, a projekt Wielkopolskiej Izby Przemysłowo-Handlowej w Poznaniu pt. Promocja przedsiębiorczości wśród młodzieży akademickiej studiującej w uczelniach wyższych Wielkopolski koncentrował się na studentach Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Wydziału Informatyki i Zarządzania Politechniki Poznańskiej oraz Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Pile. Według przedstawiciela Beneficjenta adresowanie projektu do studentów szkół wyższych wpłynęło na wysoką jakość składanych przez nich biznes planów. Z drugiej strony jednak negatywnym następstwem tego rozwiązania była niska motywacja Beneficjentów Ostatecznych do uczestnictwa w projekcie utrudniająca realizację przyjętych wskaźników. Beneficjenci Ostateczni mieli problemy z dotrzymywaniem terminów składania wymaganych dokumentów, dlatego wiele podań o przyznanie dotacji inwestycyjnej i wsparcia pomostowego zostało odrzuconych. W rezultacie udzielono 90% zakładanych dotacji oraz jedynie 52% wsparć pomostowych. Wśród badanych projektów znalazły się też takie, które koncentrowały się na określonej branży lub preferowały zakładanie przedsiębiorstw o konkretnym profilu. Jeden z badanych projektów pt. Licencja na pracę, realizowany przez Górnośląską Agencję Rozwoju Regionalnego, skierowany był do osób, które chciały podjąć pracę agenta ubezpieczeniowego. Specyfika projektu wpłynęła na tematykę szkoleń. Przeprowadzono 200 godzin specjalistycznego szkolenia dla agentów ubezpieczeniowych, kończącego się przyznaniem licencji agenta ubezpieczeniowego, zaś pozostałe 50 godzin poświęcono podstawom prowadzenia działalności gospodarczej. Pomimo wąskiego określenia grupy docelowej projekt cieszył się dużym zainteresowaniem i Beneficjent nie miał żadnych problemów z realizacja przyjętych wskaźników. Projekt Szczecińskiego Parku Naukowo-Technologicznego Sp. z o.o. pt. Wsparcie rozwoju działalności gospodarczej realizowanej poprzez Internet adresowany był do osób zamierzających otworzyć firmę w branży IT. Innym przykładem jest Eurocentrum Innowacji i Przedsiębiorczości w Ostrowie Wielkopolskim, które wybierało projekty m. in. na podstawie stopnia innowacyjności planowanego przedsięwzięcia oraz profilu przyszłej firmy, preferując firmy produkcyjne. Zainteresowanie projektem było bardzo duże liczba kandydatów była niemal dwukrotnie wyższa od liczby uczestników. Dzięki temu przyjęte wskaźniki produktu oraz rezultatu zostały osiągnięte na poziomie min. 100%. Beneficjent miał jedynie trudności z dotarciem do poszczególnych grup priorytetowych, w tym przede wszystkim osób odchodzących z rolnictwa, jak również osób zagrożonych utratą pracy. W projekcie Agencji Rozwoju Północnej Wielkopolski pt. Pomagamy przedsiębiorczym w północnej Wielkopolsce preferencyjnie traktowane były osoby chcące otworzyć firmę w branży turystycznej lub w zakresie usług innowacyjnych. Projekt ten wyróżnia się na tle innych wysokim stopniem realizacji wskaźnika dotyczącego liczby nowych przedsiębiorstw, który wyniósł 159%. W badanej populacji 43 projektów nie było ani jednego projektu, który kierowałby swoją ofertę wyłącznie do pracowników przemysłów i sektorów podlegających procesowi restrukturyzacji i innych osób zagrożonych utratą zatrudnienia z powodu procesów restrukturyzacyjnych. Rekrutacja uczestników Uczestnicy projektu wybierani byli na podstawie złożonego formularza zgłoszeniowego, a w wielu przypadkach również po rozmowie kwalifikacyjnej. Rozmowa ta często prowadzona była przez doradcę zawodowego, który miał ocenić nie tylko jakość pomysłu na biznes, ale też predyspozycje potencjalnego Beneficjenta Ostatecznego do prowadzenia firmy. W projekcie filii WUP w Płocku pt. Akademia płockiej przedsiębiorczości kandydaci wypełniali test, który miał sprawdzić, czy dana osoba nadaje się na przedsiębiorcę. 13 RAPORT_druk.indd 13 09-12-19 11:02

