Praca przy monitorach ekranowych obowiązki pracodawcy

Praca przy monitorach ekranowych obowiązki pracodawcy Jak powinno być wyposażone stanowisko pracy z monitorem ekranowym Czy przepisy rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe można stosować do laptopów Jakie badania lekarskie i szkolenia muszą przejść pracownicy zatrudnieni przy komputerach Kiedy pracodawca musi zapewnić pracownikowi okulary korygujące wzrok Czy pracującym przy komputerach przysługują przerwy w pracy

Autor: Agata Lankamer-Prasołek prawnik, były inspektor pracy, aktualnie wspólnik w firmie Pogotowie Kadrowe sp. j. Redaktor naczelna grupy czasopism: Małgorzata Jankowska Wydawca: Rafał Kępka ISBN 978-83-269-2881-9 Copyright by Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. Warszawa 2014 Skład i łamanie: Raster studio 05-071 Sulejówek, ul. Konopnickiej 46, tel. 603 59 59 71 Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. ul. Łotewska 9a, 03-918 Warszawa tel. 22 518 29 29, faks 22 617 60 10 Niniejszy e-book chroniony jest prawem autorskim. Przedruk materiałów bez zgody wydawcy jest zabroniony. Zakaz nie dotyczy cytowania publikacji z powołaniem się na źródło. Zaproponowane w niniejszym poradniku wskazówki, porady i interpretacje dotyczą sytuacji typowych. Ich zastosowanie w konkretnym przypadku może wymagać dodatkowych, pogłębionych konsultacji. Publikowane rozwiązania nie mogą być traktowane jako oficjalne stanowisko organów i urzędów państwowych. W związku z powyższym redakcja nie może ponosić odpowiedzialności prawnej za zastosowanie zawartych w poradniku wskazówek, przykładów, informacji itp. do konkretnych przypadków.

Spis treści Praca przy monitorach ekranowych obowiązki pracodawcy 4 Stanowisko pracy z monitorem ekranowym 5 Laptop to też komputer 5 Minimalne wymagania bhp oraz ergonomii 7 Monitory i ich ustawienie 8 Dostosowanie stanowiska do warunków antropometrycznych 10 Oświetlenie 10 Wymagania dla klawiatury 10 Badania profilaktyczne 11 Rodzaje badań lekarskich 11 Zakres informacji w skierowaniu 12 Zakres badań 12 Okulary lub soczewki kontaktowe 12 Szkolenie bhp i ocena warunków pracy 14 Dodatkowe przerwy w pracy 15 Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach pracy wyposażonych w monitory ekranowe 17 Załącznik. Minimalne wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii, jakie powinny spełniać stanowiska pracy wyposażone w monitory ekranowe 19 3

PRACA PRZY MONITORACH EKRANOWYCH OBOWIĄZKI PRACODAWCY Stanowiska pracy z monitorami ekranowymi muszą być tak zorganizowane, by spełniały wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii. Pracownicy zatrudnieni na takich stanowiskach muszą przejść szkolenia bhp oraz badania profilaktyczne. Zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy osobom zatrudnionym na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe jest złożonym zadaniem. Wynika to chociażby stąd, że sam monitor nie jest jedynym źródłem zagrożeń. Negatywny wpływ na zdrowie pracownika może mieć również niewłaściwa pozycja na stanowisku pracy lub nawet jego nieprawidłowe usytuowanie czy oświetlenie, narażające podwładnego na olśnienia czy niedoświetlenie. Pracodawca powinien przede wszystkim mieć świadomość istnienia tych zagrożeń oraz przeciwdziałać im, przeprowadzając regularne oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy, informując o ich wynikach podwładnych i lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę nad pracownikami. Swój wkład w podniesienie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach biurowych powinny mieć również służby bhp czy specjaliści wykonujący ich zadania na zlecenie pracodawcy, proponując mu sposoby poprawy ergonomii stanowisk pracy oraz informując pracowników o ryzyku związanym z wykonywanym zatrudnieniem. Natomiast pracownicy zatrudnieni na stanowiskach wyposażonych w monitor ekranowy powinni z określoną częstotliwością poddawać się szkoleniom bhp, w ramach których muszą zostać poinformowani o zagrożeniach występujących na stanowisku pracy, o ich potencjalnych skutkach dla zdrowia oraz sposobach przeciwdziałania ich wystąpieniu. 4

Dopełnienie wszystkich obowiązków, które ustawodawca nałożył na pracodawcę zatrudniającego pracowników biurowych, obsługujących monitory ekranowe, powinno znacząco obniżyć ryzyko zawodowe związane z wykonywaniem takich zadań. Stanowisko pracy z monitorem ekranowym Definicja stanowiska pracy z monitorem ekranowym wynika z rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (dalej: rozporządzenie o bhp przy monitorach). W myśl jego postanowień przez stanowisko pracy z monitorem ekranowym należy rozumieć przestrzeń pracy, wraz z wyposażeniem w środki i przedmioty pracy, które ustawodawca dzieli na: `` wyposażenie podstawowe, obejmujące: monitor ekranowy, klawiaturę i inne urządzenia wejściowe, jednostkę centralną lub stację dyskietek, `` wyposażenie dodatkowe, tj.: drukarka, skaner, mysz, TrackBall, `` wyposażenie pomocnicze, w tym: krzesło, stół, uchwyt na dokumenty i podnóżek. Wymienione rozporządzenie definiuje ponadto pojęcie monitora ekranowego, czyli urządzenia do wyświetlania informacji w trybie alfanumerycznym lub graficznym, niezależnie od metod uzyskiwania obrazu oraz systemu komputerowego. Ten ostatni obejmuje urządzenia wchodzące w skład wyposażenia podstawowego i dodatkowego stanowiska pracy z monitorem ekranowym i oprogramowanie. Doprecyzowując definicję stanowiska pracy z monitorem ekranowym, należy odwołać się do katalogu wyłączeń, wynikającego z 3 rozporządzenia o bhp przy monitorach ekranowych. Jego przepisów nie stosuje się względem: pracowników korzystających z monitorów ekranowych w kabinach kierowców oraz kabinach sterowniczych maszyn i pojazdów, osób obsługujących systemy komputerowe na pokładach środków transportu lub przeznaczonych głównie do użytku publicznego oraz pracowników korzystających z systemów przenośnych, które nie zostały przeznaczone do użytkowania na danym stanowisku pracy. Pozostałe wyjątki obejmują pracowników korzystających w pracy z: kalkulatorów, kas rejestrujących i innych urządzeń z małymi ekranami do prezentacji danych lub wyników pomiarów, względnie maszyn do pisania z wyświetlaczem ekranowym. Laptop to też komputer Najwięcej wątpliwości budzi wyłączenie spod omawianych przepisów rozporządzenia o bhp przy monitorach ekranowych pracowników korzystających z narzędzi pracy takich jak laptopy czy tablety. Są to bowiem sprzęty przenośne, więc możliwość skorzystania z nich przy pracy nie jest uzależniona od fizycznej obecności na stanowisku. Co więcej, laptop czy tablet 5

