Zbigniew Makie a Tomasz Rachwa podstaw przedsi biorczoêci dla liceum ogólnokszta càcego, liceum profilowanego i technikum Kszta cenie ogólne w zakresie podstawowym Program dopuszczony do u ytku szkolnego przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu na podstawie recenzji prof. dr hab. Haliny Brdulak, dr. Daniela Stosa, mgr Joanny Szymaƒskiej Numer w zestawie: DKOS-4015-76/02 Wydawnictwo
Projekt ok adki i strony tytu owej: Konrad Klee Opracowanie graficzne: Edyta Jurczak, Kamilla Chmara Redakcja: Piotr Niewiadomski Korekta: Ewa Kaêmierska ISBN 83-88985-35-3 Copyright by NOWA ERA Warszawa 2002 Wydanie pierwsze Sk ad i monta : Wydawnictwo Nowa Era, Aleje Jerozolimskie 146 D, 02-305 Warszawa tel. (0-22) 570 25 80, fax 570 25 81, www.nowaera.com.pl, e-mail: nowaera@nowaera.com.pl Druk i oprawa: Przedsi biorstwo Poligraficzne GRYFIS, omianki k. Warszawy, ul. Kolejowa 121
SPIS TREÂCI I. Wst p...5 II. Cele kszta cenia...6 III. TreÊci nauczania...8 IV. Osiàgni cia uczniów...11 V. Procedury osiàgania celów...12 VI. Sprawdzanie osiàgni ç i ocena uczniów...14 Wyciàg z Podstawy programowej kszta cenia ogólnego dla liceum ogólnokszta càcego, liceum profilowanego i technikum...15
I. Wst p Punktem wyjêcia do programu nauczania podstaw przedsi biorczoêci w liceach ogólnokszta càcych, liceach profilowanych i technikach jest Podstawa programowa kszta cenia ogólnego og oszona w Rozporzàdzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 26 lutego 2002 r. W liceum profilowanym i technikum treêci z zakresu przedsi biorczoêci sà uj te jako zaj cia edukacyjne o nazwie podstawy przedsi biorczoêci, realizowane w ramach kszta cenia ogólnego. Podstawa programowa... wyraênie wyodr bnia treêci dotyczàce zagadnieƒ gospodarczych i spo ecznych Polski, Europy i Êwiata. Ich analiza powinna odbywaç si wielop aszczyznowo, w odniesieniu do ró nych uk adów: lokalnego (wsi, miasta, gminy), regionalnego (powiatu, województwa, kilku województw), krajowego, mi dzynarodowego. W treêciach najcz Êciej pojawià si odniesienia do terytorialnych uk adów lokalnych (wsi, dzielnicy, miasta). Konieczne jest tak e przybli anie uczniom z o onej problematyki na poziomie regionalnym (województwo), krajowym i mi dzynarodowym, przygotowanie m odych ludzi do nawiàzywania kontaktów z podmiotami w otoczeniu mi dzynarodowym. Uczniowie powinni poznaç uwarunkowania rozwoju regionów, oceniaç wp yw procesów zachodzàcych w skali mi dzynarodowej na procesy gospodarcze w ich miejscowoêci, dzielnicy. ZnajomoÊç globalnych procesów gospodarczych b dzie pomocna w wyjaênianiu i zrozumieniu podobnych zjawisk w polskiej gospodarce. W okresie integracji Polski z Unià Europejskà konieczne jest poznanie mechanizmów, warunków i zasad funkcjonowania tej organizacji. Zaznajomienie si z procesami gospodarczymi zachodzàcymi w najbli szym otoczeniu oraz w regionie, w kraju i na Êwiecie pozwoli oceniç korzyêci i zagro enia wynikajàce ze wspó pracy mi dzynarodowej. Szczególny nacisk po o ono na przygotowanie uczniów do aktywnego uczestnictwa w yciu gospodarczym i spo ecznym. Planowanie kariery zawodowej, kreowanie w asnej