Raport Efektywne i skuteczne instrumenty wsparcia osób zakładających własną firmę Beneficjenci zgodnie twierdzili, że firmy zakładane przez uczestników projektów były adekwatne do zapotrzebowania rynku na ich produkty lub usługi. Najlepiej świadczy o tym fakt, że większość nadal funkcjonuje, podsumował jeden z pytanych. Zdaniem Beneficjentów większość pomysłów była przemyślana, szczególnie wtedy, gdy uczestnik projektu już wcześniej funkcjonował na danym rynku, czy w danej branży, jako pracownik. To nie byli ludzie, którzy dysponowali tylko wykształceniem, lecz również doświadczeniem zawodowym, dodaje jeden z respondentów. Inny zauważa: Nie zdarzały się osoby, które nagle wpadły na jakiś pomysł, a wcześniej nie miały nic wspólnego z daną dziedziną. Wyjątek stanowili absolwenci niedysponujący doświadczeniem zawodowym. W większości projektów do udziału zgłosiło się więcej chętnych niż można było przyjąć. Do kilku projektów zakwalifikowano wszystkie osoby, które wyraziły chęć uczestnictwa. Największą popularnością cieszyły się następujące projekty (powyżej 200 zgłoszeń): 1. Wsparcie merytoryczne i finansowe dla osób podejmujących działalność gospodarczą Fundacji Rozwoju Lubelszczyzny oddziału Lublin (294 zgłoszenia/60 przyjętych uczestników). 2. Wspieranie rozwoju przedsiębiorczości Fundacji Puławskie Centrum Przedsiębiorczości (261 zgłoszeń/91 przyjętych uczestników). 3. Aktywne wspieranie rozwoju przedsiębiorczości lokalnej Szczecin Zachodnio pomorskiego Stowarzyszenia Rozwoju Gospodarczego-Szczecińskie Centrum Przedsiębiorczości (240 zgłoszeń/120 przyjętych uczestników). 4. Teraz MY nowe mikroprzedsiębiorstwa południowej Wielkopolski Eurocentrum Innowacji i Przedsiębiorczości w Ostrowie Wielkopolskim (220 zgłoszeń/125 przyjętych uczestników). W projektach skierowanych do osób młodych, w tym studentów, zainteresowanie było bardzo duże. Do projektu Ochotniczych Hufców Pracy Wielkopolskiej Wojewódzkiej Komendy pt. Mój mały biznes to marzenie można spełnić. Promocja przedsiębiorczości wśród młodzieży, do którego mogły aplikować jedynie osoby do 30 r. życia, zgłosiło się 175 zainteresowanych, z których wybrano 121 osób. W projekcie Fundacji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza pt. Pomysł na biznes - promocja przedsiębiorczości akademickiej w Wielkopolsce było 180 chętnych, z których przyjęto do projektu 150 osób. W projekcie Licencja na pracę, realizowanym przez Górnośląską Agencję Rozwoju Regionalnego, w którym wsparcie adresowane było jedynie do osób chcących podjąć pracę agenta ubezpieczeniowego, ze względu na istotne zawężenie grupy docelowej założono niewysoki poziom wskaźników, a do projektu zgłosiło się ponad 2-krotnie więcej chętnych niż planowano przyjąć (z 50 zgłoszeń wybrano 20 chętnych). Koncentracja na osobach młodych gwarantowała bardzo duże zainteresowanie ze strony potencjalnych uczestników. Strategia specjalizacji na konkretnej grupie docelowej nie przyniosła jednak oczekiwanych rezultatów w przypadku projektu Fundacji Rozwoju Nauki i Przedsiębiorczości pt. Dobra idea kluczem do sukcesu skierowanego jedynie do osób zamieszkałych na terenach wiejskich. Ze względu na to ograniczenie Beneficjentowi nie udało się zebrać zakładanej liczby osób, tj. 125 uczestników. Z powodu niskiego