Wymagania edukacyjne z przyrody dla klasy 6. Materiał nauczania Poznajemy przyrodę 1 wymienia urządzenia pomocne w prowadzeniu wyjaśnia wpływ odkryć naukowych badań przyrodniczych podaje przykłady wykorzystania odkryć przyrodniczych omawia osiągnięcia badawcze wybranych naukowców na poprawę życia ludzi Rozdział: Krajobraz Planeta a udowa wszech Miejsce we wszechświecie adania kosmosu udowa wnętrza Ruchy Następstwa ruchów Orientacja na Model Miejscowy czas słoneczny, czas strefowy Mapa Rozmieszczenie lądów i oceanów Ukształtowanie powierzchni Zróżnicowanie krajobrazowe Krajobrazy strefowe Zróżnicowanie organizmów żywych w wybranych krajobrazach Krajobraz wysokogórski 21 wymienia czynniki warunkujące życie na opisuje kształt na podstawie schematu omawia zastosowanie globusa opisuje budowę wnętrza na podstawie schematu opisuje budowę wszech i Układu Słonecznego na podstawie schematu opisuje wykorzystanie sztucznych satelitów na wybranych przykładach demonstruje ruchy na modelu omawia zastosowanie kalendarza odróżnia południki od równoleżników rozróżnia pory roku na podstawie schematu oświetlenia odczytuje różnicę czasu miedzy dwoma dowolnymi miejscami na na podstawie mapy stref czasowych wskazuje półkule na globusie i mapie opisuje zastosowanie mapy ogólnogeograficznej podaje nazwy kontynentów oraz oceanów i wskazuje je na mapie oraz na globusie podaje nazwy wielkich form ukształtowania omawia teorię powstania wszech wyjaśnia różnice miedzy ciałami niebieskimi opisuje ruchy na modelu omawia następstwa ruchu obiegowego i obrotowego określa współrzędne geograficzne wybranych miejsc na globusie i mapie wykazuje zależność między ruchem obiegowym a oświetleniem i porami roku charakteryzuje strefy oświetlenia wyjaśnia wpływ ruchów na życie ludzi oblicza różnicę czasu słonecznego oraz strefowego opisuje zjawisko zaćmienia Słońca i Księżyca na schemacie omawia czynniki warunkujące zróżnicowanie krajobrazowe na opisuje kryteria podziału na strefy krajobrazowe wyjaśnia przystosowania organizmów do życia w danej strefie krajobrazowej opisuje zależność między krajobrazem a
Odkrycia geograficzne Znaczenie odkryć geograficznych Udział Polaków w odkryciach geograficznych Rozdział: Powietrze Świat materii iała fizyczne Substancje chemiczne Model budowy gazu Właściwości gazu yfuzja Przemiany fizyczne i chemiczne powierzchni lądów i wskazuje ich przykłady na mapie oraz globusie podaje nazwy wybranych wysp oraz półwyspów i wskazuje je na mapie oraz globusie odróżnia krajobrazy strefowe i astrefowe na podstawie ilustracji oraz fotografii charakteryzuje strefy oświetlenia podaje nazwy stref krajobrazowych i wskazuje je na mapie opisuje charakterystyczne cechy roślin i zwierząt w wybranych strefach krajobrazowych na podstawie ilustracji oraz fotografii rozpoznaje wybrane organizmy żywe występujące w różnych strefach krajobrazowych na podstawie ilustracji oraz fotografii opisuje krajobraz wysokogórski na podstawie ilustracji oraz fotografii rozpoznaje krajobrazy na podstawie ilustracji lub fotografii wyjaśnia potrzebę ochrony przyrody w różnych krajobrazach opisuje znaczenie odkryć geograficznych wyjaśnia znaczenie odkrycia Mikołaja Kopernika omawia udział Polaków w odkryciach geograficznych 17 opisuje właściwości ciał fizycznych i substancji chemicznych na wybranych przykładach wyjaśnia różnicę między substancjami prostymi a złożonymi rozpoznaje wybrane metale, niemetale i półmetale przeprowadza proste doświadczenie ukazujące wysokością nad poziomem morza omawia różnice pomiędzy strefami krajobrazowymi charakteryzuje najważniejsze wyprawy odkrywcze i wskazuje ich trasy na mapie wyjaśnia różnicę między pierwiastkiem a związkiem chemicznym przeprowadza doświadczenia prowadzące do wykrycia prostych związków chemicznych, korzystając z instrukcji opisuje właściwości gazów wyjaśnia zjawisko dyfuzji oraz sprężania i