nie zawierają wszystkich elementów pozwalających traktować je jako system komputerowy, obejmujący osobny monitor, klawiaturę, i jednostkę centralną. W przypadku komputerów mobilnych wszystkie lub przynajmniej większość elementów wchodzących w skład wyposażenia podstawowego mieszczą się w jednej obudowie. Biorąc pod uwagę wyłącznie wykładnię językową, można by zatem uznać, że przepisy rozporządzenia w sprawie bhp przy monitorach ekranowych znajdą zastosowanie wyłącznie do użytkowników komputerów stacjonarnych. Warto przy tym jednocześnie pamiętać, że od czasu wydania omawianych przepisów minęło już kilkanaście lat, podczas których nastąpił znaczny postęp techniczny. Obecnie ceny komputerów i urządzeń mobilnych nie odbiegają już znacząco od kosztów jednostek stacjonarnych o podobnych parametrach. W efekcie wielu pracodawców decyduje się na zakup komputerów przenośnych, również dla pracowników wykonujących zadania na typowych stanowiskach biurowych. Atutem jest tu znacznie mniejsza przestrzeń, którą takie urządzenie zajmuje na biurku oraz możliwość powierzenia pracownikowi zadań wymagających korzystania z komputera również w trakcie wyjazdów służbowych. Z uwagi na to wszystko, biorąc pod uwagę wykładnię celowościową, zasadne byłoby kwalifikowanie jako stanowisk pracy z komputerem również takich, przy których pracownicy korzystają z laptopów. Wyłączenie systemów przenośnych powinno zatem odnosić się tylko do pracowników mobilnych, którzy w ramach realizowanych obowiązków stale przemieszczają się po określonym obszarze, doraźnie korzystając z przydzielonych przez pracodawcę komputerów. PRZYKŁAD 1: Narzędzia pracy serwisanta Serwisant zatrudniony przez dystrybutora obrabiarek numerycznych wykonuje swoje zadania na obszarze trzech województw. W siedzibie pracodawcy stawia się sporadycznie, gdyż większość zadań wykonuje u klientów, przeprowadzając instalacje i kalibracje maszyn, okresowe przeglądy oraz naprawy gwarancyjne i pogwarancyjne. W ramach wykonywanych zadań korzysta ze służbowego samochodu dostawczego, w którym przewozi narzędzia pracy, w tym służbowy laptop. Wykorzystuje go do kontaktów z pracodawcą, gdyż tą drogą przyjmuje zlecenia i rozlicza się z ich wykonania. Korzysta też z niego u klientów, gdyż laptop zawiera oprogramowanie serwisowe do maszyn. W przypadku serwisanta nie sposób mówić o stanowisku komputerowym, gdyż charakter jego pracy jest daleki od typowych zadań biurowych, a komputer stanowi jedno z wielu narzędzi, których używa przy pracy. Jako tylko narzędzie do pracy należy kwalifikować systemy nawigacji GPS, coraz chętniej stosowane przez wszystkich pracowników mobilnych, korzystających w pracy z samochodów. 6

Nie są to systemy komputerowe w rozumieniu omawianych przepisów, a ich właściwa obsługa nie powoduje dodatkowych zagrożeń zawodowych. Elektronika gości obecnie również w maszynach, które przez wiele lat opierały się wszelkim udogodnieniom. Pomimo powszechnej elektronizacji trudno jednak kwalifikować ich operatorów jako pracowników zatrudnionych na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe. PRZYKŁAD 2: Ekrany dotykowe w traktorze Pracodawca prowadzący przedsiębiorstwo robót drogowych zakupił nowoczesny traktor wyposażony w spychacz, koparkę i ładowarkę. Pojazd ten ma 3 ekrany dotykowe, przy użyciu których operator obsługuje określone funkcje lub obserwuje obraz z umieszczonych na ciągniku kamer. Nie oznacza to jednak, że pracownik jest zatrudniony na stanowisku wyposażonym w monitor ekranowy, z uwagi na wyłączenie z 3 rozporządzenia w sprawie bhp przy monitorach. Minimalne wymagania bhp oraz ergonomii Pracodawca ma obowiązek organizować stanowiska pracy z monitorami ekranowymi w taki sposób, by spełniały one minimalne wymagania bhp i ergonomii. Podstawowa zasada w tym względzie przewiduje, że wyposażenie stanowiska pracy i sposób rozmieszczenia poszczególnych jego elementów nie może powodować nadmiernego obciążenia układu mięśniowo- -szkieletowego pracownika i jego wzroku ani być źródłem zagrożeń. W praktyce oznacza to konieczność takiego projektowania stanowisk biurowych, by każdy pracownik miał dostateczną przestrzeń pracy umożliwiającą takie rozmieszczenie wszystkich elementów obsługiwanych ręcznie, by znajdowały się one w zasięgu kończyn górnych pracownika. PRZYKŁAD 3: Dostateczna przestrzeń pracy Pracownik został zatrudniony na stanowisku pracy wydzielonym na niewielkim biurku w rogu pomieszczenia. Pracodawca zapewnił mu monitor starego typu, który zajmuje bardzo dużo miejsca na powierzchni biurka. W efekcie na blacie zostaje miejsce jedynie na klawiaturę, a mysz musi leżeć na jednostce centralnej. Wymusza to na pracowniku konieczność wygięcia się i sięgania po mysz za każdym razem, gdy musi on przesunąć kursor. W takim przypadku pracodawca nie zapewnił odpowiedniej ergonomii stanowiska, gdyż pracownik nie ma swobodnego dostępu do wszystkich elementów obsługiwanych ręcznie. Dopuszczając pracownika do pracy w takich warunkach, pracodawca naruszył ponadto wymogi dotyczące stołu, który powinien zapewniać dogodne ustawienie elementów 7

