HAŁAS W ŚRODOWISKU PRACY

HAŁAS W ŚRODOWISKU PRACY

Budowa ucha ludzkiego

Narząd słuchu składa się z trzech zasadniczych części: ucha zewnętrznego, ucha środkowego, ucha wewnętrznego.

Drgania akustyczne powierzchniowe słyszalne oddziałują na człowieka przede wszystkim za pośrednictwem narządu słuchu. Fala dźwiękowa dociera do zewnętrznego przewodu słuchowego, błona bębenkowa drga a drgania błony bębenkowej wprawiają w drgania kosteczki słuchowe: młoteczek, kowadełko i strzemiączko. Intensywność drgań ulega wzmocnieniu, drga błona okienka owalnego a drgania przewodzone są przez płyn. Komórki słuchowe w narządzie Cortiego w ślimaku ulegają wzbudzeniu prowadząc do mózgu za pośrednictwem nerwu ślimakowego impuls nerwowy.

Przekrój poprzeczny organu Cortiego

Zadanie organu Cortiego polega na zamianie energii kinetycznej drgań na energię elektryczną. Organ składa się z komórek słupkowych połączonych z czterema rzędami komórek nerwowych, stanowiących zakończenie nerwu słuchowego. Zakończeń jest ok. 24000. Od strony zewnętrznej komórki nerwowe są wyposażone w rzęski, które dotykają do przykrywającej je błony pokrywkowej. Gdy błona podstawowa zostaje odkształcona przez drgania, błona nakrywkowa i organ Cortiego przesuwają się względem siebie powodując wygięcie i drażnienie rzęsek. Wygięcie rzęsek komórek rzęskowych pobudza nerw słuchowy. Przewodami łączącymi ucho z centralnym układem nerwowym i mózgiem są łańcuchy komórek zwanych neuronami.

W warunkach fizjologicznych u człowieka podstawową drogą fali akustycznej do receptora jest droga powietrzna, natomiast przewodzenie dźwięku na drodze kostnej w warunkach normalnych okazuje się zjawiskiem w zasadzie niepożądanym i tłumionym. Przewodnictwo kostne będące komponentem słyszenia fizjologicznego określa się jako pośrednie i stanowi bodziec akustyczny słabszy od przewodnictwa powietrznego o 50-60 db.

W ostatnich latach wraz ze wzmożonym zainteresowaniem możliwością odbioru dźwięku na drodze kostnej u osób z normalnym słuchem pojawiły się urządzenia wykorzystujące przewodnictwo kostne dla osób przebywających w specyficznych warunkach, np. w hałasie lub w wodzie, gdzie słyszenie na drodze powietrznej jest utrudnione.

Aparaty słuchowe oraz implanty wykorzystywane są także przez osoby, które mają wrodzone wady ucha środkowego i wewnętrznego. Nowoczesny system implantu aktywnego złożony jest z części wewnętrznej implantu, składającego się z odbiornika i stymulatora elektrycznego we wspólnej obudowie wraz z wiązką elektrod bądź z przetwornika elektromechanicznego, oraz z części zewnętrznej cyfrowego, wielokanałowego procesora mowy.

Budowa implantu oraz montaż

System implantów BAHA działa w oparciu o bezpośrednie przewodnictwo kostne. Oznacza to, że sygnał akustyczny jest przenoszony do ucha wewnętrznego drogą kostną (przez kości czaszki) z pominięciem uszkodzonych lub nieprawidłowo funkcjonujących struktur przewodu słuchowego zewnętrznego lub ucha środkowego.

FALE DŹWIĘKOWE

Hałasem określa się wszelkie niepożądane, nieprzyjemne, dokuczliwe, uciążliwe lub szkodliwe dźwięki oddziaływujące na narząd słuchu i inne zmysły oraz części organizmu człowieka.