aktywnoêci zawodowej (np. poszukiwanie pracy), strategia podejmowania decyzji o utworzeniu firmy w miejscu zamieszkania (wsi, miasteczku, dzielnicy miasta) to w gospodarce rynkowej najwa niejsze umiej tnoêci. Ich zdobycie jest przydatne szczególnie w warunkach rosnàcego bezrobocia. Wa nymi treêciami kszta cenia sà zachowania spo eczne oraz umiej tnoêç opisu w asnej osobowoêci. WÊród wielu relacji interpersonalnych do najbardziej istotnych nale à: w aêciwe komunikowanie si, prowadzenie negocjacji, wspó praca w zespole oraz rozwiàzywanie konfliktów w miejscu pracy i w rodzinie. Na nauczanie podstaw przedsi biorczoêci w ramach kszta cenia ogólnego przeznaczono 2 godziny tygodniowo w ca ym cyklu kszta cenia. 5
II. Cele kszta cenia Ogólny cel kszta cenia w ramach przedmiotu podstawy przedsi biorczoêci to wspomaganie wszechstronnego rozwoju m odego pokolenia, a szczególnie: budowanie zachowaƒ przedsi biorczych w miejscu zamieszkania, kszta towanie relacji z otoczeniem, budowanie systemu wartoêci zgodnego z normami spo ecznymi na ró nych poziomach (w rodzinie, spo ecznoêci lokalnej, na poziomie krajowym i globalnym), rozwijanie myêlenia analitycznego i syntetycznego, podejmowanie dzia aƒ w Êrodowisku lokalnym, regionalnym, krajowym i mi dzynarodowym, u atwienie zrozumienia otaczajàcego Êwiata, u atwienie znalezienia w asnego miejsca w spo ecznoêci lokalnej. Po zakoƒczeniu nauki uczeƒ powinien: byç przygotowany do aktywnego i Êwiadomego uczestnictwa w yciu gospodarczym i spo ecznym, rozró niaç podstawowe rodzaje dzia alnoêci gospodarczej, rozró niaç przekszta cenia form prawnych jednostek organizacyjnych prowadzàcych dzia alnoêç gospodarczà, znaç podstawowe zasady oraz regulacje prawne i administracyjne prowadzenia dzia alnoêci gospodarczej, znaç mechanizmy sterowania produkcjà i obrotem, umieç pracowaç w zespole, skutecznie komunikowaç si i negocjowaç, rozumieç wp yw Êrodowiska pracy na postawy i zachowania cz owieka, sprawnie pos ugiwaç si wybranymi przepisami prawa, umieç za o yç i prowadziç w asnà firm, umieç zaplanowaç w asnà karier zawodowà i aktywnie poszukiwaç pracy, znaç mechanizmy funkcjonowania gospodarki rynkowej oraz rol paƒstwa i prawa w gospodarce rynkowej, znaç zasady funkcjonowania gospodarki europejskiej i Êwiatowej oraz oceniç polskà gospodark na tle gospodarki Êwiatowej. WÊród celów wychowawczych szczególnie wa ne jest wspieranie motywacji uczniów do przyjmowania odpowiedzialnoêci za w asne ycie i rozwój osobowy. Nauczanie podstaw przedsi biorczoêci powinno przyczyniç si do: rozwoju osobowego i spo ecznego, przyjmowania pozytywnych postaw wobec ludzi, szczególnie niepe nosprawnych i ich aktywnoêci zawodowej, kszta towania odpowiedzialnoêci za siebie i innych, umiej tnego godzenia w asnego dobra z dobrem innych, odnalezienia w asnego miejsca w Êwiecie, 6
realizacji celów yciowych, przygotowania do ycia w rodzinie, spo ecznoêci lokalnej, paƒstwie, rozpoznawania wartoêci moralnych i umiej tnoêci ich hierarchizacji, kszta towania postaw dialogu, umiej tnoêci s uchania innych, rozumienia roli etyki zawodowej w kszta towaniu postaw spo ecznych.