wyposażenia stanowiska oraz powierzchnię wystarczającą do łatwego posługiwania się nimi przy wykonywaniu czynności zawodowych. Stół i krzesło powinny zapewniać pracownikowi naturalne położenie rąk, z zachowaniem co najmniej kąta prostego między ramieniem a przedramieniem oraz odpowiednią przestrzeń dla nóg pod blatem. Wymogiem względem krzesła jest przede wszystkim stabilność uzyskiwana poprzez wyposażenie go w co najmniej pięciopodporową podstawkę z kółkami jezdnymi, umożliwiającą obrót wokół osi o 360. Siedzisko musi mieć regulację wysokości w zakresie 40 50 cm, licząc od podłogi, oparcie zaś regulację pochylenia w zakresie od 5 do przodu do 30 do tyłu. Oba te mechanizmy powinny być łatwo dostępne i proste w obsłudze, umożliwiając pracownikowi dokonywanie regulacji w pozycji siedzącej. Siedzisko i oparcie muszą mieć wymiary zapewniające wygodną pozycję i swobodę ruchów oraz być wyprofilowanie, dopasowane do naturalnego wygięcia kręgosłupa i ud, a samo krzesło powinno być wyposażone w podłokietniki. Usytuowanie stanowiska pracy wyposażonego w monitor ekranowy w pomieszczeniu pracy, powinno zapewniać pracownikowi swobodny dostęp do wyznaczonej przestrzeni pracy. Dotyczy to nie tylko przeszkód takich jak szafy czy sąsiednie biurka, ale również instalacji elektrycznych czy kabli sieciowych. PRZYKŁAD 4: Wyłączna odpowiedzialność pracodawcy Pracodawca zorganizował zakład pracy w wynajętym mieszkaniu, do którego wstawił meble biurowe i komputery. Z uwagi na chęć ograniczenia kosztów nie zdecydował się na remont i przystosowanie mieszkania, w związku z czym jednostki centralne oraz wyposażenie podstawowe i dodatkowych 6 komputerów zostało podłączonych do prądu za pomocą luźnych przedłużaczy. Komputery były ponadto połączone w sieć plątaniną cieńszych kabli. W takim przypadku potknięcie się któregoś z pracowników o te niezabezpieczone przewody może być przyczyną wypadku przy pracy. Odpowiedzialny za to zdarzenie będzie pracodawca, który nie dopełnił wymogu zapewnienia pracownikom swobodnego dostępu do stanowisk pracy. Monitory i ich ustawienie Załącznik do rozporządzenia w sprawie bhp przy monitorach określa dodatkowe wymagania wobec monitora ekranowego, stanowiąc, że: `` znaki na ekranie powinny być wyraźne i czytelne, `` obraz na ekranie powinien być stabilny i bez tętnienia, 8

`` jaskrawość i kontrast wyświetlanych znaków powinny być łatwe do regulowania, w zależności od warunków oświetlenia panujących na stanowisku pracy. Oprawa monitora powinna umożliwiać odchylenie jego ekranu o minimum 20 do tyłu oraz 5 do przodu, jak również jego obrót wokół osi o 120 (tj. po 60 w obu kierunkach). Wszystko to ma umożliwić pracownikowi odpowiedni kąt obserwacji ekranu w zakresie 20 50 w dół, licząc od linii poziomej na wysokości oczu pracownika do linii poprowadzonej od jego oczu do środka ekranu. Oceniając prawidłowość ustawienia monitora, warto pamiętać, że jego górna krawędź nigdy nie powinna znajdować się powyżej oczu pracownika. Z kolei ich odległość od ekranu monitora powinna wynosić 400 750 mm. Odległości między sąsiednimi monitorami powinny wynosić co najmniej 0,6 m, a między pracownikiem i tyłem sąsiedniego monitora co najmniej 0,8 m. Ponadto ekran monitora powinien być pokryty warstwą antyrefleksyjną lub posiadać odpowiedni filtr. Z uwagi na wymagania dotyczące usytuowania klawiatury, która musi się znajdować co najmniej 10 cm od przedniej krawędzi stołu, oraz fakt, iż naturalna pozycja przed monitorem wymaga, by znajdował się on w pewnej odległości od klawiatury, trudno będzie zachować wymagane odstępy między stanowiskami, jeśli pracownicy będą wykonywać zadania przy jednym stole. PRZYKŁAD 5: Wymagane odstępy między stanowiskami Zarząd firmy pracuje w jednej z sal konferencyjnych, przy stole o wymiarach 100 500 cm. Członkowie zarządu siedzą naprzeciw siebie wzdłuż stołu, natomiast prezes i jego zastępca na przeciwległych szczytach stołu. Każdy z członków zarządu korzysta w pracy z laptopa, a odstępy między stanowiskami pracy wynoszą wymagane 60 cm. Mimo to tylko prezes i jego zastępca mają zapewnione odpowiednie stanowiska pracy. Pozostali członkowie zarządu siedzą naprzeciw siebie i każdy ma przed sobą laptop, a zaraz za nim tył ekranu komputera innego członka zarządu. Ponieważ odstęp między krawędzią stołu a klawiaturą komputera musi wynosić 10 cm, a samo urządzenie zajmuje kolejnych 20 30 cm powierzchni stołu, odstęp między pracownikiem a tyłem sąsiedniego monitora nie wynosi minimalnych 80 cm. Zwykle pracownik obsługujący komputer korzysta jednocześnie z dokumentów. Powoduje to konieczność wyposażenia stanowiska w uchwyt na dokument, posiadający regulację wysokości oraz odległości od pracownika. Powinien on znajdować się przed pracownikiem, między ekranem monitora a klawiaturą, dodatkowo zmniejszając dystans między tylną ścianką monitora a siedzącym naprzeciw pracownikiem. 9