Główne grupy źródeł hałasu w różnych działach gospodarki elementy instalacji przemysłowych, urządzenia przepływowe, zawory, wentylatory; maszyny będące źródłami energii, np. silniki spalinowe, sprężarki; obrabiarki do metalu, np. tokarki, wiertarki; narzędzia pneumatyczne i elektryczne, np. młotki, przecinaki, szlifierki,; urządzenia transportu wewnątrzzakładowego, np. suwnice, przenośniki, podajniki; maszyny do przecinania, oczyszczania, kruszenia, rozdrabniania, przesiewania, np. piły tarczowe, kruszarki, sita wibracyjne, kraty wstrząsowe, młyny kulowe; maszyny i urządzenia spotykane w przetwórstwie przemysłowym maszyny do obróbki plastycznej, np. prasy, młoty mechaniczne; np.

Główne grupy źródeł hałasu w różnych działach gospodarki (c.d.) maszyny i urządzenia spotykane w przetwórstwie przemysłowym (produkcja drewna i wyrobów z drewna, produkcja mebli) i budownictwie obrabiarki do drewna, np. piły tarczowe, strugarki, frezarki, dłutownice; maszyny i urządzenia spotykane w przetwórstwie przemysłowym (włókiennictwo) maszyny włókiennicze, np. krosna, przędzarki, przewijarki, rozciągarki, skręcarki; maszyny i urządzenia spotykane w rolnictwie, łowiectwie i leśnictwie; maszyny rolnicze, np. ciągniki i kombajny zbożowe; łańcuchowe pilarki spalinowe; broń myśliwska.

Z fizycznego punktu widzenia, dźwięki są to drgania mechaniczne ośrodka sprężystego (gazu, cieczy lub ośrodka stałego). Drgania te mogą być rozpatrywane jako oscylacyjny ruch cząstek ośrodka względem położenia równowagi, wywołujący zmianę ciśnienia ośrodka w stosunku do wartości ciśnienia statycznego (atmosferycznego).

Ze względu na zakres częstotliwości rozróżnia się: hałas infradźwiękowy w którego widmie występują składowe o częstotliwościach infradźwiękowych od 1 do 20 Hz i o niskich częstotliwościach słyszalnych, hałas słyszalny w którego widmie występują składowe o częstotliwości od 20 Hz do 20 khz, hałas ultradźwiękowy w którego widmie występują składowe o wysokich częstotliwościach słyszalnych i niskich ultradźwiękowych Studia podyplomowe "Zarządzanie od 10 bezpieczeństwem do 40 khz. i higieną pracy"

Infradźwięki wchodzące w skład hałasu infradźwiękowego, wbrew powszechnemu mniemaniu o ich niesłyszalności, są odbierane w organizmie specyficzną drogą słuchową (głównie przez narząd słuchu). Słyszalność ich zależy od poziomu ciśnienia akustycznego. Progi słyszenia infradźwięków są tym wyższe, im niższa jest ich częstotliwość. Poza specyficzną drogą słuchową infradźwięki są odbierane przez receptory czucia wibracji.

Gdy poziom ciśnienia akustycznego przekracza wartość 140 db, infradźwięki mogą powodować trwałe, szkodliwe zmiany w organizmie. Możliwe jest występowanie zjawiska rezonansu struktur i narządów wewnętrznych organizmu, subiektywnie odczuwalne już od 100 db jako nieprzyjemne uczucie wewnętrznego wibrowania. Jest to obok ucisku w uszach jeden z najbardziej typowych objawów stwierdzonych przez osoby narażone na infradźwięki.

Dominującym efektem wpływu infradźwięków na organizm w ekspozycji zawodowej, jest ich działanie uciążliwe, występujące już przy niewielkich przekroczeniach słyszenia. Działanie to charakteryzuje się subiektywnie określonymi stanami nadmiernego zmęczenia, dyskomfortu, senności, zaburzenia równowagi, sprawności psychomotorycznej oraz zaburzeniami funkcji fizjologicznych.

Hałas słyszalny to drgania, które dostarczają człowiekowi informacji o otaczającym go świecie. Drgania akustyczne zdolne wytworzyć wrażenie słuchowe u człowieka o normalnym słuchu nazywa się dźwiękiem, a każdy dźwięk szkodliwy, nieprzyjemny lub niepożądany hałasem.