zainteresowania projektem przyjęto wszystkich kandydatów, tj. 95 osób, natomiast szkolenia ukończyło 40 osób. Trudności z rekrutacją przełożyły się na względnie niski poziom realizacji wskaźników dotyczących szkoleń i doradztwa. Mimo że wskaźniki dotyczące liczby Beneficjentów wsparcia inwestycyjnego i pomostowego oraz liczby nowych przedsiębiorstw zostały osiągnięte w stopniu całkowitym, zdaniem przedstawicielki Fundacji zawężenie grupy docelowej do osób z terenów wiejskich bardzo utrudniało realizację projektu. Pod względem liczebności uczestników projekty były bardzo zróżnicowane. Uczestniczyło w nich od 18 do 150 osób. Prawie połowa projektów liczyła do 50 Beneficjentów Ostatecznych. W przeszło 1/5 projektów brało udział ponad 100 uczestników. 14 RAPORT_druk.indd 14 09-12-19 11:02

Efektywne i skuteczne instrumenty wsparcia osób zakładających własną firmę Raport W strategiach rekrutacyjnych da się zatem wyróżnić 2 typy: 1. Liczba uczestników bliska liczbie planowanych dotacji; 2. Liczba uczestników dużo większa niż liczba dotacji. Beneficjenci stosujący pierwszą strategię osiągali w większości 90-100% wskaźnika rezultatu dotyczącego liczby powstałych w ramach projektu firm. W kilku przypadkach wskaźnik ten przekroczono, a w jednym nie osiągnięto w pełni (70%). Natomiast Beneficjenci stosujący drugą strategię często przekraczali założoną w projekcie liczbę powstałych firm. Spójrzmy na trudności, jakie napotykali Beneficjenci na etapie rekrutacji. Trudności w realizacji projektów zaczynały się już na etapie rekrutacji. W województwie mazowieckim do projektów warszawskich było bardzo dużo chętnych i odrzuceni kandydaci mieli często pretensje i pisali skargi do IW, wspomina przedstawiciel MJWPU. Z innymi problemami zmagali się Beneficjenci z województwa zachodniopomorskiego: Część kandydatów nie kwalifikowała się do udziału w projekcie lub wycofywała się w ostatniej chwili, mówi przedstawiciel ZARR S.A. Natomiast na Podlasiu trudnością było zachęcenie do udziału w projekcie wystarczającej liczby osób. Przedstawiciel GARR S.A. wspomina też o problemie, jakim dla Beneficjentów była rezygnacja uczestników z udziału w projekcie bez poinformowania o tym instytucji: W ten sposób zabierali miejsce osobom z listy rezerwowej, które mogłyby wziąć udział w projekcie. W projekcie Fundacji Rozwoju Nauki i Przedsiębiorczości Dobra idea kluczem do sukcesu podstawowym problemem było niskie zainteresowanie projektem. W projekcie Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej pt. Twój pomysł - Twoja praca wsparcie osób zamierzających rozpocząć działalność gospodarczą w powiecie kościańskim natrafiono na trudności z osiągnięciem podwskaźników dotyczących osób odchodzących z rolnictwa i osób zagrożonych utratą pracy. Do tych grup nie udało się dotrzeć w takim stopniu, jaki zakładano, wyjaśnia przedstawiciel Beneficjenta. Na barierę w rekrutacji uczestników projektu natrafiła też Agencja Rozwoju Północnej Wielkopolski, realizując projekt Pomagamy przedsiębiorczym w północnej Wielkopolsce. Beneficjent opowiada: Wśród 164 osób, które zgłosiły uczestnictwo w projekcie poprzez złożenie formularza rekrutacyjnego 52 osoby nie przystąpiły do projektu. Swoją rezygnację osoby te argumentowały tym, iż starają się o pożyczkę w PUP lub nie odpowiada im termin szkoleń. Niektóre podjęły pracę, miały trudności z dojazdem na szkolenie, nie miały czasu uczestniczyć w 5-dniowych szkoleniach bądź obawiały się, że w przypadku otrzymania dotacji nie będą posiadały środków na wkład własny. Składając formularz rekrutacyjny