Dostosowanie stanowiska do warunków antropometrycznych Bardzo istotne jest prawidłowe ustawienie monitora na stanowisku pracy. W razie uzasadnionej warunkami fizycznymi pracownika potrzeby pracodawca powinien zapewnić oddzielną podstawkę do monitora lub regulowany stół. Chodzi tu o przypadki pracowników zatrudnionych na stanowiskach komputerowych, których wyróżniają indywidualne cechy antropometryczne, takie jak np. bardzo wysoki albo bardzo niski wzrost. Zapewnienie takim osobom ergonomii na stanowisku pracy wymaga, w przypadku pracowników ponadprzeciętnie wysokich podwyższenia monitora, dla osób o niskim wzroście zaś obniżenia powierzchni roboczej stołu. Co więcej, na życzenie pracownika oraz w przypadku gdy konstrukcja krzesła uniemożliwia mu płaskie ułożenie stóp na podłożu, pracodawca ma obowiązek zapewnienia mu podnóżka. Powinien mieć on kąt nachylenia w zakresie 0 15, a jego wysokość powinna być dostosowana do potrzeb pracownika. Podnóżek nie może przesuwać się po podłodze podczas używania, a jego powierzchnia nie powinna być śliska. Oświetlenie W przypadku każdego stanowiska komputerowego ustawienie ekranu monitora względem źródeł światła powinno ograniczać szkodliwe dla wzroku olśnienia i odbicia światła. Oznacza to, że w żadnym przypadku nie należy ustawiać ekranu monitora naprzeciw okien, przez które mogłyby na niego padać promienie słoneczne. Co więcej, obowiązkiem pracodawcy jest ograniczanie olśnień bezpośrednich od opraw, okien, przezroczystych lub półprzezroczystych ścian albo jasnych płaszczyzn pomieszczenia oraz olśnień odbiciowych od ekranu monitora. Sposobem na osiągnięcie zamierzonego efektu powinno być stosowanie odpowiednich opraw oświetleniowych oraz instalowanie żaluzji lub zasłon w oknach. Niezależnie od tego pracodawca musi zapewnić, by poziom natężenia oświetlenia w pomieszczeniach spełniał wymagania określone w Polskich Normach oraz zapewniał komfort pracy wzrokowej. Warto pamiętać, że oświetlenie miejscowe jest na takich stanowiskach dopuszczalne, tylko pod warunkiem że zastosowane oprawy nie powodują olśnienia. Wymagania dla klawiatury Ustawodawca określił szczególne wymagania dla klawiatury. Przede wszystkim powinna ona stanowić osobny element wyposażenia stanowiska pracy, a jej konstrukcja powinna umożliwić pracownikowi przyjęcie pozycji, która nie będzie powodować zmęczenia mięśni rąk podczas pracy. Musi ona umożliwiać regulację kąta nachylenia w zakresie 0 15 oraz posiadać odpowiednią wysokość, przy czym w środkowym rzędzie klawiszy alfanumerycznych z literami A L nie może przekraczać 30 mm, licząc od powierzchni stołu, przynajmniej dla jednej z pozycji odchylenia. Sama powierzchnia klawiatury powinna być matowa, a umieszczone na niej 10

znaki kontrastowe i czytelne. Matowa powinna być również powierzchnia blatu stołu. Ustawodawca sugeruje ponadto, by była ona jasna. Badania profilaktyczne Informacja o zatrudnieniu na stanowisku pracy z monitorem ekranowym musi znaleźć się w treści skierowania pracownika na badania profilaktyczne. Pracodawca ma bowiem obowiązek zapewnienia takim pracownikom profilaktycznej opieki zdrowotnej na ogólnych zasadach, co wiąże się z koniecznością poinformowania lekarza-profilaktyka o zagrożeniach występujących na stanowisku pracy. Na podstawie tej informacji lekarz zadecyduje o zakresie badań, a biorąc pod uwagę ich wyniki, wyznaczy termin kolejnych. Rodzaje badań lekarskich Pracownicy zatrudnieni przy obsłudze monitorów ekranowych wykonują badania lekarskie na podstawie ogólnej regulacji Kodeksu pracy. Oznacza to, że podlegają oni trzem rodzajom badań profilaktycznych. Pierwsze z nich to badania wstępne, przeprowadzane przed dopuszczeniem pracownika do wykonywania pracy oraz przy przenoszeniu go do pracy na stanowisko, na którym występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe. Mają one na celu rozstrzygnięcie, czy dany pracownik posiada zdolność do wykonywania pracy na określonym stanowisku. Drugi rodzaj badań, którym podlegają wszyscy pracownicy, to badania okresowe. Przeprowadza się je w odstępach czasu określonych przez lekarza-profilaktyka w celu stwierdzenia, czy pracownik jest nadal zdolny do wykonywania umówionej pracy. Skutkiem tych badań jest umożliwienie lekarzowi wychwycenia przypadków, gdy rodzaj pracy lub jej uciążliwość powodują znaczne pogorszenie się stanu zdrowia pracownika (choroba zawodowa). Okresowe i kontrolne badania lekarskie przeprowadza się w miarę możliwości w godzinach pracy. Za czas niewykonywania pracy w związku z tymi badaniami pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. W razie przejazdu na badania do innej miejscowości zatrudnionemu przysługują należności na pokrycie kosztów przejazdu według zasad obowiązujących przy podróżach służbowych. Trzecim rodzajem badań są badania kontrolne. Podlegają im pracownicy, którzy byli niezdolni do pracy z powodu choroby dłużej niż 30 dni. Celem ich przeprowadzenia jest wykluczenie podejrzenia, że przebyta przez pracownika choroba pozbawiła go zdolności do wykonywania umówionej pracy. Cechą wspólną wymienionych wyżej badań jest to, że bez ich wykonania pracodawca nie może dopuścić pracownika do wykonywania pracy. Powyższe regulacje wynikają z art. 229 Kodeksu pracy. 11

PRZYKŁAD 6: Kontrola stanu zdrowia po nieobecności w pracy Pracownik zatrudniony na stanowisku biurowym przy wystawianiu faktur zerwał ścięgno Achillesa podczas organizowanego przez pracodawcę turnieju piłki nożnej. W wyniku tego zdarzenia był niezdolny do pracy przez dwa miesiące. Pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy po zakończeniu zwolnienia, zanim nie przeprowadzi kontrolnych badań lekarskich. Musi bowiem wykluczyć ewentualną utratę zdolności do pracy w związku z długotrwałą niedyspozycją pracownika. Zaniedbanie tego obowiązku i dopuszczenie pracownika bez ważnych badań będzie wykroczeniem przeciwko przepisom i zasadom bhp, zagrożonym grzywną od 1.000 do 30.000 zł. Zakres informacji w skierowaniu Informacja o wykonywaniu pracy na stanowisku wyposażonym w monitor ekranowy, przekazana lekarzowi przez pracodawcę powinna określać, w jakim wymiarze pracownik korzysta z tego urządzenia do pracy. Warto pamiętać, że długotrwała praca na stanowisku wyposażonym w monitor może być uciążliwa dla wzroku i powodować jego dolegliwości oraz bóle głowy, zmęczenie i znużenie. Z drugiej strony długotrwałe przebywanie w pozycji siedzącej może być przyczyną dolegliwości pleców, barków, kręgosłupa, spłycenia oddechu czy nawet spowolnienia krążenia, zwłaszcza w obrębie nóg. Trzecim aspektem przy pracy biurowej jest jej zła organizacja, szybkie tępo i presja terminów, skutkujące stresem prowadzącym do zmęczenia, znużenia i frustracji, a następnie wypalenia zawodowego. Ryzyko to rośnie wraz z odpowiedzialnością nałożoną na pracownika w ramach zajmowanego stanowiska. Pracodawca powinien więc informować lekarza również o takich czynnikach występujących na danym stanowisku pracy. Zakres badań Poza informacją przekazaną przez pracodawcę w skierowaniu, lekarza profilaktyka wiążą wskazówki metodyczne, dotyczące przeprowadzania badań profilaktycznych pracowników. Z nich zaś wynika, że pracownicy wykonujący prace związane z obsługą monitorów ekranowych przechodzą, w ramach badań wstępnych, badanie ogólne ze zwróceniem uwagi na skórę, układ ruchu w obrębie kończyn górnych i kręgosłupa szyjnego oraz badanie okulistyczne. Zakres badań okresowych takich pracowników powinien być, w zależności od wskazań, rozszerzony o badanie dermatologiczne. W przypadku stwierdzenia odchyleń ze strony układu ruchu w zakresie kończyn górnych, badania mogą być rozszerzone o konsultację ortopedyczną. Wynika to z faktu, iż tkanki okołostawowe w obrębie kończyn górnych oraz skóra, zwłaszcza twarzy (trądzik różowaty), są narządami (układami) krytycznymi przy takich czynnikach środowiska pracy. 12