Najmniejszy poziom ciśnienia akustycznego tonu wywołującego wrażenie słuchowe nazywa się progiem słyszalności, a krzywą przedstawiającą próg słyszalności ludzi o prawidłowym słuchu w zależności od częstotliwości dolną granicą słyszalności. Drugą krzywą, która ogranicza powierzchnię słyszalności słuchu ludzkiego, jest górna granica słyszalności, tzn. krzywa przedstawiająca zależność progu słyszenia bolesnego od częstotliwości.

Powierzchnia słyszalności słuchu ludzkiego

Ultradźwięki wchodzące w skład hałasu ultradźwiękowego mogą wnikać do organizmu przez narząd słuchu oraz przez całą powierzchnię ciała. Ekspozycja zawodowa na hałas ultradźwiękowy o poziomach ponad 80 db w zakresie wysokich częstotliwości słyszalnych i ponad 100 db w zakresie niskich częstotliwości ultradźwiękowych, wywołuje zmiany o charakterze wegetatywno-naczyniowym.

Głównymi źródłami hałasu ultradźwiękowego w środowisku są tzw. technologiczne urządzenia ultradźwiękowe niskich częstotliwości, w których ultradźwięki są wytwarzane celowo jako czynnik niezbędny do realizacji określonych procesów technologicznych. Do urządzeń tych zalicza się myjki ultradźwiękowe, zgrzewarki ultradźwiękowe, a także drążarki i lutownice ultradźwiękowe. Hałas ultradźwiękowy mogą również emitować do otoczenia maszyny wysokoobrotowe, takie jak: obrabiarki do metalu, niektóre maszyny włókiennicze, a także urządzenia pneumatyczne, w których główną przyczyną generacji hałasu ultradźwiękowego jest wpływ sprężonych gazów.

POMIARY HAŁASU W ŚRODOWISKU PRACY

Pomiary hałasu w środowisku pracy wykonywane są w celu ustalenia poziomu narażenia ludzi na działanie hałasu na stanowiskach pracy oraz w innych miejscach, w których mogą przebywać ludzie. Uzyskane wyniki pomiarów porównuje się z wartościami określonymi w przepisach i normach w celu określenia ryzyka zawodowego związanego z narażeniem na hałas.

Pomiary hałasu należy przeprowadzać: co najmniej raz w roku, jeżeli wyniki ostatnio przeprowadzonych pomiarów osiągnęły poziom powyżej 0,5 wartości dopuszczalnych; co najmniej raz na dwa lata, jeżeli wyniki ostatnio przeprowadzonych pomiarów osiągnęły poziom, powyżej 0,1, lecz nie przekroczyły 0,5 wartości dopuszczalnych; w każdym przypadku wprowadzenia zmiany w warunkach występowania hałasu.

Częstotliwość wykonywania pomiarów hałasu została określona w rozporządzeniu Ministra Zdrowia w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Do pomiaru wielkości charakteryzujących hałas powinny być stosowane dozymetry hałasu lub całkujące mierniki poziomu dźwięku o klasie dokładności 2 lub większej.

Dozymetr hałasu Całkujący miernik poziomu dźwięku

Pomiar wielkości określających hałas na stanowiskach pracy przeprowadza się dwoma metodami metoda bezpośrednia; metoda pośrednia.

Metoda bezpośrednia polega na ciągłym pomiarze ekspozycji pracownika na hałas i odczycie wielkości bezpośrednio z mierników. Jest to metoda łatwa, niewymagająca wykonywania skomplikowanych obliczeń i może być wykorzystywana przez ekipy pomiarowe z niewielkim doświadczeniem bez ryzyka popełnienia znaczących błędów pomiarowych w przypadku hałasu nieustalonego. Wadą metody jest jej czasochłonność pomiar dla jednego stanowiska pracy trwa całą zmianę roboczą lub dłużej.

Metoda pośrednia polega na pomiarze hałasu w czasie krótszym niż czas ekspozycji pracownika oraz zastosowania odpowiednich zależności matematycznych do wyznaczenia wielkości opisujących hałas na stanowiskach pracy. Podstawowym problemem w tej metodzie jest wyznaczenie poziomu ekspozycji na hałas odniesionego do 8-godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy lub tygodnia pracy dla hałasu, który w przeciągu zmiany roboczej jest hałasem nieustalonym.