III. TreÊci nauczania Zakres treêci podzielono na 7 cz Êci realizowanych w nast pujàcym wymiarze godzin: Cz Êç materia u nauczania Wymiar godzin 1. Istota funkcjonowania gospodarki 6 2. Umiej tnoêci interpersonalne 8 3. Praca 10 4. Przedsi biorstwo 14 5. Pieniàdz i bankowoêç 8 6. Podatki i ubezpieczenia 8 7. Mi dzynarodowa wspó praca gospodarcza 6 Razem 60 Uwzgl dniajàc przedstawione cele edukacyjne, proponuje si nast pujàce treêci nauczania: 1. Istota funkcjonowania gospodarki Zarys zmian gospodarczych w Polsce. Od gospodarki centralnie sterowanej do gospodarki rynkowej. Prywatyzacja, reprywatyzacja, restrukturyzacja, demonopolizacja. Systemy gospodarcze, system gospodarki rynkowej, system nakazowo-rozdzielczy. Podstawowe funkcje ekonomiczne paƒstwa. Wzrost gospodarczy. Dynamika wzrostu. Stagnacja gospodarcza. Kryzys gospodarki. Dochód narodowy. Produkcja globalna. Produkt krajowy brutto (PKB). Struktura dochodu. Zjawiska makroekonomiczne. Mierniki makro- i mikroekonomiczne. Podstawowe podmioty w gospodarce rynkowej. Gospodarstwa domowe. Przedsi biorstwa. Spó ki. Gie da papierów wartoêciowych. Notowania gie dowe. Parkiet. Spó ki gie dowe. Akcje. Bud et paƒstwa. Bud et jednostek samorzàdu terytorialnego. Ustawa bud etowa. Okres bud etowy. Bud et zrównowa ony. Deficyt bud etowy. Wydatki bud etowe. Dochody bud etowe. èród a informacji gospodarczej. 2. Umiej tnoêci interpersonalne Komunikacja spo eczna. Komunikacja werbalna, komunikacja niewerbalna. Bariery komunikacji spo ecznej. Poznanie w asnej osobowoêci. Postawa aktywna. KreatywnoÊç. AsertywnoÊç. Ocena w asnych predyspozycji do pracy zawodowej i prowadzenia dzia alnoêci gospodarczej. 8
Komunikacja z ludêmi. Rodzaje komunikatów. Pokonywanie barier w procesie komunikacji. Prowadzenie negocjacji i rozwiàzywanie konfliktów. Zasady pracy zespo owej. Etyka w biznesie. 3. Praca Rola pracy w gospodarce i spo eczeƒstwie. Sens pracy. Praca jako wartoêç. Sens inwestowania w siebie. Rozwój w asnej osobowoêci. Problemy bezrobocia. Ekonomiczne i psychologiczne aspekty utraty pracy. Sposoby ograniczania bezrobocia. Instytucje pomagajàce poszukujàcym pracy. Formy pomocy bezrobotnym. Metody poszukiwania pracy. Praca na odleg oêç. List motywacyjny, curriculum vitae (CV). Rozmowa kwalifikacyjna. Podstawy prawne zatrudnienia. Umowa o prac. Umowy cywilnoprawne. Prawa i obowiàzki pracownika i pracodawcy. Bezpieczeƒstwo i higiena pracy. Wynagrodzenie za prac. P aca i jej funkcje. Specyfika pracy osób niepe nosprawnych. Zarzàdzanie w asnymi dochodami w gospodarstwie domowym. 4. Przedsi biorstwo Cele i rodzaje dzia alnoêci gospodarczej. Przes anki wyboru rodzaju dzia alnoêci. Rodzaje spó ek i ich charakterystyka. Formy organizacyjno-prawne podmiotów gospodarczych. Strategia budowy firmy. Procedura zak adania w asnej firmy. Rejestracja firmy. Planowanie dzia alnoêci gospodarczej. Prowadzenie e-biznesu. Biznesplan. Wybór lokalizacji firmy. Analiza rynku. èród a finansowania dzia alnoêci. Podstawowe rodzaje dzia aƒ marketingowych. Reklama. Sprzeda. Zasady obs ugi klienta. Prawa konsumenta. Gwarancja i r kojmia. Finanse firmy. Koszty i zasady rozliczeƒ finansowych w firmie. Majàtek firmy. Kapita w asny. Kredyty, po yczki, zobowiàzania. Joint venture. Organizacja pracy. Zarzàdzanie firmà. Zasady prowadzenia dokumentacji firmy, ksi gowoêç, dokumentacja zatrudnienia pracowników. Badanie wiarygodnoêci przedsi biorstw. Restrukturyzacja dzia alnoêci firmy. Likwidacja firmy, procedury likwidacyjne. 9