Okulary lub soczewki kontaktowe Wykonywanie pracy na stanowisku wyposażonym w monitor ekranowy rodzi po stronie pracownika dodatkowe uprawnienia, w przypadku gdy poświęca on na te zadania co najmniej połowę dobowego wymiaru czasu pracy. Stwierdzenie przez lekarza profilaktyka w trakcie badań okresowych lub kontrolnych, że taki pracownik musi stosować okulary korygujące wzrok podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego, sprawia, że na pracodawcy ciąży obowiązek ich zapewnienia. Przyjmując literalne brzmienie przepisów, można uznać, że konieczność zapewnienia okularów wystąpi niezależnie od wymiaru czasu pracy pracownika oraz bez względu na obowiązujący go rozkład. Rozporządzenie należy jednak interpretować z uwzględnieniem ochronnej roli przepisów z zakresu bhp, przez co powszechnie akceptuje się pogląd, że obowiązek zapewnienia okularów dotyczy tych pracowników, którzy pracują z monitorem ekranowym co najmniej 4 godziny dziennie. Mowa tu oczywiście o wartości przeciętnej, gdyż fakt, iż pracownik w niektórych dobach korzysta z komputera krócej niż 4 godziny, nie powinien przesądzać o pozbawieniu go prawa do refundacji. Przepis omawianego rozporządzenia nie określa przy tym maksymalnej granicy owej refundacji. Nie oznacza to jednak, że pracodawca ma obowiązek realizować wszelkie zachcianki pracowników dotyczące nowych okularów. Przeciwnie, obowiązek zapewnienia pracownikom okularów korygujących wzrok obejmuje pokrycie kosztów zaleconych przez lekarza szkieł oraz najtańszych oprawek. Szczegóły dotyczące tego dofinansowania powinny zostać określone w regulaminie wynagradzania lub zarządzeniu pracodawcy, w przypadku mniejszych zakładów. PRZYKŁAD 8: Refundacja zakupu okularów Regulamin wynagradzania przewiduje, że pracownikom zatrudnionym na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe przysługuje 300 zł refundacji zakupu okularów korekcyjnych w przypadku, gdy konieczność ich stosowania wynika z zalecenia lekarza profilaktyka. Postanowienie to uzupełniono o stwierdzenie, że wypłata refundacji następuje na podstawie faktury VAT wystawionej w związku z zakupem okularów na pracodawcę (firmę), nie częściej niż raz na 3 lata. Postanowienie to jest prawidłowe, choć nie oznacza wyłączenia obowiązku refundacji okularów pracownikowi, u którego stwierdzono znaczne pogorszenie wzroku przed upływem przewidzianego w nim terminu (tj. 3 lat), np. w trakcie badań kontrolnych. O refundację okularów mogą się również starać pracownicy pracujący na laptopach przez co najmniej połowę dobowego wymiaru czasu pracy. Takie wnioski płyną ze stanowiska Głównego Inspektoratu Pracy z 21 grudnia 2012 r. w sprawie finansowania przez pracodawcę zakupu 13

okularów dla pracujących przy laptopach ( Rzeczpospolita 2013/9445/7). Na łamach tego pisma GIP podniósł, że z omawianego rozporządzenia nie wynika ograniczenie roszczenia o refundacje okularów jedynie do pracowników użytkujących komputery stacjonarne. Zamiast okularów pracownik może również wnioskować o refundację szkieł kontaktowych, co wynika z pisma departamentu podatków dochodowych ministerstwa finansów z 27 lipca 2009 r. w sprawie podatku dochodowego z tytułu zwrotu pracownikom kosztów zakupu soczewek (szkieł) kontaktowych (DD3/066/46/CRS/09/586). W opinii ministerstwa warunkiem refundacji takich szkieł będzie zalecenie lekarza do ich stosowania przy pracy z monitorem ekranowym. Pełnią one bowiem tę samą funkcję co okulary korekcyjne, pozwalając jednocześnie na skorygowanie wad wzroku, które nie są możliwe do poprawienia przy zastosowaniu okularów. Szkolenie bhp i ocena warunków pracy Poza stałym monitorowaniem stanu zdrowia zatrudnionych pracowników, poprzez zapewnienie im profilaktycznej opieki zdrowotnej, ustawodawca przewidział także obowiązek szkolenia pracowników z zakresu bhp oraz oceniania ryzyka zawodowego, które wiąże się z wykonywaniem zadań na powierzonym stanowisku. Wyróżniamy dwa podstawowe szkolenia wstępne i okresowe. Podobnie jak w przypadku badań lekarskich, szkolenie wstępne warunkuje możliwość dopuszczenia nowo zatrudnionego pracownika do wykonywania pracy. Szkolenie okresowe, jak sama nazwa wskazuje, jest ważne przez pewien określony czas, przed upływem którego powinno być powtórzone. Warto pamiętać, że dopuszczenie do wykonywania pracy bez ważnego szkolenia bhp może być kwalifikowane jako naruszenie obowiązków pracodawcy. Podobnie jak brak ważnych badań może być podstawą ukarania mandatem, a w skrajnych przypadkach również odsunięcia pracownika od wykonywania pracy. Szkolenie wstępne dzielimy na szkolenie ogólne oraz instruktaż stanowiskowy. Pierwsza część ma charakter teoretyczny i ma zapoznać pracownika z podstawowymi przepisami bhp wynikającymi z Kodeku pracy i przepisów wewnątrzzakładowych oraz z zasadami udzielania pierwszej pomocy. Z kolei instruktaż stanowiskowy ma zapewnić uczestnikom możliwość zapoznania się z czynnikami środowiska pracy, ryzykiem zawodowym związanym z wykonywaną pracą oraz sposobami zabezpieczania się przed tym ryzykiem i metodami bezpiecznego wykonywania pracy. Instruktaż stanowiskowy kończy się sprawdzianem wiedzy i umiejętności z zakresu wykonywania pracy zgodnie z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, stanowiącym podstawę dopuszczenia pracownika do wykonywania pracy na określonym stanowisku. Odbycie instruktażu ogólnego oraz instruktażu stanowiskowego pracownik potwierdza na piśmie w karcie szkolenia wstępnego, która jest przechowywana w aktach osobowych pracownika. 14

