Zielone Zamówienia Publiczne

Projekt finansowany jest ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w ramach Zadania 5.4.2 Wspieranie realizacji programów edukacyjnych w zakresie aktywnej edukacji ekologicznej oraz w ramach kampanii informacyjno-promocyjnych. Zielone Zamówienia Publiczne 1

Szanowni Państwo Niezmiernie miło jest nam zaprezentować pierwszy numer biuletynu Zielone Zamówienia Publiczne, wydawanego przez Fundację Promocji Gmin Polskich. W bieżącym wydaniu i w kolejnych numerach podejmować będziemy tematykę związaną z uwzględnianiem aspektów ekologicznych w procedurach zamówień publicznych. Jest to ważny i obiecujący kierunek i forma działania na rzecz środowiska naturalnego i realizacji zasady zrównoważonego rozwoju. Biuletyn adresujemy do osób odpowiedzialnych za fi nanse publiczne, szczególnie zaś do urzędników przygotowujących procedury przetargowe w instytucjach publicznych. W naszych wydawnictwach obok rozmów z ekspertami, praktykami i liderami instytucji publicznych, w szczególności jednostek samorządowych, będą się również ukazywać artykuły tematyczne i specjalistyczne oraz ważne i praktyczne informacje, przydatne osobom zainteresowanym wprowadzaniem elementów środowiskowych do praktyki zamówień publicznych Biuletyn Zielone zamówienia publiczne wydawany jest w ramach kampanii informacyjno-promocyjnej, prowadzonej w ramach projektu Zielone zamówienia publiczne od idei do praktyki, realizowanym przez Fundację we współpracy z Serwisem Samorządowym PAP i Wydawnictwem Publicus. Celem projektu jest dostarczenie osobom zajmującym się przetargami w instytucjach publicznych, rzetelnej i kompleksowej wiedzy o zasadach i możliwościach uwzględniania aspektów i kryteriów środowiskowych w procedurach zamówień publicznych. Projekt jest realizowany dzięki dotacji Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Oprócz edycji cyklu biuletynów, planowanych na 10 numerów, organizowane będą szkolenia w formule e-learning w zakresie praktycznych aspektów prowadzenia zielonych zamówień publicznych. Więcej informacji na temat szkoleń i całego projektu znajdą Państwo na dalszych stronach naszego biuletynu. Podejmowane przedsięwzięcie jest już trzecim projektem realizowanym przez Fundację dzięki wsparciu ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Warto przypomnieć, ze poprzedni projekt poświęcony był upowszechnianiu metod fi nansowania inwestycji ekologicznych przez samorządy. Obecnie koncentrujemy się nie tylko na inwestycjach ekologicznych, ale na możliwościach uwzględniania aspektów środowiskowych i stosowania kryteriów ekologicznych w niemal wszystkich przedsięwzięciach publicznych, których skala i wartość wymagają organizacji przetargu. Życząc interesującej i owocnej lektury wyrażamy nadzieję, że zarówno biuletyn Zielone Zamówienia Publiczne, jak i cały nasz projekt wzbudzą równie szeroki oddźwięk i zainteresowanie środowisk samorządowych i instytucji publicznych, jak poprzednie projekty Fundacji i Europejskiej Wszechnicy Samorządowej. Życzymy sobie i Państwu, aby ta inicjatywa okazała się pomocna w realizacji szczytnej idei czynienia coraz większej liczby dziedzin aktywności publicznej coraz bardziej przyjaznymi naszemu środowisku. Mikołaj Niedek Koordynator Projektu W naszym biuletynie znajdą Państwo: Co to są zielone zamówienia? Prezentacja projektu Czyste zasady Sztuka planowania Świadomość prawa Zamawiamy komputery Biuletyn przygotowują: Włodzimierz Kaleta, Mikołaj Niedek Kontakt: Fundacja Promocji Gmin Polskich ul. Jaworzyńska 7/3, 00-634 Warszawa Tel./fax 0-22 827 19 99 e-mail fundacja@cigg.pl www.ingmina.pl Informacje o projekcie: www.publicus.pl Zgłoszenia na szkolenia e-learning www.samorzad.pap.pl Projekt finansowany jest ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w ramach Zadania 5.4.2 Wspieranie realizacji programów edukacyjnych w zakresie aktywnej edukacji ekologicznej oraz w ramach kampanii informacyjno-promocyjnych. 2 Zielone Zamówienia Publiczne

Krótkie kompendium wiedzy Instytucje publiczne (urzędy administracji państwowej, jednostki samorządu terytorialnego) są ważnymi na rynku nabywcami urządzeń technologii informatyczno-komunikacyjnej, energii elektrycznej, pojazdów itp. Łączna kwota wydatków stanowi w tym przypadku ok. 16 % PKB Unii Europejskiej. Przy takim potencjale zakupów, instytucjonalni nabywcy wywierają ogromny wpływ na upowszechnienie się produktów i usług korzystnych dla środowiska i efektywnych energetycznie, przyczyniając się istotnie do realizacji zasady zrównoważonego rozwoju. Zielone zamówienia obejmują m.in. takie produkty i usługi, jak: krajowych Planów Działań w zakresie zielonych zamówień publicznych Komisja Europejska opracowała wytyczne Guidelines for Member States to set up Action Plans on Green Public Procurement. Zgodnie z tym dokumentem zielone zamówienia publiczne (ang. green public procurement) oznaczają politykę, w ramach której podmioty publiczne włączają kryteria i/lub wymagania ekologiczne do procesu zakupów (procedur udzielania zamówień publicznych) i poszukują rozwiązań minimalizujących negatywny wpływ produktów/ usług na środowisko oraz uwzględniających cały cykl życia produktów, a poprzez to wpływają na rozwój i upowszechnienie technologii środowiskowych. Defi nicja ta obejmuje sytuacje, gdy zamawiający uwzględnia jeden lub więcej czynników środowiskowych na takich etapach procedury przetargowej jak: określenie potrzeb, zdefi niowanie przedmiotu zamówienia, sformułowanie specyfi kacji technicznych, wybór kryteriów udzielenia zamówienia lub sposobu wykonania zamówienia. Z wyników badania przeprowadzonego na zlecenie KE oraz badań własnych UZP wynika, że aspekty środowiskowe w udzielanych w Polsce zamówieniach publicznych uwzględniane są jak dotychczas w znikomym stopniu. W celu upowszechniania informacji nt. zielonych zamówień publicznych Urząd Zamówień Publicznych wydzielił na swojej stronie internetowej specjalny link Zielone zamówienia (www.uzp.gov.pl Zagadnienia merytoryczne Zielone zamówienia). energooszczędne komputery (czy ogólnie urządzenia IT) komponenty budynków (wszelkiego typu materiały budowlane, urządzenia i instalacje) energooszczędne oświetlenie (w tym również systemy sterowania jego pracą) papier pochodzący z recyklingu przyjazne środowiskowo pojazdy i samochody przyjazny środowisku transport publiczny energia elektryczna ze źródeł odnawialnych proekologiczne urządzenia gospodarstwa domowego efektywne energetycznie i przyjazne środowisku systemy klimatyzacji i wentylacji w budynkach Do listy tej można oczywiście dodać wiele innych pozycji. Jeżeli weźmie się pod uwagę skalę corocznie dokonywanych zakupów tego typu urządzeń i wyposażenia w UE i Polsce, stosowanie odpowiedniego podejścia może wywierać silne, korzystne oddziaływanie na rynek. Promowanie zielonych zamówień przez publicznych konsumentów będzie w sposób istotny zachęcało producentów do opracowywania i wdrażania zielonych technologii. Obecnie działania UE zmierzające do upowszechnienia stosowania kryteriów proekologicznych w praktyce zamówień publicznych krajów członkowskich mają charakter zorganizowany i planowy. W celu ułatwienia przygotowania Zielone zamówienia publiczne związane są z realizacją systematycznego procesu i procedur administracyjnych, których sekwencję można przedstawić skrótowo w sposób następujący: Krok 1: Dokonanie w instytucji analizy w zakresie zapotrzebowania na dane produkty i/lub usługi, określenie rodzaju najbardziej odpowiednich dla realizacji konkretnego celu produktów lub usług z uwzględnieniem zarówno aspektów środowiskowych, jak i własnej posiadanej w tym zakresie wiedzy dotyczącej ich dostępności na rynku, kosztów i wykonalności zamierzenia. Krok 2: Uszczegółowienie potrzeb, właściwe ich sformułowanie i zakomunikowanie na zewnątrz. Mamy tu na myśli prezentację przede wszystkim stosowanego zielonego podejścia potencjalnym dostawcom usług i produktów, ale również obywatelom i lokalnej społeczności. Czasami konieczne będzie przeprowadzenie szerszych konsultacji społecznych i dyskusji. Krok 3: Przygotowanie precyzyjnej specyfi kacji technicznej z wykorzystanie ogólnie dostępnych systemów etykietowania energetycznego i/lub środowiskowego lub klarowne określenie wymagań w tym zakresie w inny sposób. Można skorzystać tu z opracowanych i dostępnych przewodników w tym zakresie Zielone Zamówienia Publiczne 3