Poziom ekspozycji na hałas wyznaczany jest na podstawie równoważnego poziomu dźwięku A. Największą wadą metody pośredniej jest to, że w przypadku nie w pełni rozpoznanego charakteru hałasu nieustalonego można popełnić trudne do oszacowania błędy. Z tego powodu zaleca się stosowanie tej metody tylko przez doświadczone ekipy pomiarowe. Podstawową zaletą jest skrócenie do niezbędnego minimum czasu wykonywania pomiarów.

WPŁYW HAŁASU NA ORGANIZM CZŁOWIEKA I JEGO SKUTKI

Problem wpływu hałasu na organizm człowieka jest złożony. Dotyczy on człowieka jako organizmu biologicznego, jednostki intelektualnej i członka grupy społecznej, a także wszelkich przejawów jego życia. Hałas oddziałuje nie tylko przez organ słuchu, lecz również poprzez centralny układ nerwowy na inne organy. Ważne znaczenie ma również wpływ hałasu na życie psychiczne, sprawność umysłową, efektywność i jakość pracy.

Skala dynamiki słuchu człowieka

Narażenie na hałas o poziomie dźwięku przekraczającym 90 db powoduje w skali lat ekspozycji nieodwracalne uszkodzenie komórek rzęskowych w organie Cortiego, który jest narządem odbiorczym ucha wewnętrznego.

Szkodliwość, dokuczliwość a także uciążliwość hałasu zależą od jego cech fizycznych oraz czynników charakteryzujących te zmiany w czasie, takich jak charakterystyka widmowa, wartość poziomu hałasu, częstość występowania, długość odcinków czasowych oddziaływania hałasu, charakter ciągły, przerwany, impulsywny.

Nadmierny hałas nie tylko wpływa na narząd słuchu, lecz również na ogólny stan zdrowia, stan psychiczny i emocjonalny oraz somatyczny. Powoduje brak poczucia bezpieczeństwa, brak poczucia niezależności, uniemożliwia porozumiewanie się i orientacji w środowisku, pogarsza komfort pracy i wypoczynku.

Analizując wpływ hałasu na organizm ludzki rozpatrywany jest poziom dźwięku A. Stosowane w praktyce mierniki poziomu dźwięku zaopatrzone są w specjalne filtry korekcyjne częstotliwości: A, B, C oraz D. Filtr korekcyjny A przystosowuje charakterystykę pomiarową przyrządu do charakterystyki czułości ucha w zakresie małych poziomów głośności (0 55 fonów), filtr B w zakresie średnich (55 85 fonów), a filtr C dla dużych poziomów głośności powyżej 85 fonów. Dla szczególnie wysokich poziomów dźwięków, np. hałasów lotniczych, wprowadzono krzywe korekcyjne D.

Hałasy o poziomie A nie przekraczającym 35 db są dla zdrowia nieszkodliwe, czasami denerwujące. Niekiedy dźwięki wytwarzane przez naturę działają korzystnie. Hałasy o poziomie A 35-70 db wpływają ujemnie na organizm, powodując zmęczenie układu nerwowego, obniżenie czułości wzroku, utrudniają zrozumienie mowy, porozumiewanie się, niekorzystnie wpływają na sen i wypoczynek. Ciągła ekspozycja hałasu o poziomie A 70-85 db wpływa ujemnie na wydajność pracy, działa szkodliwie na zdrowie. Następuje osłabienie słuchu, bóle głowy, zaburzenia nerwowe.

Hałasy o poziomie A zawartych w przedziale 90-130 db są niebezpieczne dla organizmu, powodując liczne zaburzenia m.in. układu krążenia, układu pokarmowego. Hałasy o poziomach A wyższych od 130 db wytwarzają drgania niektórych organów wewnętrznych człowieka, powodując ich choroby oraz zniszczenie. Przebywanie w hałasie o tym poziomie powoduje zaburzenia równowagi, mdłości, zmienia proporcję zawartości różnych składników we krwi, wywołując pewne choroby psychiczne.

