Sieć komputerowa w małej szkole narzędziem dydaktycznym i administracyjnym 1 Krzysztof Kadowski, Walery Susłow, Marcin Wasiński Wydział Elektroniki Politechniki Koszalińskiej Streszczenie Referat przedstawia typowe rozwiązania szkolnej sieci komputerowej oraz pracowni informatycznej, które mają pomóc w realizacji projektu nowoczesnej e-szkoły dziedziczącej tradycje szkoły klasycznej. Jako rozwiązanie bazowe wybrano koncepcję wspólnie zarządzanej przestrzeni informatycznej. Pomysł ten ma zachęcić kolektyw szkoły do tworzenia oryginalnej, wspólnej strefy wirtualnej, do łączenia rozmaitych aspektów życia szkoły w zwartym systemie informatycznym. Sugerowane pomysły techniczne są zoptymalizowane dla małych placówek oświatowych. Wstęp Współczesne technologie telekomunikacyjne i informatyczne przyczyniły się do bardzo szybkiego rozwoju sieci komputerowych w szkołach. Dla dużej liczby uczniów właśnie sieć szkolna umożliwiła pierwszy kontakt, z nieco innym niż w warunkach domowych, wykorzystaniem komputerów, a zarazem dostęp do sieci globalnej. Pracownia informatyczna podłączona do Internetu stała się dla wielu dyrektorów wizytówką szkoły. Szczególnie pokazały to ostatnie 2-3 lata, kiedy dobrze zaplanowana i zarządzana sieć komputerowa w szkole stanowiła przede wszystkim narzędzie dydaktyczne i informacyjne dla uczniów oraz nauczycieli. Proces ten najszybciej przebiegał w większych szkołach. W małych placówkach tworzenie sieci komputerowych było znacznie bardziej ograniczone. Tworzenie szkolnych pracowni informatycznych, posiadających lokalną sieć komputerową, wypromowało wiele pomysłów dotyczących ewentualnych rozwiązań sprzętowych i programowych oraz dotyczących wykorzystania tej sieci do celów edukacyjnych. Nie ma jednak ogólnie dostępnych zintegrowanych projektów, które obejmują nie tylko pracownię komputerową, ale cały budynek szkolny i angażują całą społeczność szkolną. Chodzi tu o kreowanie nowej jakości swoistej e-szkoły, w której komputer sieciowy staje się 1 Opublikowano w pracy zbiorowej pt. Oblicza Internetu, redakcja naukowa Marek Sokołowski, ISBN 83-915484-1-4, ALGRAF s. c., Elbląg 2004, s. 215-230.
narzędziem nie tylko do nauki, ale środkiem integracji działań wszystkich podmiotów szkolnych i tworzenia wizerunku nowoczesnej szkoły. Sieć szansą na sukces małej szkoły Historycznie, celem technicznym utworzenia sieci lokalnych w szkole było umożliwienie zdalnego dostępu do zasobów dzielonych, których nie ma w komputerze ucznia. Już przed końcem lat dziewięćdziesiątych jako standardowe rozwiązanie dla sieci szkolnej było przyjęte wykorzystanie wspólnej pamięci dyskowej do przechowywania danych, wykorzystanie jednego z komputerów o większych zasobach obliczeniowych do pracy w trybie zdalnym, instalacje w wersji sieciowej drogich i skomplikowanych urządzeń obsługi wejścia-wyjścia. Obecnie część usług sieciowych staje się coraz mniej popularna, bo stacje robocze posiadają wystarczająco dużą moc obliczeniową oraz wystarczającą ilość pamięci, aby zapewnić od strony technicznej normalną pracę programów edukacyjnych. Na