(np. w ramach projektu GreenLabelsPurchase Krajowej Agencji Poszanowania Energii) Krok 4: Określenie kryteriów wyboru na podstawie kompletnej listy kryteriów określonych w dyrektywach dotyczących zamówień publicznych (2004/17/EC, 2004/18/EC). Należy również w sposób precyzyjny zdefi niować kryteria środowiskowe dla zapewnienia właściwej realizacji kontraktu oraz poinformować potencjalnych dostawców (w dokumentacji przetargowej) w jaki sposób mają wykazać spełnienie przez ich produkty lub usługi wymagań środowiskowych (np. wdrożenie systemu zarządzania środowiskowego, posiadanie etykiet lub deklaracji środowiskowych produktów). Pomimo funkcjonowania rozwiązań prawnych pozwalających na uwzględnianie kwestii ochrony środowiska w zamówieniach publicznych oraz Polska pozostaje krajem początkującym w dziedzinie zielonych zamówień publicznych. Dlatego też istnieje pilna potrzeba intensyfi kacji działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowo-edukacyjnych, abyśmy mogli dorównać do standardów europejskich także w tej dziedzinie. Naprzeciw tym potrzebom wychodzi m. in. projekt Zielone zamówienia publiczne od idei do praktyki, realizowany przez Fundację Promocji Gmin Polskich, dofi nansowany ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Kompendium ZZP według UE Definicja: Polityka, w ramach której podmioty publiczne włączają kryteria i/lub wymagania ekologiczne do procesu zakupów (procedur udzielania zamówień publicznych) i poszukują rozwiązań minimalizujących negatywny wpływ produktów/usług na środowisko oraz uwzględniających cały cykl życia produktów, a poprzez to wpływają na rozwój i upowszechnienie technologii środowiskowych. Cel: Osiągnięcie możliwie najszerszego poziomu uwzględniania kwestii środowiskowych w procedurach przetargowych. Podstawy prawne UE: Dyrektywy 2004/18/EC i 2004/17/EC przewidują możliwość uwzględniania kwestii środowiskowych w kolejnych etapach procedury udzielania zamówień publicznych: na etapie opisu przedmiotu zamówienia (art. 23 dyr. 2004/18/WE), na etapie kwalifi kacji wykonawców (art. 48 i 50 dyr. 2004/18/WE), na etapie wyboru najkorzystniejszej oferty za pomocą środowiskowych kryteriów oceny ofert (art. 53 dyr. 2004/18/WE), na etapie określania warunków realizacji umowy (art. 26 dyr. 2004/18/WE). Zielone zamówienia. Od idei do praktyki Cele projektu Celem projektu Zielone zamówienia publiczne od idei do praktyki jest przybliżenie osobom odpowiedzialnym za organizację przetargów w jednostkach administracji publicznej koncepcji, zasad i możliwości uwzględniania kryteriów proekologicznych w procedurach przyznawania zamówień publicznych, zgodnych w wytycznymi Unii Europejskiej. W ramach projektu prowadzona jest kampania informacyjno-promocyjna, oraz specjalny program edukacyjny w formie szkoleń e-learningowych. Jego celem jest przekazanie uczestnikom praktycznej wiedzy jak na gruncie wspólnotowych i polskich wytycznych oraz uwarunkowań prawnych uwzględniać i efektywnie stosować kryteria środowiskowe w procedurach tworzenia i przyznawania zamówień publicznych. Zgodnie z koncepcją trwałego i zrównoważonego rozwoju oraz wskazaniami europejskiej i państwowej polityki ekologicznej zadaniem projektu jest przyczynienie się do systemowej ochrony środowiska poprzez zachęcanie do proekologicznej, zrównoważonej konsumpcji publicznej. Obok dostarczenia kompleksowej i rzetelnej wiedzy w przedmiotowym zakresie projekt ma również na celu prezentację rzeczowych argumentów i przełamanie oporu przed wprowadzaniem innowacji proekologicznych do praktyki administracji publicznej oraz ukazanie jej jako nowoczesnej, europejskiej praktyki administracyjnej. Upowszechnianie tematyki zielonych zamówień publicznych wynika ze skuteczności tej metody w osiąganiu celów ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju. Kształtowanie popytu na proekologiczne usługi i towary ze strony instytucji publicznych, to obecnie jeden z najbardziej efektywnych instrumentów ekologizacji życia publicznego. Unia Europejska wydała już szereg dyrektyw, rozporządzeń i polityk, które określają zasady, możliwości i pożądany zakres stosowania ekologicznych a więc 4 Zielone Zamówienia Publiczne

pozacenowych kryteriów przyznawania zamówień publicznych. Projekt Zielone zamówienia publiczne od idei do praktyki realizowany jest do końca sierpnia 2009 r. Kto realizuje projekt? Projekt Zielone zamówienia Publiczne od idei do praktyki realizowany jest przez Fundację Promocji Gmin Polskich, we współpracy z Wydawnictwem Publicus Wydawcą magazynu Zamówienia Publiczne Doradca oraz Serwisem Samorządowym Polskiej Agencji Prasowej. Projekt fi nansowany jest ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w ramach Zadania 5.4.2 Wspieranie realizacji programów edukacyjnych w zakresie aktywnej edukacji ekologicznej oraz w ramach kampanii informacyjno-promocyjnych. Fundacja Promocji Gmin Polskich Fundacja Promocji Gmin Polskich działa od 1994 r., a do jej podstawowych zadań statutowych należy działalność informacyjnopromocyjna, kierowana do szeroko rozumianego środowiska samorządów lokalnych. Od 10 lat Fundacja wydaje czasopismo Gmina (dotychczas 120 edycji), docierający nieodpłatnie do polskich samorządów i instytucji publicznych, na którego łamach podejmuje się i promuje ważne dla samorządowców tematy. W długoletnim okresie swojej działalności Fundacja była organizatorem lub współorganizatorem szeregu programów, projektów, inicjatyw i imprez samorządowych, dotyczących ochrony środowiska, warunków i możliwości zrównoważonego rozwoju lokalnego, w tym wykorzystywania środków europejskich przedakcesyjnych, a później strukturalnych. Fundacja uczestniczyła, bądź uczestniczy w charakterze Partnera i patrona medialnego w takich proekologicznych programach i konkursach, kierowanych do samorządów terytorialnych, jak: Lider Polskiej Ekologii ; Wszystkie Kolory Recyklingu - Program Publicznej Edukacji Ekologicznej. Od kilku lat Fundacja uczestniczy razem z Serwisem Samorządowym Polskiej Agencji Prasowej z którym blisko i systematycznie współpracuje w realizacji Programu Informacyjnego Wsparcia Samorządów Terytorialnych. W ramach tej inicjatywy wydany został cykl specjalnych poradników samorządowych na ważne tematy komunalne. Od dwóch lat Fundacja prowadzi szeroko zakrojoną inicjatywę informacyjno-promocyjną pod nazwą Europejska Wszechnica Samorządowa. W jej ramach, pod nadzorem merytorycznym uznanych i cenionych w środowiskach naukowych ekspertów, podejmowane są przedsięwzięcia informacyjne i promocyjne. www.ingmina.pl Wydawnictwo Publicus sp. z o.o. Drugi Partner Projektu Wydawnictwo Publicus sp. z o.o. działa na rynku edytorskim i szkoleniowym od 1997 r. Specjalizuje się w problematyce zamówień publicznych, w zakresie działalności wydawniczej, szkoleniowej, doradczej oraz badawczej. Szczególne miejsce w ofercie wydawniczej zajmuje ukazujący się od 11 lat miesięcznik Zamówienia Publiczne Doradca, poświęcony problematyce zamówień publicznych, rozprowadzany w kilkutysięcznym nakładzie głównie w prenumeracie redakcyjnej. Podstawową funkcją pisma jest przekazywanie zamawiającym i wykonawcom niezbędnej wiedzy oraz bieżących informacji dotyczących zamówień publicznych, a także popularyzacja dobrych wzorów i rozwiązań w tym zakresie. W ostatnich latach na łamach pisma podejmowana jest problematyka związana z uwzględnianiem warunków i kryteriów ekologicznych w procedurach przyznawania zamówień publicznych. Zespół Redakcyjny ZPD tworzą wybitni eksperci, posiadający wysokie kwalifi kacje oraz bogate doświadczenie praktyczne, nierzadko zajmujący się tą problematyką od pierwszych chwil tworzenia polskiego systemu zamówień publicznych. Wydawnictwo Publicus prowadzi szeroko zakrojoną działalność szkoleniową z zakresu zamówień publicznych. Grono ekspertów skupione wokół Redakcji miesięcznika Zamówienia Publiczne Doradca stanowi także profesjonalną kadrę wykładowców. Są to doskonali praktycy oraz specjaliści w zakresie znajomości przepisów prawa zamówień publicznych, często z doświadczeniem akademickim. Od 2002 roku Wydawnictwo jest organizatorem Nagrody PUBLICUS, przyznawanej przez miesięcznik Zamówienia Publiczne Doradca najlepszym uczestnikom rynku zamówień publicznych w Polsce. www.publicus.pl Serwis Samorządowy Polskiej Agencji Prasowej Partner Projektu Serwis Samorządowy Polskiej Agencji Prasowej legitymuje się unikatowym wręcz i wieloletnim doświadczeniem w zakresie informowania i promocji zagadnień istotnych dla działalności polskich samorządów i instytucji administracji publicznej, w szczególności tych związanych z zamówieniami publicznymi i ochroną środowiska. W tym celu Serwis wykorzystuje najbardziej nowoczesne w Polsce technologie komunikacyjne, w szczególności Internet. Marka Serwisu jest rozpoznawana przez wszystkie samorządy, a dzienna liczba wejść na strony Serwisu Samorządowego PAP sięga każdego dnia 15 tys., miesięcznie zaś przekracza 300. tys. Codziennie do 7,5 tys. odbiorców z bazy adresowej redakcji wysyłany jest newsletter zawierający ekstrakt bieżącego aktualnego wydania Serwisu Samorządowego PAP. Ostatnie badana pokazały, że ponad 90% czytelników Serwisu to samorządowcy, a 48% kierownicy urzędów. 77,5% spośród czytelników Serwisu odwiedza go codziennie, a ponad 96% 2-3 razy na tydzień. W roku 2007 Serwis odwiedziło prawie 4 miliony czytelników. Redakcja Serwisu Samorządowego PAP ma również doświadczenie w działaniach o charakterze organizatorskim. W latach 2005-2006 zorganizowała blisko 20 konferencji wojewódzkich i ogólnopolskich. Serwis Samorządowy PAP, dzięki długofalowej i wieloletniej współpracy z ogniwami samorządu terytorialnego, władzami lokalnymi i urzędami ma dobre i wciąż pogłębiające się relacje w środowisku administracji publicznej. Serwis Samorządowy PAP jest pierwszym w Polsce i największym portalem środowiskowym samorządowców. Dostępny jest w sieci bezpłatnie. www.samorzad.pap.pl Zielone Zamówienia Publiczne 5

