Pozwólmy dzieciom usłyszeć siebie- informator o badaniach przesiewowych słuchu dla rodziców.

Transkrypt

1 Pozwólmy dzieciom usłyszeć siebie- informator o badaniach przesiewowych słuchu dla rodziców. Proces słyszenia i rozumienia mowy jest zjawiskiem bardzo złożonym. Na jego jakość wpływa nie tylko prawidłowo działający mechanizm przewodzenia i odbierania dźwięku, ale również szereg procesów kojarzeniowych i wspomagających, wynikających ze stopnia rozwoju centralnego układu nerwowego. Z wielu publikacji wynika, że co piąty mieszkaniec ziemi w wieku powyżej 55 roku życia cierpi na niedosłuch, co czwarty w wieku powyżej 65 lat, a co trzeci w wieku powyżej 75 lat. Problem dotyczy także dzieci. Od dwóch do pięciu noworodków na tysiąc rodzi się z głębokim niedosłuchem, a co szóste dziecko ma wadę słuchu. Z najnowszych badań wynika, iż problemy ze słyszeniem zgłasza prawie 4 mln osób w Polsce. W grupie dzieci w wieku od 0 do 5 roku życia, czyli w okresie najważniejszym dla rozwoju mowy, aż 90% trwałych uszkodzeń słuchu to uszkodzenia wrodzone. Tylko u połowy dzieci z wrodzoną wadą słuchu stwierdza się obecność czynników ryzyka uszkodzenia słuchu. Oznacza to, że ani lekarze, ani rodzice nie mają w tych przypadkach podstaw do tego, by podejrzewać problem ze słyszeniem u malucha. Rodzaje zaburzeń słuchu. Ze względu na lokalizację uszkodzenia wyróżnia się: niedosłuch przewodzeniowy, niedosłuch odbiorczy, niedosłuch mieszany, zaburzenie słuchu pochodzenia centralnego. Niedosłuch przewodzeniowy spowodowany jest chorobami ucha zewnętrznego i środkowego, np. zniekształceniami, których przyczyną są wady wrodzone, zmianami zapalnymi, uszkodzeniem błony bębenkowej lub kosteczek słuchowych. Niedosłuch odbiorczy może być spowodowany zarówno uszkodzeniem struktur ucha wewnętrznego, jak i nerwu słuchowego lub ośrodków słuchowych w mózgu. Niedosłuch mieszany jest kombinacją niedosłuchu przewodzeniowego i odbiorczego. Zaburzenia słuchu pochodzenia centralnego odnoszą się do trudności w przetwarzaniu informacji słuchowej na poziomie centralnego układu nerwowego (przy prawidłowej budowie i pracy części obwodowej).

2 Najczęstszą przyczyną zaburzeń słuchu u dzieci w wieku szkolnym (ponad 70% przypadków) są infekcje górnych dróg oddechowych i zapalenia uszu prowadzące do niedosłuchu przewodzeniowego. Pozostałe zaburzenia słuchu to przypadki niedosłuchu odbiorczego lub zaburzenia wyższych funkcji słuchowych. Większość z nich można skutecznie leczyć, gdy są wcześnie wykryte. Dlatego niezwykle istotne są badania przesiewowe słuchu u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. Problem ze słuchem może pojawić się u dziecka w każdym wieku, nagle lub stopniowo, pozostając w wielu przypadkach niezauważony przez rodziców przez dłuższy czas. Obecność zaburzeń słuchu wpływa na zachowanie dziecka, jego umiejętność koncentracji, powoduje pogorszenie zdolności poznawczych czy wręcz zahamowanie rozwoju. Te objawy, i wiele innych, kojarzone są częściej z problemami wychowawczymi niż z niedosłuchem. Tymczasem typowe objawy wskazujące na możliwość występowania zaburzeń słuchu są łatwe do zauważenia. Objawy sugerujące obecność niedosłuchu: opóźnienie rozwoju mowy lub ograniczony zasób językowy, trudności ze zrozumieniem tekstu czytanego i nieprecyzyjne wypowiadanie słów, niewyraźna mowa, gubienie początków lub końcówek wyrazów, problemy z pisaniem ze słuchu (dziecko pisze tak, jak słyszy), obserwowanie twarzy osoby mówiącej, rozkojarzenie, problemy z koncentracją uwagi, rozglądanie się po klasie w czasie, gdy inni wykonują polecenie nauczyciela, opóźnione reagowanie lub brak odpowiedzi na zawołanie, trudności z rozumieniem poleceń wydawanych w hałasie. częste prośby o powtórzenie, dopytywanie się, trudności ze zrozumieniem pytania, częste nieprzygotowanie do lekcji z powodu niezapisania, przez dziecko tematu pracy domowej, siadanie zbyt blisko telewizora lub manipulowanie ustawieniem głośności, siadanie blisko nauczyciela i obserwowanie z uwagą lub wręcz odwrotnie zajmowanie się samym sobą w końcu sali, trudności z lokalizacją źródła dźwięku, głośne mówienie w cichym otoczeniu, gorsze wyniki w nauce,