pierwszą pozycję wychodzą inne zalety sieci, np. możliwość szybkiej i sprawnej komunikacji między użytkownikami nawet w czasie rzeczywistym. Aktualnie obserwuje się jakościowo nowy etap wdrażania sieci informatycznych w edukacji to, co było eksperymentem na końcu lat dziewięćdziesiątych jest już standardem. Zmiany dotyczą nie tylko opracowania nowych technik połączenia komputerów w sieć lokalną. Teraz podstawowym rozwiązaniem szkolnej sieci staje się połączenie z Internetem. Zgodnie ze sprawozdaniem Market Data Retrieval za rok 1999 ponad 90% szkół w USA już miało dostęp do Internetu, w tym większość poprzez szybkie łącza. Dla kontrastu: w Rosji (rok 2003, Psków) podaje się jako osiągniecie utworzenie miejskiej sieci szkolnej na technologii Dial-UP z perspektywą przejścia na wydzieloną linię 2-megabajtową. Tym nie mniej postęp wdrażania technologii sieci komputerowych w szkoły jest zauważalny we wszystkich państwach i alternatywy dla tych zmian nie widać. Ważnym osiągnięciem jest także niski poziom cen na instalacje sieciowe, w wersji ekonomicznej umożliwia on obecnie każdej szkole posiadanie własnej sieci komputerowej. Swoją rolę w obniżeniu kosztów odgrywa też tendencja do rezygnacji z sieci "korporacyjnych" jak Novell na rzecz rozwiązań i protokołów internetowych. Unifikacja dostępu użytkownika do zasobów całej sieci poprzez przeglądarkę internetową, brak konieczności posiadania dość drogich licencji na oprogramowanie sieciowe i możliwość pisania aplikacji sieciowych za pomocą narzędzi 'open source' przyspieszają wdrażanie i doskonalenie sieci w szkołach.
Obserwuje się olbrzymi postęp w technologiach sieciowych dla szkół, jeszcze na początku 2001 roku korporacja Texas Instruments ogłosiła rozpoczęcie produkcji systemu bezprzewodowego do tworzenia komputeryzowanej klasy (izby lekcyjnej) w szkole. System ten umożliwia współdziałanie całej klasy w trybie czasu rzeczywistego. Powszechne obecnie podłączenie lokalnej sieci szkolnej do sieci globalnej zmienia zasadniczo możliwość dostępu do informacji, zasoby całego globu mogą być wykorzystywane w trakcie zajęć nawet małej peryferyjnej szkoły. Niestety, obserwować można przy tym tendencję niedoceniania tak dydaktycznych jak i technicznych walorów sieci lokalnych przy nadawaniu priorytetu organizacji niezawodnego połączenia z Internetem. Sytuacja ta może wkrótce spowodować, że łatwiejsza stanie się komunikacja z kolegą na drugim brzegu oceanu niż w sąsiedniej klasie. A przecież poczucie przynależności do konkretnej szkoły, do kolektywu macierzystego umożliwia kształtowanie wielu cech przyszłego obywatela, daje nauczycielom możliwość kreowania nie tylko dobrej wiedzy, ale i tradycji szkolnych, które mogą towarzyszyć uczniom przez całe życie. Niebezpieczeństwo sytuacji wyraża się w zastąpieniu stosunków międzyludzkich (tak ważnych w szkole) atrapą wspólnoty internetowej. Przy wdrożeniu Internetu w edukację szkolną zauważa się niebezpieczeństwo utraty tożsamości konkretnej szkoły, jej cech wypracowanych i pielęgnowanych przez pracujących tam nauczycieli. Najbardziej mogą ucierpieć