osoby te do końca nie były przekonane, czy chcą prowadzić własną firmę i podjąć ryzyko finansowe, traktowały szkolenia jako stratę czasu w drodze do uzyskania dotacji, nie wierzyły, że akurat to one otrzymają dotację, często też ze względu na wykształcenie obawiały się tworzenia biznes planu. Część osób nie przybyła na podpisanie umowy o udzielenie wsparcia szkoleniowo-doradczego. Kilka osób nie kwalifikowało się do udziału w projekcie, ponieważ zarejestrowały działalność gospodarczą, brały udział w szkoleniach organizowanych przez PUP lub nie chciały utracić statusu osoby bezrobotnej. 112 osób podpisało umowy szkoleniowo doradcze, z czego 9 zrezygnowało z udziału w trakcie korzystania z usług. Płeć Mężczyźni dominowali wśród osób, które założyły firmę w ramach Działania 2.5 ZPORR (60% przedsiębiorców w 2.5 ZPORR to mężczyźni). Największą dysproporcję liczby przedsiębiorców pod względem płci zaobserwowano w województwie podlaskim, gdzie 76% właścicieli firm to mężczyźni. Jedynie w województwach śląskim i zachodniopomorskim udział kobiet był zbliżony do udziału mężczyzn (51% w województwie śląskim i 47,5% w zachodniopomorskim to kobiety). 15 RAPORT_druk.indd 15 09-12-19 11:02

Raport Efektywne i skuteczne instrumenty wsparcia osób zakładających własną firmę W porównaniu do respondentów przeprowadzonego przez GUS badania, którym objęta została próba nowo powstałych firm reprezentująca całą gospodarkę narodową, w firmach utworzonych w ramach Działania 2.5 ZPORR udział kobiet był nieznacznie większy (36,5% w badaniu GUS, 40,09% w badaniu 2.5 ZPORR). W Uzupełnieniu ZPORR wskaźnik rezultatu dla Działania 2.5 dotyczący liczby nowych mikroprzedsiębiorstw prowadzonych przez kobiety został założony na poziomie 20%. Wyniki niniejszego badania wskazują, że wskaźnik ten został dwukrotnie przekroczony. Wiek Ponad 60% uczestników Działania 2.5 ZPORR, którzy założyli firmę, to osoby należące do grupy wiekowej 26-35 lat. Kolejną pod względem wielkości grupą byli przedsiębiorcy pomiędzy 36 a 44 rokiem życia (ok. 17%). Osoby pomiędzy 45 a 59 rokiem życia stanowiły ok. 10% właścicieli firm. Jedynie 8,5% przedsiębiorców to osoby w wieku 18-25 lat, a najmniejszy był udział właścicieli firm powyżej 60 r. życia (0,46%). Na podstawie powyższych danych można zauważyć, że nie udało się zrealizować w pełni wskaźnika rezultatu dotyczącego liczby mikroprzedsiębiorstw utworzonych w wyniku realizacji projektów prowadzonych przez młodzież do 25 roku życia, którego wartość w Uzupełnieniu ZPORR zaplanowano na 15%. Przedsiębiorstwa powstałe w ramach 2.5 ZPORR różnią się od nowo powstałych firm z całej gospodarki również pod względem rozkładu wieku ich właścicieli. Wśród Beneficjentów Ostatecznych 2.5 ZPORR większą grupę niż w populacji przedsiębiorstw całej gospodarki narodowej stanowią osoby młode. W badaniu na próbie wylosowanej z całej populacji gospodarki narodowej obserwujemy natomiast większy udział przedsiębiorców powyżej 45 r. życia (21% w badaniu GUS, ok. 10,5% w badaniu 2.5 ZPORR). Wykres 1. Wiek osób zakładających firmę w ramach Działania 2.5 ZPORR Wykres 2. Wiek osób zakładających firmę w gospodarce narodowej ( Badanie GUS) 16 RAPORT_druk.indd 16 09-12-19 11:02

