ZAMKNIĘCIE ROKU 2015

NR 12 (874) GRUDZIEŃ 2015 CENA 53 ZŁ (W TYM 5% VAT) WWW.PGP.INFOR.PL UKAZUJE SIĘ OD 1995 ROKU ZAMKNIĘCIE ROKU 2015 Jak dokonać weryfikacji i aktualizacji aktywów i pasywów oraz wstępnego zamknięcia ksiąg rachunkowych Jak ustalić wynik finansowy i sporządzić sprawozdanie finansowe W jaki sposób sporządzić zeznanie roczne dla celów podatku dochodowego W jaki sposób dokonać zamknięcia roku w PKPiR INDEKS 331783 ISSN 1234-5695 Partner merytoryczny

Świąteczna lawina prezentów profesjonalnie i na czas Skórzane etui na dokumenty lub smart USB 16 GB, lub pasek skórzany do 1000 zł od 1000 zł Skórzana bransoletka w kolorze srebrnym lub srebrna bransoletka ze znaczkiem nieskończoność, lub Kodeks pracy 2016 z komentarzem Etui na okulary firmy Batycki lub power bank 5w1, lub skórzane etui na laptopa w kolorze czarnym od 2500 zł * Podane kwoty to wartości netto. Klient z wartością zamówienia powyżej 1000 zł i 2500 zł netto może wybrać prezent z sugerowanej grupy prezentów lub niższej. Prezenty dostępne do wyczerpania zapasów. Wyboru prezentów można dokonać: www.infor.pl/oferta 22 761 30 30, 801 626 666 bok@infor.pl

Spis treści 1. ZAMKNIĘCIE KSIĄG RACHUNKOWYCH OD CZEGO ZACZĄĆ 5 1.1. Wybrane składniki bilansu charakterystyka i wycena 5 1.1.1. Środki trwałe i wartości niematerialne i prawne 6 1.1.1.1. Okres, stawki i metody amortyzacji oraz ich weryfikacja 6 1.1.1.2. Wycena środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych na dzień bilansowy 12 1.1.2. Inwestycje długoterminowe 15 1.1.3. Należności i ich aktualizacja 18 1.1.3.1. Wycena należności na dzień bilansowy 18 1.1.3.2. Tworzenie odpisów aktualizujących należności 22 1.1.3.3. Rozwiązywanie odpisów aktualizujących wartość należności 31 1.1.4. Należności wyrażone w walucie obcej 38 1.1.5. Zapasy (towary lub materiały) i ich aktualizacja 43 1.1.5.1. Odpisy aktualizujące wartość zapasów 43 1.1.5.2. Towary i odchylenia od ich cen ewidencyjnych 46 1.1.5.3. Zapasy produkcja w toku 47 1.1.6. Rozliczenia międzyokresowe kosztów 48 1.1.7. Aktywa i rezerwy z tytułu odroczonego podatku dochodowego 49 1.1.8. Rezerwy 51 1.1.8.1. Wycena rezerw 53 1.1.8.2. Rezerwy w ujęciu podatkowym 53 1.1.8.3. Zakres informacji o stanie rezerw w sprawozdaniu finansowym 53 1.1.9. Wynik finansowy i jego podział 53 1.1.9.1. Podział lub pokrycie wyniku finansowego 54 1.1.9.2. Dywidenda 54 1.1.9.3. Zwiększenie kapitału zakładowego 54 1.1.9.4. Przeznaczenie zysku na kapitał rezerwowy i zapasowy oraz pokrycie straty 54 2. ZAMKNIĘCIE KONT WYNIKOWYCH I USTALENIE WYNIKU FINANSOWEGO 55 2.1. Wariant porównawczy rachunku zysków i strat 56 2.2. Wariant kalkulacyjny rachunku zysków i strat 58 3. SPORZĄDZENIE SPRAWOZDANIA FINANSOWEGO 60 4. SPORZĄDZENIE ZEZNANIA ROCZNEGO OSÓB PRAWNYCH CIT-8 80 4.1. Jednostki zobowiązane do złożenia zeznania rocznego 80 4.2. Jednostki zwolnione ze składania zeznania rocznego 81 4.3. Termin złożenia zeznania podatkowego i właściwość urzędu skarbowego 82 4.4. Załączniki do zeznania rocznego 82 4.5. Wypełnienie deklaracji CIT-8 85 5. ZAMKNIĘCIE ROKU W PKPiR 89 grudzień 2015 PORADNIK GAZETY PRAWNEJ nr 12 (874) 3

Zamknięcie ksiąg rachunkowych od czego zacząć Zamknięcie roku 2015 1. Zamknięcie ksiąg rachunkowych od czego zacząć Na dzień kończący dany rok obrotowy następuje zamknięcie ksiąg rachunkowych. Przed ich zamknięciem jednostka powinna przeprowadzić określone czynności, aby rzetelnie i jasno przedstawić sytuację majątkową i finansową oraz prawidłowo ustalić wynik finansowy. Czynności związane z zamknięciem ksiąg rachunkowych można podzielić na cztery etapy. Etap I Sprawdzenie kompletności i poprawności ewidencji księgowej Na początku jednostka powinna sprawdzić, czy prowadzona przez nią ewidencja księgowa jest