PRZYKŁAD 7: Przeprowadzenie instruktażu stanowiskowego Pracodawca przeprowadza instruktaż stanowiskowy pracownika zatrudnionego na stanowisku wyposażonym w monitor ekranowy. W ramach tej części szkolenia powinien poinformować podwładnego o ryzyku pogorszenia się wzroku i występowania jego chorób. Jednocześnie powinien wskazać sposoby właściwego ustawienia monitora, regulacji jego wysokości i pochylenia względem oczu, sposobach ustawiania kontrastu i nasycenia barw oraz unikania olśnień. Informując o ryzyku związanym z siedzącą pozycją ciała oraz korzystaniem z klawiatury komputerowej, pracodawca powinien poinstruować pracownika o przerwach w pracy z komputerem, przysługujących po każdej przepracowanej godzinie. Co więcej, należy uczulić pracownika na ryzyko wystąpienia zespołu cieśni nadgarstka oraz dolegliwości kręgosłupa i barków, instruując o prawidłowej pozycji przed komputerem, sposobach właściwego ustawienia krzesła biurowego oraz korzystaniu z podkładek pod nadgarstki do myszy i klawiatury. Działanie to leży w interesie obu stron, gdyż pracownik może świadomie dbać o własne zdrowie, a pracodawca uniknie ryzyka wystąpienia w zakładzie chorób zawodowych. Warto podkreślić, że wiedza z zakresu bhp nie jest przekazywana pracownikom jednorazowo, lecz stale aktualizowana, ugruntowywana i pogłębiana. Ten cel realizują szkolenia okresowe, odbywane przez pracowników administracyjno-biurowych nie rzadziej niż co 6 lat. Poza tym pracodawca powinien na bieżąco monitorować warunki wykonywania pracy przez pracowników zatrudnionych na stanowiskach komputerowych, interweniując w przypadku stwierdzenia naruszeń obowiązujących zasad. Powinien on również stale oceniać warunki pracy pracowników pod kątem optymalnej organizacji stanowisk pracy oraz rozmieszczenia elementów wyposażenia zgodnie z wymaganiami bhp, stan elementów wyposażenia stanowisk szczególnie w zakresie zabezpieczenia pracowników przed porażeniem prądem elektrycznym oraz obciążenie układu wzroku i mięśniowo-szkieletowego, obciążenie psychiczne pracowników, jak również czynnikami fizycznymi, w tym szczególnie nieodpowiednim oświetleniem. Dodatkowe przerwy w pracy Po każdej godzinie pracy przy obsłudze monitora ekranowego pracownik ma prawo do co najmniej pięciominutowej przerwy, wliczanej do czasu pracy. Przerwa ta nie musi być przeznaczona na odpoczynek, gdyż istnieje możliwość zobowiązania pracownika do wykonywania w czasie jej trwania innych czynności, które jednak nie wymagają korzystania z monitora ekranowego. Alternatywą dla udzielania omawianych przerw jest bowiem łączenie przemiennego wykonywania pracy z użyciem monitora ekranowego z innymi zadaniami, które nie obciążają narządu wzroku i są wykonywane w innej pozycji. 15

Aby omawiane przerwy mogły realizować cel, dla którego są udzielane, muszą występować regularnie, po każdej godzinie wykonywania pracy z komputerem wyposażonym w monitor ekranowy. Oznacza to, że nie można udzielać ich łącznie, nawet gdy z taką inicjatywą wystąpi zainteresowany pracownik. Tym bardziej nie można zaakceptować sytuacji, w której przerwy byłyby udzielane łącznie na początku albo na końcu dnia pracy. Przerwy pięciominutowe przysługują niezależnie od przerwy trwającej co najmniej 15 minut, należnej, gdy wymiar czasu pracy w dobie jest co najmniej równy 6 godzinom, oraz innych przerw należnych pracownikom na podstawie regulacji szczególnych. Oznacza to, że będą do nich miały prawo również osoby niepełnosprawne czy ciężarne pracownice. Te ostatnie mogą jednak pracować na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe maksymalnie 4 godziny na dobę, więc jeśli pracodawca nie jest w stanie zapewnić im w pozostałym zakresie innych zadań, będzie zmuszony zwalniać je do domu po przepracowaniu 4 godzin, wypłacając jednocześnie pełne wynagrodzenie za pracę. Podstawa prawna: art. 134, art. 229, art. 283 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.), rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz.U. nr 148, poz. 973), załącznik nr 1 (lp tabeli 10 ) do rozporządzenia ministra zdrowia i opieki społecznej z 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz.U. nr 69, poz. 332 ze zm.), 8, 9, 14 rozporządzenia ministra gospodarki i pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 180, poz. 1860 ze zm.), pkt IV załącznika Wykaz prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (prace narażające na działanie pól elektromagnetycznych, promieniowania jonizującego i nadfioletowego oraz prace przy monitorach ekranowych) do rozporządzenia rady ministrów z 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz.U. nr 114, poz. 545 ze zm.). 16