małe szkoły, których zaletą była zawsze rodzinna atmosfera oraz kameralny styl. Nie bez znaczenia są te pytania, na które na razie nie ma odpowiedzi jednoznacznych: "Jak budować i prowadzić współczesną sieć małej szkoły by wspierać pracę ekipy pedagogicznej? Jak za pomocą sieci można zjednoczyć wychowanie rodzinne i szkolne?" Odpowiedzi mogą być znalezione we wspólnej dyskusji, przedstawiającej różne pomysły na prowadzenie sieci szkolnych. Autorzy niniejszego artykułu pragną przedstawić własną pozycję w tym temacie oraz ująć tę pozycję w ramy tezy, która może być sformułowana następująco: "Celem istnienia sieci informatycznej małej szkoły na obecnym etapie jest kształtowanie tradycji szkoły wirtualnej na bazie zachowania oraz rozwoju lokalnych tradycji szkoły klasycznej". Równolegle z rozwojem technologii zachodzą poważne zmiany w wykształceniu i doświadczeniach nauczycieli informatyki, którzy często potrafią samodzielnie instalować i obsługiwać oprogramowanie sieciowe. Rola nauczyciela informatyki w prowadzeniu sieci w małej szkole jest decydująca. Bowiem, aby taka sieć funkcjonowała w sposób przyzwoity, należy systematycznie obsługiwać tak programowe, jak i sprzętowe zasoby sieci. Zadanie to kojarzy się z obecnością w szkole administratora sieci komputerowej o kwalifikacji inżyniera (technika). Nadal jednak w prowadzeniu sieci małych szkół oraz w planowaniu jej rozwoju
najważniejszą rolę odgrywa nauczyciel informatyki, który musi wziąć pod uwagę nie tylko techniczne aspekty sieci komputerowej, ale i wymagania, jakie musi ona spełniać pod kątem dydaktycznym, wychowawczym i administracyjnym. Nie bez znaczenia jest też rola uczniów klas starszych w rozwoju sieci szkolnej. Uczniowie o profilach matematyczno-informatycznych bardzo często dysponują ogromnym potencjałem wiedzy i chęci, które mogą być wykorzystane we wdrażaniu nowych technologii i pomysłów wzbogacających funkcjonalność sieci. Własna praktyka daje nam wiele przykładów solidnej kompetencji uczniów we współczesnych technologiach programowania komputerów. Dobry dydaktyk potrafi wykorzystać żywioł wiedzy i umiejętności młodzieży na korzyść szkoły. Rysunek 1 Informacyjna przestrzeń szkoły: serwer narzędziem integracyjnym Podwyższenie statutu sieci szkolnej do poziomu narzędzia powszechnego użytku i jednocześnie nadanie jej walorów wspólnoty szkolnej jest niewątpliwie szansą dla małych szkół. Pomoże to, bowiem uczestnikom procesu edukacyjnego w realizacji siebie tak nauczycielom jak i uczniom. Sieć szkolna może stać się przedmiotem ciekawych rozwiązań wdrażanych przez ludzi utalentowanych, nawet tych w małych szkołach. Koncepcja wspólnie zarządzanej przestrzeni informacyjnej Sieć tworzy wirtualną przestrzeń szkolną z podstawowymi funkcjami: edukacyjną, komunikacyjną i informacyjną. Funkcje te mają być dostępne dla czterech grup użytkowników: uczniów, nauczycieli, administratorów i rodziców. Wynika z tego, że przestrzeń informacyjna musi mieć specyficzną strukturę dostępu dla różnych użytkowników wewnątrz sieci LAN i z zewnątrz poprzez połączenie internetowe.