kompletna i poprawna pod względem formalnym. Do ksiąg rachunkowych okresu sprawozdawczego należy wprowadzić, w postaci zapisu, każde zdarzenie, które nastąpiło w tym okresie sprawozdawczym. Następnie należy przeanalizować, czy zostały ujęte wszystkie osiągnięte, przypadające na rzecz jednostki przychody i obciążające je koszty związane z tymi przychodami dotyczące danego roku obrotowego, niezależnie od terminu ich zapłaty. Zapewnienie kompletności i poprawności ksiąg rachunkowych wiąże się m.in. z koniecznością wprowadzenia do nich wszystkich operacji dotyczących danego roku. Etap II Inwentaryzacja W kolejnym etapie jednostka powinna sprawdzić, czy figurujące w księgach rachunkowych stany aktywów i pasywów pokrywają się ze stanem rzeczywistym. W tym celu jednostka dokonuje inwentaryzacji, która powinna zostać przeprowadzona na ostatni dzień każdego roku obrotowego. W zależności od rodzaju aktywów czy pasywów inwentaryzację przeprowadza się poprzez: spis z natury w przypadku np. towarów, materiałów, środków trwałych oraz nieruchomości zaliczonych do inwestycji, maszyn i urządzeń wchodzących w skład środków trwałych w budowie, potwierdzenie salda w przypadku np. należności od kontrahentów, aktywów finansowych zgromadzonych na rachunkach bankowych, porównanie danych ksiąg rachunkowych z odpowiednimi dokumentami i weryfikację wartości składników w przypadku np. środków trwałych, do których dostęp jest znacznie utrudniony, gruntów oraz praw zakwalifikowanych do nieruchomości, należności spornych i wątpliwych. Etap III Wycena aktywów i pasywów na dzień bilansowy Na tym etapie dokonywana jest weryfikacja i aktualizacja aktywów i pasywów poprzez ich wycenę na dzień bilansowy. Powinna zostać zapewniona kompletność i współmierność przychodów i związanych z nimi kosztów. Etap IV Wstępne zamknięcie ksiąg rachunkowych Wstępnego zamknięcia ksiąg rachunkowych należy dokonać na dzień kończący rok obrotowy, nie później niż w ciągu 3 miesięcy od dnia kończącego ten rok. W przypadku jednostek, których rok obrotowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym, wstępne zamknięcie ksiąg za 2015 r. powinno nastąpić na dzień 31 grudnia 2015 r., nie później niż do 31 marca 2016 r. Na podstawie wstępnie zamkniętych ksiąg sporządzane jest roczne sprawozdanie finansowe. Jednostki mają na to 3 miesiące, licząc od dnia bilansowego. Oznacza to, że jednostka, której rok obrotowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym, sporządza sprawozdanie finansowe za rok 2015 nie później niż do końca marca 2016 r. W publikacji omówimy etap III i IV, skupiając się na weryfikacji i aktualizacji aktywów i pasywów (wycena) oraz na wstępnym zamknięciu ksiąg rachunkowych.! UWAGA Na temat inwentaryzacji pisaliśmy w PGP 10/2015 Inwentaryzacja jak sprawnie przeprowadzić. 1.1. Wybrane składniki bilansu charakterystyka i wycena Jedną z podstawowych zasad rachunkowości jest zasada ostrożnej wyceny (art. 7 ust. 1 uor). Nakazuje ona wyceniać aktywa ostrożnie, a jednocześnie obiektywnie. Oznacza to konieczność uwzględniania przy wycenie bilansowej aktywów także zmniejszeń wartości użytkowej lub wartości handlowej składników aktywów (należności, zapasów, grudzień 2015 PORADNIK GAZETY PRAWNEJ nr 12 (874) 5