5. Pieniàdz i bankowoêç Funkcja i poda pieniàdza. Zmiana wartoêci pieniàdza w czasie, nast pujàca np. wskutek inflacji lub oprocentowania na lokacie bankowej. Inflacja i jej skutki. Bank centralny. Cele banku centralnego. Funkcje banku centralnego. Rada Polityki Pieni nej. Banki komercyjne. Pozabankowe us ugi finansowe. Kredyt bankowy. Inflacja. Stopy procentowe. Kursy walutowe. Rachunek bankowy. Debet. Karty p atnicze. 6. Podatki i ubezpieczenia Sens p acenia podatków. Rodzaje podatków. Podatki bezpoêrednie i poêrednie. Podatek dochodowy, VAT, akcyza, podatek od czynnoêci cywilnoprawnych, podatki lokalne. Deklaracje podatkowe. Roczne rozliczenia podatku dochodowego od osób fizycznych. Podstawowe deklaracje podatkowe firmy. Wspólne opodatkowanie, podwójne opodatkowanie. Opodatkowanie dochodów z pracy. Ulgi w podatku dochodowym od osób fizycznych. Zaliczki na podatek dochodowy. Roczne rozliczenie podatku dochodowego. Ubezpieczenia. Ubezpieczenia spo eczne. Nowy system emerytalny, I, II i III filar ubezpieczeƒ. Ubezpieczenia zdrowotne. System ubezpieczeƒ gospodarczych. Ubezpieczenia majàtkowe i osobowe. Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny. 7. Mi dzynarodowa wspó praca gospodarcza Po o enie Polski w Europie i jego znaczenie dla polskiej gospodarki. Polska a Unia Europejska. Udzia Polski w organizacjach mi dzynarodowych. Polska na tle innych krajów. Poziom ycia Polaków. Handel zagraniczny. Wspó praca gospodarcza Polski z zagranicà. Wspó praca euroregionalna wspó praca ludnoêci, podmiotów gospodarczych, w adz administracyjnych na obszarze euroregionów utworzonych wzd u polskich granic. Procesy globalizacji.
IV. Osiàgni cia uczniów Proponowany uk ad treêci oraz ogólne cele nauczania podstaw przedsi biorczoêci powinny zaowocowaç nast pujàcymi osiàgni ciami: Cz Êç materia u Osiàgni cia ucznia nauczania 1. Istota Zna êród a informacji gospodarczej i potrafi pos ugiwaç si nimi, funkcjonowania zna mierniki makro- i mikroekonomiczne oraz potrafi je interpretowaç, gospodarki rozumie i opisuje przemiany gospodarcze w Polsce oraz ich skutki, charakteryzuje instytucje powsta e w okresie przemian gospodarczych w Polsce, zna podstawowe podmioty w gospodarce rynkowej. 2. Umiej tnoêci Poznaje w asnà osobowoêç, kszta tuje umiej tnoêci interpersonalne oraz postawy interpersonalne etyczne w kontaktach mi dzyludzkich, rozwija umiej tnoêç komunikowania si (w tym pokonywania barier w pracy zespo owej), zna i stosuje zasady prowadzenia negocjacji i rozwiàzywania konfliktów, kreuje etyk w biznesie. 3. Praca Zna zasady funkcjonowania przedsi biorstwa, rozpoznaje cele i rodzaje dzia alnoêci gospodarczej oraz formy prawne podmiotów gospodarczych, jest przygotowany do za o enia w asnej firmy (potrafi napisaç strategi za o enia firmy i przygotowaç konieczne dokumenty), a tak e obs ugi finansowej, ksi gowej, organizacji pracy i zarzàdzania firmà, zna zasady zarzàdzania dochodami w gospodarstwie domowym, proponuje sposoby przeciwdzia ania bezrobociu. 4. Przedsi biorstwo Rozpoznaje rodzaje dzia alnoêci gospodarczej, zna zasady budowania strategii w asnej firmy, zna zasady zak adania w asnej firmy, dostrzega sens inwestowania w siebie oraz rol pracy w gospodarce, zna zasady organizowania pracy we w asnej firmie, zna zasady zarzàdzania finansami w asnej firmy, zna zasady marketingu, kreowania produktów i profesjonalnej obs ugi klienta. 5. Pieniàdz Zna rol pieniàdza i zagadnienia bankowoêci, i bankowoêç opisuje funkcje pieniàdza, wp yw banku centralnego i Rady Polityki Pieni nej na sytuacj finansowà kraju (m.in. na kszta towanie si poziomu inflacji), rozumie znaczenie stabilizacji finansowej paƒstwa dla funkcjonowania firm, a poprzez to na rozwój ca ej gospodarki, zna zasady wspó pracy z bankiem komercyjnym, m.in. otwierania konta, korzystania z kart p atniczych i czeków, zak adania lokaty terminowej, brania kredytu. 6. Podatki Rozumie sens p acenia podatków, ich rol i funkcje, i ubezpieczenia zna rodzaje podatków i stawki podatkowe, zna ulgi podatkowe stymulujàce dzia alnoêç gospodarczà, dostrzega rol uczestniczenia w systemie ubezpieczeƒ spo ecznych gwarantujàcym bezpieczeƒstwo socjalne, systemie dobrowolnych ubezpieczeƒ majàtkowych, odpowiedzialnoêci cywilnej oraz ubezpieczeƒ na ycie. 7. Mi dzynarodowa Zna pozytywne i negatywne skutki globalizacji, wspó praca dostrzega znaczenie wspó pracy mi dzynarodowej (w tym euroregionalnej) gospodarcza w ramach organizacji gospodarczych, ocenia szanse i zagro enia dla gospodarki i ludnoêci Polski oraz dla w asnej firmy wynikajàce ze wspó pracy mi dzynarodowej, okreêla swojà rol w otoczeniu lokalnym, regionalnym, krajowym i mi dzynarodowym. 11