Adresaci projektu Odbiorcą i uczestnikiem kampanii są w ogólnym wymiarze instytucje administracji publicznej, w szczególności samorządowej, konkretnie zaś osoby odpowiedzialne za kształtowanie kryteriów i organizację zamówień publicznych i zarządzanie fi nansami, w szczególności: skarbnicy, przewodniczący komisji przetargowych szefowie komórek organizujących zamówienia publiczne. Celem projektu jest bowiem dotarcie z właściwą informacją do osób, które mają realny i stosunkowo największy wpływ na kształtowanie warunków i kryteriów przyznawania zamówień publicznych (specyfi kacji istotnych warunków zamówień). Program projektu W ramach projektu przeprowadzonych zostanie szereg działań informacyjno-promocyjnych i edukacyjnych oraz powstanie kompleks materiałów szkoleniowych, zarówno w formie drukowanej, elektronicznej i CD: Podręcznik Zielone zamówienia publiczne i Vademecum zielonych zamówień publicznych na CD. Publikacje adresowane będą do osób odpowiedzialnych za kształtowanie zamówień publicznych w jednostkach samorządu terytorialnego i innych instytucjach administracji publicznej. Przygotowywana publikacja książkowa oraz Vademecum zielonych zamówień publicznych CD będą zawierały kompendium wiedzy z zakresu proekologicznych zamówień publicznych i uwzględniania aspektów proekologicznych do sposobie ich wykonywania. Do najważniejszych zagadnień, które będą podejmowane w podręczniku należą: dyrektywy, regulacje krajowe i wspólnotowe zielonych zamówień publicznych: prawne i praktyczne uwarunkowania wprowadzania wymogów środowiskowych na tle ustawy Prawo zamówień publicznych; progowe wartości kwotowe i ich formalne konsekwencje dla praw i obowiązków stron postępowań o udzielenie zamówienia publicznego, trójpodział zamówień publicznych na dostawy, usługi i roboty budowlane w kontekście zielonych zamówień; zamówienia sektorowe i sektorowi zamawiający; wybór trybu postępowania z uwzględnieniem uwarunkowań i przesłanek uwzględniających wymogi zielonych zamówień w przypadku potwierdzenia zaistnienia uwarunkowań opisanych określenie przedmiotu zamówienia dla: dostaw, dla usług, dla robót budowlanych, dla zamówień mieszanych, ustalenie podmiotowych i przedmiotowych warunków uczestnictwa w postępowaniu według wskazań zawartych w dyrektywach, ustalenie kryteriów wyboru oferty najkorzystniejszej wraz z opisem sposobu ich stosowania i podstaw (dokumentów) służących dla oceny poziomu spełnienia wymagań, określenie istotnych postanowień umowy lub pełnego wzoru umowy. Obok rzetelnego, profesjonalnego i kompleksowego wprowadzenia w tę tematykę, publikacja książkowa będzie stanowić praktyczny podręcznik, wykorzystywany w trakcie prowadzonych szkoleń. Z kolei Vademecum, będzie stanowiło podsumowanie tematyki programu i zebranych w jego trackie doświadczeń, problemów i wypracowanych rozwiązań. Na nośniku będzie również nagrany przewodnik oraz szereg materiałów i kontaktów, przydatnych osobom przygotowującym zamówienia publiczne, które będą w praktyce stosować kryteria ekologiczne w procedurach kształtowania zamówień, składania i wyboru ofert. Szkolenia w formule e-learning W ramach tego zadania zostanie przeprowadzony cykl bezpłatnych szkoleń dla adresatów i uczestników projektu poprzez organizację szkoleń przez Internet (e-learning). Jedynym warunkiem uczestnictwa w szkoleniu jest posiadanie komputera z dostępem do Internetu. Zakres merytoryczny szkoleń będzie obejmował interaktywne zapoznanie uczestników z: koncepcją i genezą idei proekologicznych zamówień publicznych; zbiorem dokumentów UE (dyrektywy, rozporządzenia, zielonej księgi) regulujących kwestię stosowania kryteriów środowiskowych do procedur przyznawania zamówień publicznych; uwarunkowaniami i możliwościami prawnymi (wspólnotowymi i krajowymi) uwzględniania aspektów ekologicznych w systemie zamówień publicznych; dobrymi przykładami i praktykami realizacji zielonych zamówień publicznych w krajach zachodnich UE i w Polsce; wprowadzaniem aspektów proekologicznych do sposobu wykonywania zamówienia i możliwości spełniania przez przedsiębiorstwa tych dodatkowych kryteriów oceny ofert. Szkolenia rozpoczynają się od stycznia 2009 r. i będą prowadzone za pośrednictwem Internetu do końca czerwca 2009 r. Forma szkoleń obejmuje cykl sześciu edycji szkoleń, z których każde będzie składać się z czterech lub pięciu modułów tematycznych. Każdy uczestnik będzie miał możliwość wyboru terminu szkoleń, dogodnego dla swoich możliwości czasowych. Po odbyciu szkolenia i zaliczeniu testów uczestnicy otrzymają certyfikaty ukończenia szkoleń. Zgłoszenia zainteresowanych osób zbierane są systematycznie za pośrednictwem Serwisu Samorządowego PAP (www.samorzad.pap.pl) i strony internetowej projektu, działającej w ramach portalu Wydawnictwa Publicus (www.publicus.pl). Portal i Newsletter Serwisu Samorządowego Polskiej Agencji Prasowej. Oprócz stale obecnego banera odsyłającego do strony internetowej projektu, informacja o realizowanym projekcie oraz istotne zagadnienia związane z zielonymi zamówieniami publicznymi będą zamieszczane w portalu internetowym Serwisu Samorządowego PAP oraz w cotygodniowych edycjach newslettera informacyjnego Serwisu. W newsletterach będzie zamieszczana również informacja o terminie planowanego szkolenia wraz z linkiem do zgłoszeń uczestnictwa w szkoleniach. Publikacja cyklu artykułów specjalistycznych w magazynie Zmówienia Publiczne Doradca. W ramach tego działania przewiduje się publikację cyklu 10 artykułów nt. najistotniejszych. kwestii związanych z wprowadzaniem aspektów ekologicznych do praktyki zamówień publicznych w Polsce. Szczegółowa tematyka poszczególnych artykułów będzie podyktowana dyskutowanymi na szkoleniach i forach internetowych kwestiami, które wzbudzą największe zainteresowanie i wątpliwości uczestników. Artykuły będą pisane przez ekspertów i będą w sposób profesjonalny rozwijać istotne dla tej tematyki zagadnienia. Edycja cyklu biuletynów Zielone zamówienia publiczne Planuje się 10 edycji biuletynu Zielone zamówienia publiczne. Na łamach biuletynu znajdą się omówienia istotnych tematów z zakresu problematyki proekologicznych zamówień publicznych, wywiady z ekspertami oraz urzędnikami administracji publicznej, odpowiedzialnymi za kształtowanie i wdrażanie proekologicznych kryteriów do systemu zamówień publicznych. Biuletyn dostępny będzie zarówno w formie drukowanej, jak i elektronicznej PDF. Na łamach biuletynów będą podejmowane istotne zagadnienia związane z problematyką zielonych zamówień publicznych i omawiane ważne dokumenty strategiczne w tej dziedzinie, jak: Krajowy Plan Działań w zakresie zielonych zamówień publicznych na lata 2007 2009, Strategia zmian wzorców produkcji i konsumpcji na sprzyjające realizacji zasad trwałego, zrównoważonego rozwoju, Strategia wdrażania w Polsce Zintegrowanej Polityki Produktowej, Zarządzanie środowiskowe. Zaprezentujemy również przykłady stosowania zielonych zamówień publicznych w takich obszarach jak: prowadzenie biura i sprzęt biurowy; energetyka i oświetlenie; budownictwo; gospodarka odpadami i recykling, turystyka, pojazdy i komunikacja, żywność i napoje, gospodarka wodą, drogownictwo, artykuły gospodarstwa domowego i sprzęt elektroniczny. Bieżące i poprzednie edycje biuletynów dostępne są na stronie internetowej projektu. Projekt finansowany jest ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w ramach Zadania 5.4.2 Wspieranie realizacji programów edukacyjnych w zakresie aktywnej edukacji ekologicznej oraz w ramach kampanii informacyjno-promocyjnych. 6 Zielone Zamówienia Publiczne