Zamknięcie roku 2015 środków trwałych). Utworzone w ten sposób odpisy aktualizujące zmniejszają wynik finansowy jednostki. W niektórych przypadkach mogą także zostać zaliczone do kosztów podatkowych. Z kolei ich rozwiązanie może powodować powstanie przychodu podatkowego. Dokonywanie aktualizacji wymienionych aktywów, na potrzeby związane z ich wyceną bilansową, niejednokrotnie ma charakter bardzo złożony, ponieważ wymaga jednoczesnego uwzględnienia zarówno rozwiązań bilansowych, jak i podatkowych, które obowiązują w tym zakresie. 1.1.1. Środki trwałe i wartości niematerialne i prawne Wycena aktywów i pasywów jest bardzo istotnym elementem całego procesu związanego z zamknięciem ksiąg rachunkowych. Środki trwałe należy wyceniać według cen nabycia, kosztów wytworzenia lub wartości przeszacowanej (po aktualizacji wyceny środków trwałych), pomniejszonych o odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe, a także o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości, z uwzględnieniem zmian wartości początkowej wynikających z ulepszeń i dokonanych od nich odpisów i umorzeń, lub według ceny rynkowej bądź inaczej określonej wartości godziwej. Zasady wyceny aktywów i pasywów muszą być określone w dokumentacji zasad (polityki) rachunkowości, co się wiąże z wyborem zasad wyceny zgodnie z przewidzianymi w art. 28 uor. Środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne umarza się lub amortyzuje. Odpisów umorzeniowych lub amortyzacyjnych dokonuje się według zasad przyjętych przez jednostkę zgodnie z przepisami uor. 1.1.1.1. Okres, stawki i metody amortyzacji oraz ich weryfikacja Na dzień przyjęcia składnika majątku, jednostka powinna ustalić okres (stawkę) amortyzacji oraz jej metodę. Przepisy bilansowe nie dopuszczają zmiany przyjętej metody amortyzacji, ale poprawność stawek i okresów amortyzacji wymaga okresowej weryfikacji. Taki proces może być przeprowadzony w dowolnym czasie, jednak czas inwentaryzacji sprzyja sprawdzeniu poprawności przyjętych parametrów. Zasady ustalania wytycznych dotyczących amortyzacji oraz ich weryfikacji są różne w przepisach bilansowych, podatkowych i regulacjach MSR. Poprzez odpisy umorzeniowe wyznaczany jest stopień zmniejszenia wartości środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych (wnip) w postaci zużycia fizycznego i ekonomicznego liczony od momentu przyjęcia do używania. Poprzez zużycie fizyczne środków trwałych następuje zmniejszenie ich pierwotnych właściwości, np. mechanicznych, w wyniku czego środki te nie są w stanie tak dobrze wypełniać zadań produkcyjnych, do których zostały przeznaczone, jak środki nowe. Natomiast zużycie moralne środków trwałych polega na stopniowej utracie ich wartości wymiennej oraz wartości użytkowej z powodu wytwarzania nowych wydajniejszych środków pracy, o lepszych parametrach techniczno-eksploatacyjnych. Poprzez amortyzację następuje rozłożenie w czasie jednorazowych wydatków poniesionych na zakup środków trwałych, wnip. Dzięki temu nakłady poczynione na ich zakup czy wytworzenie są stopniowo zaliczane do kosztów poszczególnych okresów, a jednostka ma czas na zgromadzenie środków potrzebnych na odnowienie majątku. UWAGA! Zasady amortyzacji przyjęte przez jednostkę w momencie rozpoczęcia używania składników majątkowych (metoda, stawki) wpływają na obraz sytuacji majątkowej jednostki. Dlatego, aby zapewnić rzetelność danych prezentowanych w sprawozdaniach finansowych, należy okresowo dokonywać weryfikacji obowiązujących w jednostce warunków amortyzacji w zakresie wskazanym lub dopuszczanym przepisami prawa bilansowego lub MSR. W rozwiązaniach podatkowych zakłada się, że składnik majątku zostanie całkowicie umorzony w przybliżeniu w tym samym momencie, w którym nastąpi koniec jego użytecznego wykorzystania, podczas gdy przepisy bilansowe bazują na ekonomicznym zużyciu. Przepisy podatkowe, w pewnym zakresie, umożliwiają zmiany stosowanych dotychczas rozwiązań, które jednostka może wykorzystać w ramach optymalizacji podatkowej. W praktyce amortyzacja bilansowa i podatkowa wymagają prowadzenia odrębnych ewidencji. Amortyzacja jest kosztem, z którym nie jest związany realny wypływ gotówki. Przepływ ten ma miejsce w momencie zakupu aktywów. Amortyzacja ma jednak wpływ na saldo przepływów