PODSTAWY RACHUNKOWOŚCI Dr Katarzyna Trzpioła
ksiegowa2016 Egzamin sesja letnia Test + zadania D. Maciejowska, Podstawy Rachunkowości WZ UW najnowsze wydanie Dyżur - wg ogłoszeń na stronie wykładowcy
RACHUNKOWOŚĆ JAKO SYSTEM INFORMACYJNY SYSTEM INFORMACYJNY RACHUNKOWOŚCI Podsystem rachunkowości finansowej Podsystem rachunkowości podatkowej Podsystem rachunkowości zarządczej 3
Rachunkowość finansowa 4 Zakres rachunkowości: rachunkowość retrospektywna: księgowość, rachunek kosztów, sprawozdawczość finansowa, przeszłość teraźniejszość rachunkowość prospektywna: rachunkowość zarządcza, zarządzanie finansami, controlling, analiza finansowa, przyszłość
REGULACJE PRAWNE 5 Ustawa o Rachunkowości z dnia 29-09-1994 z późniejszymi zmianami Wiele Rozporządzeń Ministra Finansów : np.. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych w sprawie szczególnych zasad rachunkowości spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych, domów maklerskich, banków, funduszy inwestycyjnych czy zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji lub funduszy emerytalnych 9 Krajowych Standardów Rachunkowości i stanowiska KSR Międzynarodowe standardy Sprawozdawczości Finansowej i Międzynarodowe Standardy Rachunkowości wraz z interpretacjami I.wiele innych aktów prawnych
Nie ma dobrej, wiarygodnej informacji bez uwzględnienia wszelkich innych przepisów prawa, postanowień umownych i regulacji zwyczajowych RACHUNKOWOŚĆ
Co potrzeba do biznesu? Second hand Lokal Ciuchy Pieniądze Pomysł Reklama Biznesplan Pracownicy Chęci Czas Rejestracja w CEIDG/KRS Rachunek bankowy Księgowa Samochód
Uporządkujmy Co mamy Lokal Ciuchy Pieniądze samochód Skąd mamy Nasz kapitał skarpetka Kredyt Od dostawcow Od innych inwestorów / włascicieli darowizna
Aktywa ZASOBY MAJĄTKOWE: kontrolowane przez jednostkę gospodarczą o wiarygodnie określonej wartości powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych PASYWA - źródła finansowania aktywów
Aktywa aktywa trwałe zamiar używania w okresie dłuższym niż jeden rok aktywa obrotowe zamiar używania w okresie do jednego roku lub w ciągu normalnego cyklu operacyjnego właściwego dla danej działalności, jeżeli trwa on dłużej niż 12 miesięcy wszystkie należności z tytułu dostaw i usług 10
Pasywa ŹRÓDŁA FINANSOWANIA SKŁADNIKÓW AKTYWÓW kapitały fundusze stanowią prawa punkt widzenia tych, którzy zaangażowali zasoby w jednostkę są swoistym zobowiązaniem jednostki 11
pasywa kapitał własny kapitał obcy ma charakter stały określony termin zwrotu reprezentuje prawa właścicieli reprezentuje prawo do do: podejmowania zasadniczych odzyskania wniesionych do decyzji dotyczących jednostki, jednostki zasobów, z udziału w zysku i majątku, a ewentualnym wynagrodzeniem także wskazuje na obowiązek pokrycia straty 12
bilans AKTYWA PASYWA aktywa trwałe = kapitał własny aktywa obrotowe kapitał obcy 13
AKTYWA PASYWA
Struktura bilansu - AKTYWA A. AKTYWA TRWAŁE Wartości niematerialne i prawne Rzeczowe aktywa trwałe Należności długoterminowe Inwestycje długoterminowe Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe B. AKTYWA OBROTOWE Zapasy Należności Inwestycje krótkoterminowe Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe C Należne wpłaty na kapitał podstawowy D. Akcje (udziały) własne