Długotrwałe oddziaływanie hałasu na narząd słuchu powoduje zmiany patologiczne i fizjologiczne. Zmiany patologiczne dotyczą głównie procesu odbioru fal dźwiękowych w narządach słuchu i powodują nieodwracalne ubytki słuchu. Bodźce o dużym natężeniu, działające nieprzerwanie przez dłuższy czas lub działające okresowo z przerwami, powodują zmęczenie, wyczerpanie, a nawet całkowite zahamowanie aktywności komórek rzęsatych a w dalszej kolejności ich zanik, co w konsekwencji powoduje, że narząd Cortiego traci swoją funkcję.

Zmiany fizjologiczne spowodowane działaniem hałasu to przede wszystkim zjawisko maskowania, polegające na tym, że z kilku tonów o różnych częstotliwościach słyszymy ton silniejszy, gdyż ton słabszy jest zagłuszany.

Czas oddziaływania hałasu w ciągu całego okresu narażenia: okres 1 rozpoczyna się z chwilą przebywania w hałasie (podjęcie pracy) i trwa zależnie od natężenia hałasu średnio od 2 do 4 lat; cechuje go pewien ubytek słuchu, głównie w wysokich częstotliwościach 4000 Hz 6000 Hz, odbywający się skokami; okres 2 obejmuje przebywanie w hałasie (pracę) od 4 do 10 lat; w czasie tym następuje dalszy ubytek słuchu proporcjonalny do czasu pracy w hałasie; okres 3 występuje po 10 do 15 latach przebywania w hałasie i jest okresem stabilności ubytku słuchu.

Ryzyko utraty słuchu w procentach podczas pracy w hałasie o różnych wartościach poziomu równoważnego i dla różnego okresu ekspozycji według normy ISO 1999 Równoważny poziom dźwięku db Ryzyko utraty słuchu Ekspozycja lat 5 10 15 20 25 30 35 40 80 0 0 0 0 0 0 0 0 85 1 3 5 6 7 8 9 10 90 4 10 14 16 16 18 20 21 95 7 17 24 28 29 31 32 29 100 12 29 37 42 43 44 44 41 105 18 42 53 58 60 62 61 54 110 26 55 71 78 78 77 72 62 115 36 71 83 87 84 81 25 64

W przypadku przebywania w hałasie o wysokim poziomie może dojść do ostrego lub przewlekłego urazu akustycznego. Ostry uraz akustyczny spowodowany może być hałasem o charakterze impulsywnym. Hałas impulsywny odznacza się tak szybkim narastaniem ciśnienia akustycznego do dużych wartości, że mechanizmy obronne narządu słuchu nie zmniejszają skuteczności transmisji energii akustycznej do ucha wewnętrznego, wskutek czego możliwe jest znaczne i szybkie przeciążenie słuchu. Hałasy o charakterze impulsywnym spotykamy w pobliżu silników rakietowych. Są to również wybuchy i detonacje.

Trzy stopnie uszkodzenia narządu słuchu w ostrym urazie akustycznym: lekki, objawiający się szumem, zawrotami głowy, które ustępują w ciągu kilku dni; średnio ciężki występują drobne zmiany w błonie bębenkowej, szumy, upośledzenie słuchu, przy czym objawy te mogą pozostać stale; ciężki, odznacza się dużymi zmianami błony bębenkowej i kosteczek słuchowych, występuje upośledzenie słuchu, a nawet głuchota.

Przewlekły uraz akustyczny, nazywany najczęściej głuchotą zawodową, spowodowany jest oddziaływaniem hałasu w ciągu wielu lat.

Skutki oddziaływania hałasu uszkodzenia struktur narządu słuchu spadek sprawności słuchu aż do głuchoty rozległe perforacje, ubytki błony bębenkowej, przerwanie łańcucha kosteczek słuchowych ucha środkowego lub ich zwichnięcie i złamanie, mechaniczne uszkodzenie błony bębenkowej; upośledzenie sprawności słuchu spadek ostrości słuchu jako wynik podwyższenia progu słuchu.