Fundamentem tej przestrzeni informatycznej może być serwer szkolny z właściwym oprogramowaniem, z kompleksowym systemem informatycznym. Serwer musi przechowywać tak stałe jak i dynamicznie zmieniające się dane. Wśród tych pierwszych niewątpliwie znajdą się programy edukacyjne, podręczniki elektroniczne, skrypty. Szybko ulegać zmianom mogą materiały bieżące jak dzienniki, testy, ogłoszenia. Podstawowe zadania przestrzeni informacyjnej szkoły to: - zbieranie, przechowywanie i udostępnianie osobom upoważnionym danych administracyjnych (dane osobowe pracowników szkoły, uczniów i rodziców), - przechowywanie i ogłaszanie planów i programów edukacyjnych, - przechowywanie i dostęp do dzienników, sprawozdań, - wspieranie komunikacji elektronicznej wszystkich uczestników procesu edukacyjnego integrowanie dydaktycznych materiałów ze wszystkich przedmiotów, - edukacje w trybie zdalnym (na przykład w sytuacji choroby ucznia), - wyznaczenie, wykonanie oraz sprawdzenie zadań i wystawianie ocen w sieci. Rysunek 2 Uprawnienia użytkowników sieci szkolnej
Dostęp do zasobów przestrzeni informacyjnej musi się odbywać na podstawie ściśle określonych zasad dla różnych grup użytkowników (rys.2). Jednocześnie należy pamiętać o obowiązku ochrony danych osobowych pracowników szkoły, rodziców i samych uczniów. Trzeba też pamiętać o osobach bezpośrednio nie związanych ze szkołą, np. potencjalnych nowych uczniach i ich rodzicach szukających informacji o szkole. Preferowana konfiguracja sieci lokalnej ma być zbudowana zgodnie z koncepcją wyróżnionego serwera. Taka architektura wymaga zawodowego administrowania, ale praktyka podpowiada konieczność posiadania w szkolnej sieci serwera plików [1], co umożliwia w sposób rozwojowy wdrażać technologie informatyczne w życie szkoły. Istnieje wiele projektów systemów informatycznych, które mogą wspierać budowę i działania przestrzeni informatycznej szkoły. Jednym z nich jest zestaw oprogramowania Robust Software [2] z Kanady, składający się z kilku modułów aplikacji. Baza danych projektu zawiera wiele pól informacyjnych, m.in. na temat uczniów, rodziców, nauczycieli, personelu szkoły, egzaminów, lekcji, ocen i postępów ucznia, tras przejazdów autobusów dowożących uczniów, sal lekcyjnych, grup i klas uczniowskich, kółek, kontaktów. Istnieje możliwość filtrowania informacji i wydruku raportów. Odpowiednie grupy użytkowników dysponują różnymi prawami dostępu do danych zawartych w bazie. Aplikacje mają niewielkie potrzeby sprzętowe, a wersja instalacyjna wszystkich modułów w wielkości około 35 MB jest do ściągnięcia ze strony producenta. Oprogramowanie nie przewiduje komunikacji z wykorzystaniem Internetu i działa tylko w obrębie sieci LAN szkoły. Twórcy oprogramowania Robust Software kierują swoją propozycję szczególnie do małych szkół zaznaczając jednak, ze system może być wdrażany za opłatą i w szkołach o ilości uczniów przekraczającej 75. Brakuje, jednak w tym projekcie możliwości zdalnego sprawdzenia informacji przez rodzica czy zarządzania bazą przez osoby do tego uprawnione. Projekt może być traktowany jako dobry prototyp, ale nie nadaje się do wdrażania bezpośrednio w Polsce, chociaż by z powodów braku wersji polonizowanej oraz braku dopasowania do specyfiki i tradycji szkół polskich. Drugim przykładem kompleksowego rozwiązania zadań informatyzacji małej szkoły może być system NetScool z Rosji [3], zadaniem którego jest wspomaganie pracy dydaktycznej, administracyjnej i wychowawczej. Niestety, jest on płatny i ma podobne mankamenty w stosunku do szkół polskich jak i Robust. Po analizie działania przykładowych systemów zasadnym zdaje się być zbudowanie własnego systemu informatycznego, który będzie oparty o technologie umożliwiające zarządzanie