V. Procedury osiàgania celów Zgodnie z Podstawà programowà..., przedmiot podstawy przedsi biorczoêci ma przygotowywaç uczniów do ycia w nowych warunkach spo eczno-gospodarczych, uczyç samodzielnoêci i podejmowania decyzji. Mi dzy innymi z tego powodu przywiàzuje si wielkà wag do kszta towania u m odzie y ró norodnych umiej tnoêci niezb dnych w doros ym yciu oraz prowadzeniu dzia alnoêci gospodarczej, a tak e przekonaƒ, nawyków, zachowaƒ i postaw. Wymaga to szczególnie starannego doboru metod nauczania ma à przydatnoêç majà metody podajàce (opis, opowiadanie, wyk ad, pogadanka), dlatego nale y je ograniczyç do minimum. Znacznie bardziej efektywne sà metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy, np.: metoda problemowa, pobudzajàca uczniów do samodzielnoêci nie tylko przy rozwiàzywaniu problemów, ale tak e ich formu owaniu; metoda studiów przyk adowych, k adàca nacisk na samodzielne dochodzenie uczniów do nowej wiedzy na podstawie badaƒ terenowych, materia ów êród owych (êród a statystyczne, mapy, fotografie, ryciny), analizy zjawisk i procesów; wnioski majà charakter uogólniajàcy (odnoszà si do grupy przedmiotów, wi kszego zbioru zdarzeƒ, szerszego procesu), s u à wi c tworzeniu wyobra eƒ, kszta towaniu poj ç, odkrywaniu zale noêci oraz formu owaniu prawid owoêci; dyskusja, przy której nale y stosowaç metody aktywizujàce uczniów (burza mózgów, ranking diamentowy, drzewo decyzyjne, metaplan); obserwacja i pomiar, polegajàce na planowym i Êwiadomym postrzeganiu przedmiotów, zjawisk i procesów, np. bezpoêrednio w banku, urz dzie, przedsi biorstwie (obserwacje bezpoêrednie), jak te w sali lekcyjnej (obserwacje poêrednie); spostrze eƒ dokonujà uczniowie, a rola nauczyciela sprowadza si do stwarzania okolicznoêci obserwacji, jej ukierunkowywania, pomocy w rejestrowaniu i interpretacji wyników; gry dydaktyczne, zw aszcza typu strategicznego, np. w gie d pomys ów (burza mózgów, fabryka pomys ów), sytuacyjne (metoda przypadków) i symulacyjne; metoda ta wyzwala zachowania operacyjne uczniów (zachowania w dzia aniu), spontanicznoêç, kreuje liderów, okreêla hierarchi wartoêci; filmy dydaktyczne jako studia przyk adowe zachowaƒ i procedur podczas poszukiwania pracy, poszukiwania nisz dzia alnoêci gospodarczej. W nauczaniu podstaw przedsi biorczoêci nale y zwróciç uwag na metody praktyczne: çwiczenia techniczne i terenowe, metody s u àce realizacji zadaƒ odtwórczych i us ugowych. Umo liwiajà one kszta cenie umiej tnoêci radzenia sobie w konkretnych sytuacjach (np. napisanie listu motywacyjnego, wype nienie przekazu bankowego, formularza PIT) oraz aktywnej postawy. Podstawy przedsi biorczoêci muszà kszta ciç umiej tnoêci podejmowania decyzji, decydowania za siebie, poczucie odpowiedzialnoêci za swoich najbli szych i pracow- 12
ników, oraz uczyç samodzielnoêci i kreatywnego myêlenia. Mi dzy innymi z tego powodu zalecane jest cz ste organizowanie samodzielnej pracy uczniów w grupach. Konieczne jest tak e stosowanie metod wymagajàcych samodzielnego podejmowania decyzji i oceny atrakcyjnoêci poszczególnych rodzajów dzia alnoêci gospodarczej ankietowych badaƒ oczekiwaƒ klientów wobec oferty handlowej oraz marketingu, co pozwoli uczniom na wyszukiwanie nisz w zakresie us ug lub handlu. Mo e si to odbywaç na odpowiednio dobranych przyk adach zaczerpni tych z ycia gospodarczego w najbli szym otoczeniu lub z literatury przedmiotu. Osiàgni cie za o onych celów kszta cenia u atwià: roczniki statystyczne, ksià ki i czasopisma o treêci gospodarczej dost pne w bibliotece szkolnej, komputer z odpowiednim oprogramowaniem i dost pem do Internetu.