Struktura bilansu - PASYWA 16 KAPITAŁY WŁASNE Kapitał podstawowy Kapitał zapasowy Kapitał z aktualizacji wyceny Pozostałe kapitały rezerwowe Zysk/strata z lat ubiegłych Zysk/strata netto Odpisy z zysku netto w ciągu roku bieżącego (-) KAPITAŁY OBCE Rezerwy na zobowiązania Zobowiązania długoterminowe Zobowiązania krótkoterminowe Rozliczenia międzyokresowe
Ewidencja operacji gospodarczych OPERACJA GOSPODARCZA - to każde zdarzenie gospodarcze, które wywiera wpływ na aktywa i/lub pasywa danej jednostki w związku z czym podlega odpowiedniemu zapisowi w księgowości tej jednostki. ZDARZENIE GOSPODARCZE - jest pojęciem szerszym niż operacja gospodarcza. Każda operacja gospodarcza jest zdarzeniem gospodarczym, lecz nie każde zdarzenie gospodarcze jest operacją gospodarczą. 17
Ewidencja operacji gospodarczych Cechy operacji gospodarczych ścisły związek z działalnością prowadzoną przez jednostkę gospodarczą, jednoznacznie określony termin wystąpienia, wyrażanie skutków decyzji gospodarczych lub skutków nadzwyczajnych okoliczności losowych, obowiązek dokumentowania, masowość i powtarzalność występowania, wywoływanie zmian w składnikach majątku i kapitału. 18
Ewidencja operacji gospodarczych Operacje gospodarcze Pozostałe zdarzenia gospodarcze Wywołują zmiany w: aktywach, pasywach, w obu kategoriach jednocześnie Są wyrażane wartościowo np. operacja gospodarcza w postaci zakupu samochodu za gotówkę, zwiększa wartość środków trwałych o 40 000 zł oraz zmniejsza wartość gotówki o 40 000 zł. Nie wywołują bezpośrednio zmian ani w pasywach ani w aktywach. Jednak zdarzenia te mogą mieć w przyszłości wpływ na majątek i kapitał przedsiębiorstwa (np. zdarzenie gospodarcze w postaci wysłania zamówienia do dostawcy - w przyszłości, gdy zamówienie zostanie zrealizowane, jednostce powiększą się aktywa w postaci dostarczonego towaru i zwiększą pasywa Nie są wyrażane wartościowo (są to np. przyjęte w przedsiębiorstwie normy, podpisane umowy o współpracy, itp.) 19
Ewidencja operacji gospodarczych Przykłady zdarzeń, które są operacjami gospodarczymi 1. Otrzymanie przelewu środków pieniężnych z banku z tytułu zaciągnięcie kredytu; 2. Zakup towarów 3. Wykorzystanie przyznanej linii kredytowej w rachunku bieżącym; 4. Spłacenie zobowiązania; 5. Otrzymanie zapłaty od dostawcy; 6. Wpłata dywidendy dla akcjonariuszy; 7. Przekazanie wyrobów gotowych z produkcji na magazyn; 8. Złomowanie zepsutej maszyny produkcyjnej; 20
Ewidencja operacji gospodarczych Przykłady zdarzeń, które nie są operacjami gospodarczymi: 1. Otrzymanie zamówienia od klienta 2. Uzyskanie w banku linii kredytowej w rachunku bieżącym 3. Podpisanie umowy o pracę z pracownikiem. 4. Złożenie zamówienia przez spółkę na dostawę materiałów 21
Art. 20 ust 1. uor Do ksiąg rachunkowych okresu sprawozdawczego należy wprowadzić, w postaci zapisu, każde zdarzenie, które nastąpiło w tym okresie sprawozdawczym. Art. 4 ust 2 uor Zdarzenia, w tym operacje gospodarcze, ujmuje się w księgach rachunkowych i wykazuje w sprawozdaniu finansowym zgodnie z ich treścią ekonomiczną.
Jan Kowalski i Ignacy Markowski postanowili założyć spółkę. Ustalili w umowie, iż kapitał podstawowy wyniesie 1 mln zł.