Hasło Zielone zamówienia publiczne to w Polsce jeszcze stosunkowo nowa idea, nie zawsze właściwie rozumiana. Proszę powiedzieć co to właściwie są owe zielone zamówienia publiczne i na czym polegają? Aby odpowiedzieć na to pytanie należałoby wcześniej przypomnieć gdzie znaleźć treści regulujące te kwestie. Należy do nich Krajowy Plan Działań w zakresie Zielonych Zamówień Publicznych na lata 2007 2009 oraz sprawozdania z funkcjonowania systemu zamówień publicznych w 2007 r. Komisja Europejska opracowała wytyczne w celu ułatwienia Państwom Członkowskim przygotowania krajowych Planów Działań w zakresie zielonych zamówień publicznych Guidelines for Member States to set up Action Plans on Green Public Procurement. Zgodnie z tym dokumentem zielone zamówienia publiczne (ang. green public procurement) oznaczają politykę, w ramach której podmioty publiczne włączają kryteria lub wymagania ekologiczne do procesu zakupów (procedur udzielania zamówień publicznych). A także poszukują rozwiązań minimalizujących negatywny wpływ produktów czy usług na środowisko oraz uwzględniających cały cykl życia produktów, a poprzez to wpływają na rozwój i upowszechnienie technologii środowiskowych. Jacek Sadowy, Prezes Urzędu Zamówień Publicznych: Kryteria środowiskowe są stosowane na razie w niewielkiej liczbie zamówień Dyrektywy unijne przewidują możliwość uwzględniania kwestii środowiskowych w kolejnych fazach procedury udzielania zamówień publicznych. Przede wszystkim na etapie opisu przedmiotu zamówienia (art. 23 dyr. 2004/18/WE). Następnie na etapie kwalifi kacji wykonawców (art. 48 i 50 dyr. 2004/18/WE). Potem na etapie wyboru najkorzystniejszej oferty za pomocą środowiskowych kryteriów oceny ofert (art. 53 dyr. 2004/18/WE), Kolejnym jest etap okre- Jak przez pryzmat Pana dotychczasowych doświadczeń wygląda praktyka uwzględniania aspektów ekologicznych w przetargach organizowanych przez instytucje publiczne czy powszechne są przykłady tego typu przedsięwzięć? Polski system zamówień publicznych jest systemem zdecentralizowanym. Oznacza to, że wszystkie podmioty wydające środki publiczne samodzielnie stosują krajowe przepisy w zakresie zamówień publicznych. Inicjatywa odnośnie uwzględniania aspektów środowiskowych w procedurach zamówień publicznych należy do zamawiających. Zamawiający może zatem, ale nie ma obowiązku stosowania rozwiązań i wymogów środowiskowych. W związku z istnieniem znacznej liczby podmiotów samodzielnie udzielających zamówień publicznych uzyskanie precyzyjnych informacji odnośnie poziomu uwzględniania kwestii środowiskowych w procedurach przetargowych stanowi istotną trudność. Kryteria środowiskowe są stosowane na razie w niewielkiej liczbie zamówień (ok. 4%). Zwykle obejmują parametry techniczne, eksploatacyjne lub użytkowe zamawianych samochodów, czy kryterium zużycia wody przez aparaturę. Kryteria środowiskowe są w nieco większym stopniu uwzględniane w zamówieniach na roboty budowlane poprzez m.in. zastosowanie najlepszych dostępnych technologii w zakresie oddziaływania na środowisko przy budowie oczyszczalni ścieków, koszt eksploatacji i koncepcja utylizacji odpadów komunalnych, jakość techniczna rozwiązań proponowanych przy projektowaniu i wykonywaniu elektrociepłowni opalanej biomasą. Istotną kwestię szerokiego stasowania kryteriów środowiskowych w zamówieniach publicznych stanowią zagadnienia prawne. Czy polskie prawo dotyczące zamówień uwzględnia w pełni Dyrektywy europejskie w tym zakresie? Zielone Zamówienia Publiczne 7