i korzystanie z niego za pomocą przeglądarki internetowej, tak by był on dostępny zdalnie. Można wykorzystać do realizacji własnych pomysłów kolektywu szkoły ogólnie dostępnych technologii, jak np. bazy MySQL, PostgreSQL, InterBase, Informix i języki PHP, XML, Java. Zaistnieje wtedy również możliwość integracji tego systemu ze stroną www szkoły. Proponowane rozwiązanie może być oparte o system Linux, co dodatkowo wzmocni jego atrakcyjność pod względem finansowym. System dla małej szkoły może być utworzony i prowadzony z wykorzystaniem entuzjazmu i umiejętności uczniów, będzie to jednocześnie zadaniem, które "usprawiedliwia" zaawansowane zajęcia z programowania w kółku informatycznym. System taki może być aplikacją klient-serwer z wykorzystaniem webinterfejsu do komunikacji z użytkownikami. Oznacza to, że komputer użytkownika nie musi posiadać specyficznego oprogramowania poza skonfigurowaną przeglądarką internetową, jednocześnie daje to możliwość pracy w sieci szkolnej tak komputerom szkolnym, jak i zewnętrznym (komputery domowe rodziców, nauczycieli i uczniów). Zdaniem autorów dobrym pomysłem na budowanie systemu zarządzania przestrzenią informatyczną może być idea współzarządzania: serwer małej szkoły ma być zarządzany wspólnie przez wszystkich uczestników procesu edukacyjnego. Oczywiście nie chodzi o nadanie uprawnień administratora wszystkim uczniom szkoły. Pomysł polega na opracowaniu takiego systemu zarządzania, który umożliwiałby wszystkim - od uczniów do nauczycieli i rodziców wspólnie budować, tworzyć, kreować sylwetkę własnej wirtualnej szkoły. Jednoznacznie widać, że znajdzie się tu miejsce dla redakcji szkolnej gazetki i Samorządu uczniowskiego. Swoje prace mogą zamieszczać uczestnicy kółek zainteresowań, czy uczniowie o niecodziennych pozaszkolnych hobby. Rodzice i nauczyciele mogą się włączać poprzez forum w dyskusje na temat szkoły, walorów, ulepszenia jej funkcjonowania, czy też brać udział w akcjach charytatywnych lub pracach stowarzyszeń i grup formalnych i nieformalnych. Całość prac składać się będzie na wizerunek szkoły. Typowy projekt sieci dla małej szkoły Wiadomo [4], że przy projektowaniu pracowni informatycznych w szkołach należy brać pod uwagę zasady BHP oraz warunki techniczne narzucane przez przepisy zawarte w rozporządzeniach organów państwowych. Istnieją pewne kanony budowy pracowni i to nie tylko pod względem szczegółów technicznych pracowni, wśród których wymagane rozmiary sali, sposób rozmieszczenie i usytuowanie stanowisk, zabezpieczenia i sieci zasilające sprzęt komputerowy. Można stosować przecież gotowe rozwiązania strukturalne takie SBS Serwer + oprogramowanie klienckie w wersjach edukacyjnych. Rozwiązania te narzucają w sposób