gotówki, gdyż będąc kosztem uzyskania przychodu, obniża podstawę opodatkowania. Powoduje to zmniejszenie wysokości podatku dochodowego, pod warunkiem że koszty amortyzacji będą mogły być uznane za koszty uzyskania przychodu. Trzeba pamiętać, że koszty amortyzacji ustalone dla celów bilansowych nie muszą stanowić jednocześnie kosztów uzyskania przychodu. Zgodnie z zapisami podatkowymi nie uważa się za koszty uzyskania przychodów m.in.: odpisów z tytułu zużycia samochodu osobowego, w części ustalonej od wartości samochodu przewyższającej równowartość 20 000 euro, przeliczonej na złote według kursu średniego NBP z dnia przekazania samochodu do używania, 6 PORADNIK GAZETY PRAWNEJ nr 12 (874) www.pgp.infor.pl

Zamknięcie ksiąg rachunkowych od czego zacząć strat w środkach trwałych oraz wartościach niematerialnych i prawnych w części pokrytej sumą odpisów amortyzacyjnych, strat powstałych w wyniku likwidacji nie w pełni umorzonych środków trwałych, jeżeli środki te utraciły przydatność gospodarczą na skutek zmiany rodzaju działalności, odpisów aktualizujących. Tabela 1. Wartość początkowa środków trwałych i jej zmiany Zagadnienie Ustawa o rachunkowości MSSF Prawo podatkowe 1 2 3 4 Status prawny Do aktywów zalicza się kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie Do aktywów zalicza się kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiary- Amortyzacji podlegają, stanowiące własność lub współwłasność podatnika, nabyte określonej wartości, godnie określonej wartości, lub wytworzone we własnym powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych. powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych. zakresie, kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do używania aktywa, wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą albo oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub leasingu. Wartość początkowa Zmiana wartości początkowej Cena nabycia lub koszt wytworzenia środka trwałego. Wartość początkowa może zostać powiększona o koszty ulepszenia, polegające na przebudowie, rozbudowie, modernizacji lub rekonstrukcji. Zmniejszenie wartości może nastąpić w wyniku odłączenia od danego środka trwałego części składowej lub peryferyjnej, a zwiększenie przy ich przyłączeniu. Wartość początkowa może ulegać aktualizacji wyceny zgodnie z odrębnymi przepisami. Wartość początkową stanowi cena nabycia lub koszt wytworzenia. Wartość początkową ustala się dla każdej części składowej pozycji rzeczowych aktywów trwałych, której cena nabycia lub koszt wytworzenia są istotne w porównaniu z ceną nabycia lub kosztem wytworzenia całej pozycji wówczas ta część składowa jest amortyzowana osobno. Po początkowym ujęciu jednostka dokonuje wyboru sposobu wyceny opartego na: cenie nabycia lub koszcie wytworzenia, wartości przeszacowanej. Wartość początkowa może zostać powiększona o koszty ulepszenia. Zmniejszenie wartości może nastąpić w wyniku odłączenia od danego środka trwałego części składowej lub peryferyjnej, a zwiększenie przy ich przyłączeniu. Za wartość początkową środków trwałych uważa się: w razie odpłatnego nabycia cenę ich nabycia, w razie wytworzenia we własnym zakresie koszt wytworzenia, w razie nabycia w drodze spadku, darowizny lub w inny nieodpłatny sposób wartość rynkową z dnia nabycia itd. Wartość początkową powiększa się o sumę wydatków na ich ulepszenie w wyniku przebudowy, rozbudowy, rekonstrukcji, adaptacji lub modernizacji. Zmniejszenia dokonuje się przy odłączeniu od danego środka trwałego części składowej lub peryferyjnej. grudzień 2015 PORADNIK GAZETY PRAWNEJ nr 12 (874) 7