ślania warunków realizacji umowy (art. 26 dyr. 2004/18/WE). Podstawowym aktem regulującym kwestie dotyczące udzielania zamówień publicznych w Polsce jest Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych. Ustawa Pzp odnosi się bezpośrednio do kwestii środowiskowych w dwóch miejscach. Pierwszym jest art. 30 ust. 6, który dopuszcza możliwość odstąpienia przez zamawiającego od opisu przedmiotu zamówienia za pośrednictwem polskich, europejskich lub międzynarodowych norm, jeżeli zapewni on dokładny opis przedmiotu zamówienia poprzez wskazanie wymagań funkcjonalnych. Wymagania te mogą obejmować opis oddziaływania na środowisko. Drugim natomiast jest art. 91 ust. 2 stanowiący, że kryteriami oceny ofert są cena albo cena i inne kryteria odnoszące się do przedmiotu zamówienia. Wśród tych innych kryteriów ustawa wymienia m.in. zastosowanie najlepszych dostępnych technologii w zakresie oddziaływania na środowisko. Ponadto przepisy wykonawcze wydane na podstawie art. 25 ust. 2 ustawy Pzp przewidują, że dla potwierdzenia, że zamawiane dostawy, usługi lub roboty budowlane odpowiadają wymaganiom określonym przez zamawiającego, zamawiający może żądać m.in.: zaświadczenia niezależnego podmiotu zajmującego się poświadczaniem zgodności działań wykonawcy z europejskimi normami zarządzania środowiskowego. Warunkiem jest, że zamawiający wskazuje środki zarządzania środowiskowego, które wykonawca będzie stosował podczas realizacji zamówienia na roboty budowlane lub usługi, odwołując się do Wspólnotowego Systemu Ekozarządzania i Audytu (EMAS) lub norm zarządzania środowiskowego opartych na europejskich lub międzynarodowych normach poświadczonych przez podmioty działające zgodnie z prawem UE, europejskimi lub międzynarodowymi normami dotyczącymi certyfi kacji. Zamiast wymienionych zaświadczeń wykonawca może złożyć równoważne zaświadczenia wystawione przez podmioty mające siedzibę w innym państwie członkowskim Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) lub inne dokumenty potwierdzające stosowanie przez wykonawców równoważnych środków zapewnienia jakości lub równoważnych środków zarządzania środowiskowego. Kluczową rolę w rozwijaniu systemu zielonych zamówień publicznych w Polsce powinien odgrywać Urząd Zamówień Publicznych. Jaka jest rola UZP w tworzeniu korzystnych warunków dla upowszechniania i rozwoju zamówień publicznych przyjaznych środowisku? W celu upowszechniania informacji nt. zielonych zamówień publicznych, Urząd Zamówień Publicznych wydzielił m. in. na swojej stronie internetowej, specjalny link - Zielone zamówienia (www.uzp. gov.pl Zagadnienia merytoryczne Zielone zamówienia). Link zawiera istotne informacje i dokumenty z zakresu zielonych zamówień publicznych, między innymi polską wersję językową publikacji Komisji Europejskiej Ekologiczne zakupy! Podręcznik dotyczący ekologicznych zamówień publicznych. Krajowy Plan Działań w zakresie zielonych zamówień publicznych na lata 2007 2009, o którym Pan wspomniał na wstępie realizowany jest od ubiegłego roku. Jakie działania on obejmuje? Jak ocenia Pan dotychczasowe postępy w jego realizacji? W Planie Działań do realizacji przewidziano m.in. następujące działania: stworzenie katalogu lub bazy danych kryteriów ekologicznych dla poszczególnych grup produktów, stworzenie przewodnika (opracowanie informacji) dla krajowych zamawiających, zawierającego wytyczne odnośnie uwzględniania aspektów środowiskowych w procedurach zamówień publicznych, utrzymanie i aktualizację strony internetowej dot. zielonych zamówień publicznych, przeprowadzenie 3 ogólnopolskich konferencji poświęconych tematyce zielonych zamówień publicznych oraz przeprowadzenie szkoleń z zakresu ZZP skierowanych do zamawiających i wykonawców. Dotychczas zrealizowano następujące działania: stworzono stronę internetową poświęconą ZZP, na zlecenie Ministerstwa Gospodarki stworzono bazę danych kryteriów środowiskowych możliwych do wykorzystywania przy tworzeniu specyfi kacji przetargowych, Krajowa Agencja Poszanowania Energii opracowała Katalog kryteriów środowiskowych dla produktów zużywających energię możliwych do wykorzystania przy formułowaniu specyfi kacji na potrzeby zamówień publicznych, jak również stworzyła dodatkowe materiały i narzędzia dot. kryteriów środowiskowych dla produktów zużywających energię (poradniki dla poszczególnych grup produktów, arkusze oceny ofert, narzędzia obliczeniowe). W minionym roku Urząd Zamówień Publicznych zorganizował konferencję pt. Zielone zamówienia publiczne - aspekty środowiskowe w procedurach przetargowych, której celem było upowszechnienie informacji na temat uwzględniania aspektów środowiskowych z zamówieniami publicznymi. W 2008 roku natomiast Urząd Zamówień Publicznych zorganizował cykl szkoleń na temat powiązania kwestii środowiskowych z zamówieniami publicznymi poprzez odniesienie m.in. do kryteriów środowiskowych, cyklu życia produktów (LCC/LCA), technologii środowiskowych. Dziękujemy za rozmowę. 8 Zielone Zamówienia Publiczne

Krajowy Plan Działań w zakresie zielonych zamówień publicznych na lata 2007-2009 Krajowy Plan Działań w zakresie zielonych zamówień publicznych na lata 2007 2009 jest dokumentem strategicznym, określającym ogólne wytyczne i ramy organizacyjne dla podejmowanych działań, zmierzających do wprowadzania w działalności polskich instytucji publicznych systemu uwzględniania aspektów i kryteriów ekologicznych w formułowaniu i realizacji zamówień publicznych. Do przygotowania krajowych Planów Działań w zakresie zielonych zamówień publicznych zobligowały Państwa Członkowskie UE dwa Komunikaty Komisji Europejskiej: Komunikat Komisji COM(2003)302 dotyczący Zintegrowanej Polityki Produktowej W odpowiedzi na tę inicjatywę UE Komitet Europejski Rady Ministrów przyjął w lutym 2005 r. Strategię Wdrażania w Polsce Zintegrowanej Polityki Produktowej, natomiast 13 maja 2005 r. wstępną wersję Programu Wykonawczego do Strategii Wdrażania w Polsce ZPP. Program Wykonawczy podkreśla w ślad za Komunikatem KE wagę stosowania kryteriów ekologicznych w zamówieniach publicznych na produkty i niektóre usługi dla wdrożenia ZPP w Polsce 1. Komunikat Komisji COM(2004)38 dot. Planu Działań w dziedzinie Technologii Środowiskowych (ETAP) W 2006 r. Ministerstwo Środowiska opracowało i opublikowało dokument Mapa Drogowa Wdrażania Planu Działań na Rzecz Technologii Środowiskowych w Polsce, określający stan istniejący w zakresie wykorzystania technologii środowiskowych w Polsce oraz główne, kierunkowe elementy niezbędnych działań w zakresie upowszechniania technologii środowiskowych i innowacyjności, jak również wskazanie sposobów koordynowania działań i ułatwianie przepływu informacji w tej dziedzinie. Zamówienia publiczne oraz działania w zakresie podnoszenia świadomości w kontekście stosowania podejścia zgodnego z zasadami Zielonych zakupów są w tym dokumencie bardzo eksponowane i uznawane jako potencjalnie jedne z najistotniejszych, prowadzących do osiągnięcia bezpośredniego, znaczącego efektu środowiskowego, energetycznego i również ekonomicznego. ETAP jest Planem Działań promującym rozwój oraz wdrażanie technologii środowiskowych i uznającym za jedno z narzędzi ich wsparcia m.in. zielone zamówienia publiczne. Technologie środowiskowe oznaczają wszystkie technologie, których wykorzystanie jest mniej szkodliwe dla środowiska, niż wykorzystanie ich alternatyw. Obejmują one: technologie zarządzania zanieczyszczeniami, produkty i usługi mniej zanieczyszczające środowisko i tworzone w oparciu o mniejsze zużycie różnych zasobów oraz sposoby zarządzania zasobami w sposób bardziej wydajny. Zintegrowana polityka produktowa (ZPP) jest inicjatywą Komisji Europejskiej mającą na celu ścisłe powiązanie szeroko rozumianej polityki produktowej z ochroną środowiska poprzez odniesienie do tzw. cyklu życia produktu. Komunikat Komisji Europejskiej COM(2003)302 wymienia wśród instrumentów wspierających wdrażanie ZPP stosowanie kryteriów środowiskowych w zamówieniach publicznych. W swoich planach prac nad ZPP Komisja Europejska postanowiła, że do końca 2006 r. Państwa Członkowskie przedstawią plany działań w zakresie zielonych zamówień publicznych. 1 http://www.mos.gov.pl/sipw/zintegrowana_polityka_produktowa/ strategia_zpp.pdf Zielone Zamówienia Publiczne 9