3 siedzenie w klasie w czasie przerwy, uciekanie przed hałasem, bóle głowy, które mogą być objawem wskazującym na obecność nadwrażliwości na dźwięki, słyszenie dźwięków, których nie słyszą inni (szumy, piski, gwizdy, dzwonienie), niereagowanie na dzwonek oznajmujący przerwę, dysleksja, dysgrafia, zawroty głowy, zaburzenia równowagi. Specjaliści zajmujący się leczeniem wad słuchu dysponują współcześnie różnorodnymi metodami badań słuchu, stosownymi do wieku, rodzaju ubytków czy stopnia niedosłuchu. Wczesna diagnostyka, jest bardzo ważna w przeciwdziałaniu utrwalenia się ubytków słuchu. Jeżeli podejrzewamy u siebie, naszego dziecka lub swoich najbliższych ubytek słuchu istnieje obecnie wiele metod diagnostyki niedosłuchu. Do najczęściej stosowanych zaliczyć można: audiometrię tonalną, tympanometrię, otoemisje akustyczne, badanie ABR. Audiometria tonalna - badanie polega na podawaniu do ucha osoby badanej tonów czystych o częstotliwościach w zakresie Hz na drodze przewodnictwa powietrznego, a następnie kostnego. Osoba badana zakłada słuchawki na uszy i sygnalizuje najcichsze natężenie tonu, który słyszy; wynikiem badania jest audiogram, na którym pokazany jest, wykreślony za pomocą krzywej audiometrycznej próg słyszenia. Próg słyszenia może być badany przez stopniowe wzmacnianie tonu (metoda wstępująca), bądź jego osłabienie (metoda zstępująca). Najmniejsza wartość słyszalnego tonu w całym paśmie częstotliwości od 250 Hz do 8 khz pozwala wyznaczyć próg słyszenia pacjenta. U małych dzieci stosuje się tzw. audiometrię zabawową, polegającą na wrzucaniu klocków do pudła w momencie, kiedy dziecko zaczyna słyszeć ton. Istotnym elementem badania jest nawiązanie kontaktu z pacjentem i dokładne poinstruowanie, na czym polega badanie. Tympanometria polega na badaniu podatności błony bębenkowej na zmiany ciśnienia w przewodzie słuchowym zewnętrznym. Tympanometria jest badaniem obiektywnym. Informuje lekarza o warunkach przewodzeniowych w uchu środkowym oraz