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA PRACY I POLITYKI SOCJALNEJ z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz.U. z 1998 r. nr 148, poz. 973) Na podstawie art. 237 15 1 Kodeksu pracy zarządza się, co następuje: 1. [Przedmiot regulacji] Rozporządzenie określa: 1) wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii dla stanowisk pracy wyposażonych w monitory ekranowe, 2) wymagania dotyczące organizacji pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe. 2. [Definicje] Ilekroć w rozporządzeniu jest mowa o: 1) monitorze ekranowym należy przez to rozumieć urządzenie do wyświetlania informacji w trybie alfanumerycznym lub graficznym, niezależnie od metody uzyskiwania obrazu, 2) stanowisku pracy należy przez to rozumieć przestrzeń pracy, wraz z wyposażeniem w środki i przedmioty pracy, obejmującym: a) wyposażenie podstawowe, w tym monitor ekranowy, klawiaturę lub inne urządzenia wejściowe, jednostkę centralną lub stację dyskietek, b) wyposażenie dodatkowe, w tym drukarkę, skaner, mysz, trackball, c) wyposażenie pomocnicze, w tym stół, krzesło, uchwyt na dokument, podnóżek, 3) systemie komputerowym należy przez to rozumieć urządzenia wchodzące w skład wyposażenia podstawowego i dodatkowego stanowiska pracy wraz z oprogramowaniem, 4) pracowniku należy przez to rozumieć każdą osobę zatrudnioną przez pracodawcę, w tym praktykanta i stażystę, użytkującą w czasie pracy monitor ekranowy co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy. 3. [Wyłączenie stosowania przepisów] Przepisów rozporządzenia nie stosuje się do: 1) kabin kierowców oraz kabin sterowniczych maszyn i pojazdów, 2) systemów komputerowych na pokładach środków transportu, 3) systemów komputerowych przeznaczonych głównie do użytku publicznego, 4) systemów przenośnych nie przeznaczonych do użytkowania na danym stanowisku pracy, 5) kalkulatorów, kas rejestrujących i innych urządzeń z małymi ekranami do prezentacji danych lub wyników pomiarów, 6) maszyn do pisania z wyświetlaczem ekranowym. 17

4. [Minimalne wymagania] Pracodawca jest obowiązany organizować stanowiska pracy z monitorami ekranowymi w taki sposób, aby spełniały one minimalne wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii, określone w załączniku do niniejszego rozporządzenia. 5. [Ocena warunków pracy] 1. Pracodawca jest obowiązany do przeprowadzania na stanowiskach pracy, wyposażonych w monitory ekranowe, oceny warunków pracy w aspekcie: 1) organizacji stanowisk pracy, w tym rozmieszczenia elementów wyposażenia, w sposób zapewniający spełnienie wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy, 2) stanu elementów wyposażenia stanowisk pracy, zapewniającego bezpieczeństwo pracy, w tym ochronę przed porażeniem prądem elektrycznym, 3) obciążenia narządu wzroku oraz układu mięśniowo-szkieletowego pracowników, 4) obciążenia pracowników czynnikami fizycznymi, w tym szczególnie nieodpowiednim oświetleniem, 5) obciążenia psychicznego pracowników, wynikającego ze sposobu organizacji pracy. 2. Ocena, o której mowa w ust. 1, powinna być przeprowadzana w szczególności dla nowo tworzonych stanowisk oraz po każdej zmianie organizacji i wyposażenia stanowisk pracy. Na podstawie oceny pracodawca jest obowiązany podejmować działania mające na celu usunięcie stwierdzonych zagrożeń i uciążliwości. 6. [Obowiązki pracodawcy] Pracodawca jest obowiązany: 1) informować pracowników o wszystkich aspektach ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracy na stanowiskach pracy, w tym o wynikach przeprowadzonej oceny, o której mowa w 5, oraz wszelkich środkach bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, 2) przeszkolić pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy w trybie określonym w odrębnych przepisach. 7. [Zapewnienie przerw] Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom: 1) łączenie przemienne pracy związanej z obsługą monitora ekranowego z innymi rodzajami prac nie obciążającymi narządu wzroku i wykonywanymi w innych pozycjach ciała przy nieprzekraczaniu godziny nieprzerwanej pracy przy obsłudze monitora ekranowego lub 2) co najmniej 5-minutową przerwę, wliczaną do czasu pracy, po każdej godzinie pracy przy obsłudze monitora ekranowego. 8. [Opieka zdrowotna] 1. Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom zatrudnionym na stanowiskach z monitorami ekranowymi profilaktyczną opiekę zdrowotną, w zakresie i na zasadach określonych w odrębnych przepisach. 2. Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom okulary korygujące wzrok, zgodne z zaleceniem lekarza, jeżeli wyniki badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej, o której mowa w ust. 1, wykażą potrzebę ich stosowania podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego. 18

9. [Wejście w życie] 1. Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia, z zastrzeżeniem ust. 2. 2. Istniejące w dniu wejścia w życie rozporządzenia stanowiska pracy wyposażone w monitory ekranowe powinny być dostosowane do wymagań określonych w rozporządzeniu nie później niż w ciągu 2 lat od dnia jego wejścia w życie, z wyjątkiem pkt 5.1 lit. f) i g) załącznika do rozporządzenia, które dotyczą nowo tworzonych stanowisk pracy. ZAŁĄCZNIK MINIMALNE WYMAGANIA BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY ORAZ ERGONOMII, JAKIE POWINNY SPEŁNIAĆ STANOWISKA PRACY WYPOSAŻONE W MONITORY EKRANOWE 1. Wyposażenie stanowiska pracy oraz sposób rozmieszczenia elementów tego wyposażenia nie może powodować podczas pracy nadmiernego obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego i (lub) wzroku oraz być źródłem zagrożeń dla pracownika. 2.1. Monitor ekranowy powinien spełniać następujące wymagania: a) znaki na ekranie powinny być wyraźne i czytelne, b) obraz na ekranie powinien być stabilny, bez tętnienia lub innych form niestabilności, c) jaskrawość i kontrast znaku na ekranie powinny być łatwe do regulowania w zależności od warunków oświetlenia stanowiska pracy, d) regulacje ustawienia monitora powinny umożliwiać pochylenie ekranu co najmniej 20 do tyłu i 5 do przodu oraz obrót wokół własnej osi co najmniej o 120 po 60 w obu kierunkach, e) ekran monitora powinien być pokryty warstwą antyodbiciową lub wyposażony w odpowiedni filtr. 2.2. W razie potrzeby wynikającej z indywidualnych cech antropometrycznych pracownika, powinna być użyta oddzielna podstawa monitora lub regulowany stół. 2.3. Ustawienie ekranu monitora względem źródeł światła powinno ograniczać olśnienie i odbicia światła. 3.1. Klawiatura powinna stanowić osobny element wyposażenia podstawowego stanowiska pracy. 3.2. Konstrukcja klawiatury powinna umożliwiać użytkownikowi przyjęcie pozycji, która nie powodowałaby zmęczenia mięśni kończyn górnych podczas pracy. Klawiatura powinna posiadać w szczególności: a) możliwość regulacji kąta nachylenia w zakresie 0 15, 19