Kwestia zielonych zamówień publicznych uwzględniona została również w odnowionej Strategii Zrównoważonego Rozwoju UE, przyjętej w czerwcu 2006 r. przez Radę Europejską. Za jeden z celów w obszarze zrównoważonej konsumpcji i produkcji uznano dążenie do osiągnięcia do 2010 r. średniego poziomu proekologicznych zamówień publicznych, równego poziomowi osiąganemu obecnie przez przodujące w tej dziedzinie Państwa Członkowskie, kładąc nacisk na wymianę dobrych praktyk i wiedzy w tym zakresie. Krajowy Plan Działań w zakresie zielonych zamówień publicznych na lata 2007 2009 omawia: przepisy prawne regulujące kwestię zielonych zamówień na poziomie Polski i Unii Europejskiej oraz prezentuje ocenę stanu aktualnego w zakresie wykorzystania kryteriów środowiskowych w praktyce. cele ogólne i cele szczegółowe związane z rozwojem podejścia środowiskowego w zamówieniach publicznych, planowane działania i narzędzia wdrażania procedur zielonych zamówień. W dokumencie omówiono również plan działań w tym zakresie oraz przedstawiono propozycję szczegółowego harmonogramu ich wdrażania. Dokument stanowi również, że instytucją odpowiedzialną za koordynację zadań realizowanych w ramach Planu Działań będzie Urząd Zamówień Publicznych. Ponadto planuje się utworzenie międzyresortowego zespołu roboczego ds. wdrażania zielonych zamówień z udziałem przedstawicieli innych instytucji i resortów zaangażowanych w realizację Planu (m.in. MŚ, MG, UKiE, PCBC). Za cele ogólne w zakresie zielonych zamówień publicznych Krajowy Plan Działania obiera: zwiększenie poziomu uwzględniania aspektów środowiskowych w zamówieniach publicznych; rozwój rynku produktów przyjaznych środowisku oraz poszerzenie rynku technologii dla przemysłu ochrony środowiska i sektora usług okołośrodowiskowych; promowanie zrównoważonych wzorców produkcji i konsumpcji. Z kolei za cele szczegółowe Plan obiera: zwiększenie liczby postępowań o udzielenie zamówienia publicznego uwzględniających środowiskowe kryteria oceny ofert; zwiększenie liczby podmiotów legitymujących się zweryfi - kowanym systemem zarządzania środowiskiem (SZŚ), np. EMAS lub PN-EN ISO 14001:2005; zwiększenie liczby krajowych produktów certyfi kowanych polskim Ekoznakiem i/lub wspólnotowym Ecolabel; zwiększenie liczby podmiotów stosujących certyfi kowane technologie środowiskowe; wzrost świadomości dot. zielonych zamówień publicznych wśród osób zajmujących się zamówieniami publicznymi. Krajowy Plan prezentuje również wskaźniki (punkty odniesienia), instrumenty, planowane działania oraz harmonogram działań zmierzających do upowszechnienia i rozwoju w Polsce systemu zielonych zamówień publicznych. Harmonogram wskazuje termin realizacji, instytucje realizujące oraz przewidywane źródła fi nansowania tych działań. Dokument można pobrać w formacie PDF ze strony internetowej Urzędu Zamówień Publicznych: www.uzp.gov.pl w zakładce Zielone zamówienia publiczne. Z analizy treści ogłoszeń o zamówieniach publicznych publikowanych w Biuletynie Zamówień Publicznych, przeprowadzonej przez Urząd Zamówień Publicznych na potrzeby opracowania Planu wynika, że 4% spośród wszystkich badanych ogłoszeń miało zielony przedmiot zamówienia lub zawierało kryteria o charakterze środowiskowym. 10 Zielone Zamówienia Publiczne

Europejskie i krajowe podstawy prawne zielonych zamówień publicznych Dyrektywy UE Podstawy prawne w zakresie zamówień publicznych w poszczególnych krajach członkowskich UE stanowią Dyrektywy Unii Europejskiej 2004/18/EC i 2004/17/EC 1. W preambułach tych dyrektyw podkreślono, że wymogi ochrony środowiska powinny być włączane w określanie i wdrażanie wspólnotowych polityk i działań. W związku z tym instytucje zamawiające, zaspokajając potrzeby odbiorców publicznych, powinny uwzględniać również istotne potrzeby w zakresie ochrony środowiska. Dyrektywy te wyjaśniają, w jaki sposób instytucje zamawiające mogą przyczynić się do ekologizacji aktywności publicznej oraz promowania zrównoważonego rozwoju, wskazując narzędzia, które mogą służyć tym celom. Pomimo tego, iż dyrektywy te mają zastosowanie wyłącznie w przypadku umów w ramach zamówień publicznych, których szacunkowa wartość przewyższa określony poziom (o czym wspomina się w powyższych dyrektywach), Trybunał Sprawiedliwości postanowił, że zasady Traktatu Wspólnot Europejskich, dotyczące równego traktowania oraz przejrzystości, a także wolnego przepływu towarów, kapitału oraz usług, mają również zastosowanie do umów o wartości poniżej tych poziomów. Dyrektywy 2004/18/ EC i 2004/17/EC były modyfi kowane w roku 2004 i w obecnej postaci stwarzają bardzo duże możliwości dla uwzględnienia zarówno aspektów środowiskowych, jak i zagadnień efektywności energetycznej w zamówieniach publicznych. Mimo upływu już prawie czterech lat od ich wprowadzenia największe wyzwanie stanowi jednak powszechność świadomości i znajomości tych możliwości, szczególnie w środowiskach instytucji publicznych odpowiedzialnych za udzielanie zamówień. Powyższe Dyrektywy unijne przewidują możliwość uwzględniania kwestii środowiskowych w kolejnych fazach procedury udzielania zamówień publicznych: na etapie opisu przedmiotu zamówienia (art. 23 dyr. 2004/18/ EC), na etapie kwalifi kacji wykonawców (art. 48 i 50 dyr. 2004/18/ EC), na etapie wyboru najkorzystniejszej oferty za pomocą środowiskowych kryteriów oceny ofert (art. 53 dyr. 2004/18/ EC), na etapie określania warunków realizacji umowy (art. 26 dyr. 2004/18/ EC). Dyrektywy oferują też możliwości: włączania elementów środowiskowych do warunków realizacji umowy (art. 26 dyr. 2004/18/EC), wyłączania z procedury przetargowej wykonawców, którzy naruszają krajowe przepisy w zakresie ochrony środowiska (art. 45 dyr. 2004/18/WE w powiązaniu z punktem 43 preambuły). Dyrektywy 2004/18/EC i 2004/17/EC odnoszą się do przetargów publicznych i zapisy dotyczące możliwości uwzględ- 1 Pełne brzmienie tych Dyrektyw: Dyrektywa 2004/18/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r. w sprawie koordynacji procedur udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane, dostawy i usługi oraz Dyrektywa 2004/17/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r. koordynująca procedury udzielania zamówień przez podmioty działające w sektorach gospodarki wodnej, energetyki, transportu i usług pocztowych. Zielone Zamówienia Publiczne 11

nienia kryteriów środowiskowych i energetycznych zostały w nich zawarte z myślą o wspomożeniu procesu zwiększenia udziału produktów, urządzeń i usług spełniających warunki bycia przyjaznymi środowisku i efektywnymi energetycznie w zamówieniach publicznych. Dyrektywy te jednak wymagają jednoczenie, aby w zamówieniach publicznych zachowane zostały zasady równego traktowania podmiotów, transparentności procesu, jak również swobodnego przepływu towarów i usług na obszarze Unii Europejskiej. W przypadku większości urządzeń, produktów i usług spełniających wymagające kryteria środowiskowe i kryteria efektywności energetycznej, ich stosowanie jest również uzasadnione z ekonomicznego punktu widzenia, gdyż może prowadzić do znaczących oszczędności fi nansowych. Ustawa Prawo zamówień publicznych W wyniku integracji Polski z Unią Europejską do polskiego prawodawstwa zostały włączone zapisy umożliwiające zgodnie z wytycznymi Dyrektyw UE przeprowadzanie zamówień z uwzględnieniem aspektów środowiskowych. Obecnie rozwiązania prawne zawarte w ustawie Prawo zamówień publicznych (Pzp) 2 uwzględniają możliwości zastosowania kryteriów środowiskowych w dwóch miejscach: art. 30 ust. 6 ustawy Pzp dopuszcza możliwość odstąpienia przez zamawiającego od opisu przedmiotu zamówienia za pośrednictwem polskich, europejskich lub międzynarodowych norm, jeżeli zapewni on dokładny opis przedmiotu zamówienia poprzez wskazanie wymagań funkcjonalnych. Wymagania te mogą obejmować opis oddziaływania na środowisko; art. 91 ust. 2 ustawy Pzp stanowi, że kryteriami oceny ofert są cena albo cena i inne kryteria odnoszące się do przedmiotu zamówienia. Wśród tych innych kryteriów ustawa wymienia m.in. zastosowanie najlepszych dostępnych technologii w zakresie oddziaływania na środowisko. Ponadto przepisy wykonawcze wydane na podstawie art. 25 ust. 2 ustawy Pzp 3 przewidują, że dla potwierdzenia, że zamawiane dostawy, usługi lub roboty budowlane odpowiadają 2 Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych (Dz. U. Nr 19, poz. 177 ze zm.). 3 Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 19 maja 2006 r. w sprawie rodzajów dokumentów, jakich może żądać zamawiający od wykowymaganiom określonym przez zamawiającego, zamawiający może żądać m.in.: zaświadczenia niezależnego podmiotu zajmującego się poświadczaniem zgodności działań wykonawcy z normami jakościowymi, jeżeli zamawiający odwołuje się do systemów zapewnienia jakości opartych na odpowiednich normach europejskich, lub zaświadczenia niezależnego podmiotu zajmującego się poświadczaniem zgodności działań wykonawcy z europejskimi normami zarządzania środowiskowego, jeśli zamawiający wskazuje środki zarządzania środowiskowego, które wykonawca będzie stosował podczas realizacji zamówienia na roboty budowlane lub usługi, odwołując się do Wspólnotowego Systemu Ekozarządzania i Audytu (EMAS) lub norm zarządzania środowiskowego opartych na europejskich lub międzynarodowych normach poświadczonych przez podmioty działające zgodnie z prawem UE, europejskimi lub międzynarodowymi normami dotyczącymi certyfi kacji. Zamiast wymienionych zaświadczeń wykonawca może złożyć równoważne zaświadczenia wystawione przez podmioty mające siedzibę w innym państwie członkowskim EOG lub inne dokumenty potwierdzające stosowanie przez wykonawców równoważnych środków zapewnienia jakości lub równoważnych środków zarządzania środowiskowego. W polskim systemie zamówień publicznych inicjatywa odnośnie uwzględniania aspektów środowiskowych w procedurach zamówień publicznych należy do zamawiających. Zamawiający może, ale nie ma obowiązku stosowania rozwiązań i wymogów środowiskowych. Mimo tego, że stosowanie aspektów ekologicznych w procedurach określania i udzielania zamówień publicznych nie ma jeszcze charakteru obligatoryjnego, warto głębiej zainteresować się tymi możliwościami. Wszelkie formy systematycznego działania, które mają na celu dobro środowiska i zmniejszenie negatywnego oddziaływania ze strony działalności gospodarczej, szczególnie branży komunalnej i związanej z aktywnością instytucji publicznych, są ze wszech miar pożądane. Sfera zamówień publicznych obejmuje znaczący obszar aktywności gospodarczej i PKB, którego zakres i skala powoduje znaczące oddziaływanie na środowisko. Od nas zależy czy będzie się ono nadal powiększać, czy też zmniejszać. Jedną z najskuteczniejszych dróg do tego prowadzących są właśnie zielone zamówienia. Powiązane z regulacjami w zakresie zielonych zamówień publicznych są również rozporządzenia i komunikaty: Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1980/2000/WE - Ecolabel RRozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 761/2001/WE EMAS RRozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 106/2008 - Energy Star RKomunikat Komisji COM(2003)302 dotyczący Zintegrowanej Polityki Produktowej RKomunikat Komisji COM(2004)38 dotyczący Planu Działań w dziedzinie Technologii Środowiskowych (ETAP) RKomunikat Komisji COM(2008)400 - Zamówienia publiczne na rzecz poprawy stanu środowiska nawcy oraz form, w jakich te dokumenty mogą być składane (Dz. U. z dnia 24 maja 2006 r. Nr 87 poz. 605). 12 Zielone Zamówienia Publiczne