oczywisty zapotrzebowanie na określone urządzenia i sprzęt komputerowy. Zdaniem autorów, nie wszystkie rozwiązania gotowych projektów pasują do sytuacji małej szkoły, stąd próba opracowania własnych rozwiązań, które uwzględniają specyfikę tych placówek oświatowych. Sugerowany typowy projekt lokalnej sieci szkolnej (rys. 3) ma obejmować pracownie informatyczną oraz wszystkie stanowiska komputerowe sal lekcyjnych, administracji szkoły, biblioteki szkolnej, pokoju nauczycielskiego i uczniowskiej kawiarenki internetowej, jeśli takowa w szkole istnieje. Najlepszym do wykorzystania wydaje się być model sieci z ekranowanym hostem i rozdzielonymi podsieciami dla stanowisk uczniowskich i administracji szkoły. Obie podsieci mogą korzystać z łącza internetowego poprzez serwer proxy znajdujący się na serwerze bastingowym, który pełni rolę pośrednika i usługodawcy dla sieci LAN. Na wyjściu do sieci globalnej powinien znajdować się router zewnętrzny z filtrowaniem pakietów zrealizowanym np. za pomocą reguł IPtables w celu zabezpieczenia sieci LAN. Technika translacji adresów (ang. Network Address Translation - NAT) zapewni przy tym ukrycie adresów sieci wewnętrznej. Sam dostęp do sieci Internet może być zrealizowany w dowolnej technologii telekomunikacyjnej przy zaznaczeniu, że dla potrzeb projektu usługodawca musi zapewniać stały numer IP. Jest to niezbędne, aby istniała możliwość udostępnienia zasobów szkoły przez usługi www, ftp, chat, które widziane będą z zewnątrz szkoły w sieci Internet po przekierowaniu portów na ruterze zewnętrznym do serwera znajdującego się wewnątrz sieci LAN. Prowadzenie sieci szkolnej ma być oparte w większości na oprogramowaniu "Open Source" [5]. Ogólnie dostępne dystrybucje systemu Linux nie wymagają tak dużych nakładów finansowych jak systemy windows owe i zarazem nie są tak sprzętochłonne, co dodatkowo obniża wydatki na stanowiska komputerowe i ich modernizację [6]. Cała sieć będzie miała charakter heterogeniczny, bo stanowiska komputerowe administracji szkoły, ze względu na konieczność wykorzystania oprogramowania jak "Płatnik ZUS" lub "Kadry i płace" muszą pracować pod kontrolą systemu Windows. Jednak pozostałe stanowiska, w tym i stanowiska pracowni komputerowej [7] mogą pracować pod kontrolą systemu Linux. Główny serwer szkoły udostępniający usługi www, ftp, DHCP, DNS ma pracować pod kontrolą dystrybucji linuksowej. Jest to najważniejsze ogniwo sieci spełniające kilka zadań i dlatego musi to być sprzęt o dużej wydajności i niezawodności. Powinien on być oparty na płycie serwerowej z jednym, lepiej dwoma procesorami. Pomyłką było by montowanie serwera głównego na bazie zwykłego komputera klasy PC. Pozostałe parametry hardware oczywiście zależą od funkcji, jakie będzie spełniał serwer szkolny. Należy jednak pamiętać
o bezpieczeństwie danych i w inwestycji zarezerwować fundusze na sprzęt archiwizujący dane i tworzący kopie bezpieczeństwa systemu. Rysunek 3 Połączenie wszystkich komputerów szkoły w lokalną sieć Przy obecności wydajnego serwera klienci sieci (komputery uczniów, nauczycieli i pracowników) mogą funkcjonować nie tylko jako samodzielne stacje w domenie lub grupie, ale i jako terminale graficzne. To jest dobry pomysł na zagospodarowanie komputerów starszej generacji, oraz na udostępnianie w sieci lokalnej specyficznych usług w trybie klientserwer. Rozwiązanie z wydajnym serwerem nie koniecznie powoduje wzrost kosztów sieci, bo skutkuje to mniejszym poziomem wymagań i kosztów na stacje klienckie. Rozwiązania takie od dawna istnieją na wielu uniwersytetach i doskonale zdają egzamin.