b) odpowiednią wysokość przy spełnieniu warunku, aby wysokość środkowego rzędu klawiszy alfanumerycznych z literami A, S..., licząc od płaszczyzny stołu, nie przekraczała 30 mm dla przynajmniej jednej pozycji pochylenia klawiatury. 3.3. Powierzchnia klawiatury powinna być matowa, a znaki na klawiaturze powinny być kontrastowe i czytelne. 4.1. Konstrukcja stołu powinna umożliwiać dogodne ustawienie elementów wyposażenia stanowiska pracy, w tym zróżnicowaną wysokość ustawienia monitora ekranowego i klawiatury. 4.2. Szerokość i głębokość stołu powinna zapewniać: a) wystarczającą powierzchnię do łatwego posługiwania się elementami wyposażenia stanowiska i wykonywania czynności związanych z rodzajem pracy, b) ustawienie klawiatury z zachowaniem odległości nie mniejszej niż 100 mm między klawiaturą a przednią krawędzią stołu, c) ustawienie elementów wyposażenia w odpowiedniej odległości od pracownika, to jest w zasięgu jego kończyn górnych, bez konieczności przyjmowania wymuszonych pozycji. 4.3. Wysokość stołu oraz siedziska krzesła powinna być taka, aby zapewniała: a) naturalne położenie kończyn górnych przy obsłudze klawiatury, z zachowaniem co najmniej kąta prostego między ramieniem i przedramieniem, b) odpowiedni kąt obserwacji ekranu monitora w zakresie 20 50 w dół (licząc od linii poziomej na wysokości oczu pracownika do linii poprowadzonej od jego oczu do środka ekranu), przy czym górna krawędź ekranu monitora nie powinna znajdować się powyżej oczu pracownika, c) odpowiednią przestrzeń do umieszczenia nóg pod blatem stołu. 4.4. Powierzchnia blatu stołu powinna być matowa, najlepiej barwy jasnej. 5.1. Krzesło stanowiące wyposażenie stanowiska pracy powinno posiadać: a) dostateczną stabilność, przez wyposażenie go w podstawę co najmniej pięciopodporową z kółkami jezdnymi, b) wymiary oparcia i siedziska, zapewniające wygodną pozycję ciała i swobodę ruchów, c) regulację wysokości siedziska w zakresie 400 500 mm, licząc od podłogi, d) regulację wysokości oparcia oraz regulację pochylenia oparcia w zakresie: 5 do przodu i 30 do tyłu, e) wyprofilowanie płyty siedziska i oparcia odpowiednie do naturalnego wygięcia kręgosłupa i odcinka udowego kończyn dolnych, f) możliwość obrotu wokół osi pionowej o 360, g) podłokietniki. 20

5.2. Mechanizmy regulacji wysokości siedziska i pochylenia oparcia powinny być łatwo dostępne i proste w obsłudze oraz tak usytuowane, aby regulację można było wykonywać w pozycji siedzącej. 6.1. Jeśli przy pracy istnieje konieczność korzystania z dokumentów, stanowisko pracy należy wyposażyć w uchwyt na dokument, posiadający regulację ustawienia wysokości, pochylenia oraz odległości od pracownika. 6.2. Uchwyt na dokument powinien znajdować się przed pracownikiem między ekranem monitora i klawiaturą lub w innym miejscu w pozycji minimalizującej uciążliwe ruchy głowy i oczu. 7.1. Na życzenie pracownika, a także gdy wysokość krzesła uniemożliwia pracownikowi płaskie, spoczynkowe ustawienie stóp na podłodze, stanowisko pracy należy wyposażyć w podnóżek. 7.2. Podnóżek powinien mieć kąt pochylenia w zakresie 0 15, a jego wysokość powinna być dostosowana do potrzeb wynikających z cech antropometrycznych pracownika. 7.3. Powierzchnia podnóżka nie powinna być śliska, a sam podnóżek nie powinien przesuwać się po podłodze podczas używania. 8.1. Stanowisko pracy powinno być tak zaprojektowane, aby pracownik miał zapewnioną dostateczną przestrzeń pracy, pozwalającą na umieszczenie wszystkich elementów obsługiwanych ręcznie w zasięgu kończyn górnych. 8.2. Stanowisko pracy wyposażone w monitor ekranowy powinno być tak usytuowane w pomieszczeniu, aby zapewniało pracownikowi swobodny dostęp do tego stanowiska. Odległości między sąsiednimi monitorami powinny wynosić co najmniej 0,6 m, a między pracownikiem i tyłem sąsiedniego monitora co najmniej 0,8 m. 8.3. Odległość oczu pracownika od ekranu monitora powinna wynosić 400 750 mm. 9.1. Oświetlenie powinno zapewniać komfort pracy wzrokowej, a szczególnie: a) poziom natężenia oświetlenia powinien spełniać wymagania określone w Polskich Normach, b) należy ograniczyć olśnienie bezpośrednie od opraw, okien, przezroczystych lub półprzezroczystych ścian albo jasnych płaszczyzn pomieszczenia oraz olśnienie odbiciowe od ekranu monitora, w szczególności przez stosowanie odpowiednich opraw oświetleniowych, instalowanie żaluzji lub zasłon w oknach. 9.2. Dopuszcza się stosowanie opraw oświetlenia miejscowego, pod warunkiem że będą to oprawy nie powodujące olśnienia. 21

10. Przy projektowaniu, doborze i modernizacji oprogramowania, a także przy planowaniu wykonywania zadań z użyciem ekranu monitora pracodawca powinien uwzględniać w szczególności następujące wymagania: a) oprogramowanie powinno odpowiadać zadaniu przewidzianemu do wykonania, b) oprogramowanie powinno być łatwe w użyciu oraz dostosowane do poziomu wiedzy i (lub) doświadczenia pracownika, c) systemy komputerowe muszą zapewniać przekazywanie pracownikom informacji zwrotnej o ich działaniu, d) systemy komputerowe muszą gwarantować wyświetlanie informacji w formie i tempie odpowiednich dla pracownika, e) bez wiedzy pracownika nie można dokonywać kontroli jakościowej i ilościowej jego pracy, f) przy tworzeniu oprogramowania i przetwarzaniu danych powinny być stosowane zasady ergonomii. 11.1. Wilgotność względna powietrza w pomieszczeniach przeznaczonych do pracy z monitorami ekranowymi nie powinna być mniejsza niż 40%. 11.2. Wymagania dotyczące najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, w tym dotyczące poziomu hałasu oraz promieniowania, określają odrębne przepisy i Polskie Normy. 1BF0002 ISBN 978-83-269-2881-9 22