Jak to zrobić ekologicznie Sprzęt komputerowy, a szerzej biurowy jest bardzo często przedmiotem zamówień publicznych. Jest on produkowany z wielu różnorodnych materiałów. Najważniejszym aspektem środowiskowym związanym z produkcją tego sprzętu jest stosowanie nieodnawialnych surowców naturalnych a także niebezpiecznych substancji chemicznych jako środków zmniejszających palność, polichlorku winylu PCV oraz metali ciężkich. Na etapie stosowania urządzeń biurowych najważniejszym aspektem środowiskowym jest zużycie energii. Zamawiając sprzęt biurowy poza efektywnością energetyczną warto wziąć pod uwagę możliwość jego naprawy i rozbudowy. W znaczący sposób wpływa to na jego żywotność. Poniżej znajduje się lista kryteriów i wymagań, które musi spełniać stacjonarny sprzęt komputerowy, jak również jednostki systemowe, wyświetlacze i klawiatury, aby uzyskać etykietę ekologiczną. Kryteria te mogą być wykorzystane do opracowania specyfi kacji technicznej według metodologii LCA (analizy cyklu życia produktu). Etap cyklu życia Kryterium Produkcja Ograniczenia w stosowaniu substancji (procesy niebezpiecznych i chemikalia) Używanie Ograniczenie hałasu i promieniowania elektromagnetycznego Wymagania Części z tworzywa sztucznego o wadze powyżej 25 g: nie zawierają substancji lub preparatów zmniejszających palność, opisanych za pomocą zwrotów ryzyka: R45, R46, R60, R61, R50, R50/R53, R51/R53, Zawartość rtęci w monitorze z wyświetlaczem ciekłokrystalicznym (LCD) 3 mg na jedną lampę, Baterie: 0,0001 % rtęci, 0,001% kadmu lub 0,01% ołowiu w stosunku do masy baterii. W trybie jałowym: 40 db (A), Podczas pracy twardego dysku: 45 db (A), Zmniejszone promieniowanie elektromagnetyczne, na podstawie normy EN 50279, kategoria A. Używanie Oszczędność energii Monitor: Łatwo dostępny włącznik/wyłącznik, Tryb uśpienia 2 W, Tryb wyłączenia 1 W, Domyślne ustawienie czasu przejścia od działania do uśpienia 30 min bezczynności, Nie przekracza wymagań Energy Star wersji 4 dla rzędu 2, maksymalne zużycie mocy czynnej. Jednostka systemowa: Łatwo dostępny włącznik/wyłącznik, Spełnia wymagania konfi guracyjne Energy Star, Opcja uśpienia (zawieszenie do RAM) 4 W, Zużycie energii w trybie wyłączenia 2 W, Domyślne ustawienie czasu przejścia od działania do uśpienia 30 min bezczynności. Używanie Informacje dla konsumenta Do wyrobu powinny być dołączone następujące informacje: Stosowanie funkcji zarządzania energią, ich wyłączenie może spowodować większe zużycie energii i tym samym wzrost kosztów eksploatacji, Dostępność części zamiennych i procedur przywracania właściwego działania, Zdolność niektórych części urządzenia do recyklingu lub ponownego wykorzystania, Możliwość obniżenia zużycia energii do zera po wyłączeniu komputera lub wyłączeniu gniazdka zasilającego, Informacja o odpowiednim wykorzystywaniu karty WLAN. Koniec cyklu życia Koniec cyklu życia Ograniczenie szkód dla środowiska w związku z wykorzystaniem zasobów środowiska, dzięki stworzeniu warunków ułatwiających recykling i rozszerzenie funkcji wyrobu Ograniczenie odpadów stałych dzięki polityce odbioru zwracanego produktu Elementy z tworzyw sztucznych nie powinny zawierać ołowiu, kadmu oraz inkrustacji metalowych. Części z tworzyw sztucznych oraz metalu powinny być w 90% objętościowo możliwe do przekazania do recyklingu. Części z tworzyw sztucznych trwale oznaczone zgodnie z normą ISO 11469:2000 (nie dotyczy tworzyw sztucznych oraz włókien światłowodowych LCD). Części z tworzyw sztucznych nie powinny zawierać środków zmniejszających palność: polibromowanych bifenyli (PBB) lub polibromowanych difenyloeterów (PBDE) oraz chloroparafi n. Do wyrobu powinna być dołączona informacja o zasadach zwrotu zużytych wyrobów. Producent powinien zagwarantować przedłużenie okresu działania wyrobu poprzez: dostępność pamięci oraz możliwość jej wymiany, możliwość wymiany twardego dysku oraz napędu CD i/lub DVD, dostępność oraz możliwość wymiany karty grafi cznej. Zielone Zamówienia Publiczne 13