VI. Sprawdzanie osiàgni ç i ocena uczniów Przedmiotem zarówno bie àcej, jak i koƒcowej oceny powinien byç nie tylko stan wiedzy uczniów, lecz równie ich post py w nabywaniu umiej tnoêci. Od znajomoêci definicji (co to jest rynek, przedsi biorstwo, gie da itp.) wa niejsza jest umiej tnoêç stosowania poj ç w analizie i ocenie sytuacji (np. sytuacji gospodarczej regionu lub kraju), uêwiadamiajàca uczniom stopieƒ opanowania wiadomoêci i wdra ajàca ich do systematycznej pracy. Da to tak e nauczycielom informacj o efektywnoêci stosowanych metod i organizacji pracy dydaktyczno-wychowawczej. Nauczyciele powinni stosowaç sprawdziany pisemne obejmujàce wycinki treêci programowych. Sprawdzian pisemny powinien charakteryzowaç si jednoznaczno- Êcià kryteriów oceniania. Ustalenie precyzyjnych, znanych uczniom kryteriów zapobiega konfliktom i rozczarowaniom, wzmacnia te autorytet nauczyciela. Nale y stosowaç tak e kontrol ustnà, szczególnie w stosunku do uczniów, którzy uzyskali bardzo s abe wyniki podczas kontroli pisemnej. Stosujàc kontrol ustnà, nauczyciel dokonuje weryfikacji wyników sprawdzianu pisemnego. Kontrola ustna powinna byç stosowana w przypadku, gdy uczeƒ ma stwierdzonà przez lekarza dysleksj lub dysgrafi. Nauczyciel uzyskuje wtedy obiektywnà ocen stanu wiedzy ucznia.
Wyciàg z Podstawy programowej kszta cenia ogólnego dla liceum ogólnokszta càcego, liceum profilowanego i technikum Cele edukacyjne 1. Przygotowanie do aktywnego i Êwiadomego uczestnictwa w yciu gospodarczym. 2. Kszta cenie postawy rzetelnej pracy i przedsi biorczoêci. 3. Kszta towanie umiej tnoêci pracy w zespole i skutecznego komunikowania si. 4. Kszta towanie umiej tnoêci aktywnego poszukiwania pracy i Êwiadomego jej wyboru. 5. Poznanie mechanizmów funkcjonowania gospodarki rynkowej. 6. Rozwijanie zainteresowania podejmowaniem i prowadzeniem dzia alnoêci gospodarczej. Poznanie podstawowych zasad podejmowania i prowadzenia dzia alnoêci gospodarczej w ró nych formach. 7. Poznanie roli paƒstwa i prawa w gospodarce rynkowej. 8. Poznanie zasad funkcjonowania gospodarki europejskiej i Êwiatowej. Zadania szko y 1. Zapewnienie uczniom mo liwoêci uzyskania wiedzy, umiej tnoêci i kszta towania postaw przedsi biorczych, warunkujàcych aktywne uczestnictwo w yciu gospodarczym. 2. Pomoc w rozwijaniu u uczniów umiej tnoêci samokszta cenia i samodoskonalenia oraz indywidualnych zainteresowaƒ prowadzeniem dzia alnoêci gospodarczej. 3. Tworzenie sprzyjajàcej atmosfery dla wspó pracy szko y z przedstawicielami ycia gospodarczego w regionie. 4. Wspomaganie uczniów w wyborze kierunku dalszego kszta cenia. 5. Umo liwienie poznania specyfiki lokalnego rynku pracy. TreÊci nauczania 1. Postawa przedsi biorczoêci. Mocne i s abe strony w asnej osobowoêci, samoakceptacja, asertywnoêç, inicjatywnoêç, odpowiedzialnoêç itp. 2. Organizacja pracy. Zasady pracy zespo owej. Kierowanie i podejmowanie decyzji. 3. Zale noêç mi dzy zyskiem a ryzykiem. 