Obieg tlenu i dwutlenku węgla Fotosynteza Oddychanie Organizmy tlenowe i beztlenowe tmosfera, jej skład i budowa Zjawiska atmosferyczne Rodzaje wiatrów Klimaty Zanieczyszczenia a klimat Efekt cieplarniany a choroby zakaźne ziura ozonowa Naturalne i sztuczne źródła światła iała przezroczyste i nieprzezroczyste Odbicie światła Rozszczepienie światła białego Rola barw w przyrodzie Źródła dźwięków Zjawisko echa i echolokacji Hałas udowa oraz funkcje oka i ucha właściwości gazów według instrukcji podaje przykłady przemian fizycznych oraz chemicznych z najbliższego otocznia przeprowadza proste doświadczenie ilustrujące reakcję chemiczną według instrukcji wyjaśnia proces fotosyntezy i oddychania na schemacie podaje nazwy wybranych organizmów samożywnych i cudzożywnych podaje nazwy wybranych organizmów tlenowych i beztlenowych omawia znaczenie atmosfery dla opisuje warstwy atmosfery na podstawie schematu opisuje zjawiska zachodzące w atmosferze na wybranych przykładach charakteryzuje wybrane przykłady wiatrów wskazuje na mapie i podaje nazwy stref klimatycznych opisuje główne cechy wybranych klimatów na podstawie wykresów klimatycznych i danych statystycznych wymienia czynniki wpływające na zanieczyszczenie powietrza przewiduje skutki efektu cieplarnianego rozróżnia sztuczne i naturalne źródła światła przeprowadza proste doświadczenia ilustrujące zjawiska optyczne na podstawie instrukcji omawia zastosowanie pryzmatu rozróżnia kolory podstawowe i dopełniające wskazuje przykłady wykorzystania barw ochronnych przez organizmy podaje przykłady źródeł dźwięków podaje przykłady zastosowania echolokacji ocenia wpływ hałasu na organizm człowieka opisuje budowę oka i ucha na schemacie rozprężania powietrza na wybranych przykładach opisuje reakcje chemiczne i podaje ich przykłady omawia różnice miedzy fotosyntezą a oddychaniem wyjaśnia różnice między oddychaniem tlenowym a beztlenowym wyjaśnia zależność organizmów tlenowych od roślin zielonych wyjaśnia mechanizm powstawania wiatrów wyjaśnia związek między szerokością geograficzną a strefą klimatyczną wyjaśnia mechanizm powstawania efektu cieplarnianego i dziury ozonowej wyjaśnia szkodliwość gazów cieplarnianych proponuje sposoby zapobiegania powstawaniu dziury ozonowej i efektu cieplarnianego wyjaśnia zjawiska rozproszenia i załamania światła, rozszczepienia światła, pochłaniania i odbicia światła, cienia i półcienia wyjaśnia zależność między światłem a kolorem przedmiotu omawia wykorzystanie barw przez organizmy wyjaśnia mechanizm powstawania dźwięków opisuje zjawiska echa i echolokacji charakteryzuje funkcje oka i ucha wyjaśnia mechanizm powstawania obrazów w oku człowieka opisuje mechanizm odbioru dźwięku przez człowieka