Pozasłuchowe skutki działania hałasu są wynikiem powiązań drogi słuchowej z innymi układami centralnymi i wegetatywnymi. Bodźce słuchowe wpływają na wszelkie przejawy życia organizmu. Wpływają na układ krążenia, układ oddechowy, przewód pokarmowy i inne narządy. Wyraźne reakcje wegetatywne występują wówczas, gdy poziom hałasu przekroczy 75 db. Sygnały akustyczne powodują odruchy motoryczne, np. skurcze mięśni szyi, głowy i oczu.

Pod wpływem nagłych sygnałów akustycznych następuje skurcz mięśni zmieniających całą postawę ciała. Zaobserwować można charakterystyczne nachylenie tułowia, otwarcie ust, grymas twarzy, zamknięcie powiek, a także zgięcie kolan i ramion.

Objawy pozasłuchowe skurcze mięśni; zmiana oporności elektrycznej skóry; zmiana rytmu oddechowego; skurcz obwodowych naczyń krwionośnych; wzrost oporów krążenia; zmiana ciśnienia krwi; zmiana intensywności perystaltyki jelit i żołądka; wzmożona aktywność kory mózgowej; zmiany i zaburzenia w przemianie węglowodanów, tłuszczów i białek; zaburzenia funkcji rozrodczych i ograniczenie odporności na infekcje; hałas o poziomie 120 db zmniejsza prędkość ruchu gałek ocznych, pojawienie się oczopląsu i zawrotów głowy; przy hałasie o poziomie ok. 125 db mogą wystąpić zaburzenia równowagi.

W medycynie pracy rozróżnia się cztery stopnie obciążenia przy poziomie głośności 30-60 fonów występują wyłącznie reakcje psychiczne; przy poziomie głośności 60-95 fonów występują zmiany psychiczne w zakresie wegetatywnego układu nerwowego; przy poziomie głośności 95-120 fonów poza reakcjami psychicznymi i wegetatywnymi istnieje zagrożenie narządu słuchu; przy poziomie głośności ponad 120 fonów, obok wymienionych uprzednio zjawisk, występuje możliwość bezpośredniego oddziaływania na komórki nerwowe poprzez skórę.

Hałas w czasie pracy w sposób zasadniczy wpływa na wydajność i jakość wykonywanej pracy. Nadmierny hałas zaburza możliwość skoncentrowania uwagi. Na skutek hałasu następuje stopniowa utrata energii, a funkcjonalne zmiany zachodzące w odśrodkowym układzie nerwowym stają się przyczyną narastającego zmęczenia i spadku zdolności do pracy. Hałas utrudnia wykonywanie prac precyzyjnych i koncepcyjnych wymagających procesów myślowych, przedłuża czas reakcji prostych i złożonych, zwłaszcza czas wyboru decyzji. Z tego powodu utrudnione są prace związane z obserwacją, percepcją i analizą informacji. Utrudnione są prace mające na celu sterowanie lub sygnalizację.

Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002 r. w sprawie wykazu chorób zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawach zgłaszania podejrzenia, rozpoznania i stwierdzenia chorób zawodowych oraz podmiotów właściwych w tych sprawach (Dz. U. 2002, nr 132, poz. 1115) obustronny trwały ubytek słuchu typu ślimakowego spowodowany hałasem, wyrażony podwyższeniem progu słuchu o wielkości co najmniej 45 db w uchu lepiej słyszącym, obliczony jako średnia arytmetyczna dla częstotliwości audiometrycznych 1,2 i 3 khz uznawany jest za chorobę zawodową.

METODY I ŚRODKI OCHRONY PRZED HAŁASEM

Obowiązki pracodawców dotyczące ochrony pracowników przed nadmiernym hałasem są określane w odpowiednich dyrektywach Unii Europejskiej i przepisach krajowych wdrażających do prawa polskiego postanowienia tych dyrektyw.

Pracodawca jest zobowiązany zapewnić ochronę pracownikowi przed zagrożeniami związanymi z narażeniem na hałas, a w szczególności zapewnić stosowanie : procesów technologicznych nie powodujących nadmiernego hałasu; maszyn i innych urządzeń technicznych powodujących możliwie najmniejszy hałas, nie przekraczający dopuszczalnych wartości; rozwiązań obniżających poziom hałasu w procesach pracy.