4. Motywy aktywnoêci zawodowej i gospodarczej cz owieka. Rodzaje potrzeb. ZdolnoÊç do wyznaczania sobie celów i zadaƒ. 5. Funkcjonowanie rynku i gospodarki rynkowej. 6. Funkcjonowanie gie dy papierów wartoêciowych. 7. Gospodarstwa domowe dochody i wydatki, inwestowanie w asnych pieni dzy. Ochrona praw konsumentów. 8. System zabezpieczenia emerytalnego. Ubezpieczenie zdrowotne i ubezpieczenia majàtkowe. 9. Przedsi biorstwo w gospodarce ró norodnoêç form organizacyjno-prawnych i ich rola w rozwoju gospodarki. 15
10. Majàtek przedsi biorstwa. Koszty i przychody oraz zasady rozliczeƒ finansowych przedsi biorstwa. 11. Formy pozyskiwania kapita u i jego inwestowania. 12. Planowanie procedury podj cia dzia alnoêci gospodarczej. 13. Nawiàzywanie i rozwiàzywanie stosunku pracy. Podstawowe prawa i obowiàzki pracownika i pracodawcy. 14. Rola paƒstwa w gospodarce rynkowej. Podstawowe funkcje ekonomiczne paƒstwa. 15. Wzrost gospodarczy i jego mierniki. 16. Pieniàdz i banki bank centralny, banki komercyjne, bankowe i pozabankowe us ugi finansowe. Inflacja. 17. Bud et paƒstwa, bud ety jednostek samorzàdu terytorialnego funkcje, êród a wp ywów, kierunki wydatków. 18. Rynek pracy i bezrobocie. 19. Metody aktywnego poszukiwania pracy. Instytucje wspomagajàce aktywne poszukiwanie pracy. 20. Wspó praca gospodarcza Polski z zagranicà. Integracja z Unià Europejskà. 21. Proces globalizacji gospodarki i jego konsekwencje dla Polski. 22. Etyka biznesu. Osiàgni cia 1. Dokonanie trafnej samooceny oraz umiej tnoêç autoprezentacji. 2. Umiej tnoêç stosowania podstawowych zasad pracy w zespole i prowadzenia negocjacji. 3. Planowanie bud etu gospodarstwa domowego. 4. Rozró nianie form inwestowania. 5. Umiej tnoêç przewidywania op acalnoêci przedsi wzi cia gospodarczego w kontekêcie wydatków i przychodów, zysku i ryzyka. Obliczanie wyniku finansowego przedsi biorstwa na prostych przyk adach. 6. Identyfikowanie podstawowych form w asnoêci oraz form organizacyjno-prawnych przedsi biorstw. 7. Przygotowanie dokumentów do za o enia i prowadzenia przedsi biorstwa oraz stosowanie wymaganych procedur w celu podj cia dzia alnoêci gospodarczej przez osob fizycznà. 8. Obliczanie prostych przyk adów dotyczàcych wyniku finansowego przedsi biorstwa. 9. Przygotowanie podstawowych dokumentów niezb dnych w ubieganiu si o prac oraz prowadzenie rozmowy kwalifikacyjnej z pracodawcà w warunkach symulowanych. 10. ZnajomoÊç podstawowych przepisów prawa dotyczàcych zatrudnienia oraz praw i obowiàzków pracowników i pracodawców. 11. Identyfikowanie podstawowych wskaêników makroekonomicznych (PKB, PNB nominalny i realny oraz w przeliczeniu na jednego mieszkaƒca, inflacja, bezrobocie). 12. Rozumienie wp ywu polityki fiskalnej i monetarnej na ycie gospodarcze kraju. 13. Wskazywanie korzyêci i zagro eƒ wynikajàcych ze wspó pracy mi dzynarodowej, w tym z integracji Polski z Unià Europejskà oraz globalizacji gospodarki. 16