Przykład: zdarzenia gospodarcze a bilans AKTYWA Aktywa trwałe Aktywa obrotowe: - gotówka 1.000.000 250.000 750.000 750.000 PASYWA 1.000.000 Kapitał własny: 1.000.000 - Kap.podstawowy 1.000.000 Zobowiązania 0 I. W momencie zakładania firmy, właściciele wnieśli 1.000.000 zł kapitału. Kapitał ten miał formę mieszaną: rzeczowo-pieniężną. Przedmiotem aportu był budynek wraz z jego wyposażeniem (wartość rynkowa 250.000 zł). Reszta kapitału została wniesiona w gotówce.
Przykład: zdarzenia gospodarcze a bilans AKTYWA 1.350.000 PASYWA 1.350.000 Aktywa trwałe 250.000 Kapitał własny: 1.000.000 Aktywa obrotowe: 1.100.000 - Kap.podstawowy 1.000.000 - zapasy 350.000 Zobowiązania: 350.000 - gotówka 750.000 - krótkoterminowe 350.000 II. Firma kupuje towary za 350.000 zł. Zakup nie wymaga zaangażowania środków pieniężnych. Firma otrzymuje od dostawców kredyt kupiecki powstają zobowiązania bieżące, które trzeba uregulować za 30 dni.
Przykład: zdarzenia gospodarcze a bilans AKTYWA 1.400.000 PASYWA 1.400.000 Aktywa trwałe 250.000 Kapitał własny: 1.050.000 Aktywa obrotowe: - zapasy - należności - gotówka 1.150.000 0 400.000 750.000 - kap.podstawowy - zysk Zobowiązania - krótkoterminowe 1.000.000 50.000 350.000 350.000 III. Firma sprzedaje po 2-tygodanich towary za 400.000 zł. Udziela odbiorcom kredytu kupieckiego na 30 dni powstają należności. DLACZEGO STRONY BILANSU SĄ RÓWNE!!! OBLICZONO ZYSK PO SPRZEDAŻY TOWARÓW I ZASILONO NIM KAPITAŁ WŁASNY.
Przykład: zdarzenia gospodarcze a bilans AKTYWA Aktywa trwałe Aktywa obrotowe: - zapasy - należności - gotówka 1.050.000 250.000 800.000 0 0 800.000 PASYWA 1.050.000 Kapitał własny: 1.000.000 - kap.podstawowy 1.000.000 - zysk 50.000 Zobowiązania 0 IV. Zapłata za dostawę (350.000 zł) i V. ściągnięcie należności od odbiorców po 30 dniach (400.000 zł) bilans końca miesiąca wzrost gotówki o 50.000 zł.
Operacje gospodarcze a zmiany w bilansie aktywne (zmieniające tylko strukturę aktywów) - które nie zmieniają sumy bilansowej [np. wpłata pieniędzy z kasy do banku, przyjęcie środka trwałego do użytkowania itd.]; pasywne (zmieniające tylko strukturę pasywów) - które również nie zmieniają sumy bilansowej, lecz wpływają na strukturę pasywów [np. spłata zobowiązań z zaciągniętego kredytu bankowego itd.]; aktywno-pasywne - występujące jednocześnie po stronie aktywów i pasywów [np. wyciąg bankowy - spłata zobowiązań wobec dostawców itd.]. zwiększające sumę bilansową [np. zakup materiałów od dostawców - zobowiązanie nie zostało uregulowane itd.]; zmniejszające sumę bilansową [wypłata wynagrodzeń z rachunku bankowego itd.]. 28
Wpływ operacji gospodarczych na bilans zmiany w aktywach - jedna pozycja w aktywach rośnie, druga pozycja w aktywach maleje, a suma bilansowa jest bez zmian... aktywna + -> aktywna - -> suma bilansowa nie zmienia się...[np. zakupiono materiały za gotówkę]; zmiany w pasywach - jedna pozycja w pasywach rośnie, druga pozycja w pasywach maleje, a suma bilansowa jest bez zmian... pasywna + -> pasywna - -> suma bilansowa nie zmienia się...[np. spłacono zobowiązania wobec dostawców zaciągniętym kredytem bankowym]; zmiany w aktywach i pasywach - jedna pozycja w aktywach rośnie, jedna pozycja w pasywach rośnie, a suma bilansowa rośnie o tą kwotę... aktywna + -> pasywna + - > suma bilansowa rośnie...[np. zakup materiałów - zapłata nastąpi w terminie późniejszym]; zmiany w aktywach i pasywach - jedna pozycja w aktywach maleje, jedna pozycja w pasywach maleje, a suma bilansowa maleje o tą kwotę... aktywa - -> pasywa - - > suma bilansowa maleje... [np. wypłacono pracownikom wynagrodzenia]. 29