Pracownikom zatrudnionym na stanowiskach, na których poziom hałasu przekracza wartości dopuszczalne, należy zapewnić informację na temat: wyników pomiarów hałasu i zagrożenia dla zdrowia wynikające z narażenia na hałas; działań podjętych w związku z przekroczeniem dopuszczalnych wartości hałasu na określonych stanowiskach; właściwego doboru i sposobów używania środków ochrony indywidualnej słuchu.

Do obowiązków pracownika należy: współdziałanie przy ocenie zagrożenia hałasem; stosowanie środków ochrony zbiorowej i ochronników słuchu; informowanie pracodawcy o uszkodzeniach środków ochronnych lub trudnościach w ich stosowaniu.

Gdy uniknięcie lub wyeliminowanie ryzyka zawodowego wynikającego z narażenia na hałas nie jest możliwe za pomocą środków ochrony zbiorowej lub organizacji pracy, pracodawca musi udostępnić pracownikom poprawnie dobrane środki ochrony indywidualnej słuchu. Jeżeli wielkości charakteryzujące hałas w środowisku pracy osiągają lub przekraczają wartości dopuszczalne, pracodawca ma dodatkowo obowiązek nadzorowania prawidłowości stosowania środków ochrony indywidualnej słuchu, wydzielania i oznaczenia znakami bezpieczeństwa strefy, gdzie hałas przekracza wartości dopuszczalne.

Metody ograniczania hałasu w miejscu pracy eliminacja lub ograniczenie hałasu u źródła; stosowanie środków ochrony indywidualnej; stosowanie środków ochrony zbiorowej lub zmian organizacji pracy.

Najskuteczniejszą z metod ograniczania hałasu jest eliminacja źródła hałasu lub ograniczenie hałasu u źródła jego powstawania. Polega ona przede wszystkim na stosowaniu jak najcichszych środków pracy i procesów produkcji. Przy braku możliwości ograniczenia hałasu u źródła, należy ograniczać hałas na drodze jego propagacji oraz przeprowadzić odpowiednie działania organizacyjne. Jedną z możliwości jest odizolowanie źródła hałasu. Skuteczne odizolowanie źródła hałasu zwykle osiąga się poprzez jednoczesne zastosowanie obudów dźwiękochłonno izolacyjnych oraz amortyzatorów uniemożliwiających przenoszenie się hałasu przez podłoże.

Dobrym rozwiązaniem jest również wydzielenie maszyn głośnych oraz zgrupowanie ich w odizolowanym pomieszczeniu. Zastosowanie adaptacji akustycznej zwiększającej pochłanianie dźwięków w pomieszczeniu (np. dźwiękochłonny sufit) pozwala na ograniczenie hałasu propagującego się w pomieszczeniach pracy. Ograniczenie hałasu dochodzącego do pracowników bezpośrednio od maszyny można uzyskać stosując ekran akustyczny. W niektórych przypadkach celowe może być umieszczenie stanowisk pracy w cichych pomieszczeniach (np. kabinach dźwiękochłonnych). Sposobem na zmniejszenie narażenia pracowników na hałasu jest również zmiana organizacji pracy. Środki ochrony indywidualnej słuchu powinny być stosowane w ostateczności, gdy wszystkie inne możliwości ograniczenia hałasu zostały już wyczerpane.

Stosując ochronniki słuchu należy przestrzegać szeregu zasad dotyczących ich doboru i użytkowania. Przede wszystkim ochronniki muszą być dobrane akustycznie pod kątem panującego na stanowisku pracy hałasu tak, aby hałas pod ochronnikiem nie powodował utraty słuchu. W dalszej kolejności należy wziąć pod uwagę cechy indywidualne pracownika, inne niż hałas warunki środowiska pracy oraz współdziałanie z innymi środkami ochrony indywidualnej.

Zgodnie z dyrektywą 2003/10/WE, pracodawca jest zobowiązany zapewnić pracownikowi dostęp do ochronników słuchu, gdy poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8-godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy przekroczy 80 db.

Tłumiki refleksyjne Tłumiki refleksyjne działają na zasadzie odbicia i interferencji fal akustycznych i odznaczają się dobrymi właściwościami tłumiącymi w zakresie małych i średnich częstotliwości. Stosowane są tam, gdzie występują duże prędkości przepływu i wysokie temperatury, a więc w silnikach spalinowych, dmuchawach, sprężarkach, niekiedy w wentylatora.