Zamknięcie roku 2015 1 2 3 4 Odpisy aktualizujące wartość środka trwałego Dokonuje się w przypadku zmiany technologii produkcji, przeznaczenia do likwidacji, wycofania z używania lub innych przyczyn powodujących trwałą utratę wartości środka trwałego. Jednostki dokonują weryfikacji wartości bilansowej aktywów, ustalają wartość odzyskiwalną a w razie trwałej utraty wartości powinny tworzyć odpisy aktualizujące zgodnie z KSR 4 oraz MSR 36. Nieuznawane w prawie podatkowym nie stanowią kosztów uzyskania przychodów. Dla celów podatkowych amortyzacji nie podlegają: grunty i prawa wieczystego użytkowania gruntów, budynki, lokale, budowle i urządzenia zaliczane do spółdzielczych zasobów mieszkaniowych lub służących działalności społeczno-wychowawczej prowadzonej przez spółdzielnie mieszkaniowe, dzieła sztuki i eksponaty muzealne, wartość firmy, składniki majątku, które nie są używane na skutek zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej albo zaprzestania działalności, w której były używane składniki te nie podlegają amortyzacji od miesiąca następującego po miesiącu, w którym zawieszono tę działalność albo jej zaprzestano. Ustawa o rachunkowości wyklucza amortyzację gruntów niesłużących wydobyciu kopalin metodą odkrywkową. Według MSR 16 grunty posiadają nieograniczony okres użytkowania, dlatego z wyjątkiem wykopalisk i wysypisk nie są podstawą amortyzacji. Odpisów aktualizujących wartość środków trwałych z tytułu utraty wartości dokonuje się w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych, w odróżnieniu od amortyzacji, która stanowi koszty działalności operacyjnej. Okres lub stawkę i metodę amortyzacji należy ustalić na dzień przyjęcia środków trwałych do używania. W myśl prawa bilansowego poprawność stosowanych okresów i stawek amortyzacji środków trwałych powinna być przez jednostkę okresowo weryfikowana, powodując odpowiednią korektę dokonywanych w następnych latach obrotowych odpisów amortyzacyjnych. W prawie bilansowym, jeśli wartość końcowa środka trwałego (przewidywana przy likwidacji cena sprzedaży netto pozostałości środka trwałego) jest znaczna, przy ustalaniu okresu amortyzacji należy brać pod uwagę przewidywaną cenę jego sprzedaży netto. Przy ustalaniu rocznej stawki amortyzacyjnej od wartości początkowej (od 100%) należy odjąć taki procent wartości początkowej środka trwałego, jaki przypuszczalnie będzie przedstawiała jego wartość końcowa w momencie likwidacji. Tak otrzymaną wartość należy podzielić przez przewidywany okres używania środka trwałego (mierzony w latach). Amortyzacja powinna być dokonywana zgodnie z ustalonym planem amortyzacji, wynikającym z oszacowania okresu ekonomicznej użyteczności danego środka trwałego. W ustawie o rachunkowości wskazano, że na długość okresu amortyzacji i roczną stawkę amortyzacyjną (uwzględniającą okres ekonomicznej użyteczności środka trwałego) wpływają w szczególności: liczba zmian, na których pracuje środek trwały, tempo postępu techniczno-ekonomicznego, wydajność środka trwałego mierzona liczbą godzin jego pracy lub liczbą wytworzonych produktów albo innym właściwym miernikiem, prawne lub inne ograniczenia czasu używania środka trwałego, przewidywana przy likwidacji cena sprzedaży netto istotnej pozostałości środka trwałego. UWAGA! Prawo bilansowe w zasadzie nie zakazuje stosowania stawek podatkowych amortyzacji. Jest to możliwe jednak tylko wtedy, gdy odzwierciedlają one okres ekonomicznej użyteczności środków trwałych. Według MSR 16 jednostki rozpoczynają amortyzację składników rzeczowych aktywów trwałych wtedy, gdy są one dostępne do użytkowania, tj. w momencie dostosowania składnika aktywów do miejsca i warunków potrzebnych do rozpoczęcia jego funkcjonowania zgodnie z zamierzeniami kierownictwa. Natomiast zakończenie amortyzacji następuje, gdy składniki aktywów: zostaną przeznaczone do sprzedaży lub zostaną włączone do grupy aktywów przeznaczonych do sprzedaży, lub zostały usunięte z bilansu 8 PORADNIK GAZETY PRAWNEJ nr 12 (874) www.pgp.infor.pl

