Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Katowicach, Filia w Będzinie Fryderyk Chopin - w 200. rocznicę urodzin Życie i twórczość Fryderyka Chopina, Materiały pomocnicze dla szkół (scenariusze imprez, konspekty zajęć, montaże słowno-muzyczne) Zestawienie bibliograficzne w wyborze Nr 4 / 2010 Zasięg chronologiczny: 1951-2010 Zasięg językowy: język polski Rodzaje wykorzystywanych źródeł: wydawnictwa zwarte i artykuły z wydawnictw ciągłych ze zbiorów PBW, Filii w Będzinie Liczba pozycji: 49 Liczba stron: 8 Oprac. Anna Wierzbicka
Fryderyk Chopin biografia Fryderyk Chopin jest uważany za najwybitniejszego polskiego kompozytora i pianistę. Nie znamy dokładnej daty dziennej jego urodzin, było to 22 II lub 1 III 1810r. Na świat przyszedł w Żelazowej Woli, gdzie spędził pierwsze lata swojego życia. Ojciec Fryderyka, Mikołaj Chopin, był z pochodzenia Francuzem, do Polski przybył ok. 1787r. Pracował jako nauczyciel języka francuskiego w rodzinie hrabiego Skarbka w Żelazowej Woli. Później, w 1810r. rozpoczął zajęcia z języka i literatury francuskiej w Liceum Warszawskim. Wykładał też w Szkole Inżynierii i Artylerii w Warszawie. Mikołaj Chopin ożenił się z Polką, Justyną Krzyżanowską. Matka Chopina była osobą wrażliwą i biegłą pianistką, i to ona dawała mu pierwsze lekcje gry. Fryderyk okazał się zdolnym uczniem, posłano go na lekcje fortepianu do Wojciecha Żywnego. Jego talent objawił się bardzo wcześnie i budził powszechny zachwyt. Mając kilka lat, już grywał koncerty na uroczystościach dobroczynnych i w salonach warszawskiej arystokracji. Zarówno laicy jak i znawcy wróżyli mu wielką przyszłość. Już wówczas Chopin zaczął komponować, z tego najwcześniejszego okresu pochodzi kilka mazurków i marsz wojskowy. Kształcił się w Liceum Warszawskim. Jednocześnie nie zaprzestawał komponowania i koncertowania, niejednokrotnie w towarzystwie wybitnych muzyków. Lekcji kompozycji udzielał mu Józef Elsner. Jego występy stawały się coraz głośniejsze i gromadziły coraz większą publiczność. W tym czasie Chopin przeżył też swoją pierwszą miłość do śpiewaczki operowej, Konstancji Gładkowskiej. W 1829r. przebywał w Pradze, następnie w Dreźnie i Wiedniu. 11 X 1830r. dał ostatni koncert w Polsce, następnego dnia wyjechał do Drezna, by nigdy już nie powrócić do kraju. Z Drezna udał się do Wiednia, potem kolejno do Salzburga, Monachium i Stuttgartu. W Stuttgarcie dotarła do niego wiadomość o upadku powstania listopadowego, poruszony tym kompozytor, dał wyraz swoim uczuciom w słynnej "Etiudzie rewolucyjnej". Rok po opuszczeniu Polski 11 XI osiadł na stałe w Paryżu. Francja przyjęła go żywo, jego koncerty cieszyły się dużą popularnością. Grywał chętnie własne kompozycje, rosła jego 2