Inne kryterium podziału Z punktu widzenia ich oddziaływania na wyniki finansowe podmiotu gospodarczego operacje dzieli się na: - bilansowe, - wynikowe. Ale o operacjach wynikowych w przyszłości 30
WYNIK FINANSOWY
Przychody i koszty Przychód przyrost korzyści Wyrażony w pieniądzu wzrost wartości zasobów jednostki w określonym czasie; uzyskany lub należny wpływ wartości, korzyści materialnych Koszt zużycie zasobu, zmniejszenie korzyści, Wyrażone pieniądzu zużycie, w określonym czasie, różnych czynników produkcji, jak i nakładów, związanych z działalnością jednostki np. w celu wyprodukowania określonych wyrobów i usług
Koszty przyjmują formę: 1) Zużycia czynników produkcji: Środków pracy (środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych) Przedmiotów pracy (materiałów) Samej pracy Usług obcych i energii obcej 2) Nakładów czysto pieniężnych nie odzwierciedlających zużycia (koszty publicznoprawne) 3) Odpisów dokonywanych z mocy prawa bilansowego
WPŁYW to zwiększenie stanu środków pieniężnych, związane z otrzymaniem przez jednostkę zapłaty gotówkowej za sprzedane dobra lub uregulowaniem należności przez odbiorców lub inne podmioty. Wpływ nie powoduje zmiany w kapitale własnym. WYDATEK to zmniejszenie stanu środków pieniężnych, związane z dokonaniem przez jednostkę zapłaty gotówkowej za zakupione dobra lub uregulowaniem zobowiązania wobec dostawców lub innych podmiotów. Wydatek nie powoduje zmiany w kapitale własnym.
Przychód Wpływ Koszt Wydatek
Identyfikacja przychodów/ wpływów Otrzymano środki pieniężne z zaciągniętego kredytu Bank naliczył odsetki od lokaty Sprzedano towar Otrzymano środki pieniężne z odsetek bankowych Kontrahent zapłacił za zakupiony wcześniej towar Kontrahent wpłacił zaliczkę na poczet przyszłej transakcji Sprzedano samochód Otrzymano darowiznę pieniężną Otrzymano w darowiźnie towary handlowe
Przykład: identyfikacja kosztów/ wydatków 37 Naliczono pracownikowi wynagrodzenie Spłacono ratę kredytu Wydano materiał do zużycia Zapłacono wynagrodzenie pracownikowi Naliczono odsetki od kredytu Zakupiono samochód Zakupiono za gotówkę samochód Naliczono zużycie samochodu za miesiąc kwiecień 2015r Udzielono pracownikowi pożyczki Przekazano w darowiźnie towary Przekazano w darowiźnie środki pienie żnę
Wynik finansowy Przychody Art. 3 ust. 1 pkt 30 Uprawdopodobnione powstanie korzyści w okresie sprawozdawczym wiarygodnie określona wartość wzrost aktywów bądź spadek zobowiązań dodatni wpływ na kapitał własny Sprzedano towary za 2000, zapłata nastąpi za 7 dni Należności od odbiorców / Rozrachunki z odbiorcami Przychody ze sprzedaży 1) 2000 2000 (1 Kontrahent umorzył jednostce zobowiązanie 2800 Zobowiązania wobec dostawców / Rozrachunki z dostawcami Pozostałe przychody 2) 2800 X (sp 2800 (2 38