Rozdział: Woda udowa i właściwości cieczy iśnienie cieczy yfuzja cieczy Podział wszechoceanu Ukształtowanie dna oceanu Znaczenie mórz dla gospodarki człowieka Życie w morzach Rodzaje wód śródlądowych Rodzaje ujść rzek Źródła zanieczyszczenia wody Skutki zanieczyszczenia wody Oczyszczanie ścieków Roztwory wodne w przyrodzie Stężenie roztworu 9 opisuje budowę cieczy omawia różnice między cieczą a gazem podaje nazwy oceanów i wskazuje je na mapie wyróżnia morza przybrzeżne i śródlądowe opisuje ukształtowanie dna morskiego na schemacie rozpoznaje typy wybrzeży na schemacie opisuje właściwości fizyczne i chemiczne wody morskiej rozpoznaje organizmy żyjące w różnych strefach wód oceanicznych na schemacie podaje przykłady gospodarczego wykorzystania oceanów podaje nazwy oraz wskazuje na mapie wybrane rzeki i jeziora rozróżnia ujścia rzek oraz wskazuje rzeki o ujściu lejkowatym i deltowatym na mapie wskazuje na mapie i podaje nazwy obszarów pokrytych lądolodami i lodowcami podaje przykłady gospodarczego wykorzystania rzek i jezior podaje sposoby oczyszczania ścieków i wyjaśnia znaczenie oczyszczalni ścieków wymienia przykłady rozpuszczalnika i substancji rozpuszczonych w roztworze przeprowadza proste doświadczenie ilustrujące zjawisko rozpuszczania według instrukcji rozróżnia roztwory o odczynie kwaśnym, zasadowym i obojętnym przy wykorzystaniu wskaźnika wyjaśnia zjawisko oddziaływania międzycząsteczkowego, dyfuzji i rozpuszczania wskazuje elementy dna morskiego na mapie wskazuje wybrane typy wybrzeży na mapie opisuje mechanizm powstawania ruchów wody charakteryzuje strefy życia organizmów w oceanach wyjaśnia mechanizm powstawania delty omawia przyczyny i skutki zanieczyszczenia wody wyjaśnia zjawisko wyrównywania stężeń roztworu
Rozdział: Skały i gleby udowa i właściwości ciał stałych Wykorzystanie właściwości ciał stałych Masa i ciężar ciała Jednostki masy i ciężaru Zjawiska elektryczne Model budowy atomu Oddziaływania między ładunkami Prąd elektryczny Magnes i pole magnetyczne Magnetyzm Rodzaje skał Podział surowców mineralnych Wykorzystanie surowców mineralnych Rozmieszczenie gleb na Wykorzystanie gleb Zanieczyszczenie gleb zieje geologiczne Skamieniałości 13 przeprowadza proste doświadczenie ukazujące właściwości ciał stałych według instrukcji rozróżnia ciała stałe, gazowe i ciecze wyjaśnia uwarunkowania zmiany stanu skupienia ciał stałych na podstawie prostego doświadczenia podaje przykłady wykorzystania właściwości ciał stałych w życiu codziennym rozróżnia masę i ciężar ciała rozpoznaje metale i niemetale powszechnie występujące w przyrodzie podaje przykłady zastosowania metali i ich stopów oraz niemetali podaje przykłady zjawisk elektrycznych opisuje budowę atomu na schemacie wykonuje proste doświadczenie ilustrujące powstawanie zjawiska elektryczności przeprowadza proste doświadczenie ukazujące zjawisko przyciągania i odpychania się ładunków elektrycznych na podstawie instrukcji podaje przykłady organizmów wytwarzających prąd elektryczny rozpoznaje przedmioty o właściwościach magnetycznych opisuje właściwości magnesu na podstawie prostego doświadczenia przeprowadzonego według instrukcji podaje przykłady zastosowania magnesów i elektromagnesów w życiu codziennym klasyfikuje skały ze względu na ich pochodzenie rozpoznaje i opisuje pospolite skały klasyfikuje surowce mineralne podaje nazwy wybranych obszarów wydobycia surowców mineralnych i wskazuje je na mapie opisuje właściwości ciał stałych wyjaśnia zjawisko rozszerzalności temperaturowej wykazuje różnice między ciałami kruchymi a plastycznymi oblicza ciężar ciała stałego opisuje cechy metali i niemetali na wybranych przykładach wyjaśnia oddziaływanie ładunków elektrycznych wyjaśnia różnicę między przewodnikiem a izolatorem wyjaśnia różnicę między biegunami magnetycznymi a biegunami geograficznymi demonstruje zasadę działania kompasu charakteryzuje właściwości magnetyczne omawia genezę wybranych skał przewiduje skutki nadmiernej eksploatacji surowców mineralnych przewiduje skutki degradacji gleb na wybranych obszarach podaje przykłady roślin uprawianych na wybranych rodzajach gleb opisuje metody odtwarzania dziejów omawia znaczenie skał i skamieniałości w odtwarzaniu dziejów opisuje zmiany rozmieszczenia kontynentów na podstawie schematów