Typowy projekt pracowni informatycznej dla małej szkoły Jednym z głównych problemów projektowania pracowni komputerowej w małej szkole jest wybór odpowiedniej konstrukcji oraz aranżacja stanowisk komputerowych w sposób stosowny do sali dydaktycznej. Należy, bowiem tak rozmieścić stanowiska, aby przyszła pracownia mogła pomieścić jak największą liczbę licealistów, być przydatną do prowadzenia zajęć z przedmiotów nieinformatycznych, i zapewnić przy tym komfort pracy uczniom i prowadzącemu zajęcia. Przedstawiamy na rysunku 4 plan pracowni zakłada 18 stanowisk dla uczniów, jedno stanowisko komputerowe dla nauczyciela prowadzącego zajęcia oraz stanowisko komputerowe w serwerowni. Wymiary typowej sali przeznaczonej jako przyszła pracownia wybrano 10 na 7 m. Istnieje, oczywiście możliwość wykorzystania poniższego planu dla sali o mniejszej lub większej długości, kosztem zredukowania lub dodawania odpowiedniej liczby stanowisk komputerowych. Głównym pomysłem przy tworzeniu planu było opracowanie modułowej konstrukcji, która byłaby przydatna na sali dydaktycznej. Taki moduł ułożony został z dwóch biurek o kształcie trapezu [8], co umożliwia zdaniem autorów zachowanie wiodącej roli nauczyciela na sali oraz stwarza obszar prywatny dla ucznia. Rysunek 4 Aranżacja przestrzenna oraz schemat instalacji sieciowej i elektrycznej w typowej pracowni informatycznej dla małej szkoły
Możliwe alternatywne rozmieszczenie stanowisk komputerowych w zależności od układu sali szkolnej łatwo otrzymuje się z podanego planu drogą stosowania przekształcenia lustrzanego w zależności od usytuowania drzwi wejściowych. Planując rozmieszczenie stanowisk komputerowych należy pamiętać o stanowisku dla nauczyciela prowadzącego zajęcia. W tym przypadku stanowisko dla prowadzącego zajęcia jest skierowane przodem do uczniów. Takie rozwiązanie pomaga nauczycielowi na korzystanie z komputera w celu prowadzenia zajęć w układzie klasycznym, kiedy chce dominować na sali, a przy tym stwarza o drobinę prywatności dla ucznia. Podane usytuowanie stanowisk nie umożliwia kontrolowania w czasie lekcji wszystkich uczniów na raz. Z praktyki wiadomo, że do ścisłej opieki wszystkich uczniów najlepsze jest ustawienie stanowisk w kształcie litery C nauczyciel pośrodku, lub w rzędach z monitorami w szeregu patrzącymi w jednym kierunku. Przy wyborze stołów do pracowni komputerowej należy zwrócić uwagę przede wszystkim na ich gabaryty. Chodzi tutaj o dopasowaną wysokość biurka oraz powierzchnię roboczą stołu komputerowego. Ważna jest także ilość przestrzeni pod stołem dla nóg oraz łatwość w utrzymaniu ładu i porządku na stanowisku i wokół niego. Na rysunku 5 zostały przedstawione rzuty stołu komputerowego z wymiarami dopasowanymi dla uczniów szkoły średniej. Rysunek 5 Wymiary biurka komputerowego dla uczniów oraz widok modułu, połączonych dwóch stolików trapezowych Wyposażenie typowej pracowni tworzą ponadto: elementy klimatyzacji (wentylatory, nawilżacze i jonizatory powietrza), które zapewniają utrzymanie w pracowni i serwerowni
odpowiedniej jakości powietrza; system alarmowy wraz z czujnikami ruchu, obecnie podstawa zabezpieczenia pracowni przed włamaniem. Dodatkowym, ale bardzo praktycznym urządzeniem, które w zasadniczy sposób ułatwia pracę nauczycielowi informatyki i uczniom jest wideoprojektor. Pracownia z projektorem może być salą wykorzystywaną chętnie przez innych nauczycieli, bo dobry projektor nadaje jej charakter pracowni multimedialnej. Instalacja projektora nie jest obecnie rozwiązaniem tanim, ale daje ono wygodę połączenia wielu funkcji dydaktycznych w jednym pomieszczeniu, co