Tłumiki absorpcyjne Tłumiki absorpcyjne przeciwdziałają przenoszeniu energii akustycznej wzdłuż przewodu, przez pochłanianie znacznej jej części głównie przez materiał dźwiękochłonny. Tłumią przede wszystkim średnie i wysokie częstotliwości i znajdują szerokie zastosowanie w przewodach wentylacyjnych.

Obudowa dźwiękochłonna sprężarki Wyciszenie źródła hałasu można osiągnąć przez obudowanie całości lub części hałaśliwej maszyny. Obudowy dźwiękochłonno-izolacyjne maszyn powinny możliwie najskuteczniej tłumić fale dźwiękowe emitowane przez źródło hałasu, przy czym nie powinny one stanowić przeszkody w normalnej pracy i obsłudze zamkniętych w niej maszyny. Prawidłowo wykonane obudowy mogą zmniejszać poziom dźwięku A o 10-25 db. W przypadku obudowy częściowej, jej skuteczność jest znacznie mniejsza i wynosi ok. 5 db.

Materiał dźwiękochłonny wełna mineralna Materiały i ustroje dźwiękochłonne stosowane na ścianach i stropie pomieszczenia zwiększają jego chłonność akustyczną. W ten sposób uzyskuje się zmniejszenie poziomu dźwięku fal odbitych, co prowadzi do zmniejszenia ogólnego poziomu hałasu panującego w danym pomieszczeniu. Najczęściej stosowanymi materiałami dźwiękochłonnymi są materiały porowate, do których zalicza się: materiały tekstylne, wełny i maty z wełny mineralnej i szklanej, płyty i wyprawy porowate ścian itp.

Ekran dźwiękochłonny Ekrany dźwiękochłonne to sztuczne przeszkody, których zadaniem jest zmniejszenie docierającego do obszaru chronionego poziomu natężenia dźwięków, głównie będących skutkiem hałasu komunikacyjnego. Zapewniają one (przy grubości 12-15 cm) izolację akustyczną na poziomie ok. 25 db, a pochłanianie dźwięków na poziomie 10 db.

PROFILAKTYCZNA OCHRONA ZDROWIA

Badania profilaktyczne przeprowadzane są na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę, które powinno zawierać określenie rodzaju badania profilaktycznego, stanowisko, na którym jest lub ma być zatrudniony pracownik oraz informacje o występowaniu na tym stanowisku czynników szkodliwych lub uciążliwych (wraz z danymi pomiarowymi).

Zakres i częstotliwość badań profilaktycznych dla hałasu: 1. Badania wstępne: badania lekarskie ogólne i otolaryngologiczne, badania pomocnicze audiometryczne tonalne w zakresie 125-8000 Hz oraz inne badania w zależności od wskazań. 2. Badania okresowe: badania lekarskie ogólne i otolaryngologiczne, badania pomocnicze - audiometryczne tonalne w zakresie 125-8000 Hz oraz inne badania w zależności od wskazań. 3. Badania ogólne powinny być wykonywane co 4 lata. 4. Badania otolaryngologiczne i audiometryczne powinny być wykonywane przez pierwsze trzy lata pracy w hałasie co rok, następnie co 3 lata.

5. Ostatnie badania okresowe powinny obejmować: badania lekarskie ogólne i otolaryngologiczne, badania pomocnicze audiometryczne tonalne w zakresie 125-8000 Hz oraz inne badania w zależności od wskazań. 6. W razie ujawnienia w okresowym badaniu audiometrycznym ubytków słuchu charakteryzujących się znaczną dynamiką rozwoju, częstotliwość badań audiometrycznych należy zwiększyć, skracając przerw między kolejnymi testami do 1 roku lub 6 miesięcy. 7. W razie narażenia na hałas impulsywny albo hałas, którego równoważny poziom dźwięku przekracza stale lub często 110 db (A), badania audiometryczne należy przeprowadzać nie rzadziej niż raz w roku.

PODSUMOWANIE

Dziękuję za uwagę!