opisuje wykorzystanie wybranych surowców mineralnych klasyfikuje gleby podaje nazwy gleb i wskazuje wybrane obszary ich występowania na mapie podaje przykłady wykorzystania gleb na różnych szerokościach geograficznych rozpoznaje wybrane skamieniałości Rozdział: Organizmy Klasyfikacja organizmów Metody oznaczania organizmów Podział roślin nasiennych Rozmnażanie roślin nasiennych udowa płazów, gadów i ssaków Zróżnicowanie płazów, gadów i ssaków Środowisko życia płazów, gadów i ssaków Znaczenie płazów, gadów i ssaków w przyrodzie Stałocieplność i zmiennocieplność Zależności między organizmami Świat dinozaurów 12 wskazuje w nazwie gatunkowej nazwę rodzaju i gatunku wymienia nazwy organizmów, stosując ich nazwy gatunkowe rozpoznaje rośliny nagonasienne i okrytonasienne z najbliższego otoczenia, na zdjęciach lub ilustracjach rozpoznaje wybranych przedstawicieli płazów ogoniastych i bezogonowych na zdjęciach lub ilustracjach wyjaśnia, na czym polega zmiennocieplność rozpoznaje wybranych przedstawicieli gadów i płazów na zdjęciach lub ilustracjach opisuje budowę zewnętrzną płazów i gadów na podstawie zdjęć lub ilustracji wymienia charakterystyczne cechy ssaków na podstawie ilustracji lub fotografii rozpoznaje wybranych przedstawicieli ssaków na zdjęciach lub ilustracjach podaje nazwy obszarów zamieszkania płazów, gadów i ssaków oraz wskazuje je na mapie wykorzystuje klucze do oznaczania organizmów w najbliższym środowisku opisuje kryteria podziału organizmów na grupy systematyczne omawia sposoby rozmnażania roślin nagonasiennych i okrytonasiennych opisuje cechy roślin nagonasiennych i okrytonasiennych omawia rozmnażanie wegetatywne roślin charakteryzuje wybrane czynności życiowe przedstawicieli płazów i gadów omawia podobieństwa i różnice między płazami a gadami charakteryzuje przystosowania płazów do życia w różnych środowiskach omawia przystosowania gadów do życia w środowisku lądowym opisuje cykl rozwojowy wybranego płaza i gada omawia różnice między ssakami a płazami oraz między płazami a gadami charakteryzuje przystosowania ssaków do życia
dzieli organizmy na producentów, reducentów i konsumentów konstruuje łańcuchy pokarmowe wskazuje producentów, reducentów i konsumentów w łańcuchach pokarmowych wykazuje istnienie łańcuchów, sieci i piramid troficznych w środowisku wyjaśnia zjawisko komensalizmu i symbiozy na wybranych przykładach opisuje zjawisko konkurencji, drapieżnictwa i pasożytnictwa na wybranych przykładach charakteryzuje środowisko życia dinozaurów w różnych środowiskach wyjaśnia znaczenie poszczególnych ogniw wybranego łańcucha pokarmowego Rozdział: złowiek udowa i funkcje układu nerwowego, krwionośnego i wydalniczego Higiena układu nerwowego, krwionośnego i wydalniczego Znaczenie badania moczu horoby układu wydalniczego Rodzaje substancji odżywczych Znaczenie poszczególnych substancji odżywczych dla człowieka Zasady żywienia Otyłość, niedożywienie i głód Etapy życia człowieka Rodzaje dojrzałości Zróżnicowanie ludności Przyczyny nierównomiernego rozmieszczenia