Efektywne i skuteczne instrumenty wsparcia osób zakładających własną firmę Raport Wykształcenie Przedsiębiorcy uczestniczący w projektach z Działania 2.5 ZPORR są znacznie lepiej wykształceni w porównaniu do ogółu właścicieli nowo utworzonych przedsiębiorstw. Większość przedsiębiorców, którzy założyli firmy w ramach Działania 2.5 ZPORR, legitymuje się wyższym wykształceniem (65%). Średnie wykształcenie posiada prawie 26% właścicieli firm, a policealne ok. 6%. Jedynie niecałe 3% przedsiębiorców to absolwenci zasadniczych szkół zawodowych, a 0,23% to osoby, które zakończyły edukację na szczeblu podstawowym. Respondenci niniejszego badania częściej legitymowali się wykształceniem co najmniej pomaturalnym lub wyższym (ponad 71% w badaniu 2.5 ZPORR, prawie 39% w badaniu GUS) i o wiele rzadziej wykształceniem zasadniczym zawodowym (prawie 3% dla badania 2.5 ZPORR, prawie 21% w badaniu GUS). Wykres 3. Porównanie poziomu wykształcenia przedsiębiorców firm powstałych w ramach Działania 2.5 ZPORR oraz ogółem dla całej gospodarki Branże Najwięcej wśród przedsiębiorstw utworzonych w ramach Działania 2.5 ZPORR jest firm handlowych (ok. 16%), następnie firm działających w takich branżach jak media, reklama poligrafia (ok. 10%), branża budowlana, instalacyjna (ok. 9%), doradztwo, ubezpieczenia (ok. 9%), informatyka i komunikacja (ok. 9%). Porównując strukturę nowo powstałych firm z niniejszego badania i badania GUS można zauważyć ponad dwukrotnie większy udział firm handlowych w gospodarce narodowej (ok. 33% w badaniu GUS) oraz dwukrotnie większy udział firm z kategorii inne wśród przedsiębiorstw utworzonych w ramach Działania 2.5 ZPORR (ok. 59% w badaniu 2.5 ZPORR). Kategoria inne obejmowała m.in. następujące branże: reklama i poligrafia, informatyka, budownictwo, uroda 3, geodezja i architektura, ubezpieczenia i finanse. Zwraca uwagę także duża różnica w udziale przedsiębiorstw zajmujących się obsługą nieruchomości i firm, w której działa jedynie 3% firm z Działania 2.5 ZPORR i prawie 19% z badania GUS. 3 Do branży uroda należą m.in. salony fryzjerskie, salony kosmetyczne, solaria itp. 17 RAPORT_druk.indd 17 09-12-19 11:02

Raport Efektywne i skuteczne instrumenty wsparcia osób zakładających własną firmę Wykres 4. Firmy wg branż badanie Działania 2.5 ZPORR Wykres 5. Firmy wg branż badanie GUS Część branż ma istotnie bardziej sfeminizowany charakter w bardzo dużym stopniu uroda, geodezja i architektura, w nieco mniejszym doradztwo, ubezpieczenia i finanse oraz edukacja i ochrona zdrowia, a część jest silnie zmaskulinizowanych szczególnie informatyka i telekomunikacja, przemysł oraz branża budowlana, instalacyjna, stolarska. Tabela 4. Branże sfeminizowane Lokalizacja Rozkład firm pod względem siedziby przedsiębiorstwa jest dość wyrównany, z nieznaczną przewagą firm działających na terenie miast między 50 a 200 tys. mieszkańców (ok. 31%). Firm z siedzibą na wsi, w miastach do 50 tys. mieszkańców i w miastach powyżej 200 tys. mieszkańców jest po ok. 23%. Warto zwrócić uwagę na niski udział wśród firm powstałych w ramach Działania 2.5 ZPORR przedsiębiorstw zlokalizowanych na wsi, w stosunku do odsetka populacji Polski zamieszkałej na terenach wiejskich (38,93%). 18 RAPORT_druk.indd 18 09-12-19 11:02

Efektywne i skuteczne instrumenty wsparcia osób zakładających własną firmę Raport Pomimo zakładanego na poziomie Uszczegółowienia ZPORR priorytetowego traktowania osób odchodzących z rolnictwa nie udało się tej grupy w oczekiwany sposób zaktywizować. Można z powyższych danych wnioskować, że nie udało się zrealizować zakładanego w Uzupełnieniu ZPORR wskaźnika rezultatu dotyczącego liczby nowych mikroprzedsiębiorstw utworzonych w wyniku realizacji projektów prowadzonych przez osoby odchodzące z rolnictwa, zakładanego na poziomie 50%. Mając na uwadze mniejszy udział kobiet wśród ogółu przedsiębiorców z Działania 2.5 ZPORR (40% przedsiębiorców to kobiety), warto