Kryteria powyższe zostały opracowane na podstawie kryteriów dla wspólnotowej ekoetykiety EU Flower 1. Amerykański sukces z Energy Star W roku 1993 rząd Stanów Zjednoczonych zdecydował, iż będą dokonywane zakupy wyłącznie takiego sprzętu komputerowego, który spełnia wymogi etykiety Energy Star, potwierdzającej jego energooszczędność. Rząd Stanów Zjednoczonych to największy na świecie pojedynczy nabywca komputerów i szacuje się, iż decyzja ta odegrała istotną rolę w późniejszym stosowaniu w większości sprzętu IT wprowadzanego na rynek wymagań standardu Energy Star. Korzyści ekologiczne płynące z wdrożenia przez administrację federalną Energy Star wyliczono na 200 miliardów kwh energii elektrycznej zaoszczędzonej od roku 1995, co stanowi równowartość 22 milionów ton CO 2 Więcej informacji na stronie: http://www.energystar.gov/. 1 Decyzja Komisji z dnia 22 sierpnia 2001 r. (2001/686/WE) ustanawiająca ekologiczne kryteria przyznawania komputerom osobistym wspólnotowego oznakowania ekologicznego (notyfi kowana jako dokument nr C (2001) 2584). Więcej informacji: http://ec.europa.eu/environment/ecolabel/product/pg_personalcomputers_en.htm Gdyby wszystkie instytucje publiczne działające na obszarze UE korzystały z bardziej energooszczędnych komputerów, doprowadziłoby to do sytuacji, w której cały rynek poszedłby w tym kierunku i przyczyniłoby się to do redukcji emisji CO 2 o 830 000 ton! Sprzęt biurowy z funkcją drukowania i kopiowania Przykład specyfikacji technicznej Poniższe kryteria dotyczą sprzętu biurowego posiadającego funkcję drukowania i kopiowania (kserokopiarki, drukarki, urządzenia wielofunkcyjne), do druku laserowego lub atramentowego, monochromatycznego lub kolorowego. Do cech ogólnych, które powinien spełniać ten sprzęt należy: zużycie energii przez urządzenia powinno być niskie (zwłaszcza w trybie gotowości), zasada trwałości urządzenia zbudowane są zgodnie z zasadami pozwalającymi, aby zużyty wyrób lub jego części były zdatne do ponownego użycia oraz recyklingu, unikanie używania materiałów szkodliwych dla środowiska, emisja hałasu jest tak niska jak to tylko możliwe. Wymagania szczegółowe charakterystyki sprzętu w odniesieniu do poszczególnych etapów cyklu życia produktów i kryteriów prezentuje poniższa tabela. Etap cyklu życia Kryterium Wymagania Produkcja Projekt Struktura i technika połączeń: unikanie nierozerwalnych połączeń (np. klejenie, spawanie/zgrzewanie) różnych materiałów, chyba że jest to technicznie uzasadnione, stosowanie połączeń mechanicznych, które można łatwo rozdzielić, demontaż sprzętu i składników przez jedną osobę. Wybór materiałów: zmniejszenie ilości stosowanych materiałów (elementy z tworzyw sztucznych o masie > 25 g muszą składać się z homo- lub kopolimerów; zakaz używania mieszanek polimerów, obudowy/osłony z tworzyw sztucznych mogą składać się maksymalnie z czterech pojedynczych polimerów lub mieszaniny polimerów), duże części obudowy/osłony muszą być tak zaprojektowane, aby zastosowane tworzywo sztuczne mogło być odzyskane i użyte ponownie do produkcji wyrobów o wysokiej jakości i trwałości, elementy nie mogą mieć metalicznych powłok, pokrywanie powłokami części specjalnych powinno być ograniczone do minimum; należy podać powód powlekania, preferowane jest stosowanie części zdatnych do ponownego użycia i spełniających odpowiednie wymagania. Recykling sprzętu po zakończeniu używania: Składniki i materiały powinny być łatwe do zidentyfi kowania i usunięcia, Producent dostarcza informacje o konieczności recyklingu i sposoby postępowania z poszczególnymi składnikami i materiałami. Produkcja (proces i chemikalia) Materiały tworzywa sztuczne Obudowy i ich komponenty W procesie produkcyjnym nie można stosować fl uorowcowanych polimerów i fl uorowcowanych związków organicznych jako środków zmniejszających palność. Środki zmniejszające palność użyte w częściach z tworzyw sztucznych o masie większej niż 25 g powinny być oznaczone numerem CAS. Nie można dodawać substancji sklasyfi kowanych zgodnie z dyrektywą 67/548/EWG jako rakotwórcze kategorii 1, 2 lub 3, mutagenne kategorii 1, 2 lub 3, wpływające szkodliwe na rozrodczość kategorii 1, 2 lub 3. Wyjątkiem są zanieczyszczenia tymi substancjami powstające podczas procesów technologicznych. Produkcja (proces i chemikalia) Produkcja (proces i chemikalia) Materiały - podstawowe materiały do płytek drukowanych Oznaczanie tworzyw sztucznych Stosowane materiały nie mogą zawierać polibromowanych bifenyli (PBB), polibromowanych difenyloeterów (PBDE) i chloroparafi n. Elementy o wadze powyżej 25 g i powierzchni przynajmniej 200 mm 2 muszą być oznaczone zgodnie z normą ISO 11469:2000 i normą ISO 1043 (część 1 do 4). Wymaganie to nie odnosi się do części z tworzyw sztucznych wykorzystanych ponownie w podzespołach. Używanie Baterie Stosowane baterie nie mogą zawierać metali ciężkich: ołowiu, kadmu, rtęci (poza zanieczyszczeniami technologicznymi; stężenia tych zanieczyszczeń nie mogą przekraczać wartości podanych w dyrektywie 91/157/EWG i zmieniającej ja dyrektywie 98/101/EWG). Producent powinien zagwarantować odbiór oryginalnych baterii/akumulatorów, wymienianych przez użytkowników. Obowiązek ten może być powierzony osobom trzecim. 14 Zielone Zamówienia Publiczne

Używanie Tonery i tusze Tonery i tusze powinny być zaprojektowane w sposób umożliwiający ich ponowne napełnienie lub recykling materiału. Do wyrobu powinna być dołączona informacja o zasadach zwrotu zużytych tonerów i tuszy. Substancje niebezpieczne: Tonery i tusze nie mogą zawierać: substancji znajdujących się w aneksie I do dyrektywy 67/548/EWG, które wymagają oznaczenia zwrotami R40, R45, R46, R49, R60, R61, R62, R63, R68 oraz substancji, które wymagają oznaczenia zwrotem R43, substancji sklasyfi kowanych jako toksyczne lub bardzo toksyczne. Metale ciężkie: Stosowane materiały nie mogą zawierać rtęci, kadmu, niklu, ołowiu i związków chromu VI (wyjątkiem są kompleksowe związki niklu o dużej masie cząsteczkowej stosowane jako barwniki). Zanieczyszczenie tlenkami niklu i kobaltu powstałe podczas produkcji powinno być możliwie najniższe z technologicznego i ekonomicznego punktu widzenia. Barwniki azowe: Stosowane materiały nie mogą wydzielać rakotwórczych amin aromatycznych umieszczonych na liście aminy aromatycznych w dyrektywie 2002/61/WE. Biocydy: Stosowane mogą być tylko substancje defi niowane jako substancje istniejące zawarte w załączniku II do Rozporządzenia Komisji Nr 2032/2003. Używanie Emisja 1. Emisja substancji z drukarek laserowych i kserokopiarek nie może przekraczać: patrz tabela A. 2. Łączna emisja lotnych substancji organicznych podczas drukowania kolorowej strony testowej w drukarce atramentowej nie może przekraczać 18 mg/h. Używanie Papier do drukowanie Sprzęt musi być przystosowany do drukowania na papierze w 100% wykonanym z makulatury, który spełnia wymagania określone w PE-EN 12281:2004. Informacja o tym musi znaleźć się w instrukcji. Używanie Drukowanie dwustronne Urządzenie o maksymalnej prędkości roboczej 45 stron A4 /minutę musi być wyposażone w jednostkę automatycznego drukowania/kopiowania dwustronnego (duplex). Urządzenia o niższej prędkości roboczej muszą przynajmniej posiadać opcję ręcznego drukowania dwustronnego (kopiarki) lub muszą być wyposażone w oprogramowanie umożliwiające drukowanie dwustronne na papierze A4 (drukarki, urządzenia wielofunkcyjne). Drukarki laserowe i kserokopiarki z prędkością roboczą między 21 a 44 strony/minutę muszą mieć możliwość dodatkowego wyposażenia w jednostkę duplex. Instrukcja obsługi powinna zawierać informację o posiadaniu przez sprzęt opcji duplex lub o możliwości uzupełnienia sprzętu o taką opcję. Używanie Fotoprzewodnik bębnowy Fotoprzewodnik bębnowy: musi być wyprodukowany z materiałów, które nie zawierają selenu, ołowiu, rtęci, kadmu lub ich związków, musi być skonstruowany w sposób umożliwiający jego ponowne zastosowanie lub recykling metalowego cylindra. Producent jest obowiązany do odbioru zużytego bębna w celu ponownego użycia, a jeśli nie jest to możliwe to w celu przekazania do recyklingu. W instrukcji oprócz informacji o odbiorze muszą być podane punkty zwrotu zużytych bębnów. Używanie Gwarancja naprawy Części zamienne powinny być dostępne przez okres co najmniej 5 lat od zakończenia produkcji sprzętu. Używanie Utrzymanie sprzętu Instrukcja powinny zawierać informacje o sposobach konserwacji i czyszczenia sprzętu. Używanie Opakowania Tworzywa sztuczne stosowane do produkcji opakowań nie mogą zawierać chlorowanych polimerów. Używanie Wymagania specjalne Dokładny opis w kryteriach dla sprzętu biurowego. energia, hałas Koniec cyklu życia Zwrot Do wyrobu powinna być dołączona informacja o zasadach zwrotu zużytych wyrobów. Kryteria zostały opracowane na podstawie kryteriów dla niemieckiej ekoetykiety Der Blaue Engel 2. 2 Więcej informacji: http://www.blauer-engel.de/englisch/vergabe/vergabegrundlagen_download/download_ral.php?id=147 Zielone Zamówienia Publiczne 15

Zapraszamy na szkolenia e-learningowe Zielone zamówienia publiczne Zgłoszenia na stronie www.samorzad.pap.pl 16 Zielone Zamówienia Publiczne