ludzi na 10 opisuje budowę układów: nerwowego, krwionośnego i wydalniczego na podstawie schematu podaje nazwy narządów budujących układy: nerwowy, krwionośny oraz wydalniczy i wskazuje je na schemacie dokonuje pomiaru tętna i analizuje sytuacje, w których następuje przyspieszenie tętna proponuje zachowania wpływające na prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, krwionośnego oraz wydalniczego klasyfikuje substancje odżywcze podaje nazwy obszarów niedożywienia i głodu na świecie oraz wskazuje je na mapie stosuje w życiu codziennym zasady zdrowego żywienia opisuje błędy żywieniowe i ich skutki omawia etapy życia człowieka wymienia funkcje biologiczne oraz społeczne matki i ojca opisuje funkcje układu nerwowego, krwionośnego i wydalniczego omawia sposoby poprawy sprawności układu nerwowego wyjaśnia znaczenie krwi dla organizmu człowieka wyjaśnia rolę nerek w organizmie człowieka uzasadnia konieczność diagnostyki moczu opisuje znaczenie substancji odżywczych dla organizmu człowieka porównuje wartości odżywcze i energetyczne powszechnie spożywanych pokarmów omawia zależność ilości spożywanego pokarmu od klimatu, wieku, trybu życia i wykonywanej pracy opisuje podobieństwa i różnice między dojrzałością biologiczną, psychiczną a społeczną proponuje sposoby zapobiegania chorobom cywilizacyjnym, społecznym i zakaźnym
horoby występujące na Zdrowie a cywilizacja Epidemie Sposoby zachowania zdrowia Zasady pierwszej pomocy pteczka pierwszej pomocy opisuje cechy zewnętrzne przedstawicieli różnych ras podaje nazwy obszarów zamieszkiwanych przez przedstawicieli różnych ras i wskazuje na je mapie podaje przykłady zróżnicowania ludności podaje nazwy obszarów słabo oraz gęsto zaludnionych i wskazuje je na mapie wyjaśnia przyczyny migracji ludności klasyfikuje najgroźniejsze choroby występujące na świecie omawia przyczyny rozwoju chorób cywilizacyjnych na wybranych przykładach omawia sposoby zapobiegania chorobom cywilizacyjnym wskazuje sposoby pomocy poszkodowanym wymienia zawartość prawidłowo zaopatrzonej apteczki pierwszej pomocy charakteryzuje zróżnicowanie językowe oraz religijne ludności ukazuje przyczyny i skutki występowania głodu na świecie opisuje przyczyny zróżnicowania gęstości zaludnienia wykazuje zależności między rodzajem chorób a poziomem życia na wybranych przykładach proponuje sposoby zapobiegania epidemiom chorób zakaźnych. Rozdział: Ochrona środowiska Ekologia Obszary zainteresowania ekologów Ochrona środowiska przyrodniczego Organizacje działające na rzecz ochrony środowiska przyrodniczego Parki narodowe na 7 wyjaśnia, czym zajmuje się ekologia rozpoznaje ekosystem naturalny i sztuczny na zdjęciach lub ilustracjach wymienia nazwy światowych organizacji działających na rzecz ochrony przyrody rozpoznaje wybrane organizmy zagrożone wyginięciem na zdjęciach lub ilustracjach podaje nazwy wybranych parków narodowych i wskazuje je na mapie rozpoznaje osobliwości wybranych parków narodowych na fotografiach lub ilustracjach omawia znaczenie parków narodowych rozpoznaje i opisuje biotop, biocenozę i ekosystem na zdjęciach lub ilustracjach podaje przykłady i opisuje ekosystemy - naturalny i sztuczny występujące w najbliższej okolicy uzasadnia potrzebę ochrony przyrody opisuje działania organizacji na rzecz poprawy stanu przyrody na wybranych przykładach proponuje działania przyczyniające się do ochrony przyrody w najbliższym otoczeniu opisuje osobliwości przyrodnicze wybranych parków narodowych