4 pozwala na obiektywną ocenę funkcji trąbki słuchowej. Krzywe tympanometryczne wyznaczane są automatycznie za pomocą tympanometru. W czasie badania pacjent powinien spokojnie siedzieć. Do jego przewodu słuchowego badający wkłada sondę z zatyczką dokładnie uszczelniającą przewód. Do zatyczki dochodzą trzy przewody z aparatu tympanometrycznego: pierwszy połączony jest z generatorem dźwięku, drugi z mikrofonem i trzeci z pompą zmieniającą ciśnienie w przewodzie słuchowym. Zmiany ciśnienia (od podciśnienia do nadciśnienia) powodują wychylenia błony bębęnkowej, które rejestrowane są automatycznie przez tympanometr i przedstawiane w postaci wykresów. Podczas badania musi być zachowana szczelność przewodu słuchowego, a więc chory nie powinien mówić, przełykać, może natomiast odczuwać niewielkie dolegliwości związane ze zmianami ciśnienia w przewodzie słuchowym i głośnością podawanego dźwięku. Wynik badania przekazywany jest w formie opisu. Otoemisje akustyczne są badaniem bezbolesnym, można je wykonać u bardzo małych dzieci. Polegają na rejestracji odbitej energii akustycznej w ślimaku, za pomocą sondy umieszczonej w kanale słuchowym zewnętrznym. Badanie otoemisji akustycznej jest oparte na rejestracji bardzo cichego sygnału akustycznego, który powstaje w ślimaku na skutek skurczu komórek słuchowych zewnętrznych. Czuła sonda mikrofonowa, podobna do sondy stosowanej w audiometrii impedancyjnej, którą umieszcza się w przewodzie słuchowym zewnętrznym, umożliwia rejestrację tego sygnału. Amplituda otoemisji akustycznej jest bardzo niewielka i nie przekracza wartości progu słyszenia. Biorąc pod uwagę źródło sygnału otoemisji, powszechnie uważa się, że badanie to umożliwia ocenę aktywnych procesów zachodzących w ślimaku podczas przetwarzania energii mechanicznej w elektryczną. Do zarejestrowania otoemisji konieczna jest prawidłowa funkcja ucha środkowego. Wszelkiego rodzaju patologie zachodzące w obrębie ucha środkowego mogą uniemożliwić rejestrację tego sygnału. Zatem badanie otoemisji akustycznej powinno być poprzedzone oceną stanu ucha środkowego. Badanie potencjałów wywołanych z pnia mózgu ABR badanie polegające na rejestrowaniu i ocenie zjawisk elektrycznych, które powstają po stymulacji bodźcem akustycznym ucha w każdym odcinku drogi słuchowej. Badanie ABR jest to obiektywna metoda oceny progu słyszenia, którą można stosować bez ograniczeń wiekowych zarówno u pacjentów dorosłych jak i u noworodków. Dla dzieci w wieku poniżej 1 roku życia jest to obecnie standardowe badanie, służące do obiektywnej oceny głębokości utraty słuchu. Dzieci te badane są najczęściej we śnie naturalnym, natomiast dzieci w przedziale wiekowym od 1 roku do 4 lat we śnie indukowanym farmakologicznie lub podczas swobodnej zabawy.

5 Badanie jest bezbolesne, polega na umieszczeniu na skórze głowy osoby badanej 3 elektrod miseczkowych. Jedną z nich umieszcza się na szczycie głowy lub na czole w linii pośrodkowej. Druga elektroda umieszczona jest za uchem, na wyrostku sutkowatym lub na płatku usznym po stronie bodźcowanej. Trzecia elektroda, tzw. elektroda uziemiająca, jest umieszczana na wyrostku sutkowatym lub płatku usznym ucha przeciwnego. Na uszy zakłada się słuchawki, takie same jak stosowane w badaniach audiometrycznych. Mogą być również stosowane słuchawki wewnątrzuszne. Słuch jest prawdziwą potęgą pod względem stwarzania dziecku szeroko rozumianych możliwości rozwoju oraz uczenia się! Dzieci z ubytkami słuchu, nawet najmniejszymi, nie mogą dobrze odbierać mowy, która płynie do nich z pewnej odległości. To ograniczenie ma niebywale negatywne konsekwencje w odniesieniu do życia i funkcjonowania w grupie przedszkolnej, a następnie w klasie, ponieważ odległość jest związana z możliwością biernego, przypadkowego słuchania i uczenia się. Bardzo małe dzieci uczą się przede wszystkim nie przy stoliku logopedy, lecz podczas zabawy, wtedy gdy mogą słuchać rozmów toczących się w otoczeniu. A zatem każdy typ i poziom utraty słuchu lub jego zaburzenie jest dla dziecka dużym utrudnieniem w odbiorze informacji. Stąd potrzeba diagnozy zaburzeń słuchu i rehabilitacji, a w jej programach także bezpośredniego, dydaktycznego nauczania wielu umiejętności językowych. Autor: Katarzyna Sienkiewicz