Zamknięcie ksiąg rachunkowych od czego zacząć w zależności od tego, który moment jest wcześniejszy. Oznacza to, że zakończenie dokonywania odpisów amortyzacyjnych nie następuje równolegle z momentem, gdy składnik aktywów nie jest już potrzebny lub gdy został wyłączony z użytkowania, chyba że został już całkowicie zamortyzowany. MSR 16 przyjmuje zasadę amortyzacji opartą na faktycznym użytkowaniu, dlatego w okresach, w których środek trwały nie był faktycznie użytkowany, nie zaprzestaje się naliczania odpisów amortyzacyjnych, ale należy je zmniejszyć, nawet do zera. Podobnego zapisu nie ma w ustawie o rachunkowości. Tabela 2. Okres dokonywania odpisów amortyzacyjnych środków trwałych i wnip Zagadnienie Ustawa o rachunkowości MSSF Prawo podatkowe Rozpoczęcie amortyzacji Nie wcześniej niż po przyjęciu środka trwałego do używania. dokonywa- Częstotliwość nia odpisów funkcjonowania zgodnie z zamierzeniami kierownictwa. Zakończenie amortyzacji Powinny być dokonywane systematycznie, zapewniając planowane rozłożenie wartości środka trwałego na przewidywany okres użytkowania. Prawo bilansowe nakłada na jednostki jedynie obowiązek dokonywania odpisów amortyzacyjnych za okresy sprawozdawcze (nie muszą pokrywać się z miesiącami kalendarzowymi). Nie później niż z chwilą zrównania wartości odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych z wartością początkową środka trwałego lub przeznaczenia go do likwidacji, sprzedaży albo stwierdzenia jego niedoboru, z ewentualnym uwzględnieniem przewidywanej przy likwidacji ceny sprzedaży netto pozostałości środka trwałego. Z chwilą gdy środek jest dostępny do użytkowania, tj. w momencie dostosowania składnika do miejsca i warunków potrzebnych do rozpoczęcia jego W sposób systematyczny na przestrzeni okresu użytkowania. Przez cały czas dostępności środków do użytkowania. Przeznaczenie składnika aktywów do sprzedaży (lub włączenie do grupy aktywów przeznaczonych do sprzedaży) lub usunięcie składnika aktywów z bilansu w zależności od tego, który moment jest wcześniejszy, z uwzględnieniem wartości końcowej (odpisów amortyzacyjnych dokonuje się tak długo, dopóki wartość końcowa nie przewyższa jego wartości bilansowej). Począwszy od pierwszego miesiąca następującego po miesiącu, w którym środek lub wartość wprowadzono do ewidencji. Mogą być dokonywane: w równych ratach co miesiąc, w równych ratach co kwartał, jednorazowo na koniec roku podatkowego. Do końca tego miesiąca, w którym następuje zrównanie sumy odpisów amortyzacyjnych z ich wartością początkową lub w którym składnik aktywów postawiono w stan likwidacji, zbyto lub stwierdzono niedobór. Suma odpisów amortyzacyjnych obejmuje również odpisy aktualizujące, których nie uważa się za koszty uzyskania przychodów. Ustawa o rachunkowości nie wyznacza minimalnych ani maksymalnych okresów amortyzacji środków trwałych. Nie określa także metod amortyzacji, pozostawiając wybór w gestii jednostki. Z kolei MSR 16 zawiera wskazanie, że metoda amortyzacji: liniowa, degresywna, oparta na liczbie wytworzonych produktów powinna być tak wybrana przez jednostkę, aby jak najlepiej odzwierciedlała tryb konsumowania przez jednostkę gospodarczą korzyści ekonomicznych ze składników aktywów. Przyjętą metodę należy stosować ciągle, jednak grudzień 2015 PORADNIK GAZETY PRAWNEJ nr 12 (874) 9