zwrócić uwagę na nieco wyższy udział kobiet zakładających firmę w miastach (ok. 45%) oraz na o wiele niższy odsetek kobiet-przedsiębiorców na wsiach (24%). Zróżnicowanie to jest istotne statystycznie. Skala działania Ze względu na skalę działania największą grupę stanowią firmy działające na rynkach lokalnych (40%), natomiast ok. 28% przedsiębiorstw działa na rynkach regionalnych, niewiele mniej bo 26,5% na rynku krajowym, a niecałe 5% na rynkach międzynarodowych. W porównaniu do badania GUS, którym objęte zostały nowo utworzone firmy w ramach całej gospodarki narodowej, prawie dwukrotnie więcej przedsiębiorstw z badania 2.5 ZPORR działa na skalę regionalną, natomiast o 9 punktów procentowych mniej na skalę lokalną, o 3 punkty procentowe mniej na skalę krajową i 0,64 punktu procentowego mniej na skalę międzynarodową. Wykres 6. Skala działania w badaniu 2.5 ZPORR i badaniu GUS Skala działania jest istotnie zależna od płci właściciela im szersza skala działania, tym mniejszy udział kobiet przedsiębiorców wśród właścicieli firm. Na rynkach lokalnych udział kobiet i mężczyzn jest równy dla obu płci, a już na rynku regionalnym udział kobiet właścicieli firm zmniejsza się do 38,33%, na rynku krajowym wynosi 32,17%, unijnym 20%, a na globalnym jedynie 10%. Zróżnicowanie to jest istotne statystycznie. Nowe miejsca pracy W nowo powstałych firmach w ramach projektów z Działania 2.5 ZPORR utworzono średnio 1,84 miejsca pracy, uwzględniając miejsce pracy właściciela firmy lub 0,84 nie licząc Beneficjentów Ostatecznych, a jedynie zatrudniane przez nich osoby. W Uzupełnieniu ZPORR zaplanowano wskaźnik 19 RAPORT_druk.indd 19 09-12-19 11:02

Raport Efektywne i skuteczne instrumenty wsparcia osób zakładających własną firmę liczby nowych mikroprzedsiębiorstw na poziomie 4000, a wskaźnik liczby miejsc pracy we wspartych przedsiębiorstwach na poziomie 6000, co daje średnio 1,5 nowego miejsca pracy. Jednakże, wskaźnik liczby miejsc pracy wpisany do Uszczegółowienia jest nieprecyzyjny, gdyż nie wiadomo, czy dotyczy liczby miejsca pracy uwzględniając BO, czy też ich pomijając. W przypadku wliczania właścicieli firm wskaźnik ten został osiągnięty, natomiast w razie nie uwzględniania osoby właściciela wskaźnik nie został zrealizowany. 2.2 Formy wsparcia w ramach Działania 2.5 ZPORR W skrócie Doradztwo dotyczyło głównie biznes planu, a w dalszej kolejności kwestii księgowych i procedur zakładania firmy. Mały udział szkoleń w obszarach istotnych dla dalszego rozwoju firmy. Bardzo małe zróżnicowanie projektów pod względem zawartości merytorycznej instrumentów wsparcia w zależności od indywidualnych potrzeb uczestników. Bardzo niewielkie zróżnicowanie rodzaju i zakresu wsparcia między firmami zlikwidowanymi a tymi, które odniosły sukces. W ramach projektów z Działania 2.5 ZPORR Beneficjenci Ostateczni mogli skorzystać z 4 form wsparcia: szkolenia; doradztwo; dotacja inwestycyjna; wsparcie pomostowe ( podstawowe lub przedłużone). Niemal wszyscy Beneficjenci Ostateczni uczestniczyli w szkoleniach (ponad 99%), ale już z doradztwa skorzystało ok. 86% przedsiębiorców prawie tyle samo spośród firm istniejących, co zlikwidowanych. Zauważalnie więcej firm nadal istniejących skorzystało z dotacji inwestycyjnej (ok. 94%) niż firm już zlikwidowanych (ok. 84%). Natomiast po wsparcie pomostowe sięgnęło tyle samo firm istniejących co zlikwidowanych (po ok. 84%). Wykres 7. Formy wsparcia, z których korzystały firmy istniejące Wykres 8. Formy wsparcia, z których korzystały firmy zlikwidowane 20 RAPORT_druk.indd 20 09-12-19 11:02