Wynik finansowy Koszty Art. 3 ust. 1 pkt 31 Uprawdopodobnione zmniejszenie korzyści w okresie sprawozdawczym. Wiarygodnie określona wartość. Spadek aktywów bądź wzrost zobowiązań. Ujemny wpływ na kapitał własny. Wydano materiały do zużycia 1500zł Materiały Koszt zużycia materiałów sp ) x 1500 (1 1) 1500 Zarachowano fakturę za rozmowy telefoniczne 2500 Zobowiązania wobec dostawców / Rozrachunki z dostawcami 2500 (2 2) 2500 39 Usługi obce
Konta niebilansowe wynikowe 40 Koszty Przychody + + Wynik finansowy K P
41 + Przychody operacyjne ( z działalności podstawowej) - Koszty wytworzenia produktów i usług sprzedanych - Wartość sprzedanych towarów i materiałów - Koszty sprzedaży - Koszty ogólnego zarządu = WYNIK NA SPRZEDAŻY + Pozostałe przychody operacyjne - Pozostałe koszty operacyjne = WYNIK NA DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ + Przychody finansowe - Koszty finansowe = WYNIK BRUTTO Z DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ + Zyski Nadzwyczajne - Straty nadzwyczajne = WYNIK FINANSOWY BRUTTO - Podatki i zobowiązania zrównane z nimi = WYNIK NETTO
Przychody operacyjne ze sprzedaży produktów ze sprzedaży materiałów ze sprzedaży towarów Koszty operacyjne. działalności produkcyjnej (wytwórczej i usługowej) działalności handlowej układ rodzajowy amortyzacja zużycie materiałów i energii usługi obce podatki i opłaty wynagrodzenia ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia pozostałe koszty rodzajowe układ kalkulacyjny bezpośrednie materiały płace bezpośrednie pozostałe koszty bezpośrednie pośrednie produkcji sprzedaży Zarządu PONIESIONE W OKRESIE 42 DOTYCZACE OKRESU
Wynik finansowy Pozostałe przychody operacyjne (Art. 3 ust. 1 pkt 32) zbycie niefinansowych aktywów trwałych odpisy nieściągalnych zobowiązań rozwiązanie rezerw odpisy aktualizujące wartość aktywów niefinansowych (wyjątek) odszkodowania, (kary, grzywny) darowizny, subwencje, dotacje Pozostałe koszty operacyjne (Art. 3 ust. 1 pkt 32) zbycie niefinansowych aktywów trwałych utworzenie rezerw, odpisy należności nieściągalnych odpisy aktualizujące wartość aktywów niefinansowych (wyjątek) odszkodowania, kary, grzywny darowizny, subwencje, dotacje 43
Wynik finansowy Przychody finansowe Koszty finansowe. odsetki zbycie inwestycji dywidendy, udziały w zyskach odpisy aktualizujące wartość inwestycji różnice kursowe odsetki karne od należności i pożyczek odsetki od kredytów, pożyczek, wyemitowanych pap. wart. zbycie inwestycji, odpisy aktualizujące wartość inwestycji ujemne różnice kursowe odsetki karne za zwłokę w zapłacie Zyski nadzwyczajne (Art. 3 ust. 1 pkt 33) Straty nadzwyczajne (Art. 3 ust. 1 pkt 33). 44
Rozwiązania w zakresie ewidencji i rozliczania kosztów ewidencja kosztów tylko według rodzajów - na kontach zespołu 4 (Koszty według rodzajów i 490 Rozliczenie kosztów), ewidencja kosztów tylko według funkcji - na kontach zespołu 5 (np. koszty produkcji, koszty działalności handlowej, koszty sprzedaży, koszty zarządu itd.), ewidencja kosztów według rodzajów i równocześnie według funkcji - na kontach zespołu 4 i na kontach zespołu 5.
Case Stan początkowy materiałów 20.000 1. Wydano materiały do zużycia 10.000 produkcja 8.000, administracja 2.000 2. Naliczono wynagrodzenia 15.000 produkcja 12.000, administracja 2000, sprzedaż 1000 3. Wyprodukowano 500 szt. wyrobów i przyjęto je do magazynu 4. Sprzedano 400 szt. wyrobów po 70zł