może być istotną zaletą dla małej szkoły. Dobrej jakości głośniki - to element dodatkowy, przydatny dla pracowni, w których zamontowano projektor. Zazwyczaj projektory mają wbudowane głośniki, ale mogą one okazać się zbyt słabe, ze względu na nieco większy hałas związany z pracą komputerów. Rysunek 4 ukazuje też schemat instalacji sieciowej oraz elektrycznej w pomieszczeniu pracowni. Warto zaznaczyć, że instalacja elektryczna pracowni musi być niezależna od ogólnej sieci elektroenergetycznej szkoły, musi mieć własne zabezpieczenie przeciwzwarciowe i przepięciowe oraz musi być podłączona do jednej fazy prądowej. Wszystkie gniazdka mają być zaopatrzone w bolec uziemiający lub zerujący. Wyłącznik główny sieci powinien znajdować się w miejscu łatwo dostępnym. Serwer sieci ma być zasilany poprzez UPSa na wypadek zaniku napięcia. Aranżacja stanowisk komputerowych, plan sieci, wybór sprzętu komputerowego to podstawowe problemy podczas tworzenia nowej pracowni. Niemniej ważne są jeszcze inne czynniki i elementy, na które zwraca się mniejszą uwagę, ale których nie należy pominąć. Chodzi tutaj głównie o aranżację wnętrza pracowni (przyczynia się do wydajniejszej pracy uczniów). Powinno się bowiem malować pracownie w pastelowe kolory, które wpływają na koncentrację pracujących uczniów oraz pomagają odprężyć wzrok po długotrwałej pracy z komputerem. Dodatkowo jeszcze pomieszczenie można wzbogacić w dużą ilość kwiatów doniczkowych. Nie bez znaczenia jest również jakość podłogi w pracowni, powinna być wykonana z materiałów atestowanych na palność i elektrostatyczność, zgodnie z normami dla pomieszczeń wyposażonych w sprzęt komputerowy. Należy także zwrócić uwagę, aby podłoga w pracowni zabezpieczała przed poślizgiem oraz była łatwa do utrzymania w czystości. Zasadniczy problem ze słońcem i odblaskiem na monitorach mają pracownie zwłaszcza z oknami od strony południowej. Wykorzystanie żaluzji, bądź rolet wydaje się rozwiązaniem koniecznym, szczególnie w okresie wiosenno-letnim.
Podsumowanie Szybki rozwój technik informatycznych powoduje, że sieć szkolna nie ogranicza się już tylko do pracowni informatycznej, ale obejmuje cały budynek i strukturę szkoły. Aktualnym zadaniem jest gwarantować każdemu członkowi społeczności szkolnej możliwość udziału we współtworzeniu wirtualnej przestrzeni informacyjnej e-szkoły, dlatego powinny powstać nowe platformy zarządzające tą przestrzenią. Istnieje potrzeba weryfikacji poglądów na temat budowy i funkcji sieci komputerowych w szkołach, szczególnie małych, dla których techniczne możliwości udostępniane za pośrednictwem sieci mogą otworzyć nowe horyzonty. Literatura 1. Day M.: Writing in the Matrix: Students Tapping the Living Database on the Computer Network. In The Dialogic Classroom: Teachers Integrating Computer Technology, Pedagogy, and Research. NCTE Press, 1998, s. 151-173. 2. http://www.robustsoftware.com/ 3. http://netschool.roos.ru 4. Ożarek G.: BHP z komputerem - aspekty prawne. Publikacja w dziale informatyki serwisu dla nauczycieli "Komputer w szkole", http://www.oeiizk.edu.pl/ 5. Stallman R.: Why schools should use exclusively free software. NewsForge, http://www.newsforge.com/software/03/11/09/0228239.shtml 6. Błażejowski M., Stryjewski T., Alternatywna platforma systemowa w szkole a oprogramowanie użytkowe. Podstawowe informacje o oprogramowaniu alternatywnym. Komputer w szkole, 1/2003, s. 34-44. 7. Kadowski K., Susłow W.: Sieć szkolna na Linuksie. W kwartalniku Linux w szkole. Software-Wydawnictwo Sp. z o. o., nr 1/2004 (2), s. 40-45. 8. http://www.ohq-meble.torun.pl/ex_prac.htm