Zamknięcie roku 2015 powinna być ona weryfikowana co najmniej na koniec każdego roku obrotowego, co nie jest dozwolone w ustawie o rachunkowości i prawie podatkowym. Jeśli nastąpiła istotna zmiana w oczekiwanym trybie konsumowania przez jednostkę gospodarczą korzyści ekonomicznych ze składników aktywów, to metoda amortyzacji powinna być zmieniona w zakresie odzwierciedlającym tę zmianę. Zmiana metody traktowana jest jako zmiana wartości szacunkowych.! UWAGA Ustawa o rachunkowości i przepisy podatkowe nie dopuszczają zmiany wybranej metody amortyzacji. Raz przyjęta obowiązuje do pełnego zamortyzowania danego środka trwałego. Podstawową metodą amortyzacji podatkowej jest amortyzacja liniowa. Metoda degresywna i indywidualne stawki są możliwe do stosowania po spełnieniu szczegółowych warunków. Metodą degresywną można dokonywać odpisów od środków zaliczonych do grupy 3 6 i 8 Klasyfikacji oraz środków transportu, z wyłączeniem samochodów osobowych. W pierwszym podatkowym roku używania środków trwałych odpisów dokonuje się od wartości podatkowej z zastosowaniem stawki podanej w Wykazie stawek amortyzacyjnych, podwyższonej o współczynnik nie wyższy niż 2,0. W następnych latach podatkowych dokonuje się odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środków pomniejszonej o dotychczasowe odpisy amortyzacyjne, ustalonej na początek kolejnych lat ich używania. Natomiast począwszy od roku podatkowego, w którym tak określona roczna kwota amortyzacji miałaby być niższa od rocznej kwoty amortyzacji obliczonej przy zastosowaniu metody liniowej, jednostki dokonują dalszych odpisów amortyzacyjnych metodą liniową. W przypadku używania środków trwałych w zakładzie położonym na terenie gminy o szczególnym zagrożeniu wysokim bezrobociem strukturalnym albo w gminie zagrożonej recesją i degradacją społeczną, których wykaz na podstawie odrębnych przepisów ustala Rada Ministrów, stawki podane w Wykazie stawek amortyzacyjnych można podwyższyć przy zastosowaniu współczynników nie wyższych niż 3,0, dokonując obliczenia odpisów amortyzacyjnych zgodnie z zasadami ustalonymi w ustawach podatkowych. Indywidualne stawki podatkowe przewidziane dla używanych lub ulepszonych środków trwałych po raz pierwszy wprowadzonych do ewidencji są ograniczone przez wskazanie minimalnego okresu amortyzacji (art. 16j ust. 1 updop) oraz warunków, jakie musi spełniać środek trwały, aby mógł zostać uznany za ulepszony (art. 16j ust. 2 updop). Inwentaryzacja środków trwałych może przyczynić się do ujawnienia warunków, w których możliwe jest zastosowanie podwyższonych stawek. Podatnicy mogą: podwyższać podatkowe stawki amortyzacyjne od miesiąca następującego po miesiącu, w którym wystąpił warunek używania budynków lub budowli w warunkach złych lub pogorszonych, a także maszyn, urządzeń i środków transportu w warunkach wymagających szczególnej sprawności technicznej lub ponadprzeciętnie, podwyższać podatkowe stawki amortyzacyjne dla środków trwałych poddanych szybkiemu postępowi technicznemu od miesiąca następującego po miesiącu wprowadzenia ich do ewidencji lub od początku każdego następnego roku podatkowego, obniżać stawki podatkowe od miesiąca następnego po miesiącu wprowadzenia środka trwałego do ewidencji lub od początku każdego następnego roku podatkowego. Tabela 3. Metody, stawki amortyzacji weryfikacja i zmiany Zagadnienie Ustawa o rachunkowości MSSF Prawo podatkowe 1 2 3 4 Metody amortyzacji Pozostawia swobodę wyboru metod amortyzacji jednostce. Zastosowana metoda powinna odzwierciedlać tryb konsumowania przez jednostkę gospodarczą korzyści ekonomicznych ze składnika aktywów. Wymienia np. metodę liniową, metodę degresywną lub metodę opartą na liczbie wytworzonych produktów. Zmiana metody Niedozwolona Zastosowana metoda amo r- tyzacji powinna być wery- liniowa: stawki określone w wykazie, stawki podwyższone, stawki obniżone, stawki sezonowe, degresywna (dla grupy 3 6 i 8 Klasyfikacji oraz środków transportu, z wyłączeniem samochodów osobowych), stawki indywidualne. Niedozwolona 10 PORADNIK GAZETY PRAWNEJ nr 12 (874) www.pgp.infor.pl