sława jako wybitnego kompozytora i niezrównanego pianisty. W pierwszych latach pobytu w Paryżu, udzielał się głównie jako pianista, dając dużą ilość koncertów, później skupił się bardziej na działalności twórczej. Nie zaprzestawał przy tym prowadzenia zajęć dydaktycznych, które nadal stanowiły podstawę jego utrzymania (jedną z jego uczennic była Marcelina Czartoryska). Chopin nawiązał liczne stosunki towarzyskie z wybitnymi kompozytorami, pisarzami, a także znaczącymi wydawcami i krytykami, do grona jego przyjaciół należeli między innymi: Liszt, Heine, Balzak, Delacroix. Znane są też jego związki z polską emigracją. W 1834 wyruszył w podróż, która objęła Niderlandię, Czechy (1835), Niemcy (1836) i Londyn (1837) do Londynu. W Londynie właśnie ponownie spotkał się z rodziną Wodzińskich. Oświadczył się wówczas Marii Wodzińskiej, jednak oświadczyny zostały odrzucone. Ogromny wpływ na jego życie wywarła znajomość z Georgie Sand, którą poznał w 1836. Znana pisarka spędzała z nim wiele czasu, wyjeżdżali razem na Majorkę, do Marsylii i Genui, letni czas spędzali Nohant, by na zimę wracać do Paryża. George Sand otaczała go opieką w czasie choroby, jednak ten związek zakończył się gwałtownie, co jeszcze pogorszył stan Chopina. Od 1839r. jego zdrowie zaczęło się wyraźnie pogarszać, gruźlica dręczyła jego wątły organizm. W 1848r., choć stan jego zdrowia był już bardzo poważny, zdobył się jeszcze na podróż do Anglii i Szkocji, gdzie zagrał serię koncertów. Ostatni jego publiczny koncert miał miejsce w Londynie 16 XI 1848r. W ciężkim stanie wrócił do Paryża, nie odzyskał już zdrowia. Zmarł 17 IX 1849r. w swoim mieszkaniu przy Place Vendome 12. Jego ciało złożono na słynnym paryskim cmentarzu Pere Lachaise, w czasie pogrzebu odegrano, zgodnie z jego wolą Requiem Mozarta. W kościele św. Krzyża w Warszawie znajduje się serce wybitnego polskiego kompozytora. Bibliografia: A. Zamoyski: Chopin: powściągliwy romantyk. - Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2010 3
I. WYDAWNICTWA ZWARTE 1. BIOGRAFIE Biografie na lekcjach języka polskiego w szkole podstawowej: praca zbiorowa/ pod red. Barbary Myrdzik i Aliny Zabrotowicz. - Kielce: Wydaw. Pedagogiczne ZNP, 1997 sygnatura: 41738 2. GORDON-SMITH, Maria Chopin/ Maria Gordon-Smith. - Warszawa : Czytelnik, 1990 sygnatura: 37283 3. JEŻEWSKA, Zofia Fryderyk Chopin/ Zofia Jeżewska. - Warszawa: Interpress, 1973 sygnatura: 10168 4. PYZIO, Jan Fryderyk Chopin/ Jan Pyzio. - Poznań: Publicat, 2010 sygnatura: 48119 5. STROMENGER, Karol Fryderyk Chopin/ Karol Stromenger. - Kraków: Polskie Wydaw. Muzyczne, 1951 sygnatura: 2688 6. WALDORFF, Jerzy Wielka gra: rzecz o konkursach Chopinowskich/ Jerzy Waldorff. - Warszawa : Iskry, 1985 sygnatura: 31931 7. WIERZYŃSKI, Kazimierz Życie Chopina/ Kazimierz Wierzyński. - Białystok: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1990 sygnatura: 37542 8. ZAMOYSKI, Adam Chopin: powściągliwy romantyk/ Adam Zamoyski. - Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2010 sygnatura: 48118 4
II. ARTYKUŁY Z WYDANICTW CIĄGŁYCH 1. ANDRES, Maria Wielka muzyka Chopina : montaż literacko-muzyczny w Roku Chopina/ Maria Anders// Wychowawca. - 1999, nr 5, s. 26-27 2. BEDNAREK, Stefan Obecność Chopina w życiu Polaków// Wychowanie Muzyczne w Szkole. - 2010, nr 1, s. 4 8 3. CHYŁA-SZYPUŁOWA, Irena Muzyka Fryderyka Chopina w recepcji dziecięcej/ Irena Chyła-Szypułowa// Nauczanie Początkowe. - 2008/2009, nr 4, s. 48-54. 4. CHYŁA-SZYPUŁOWA, Irena Muzyka w służbie Ojczyźnie: ważny element edukacji wczesnoszkolnej/ Irena Chyła- Szypułowa// Nauczanie Początkowe. - 2007/2008, nr 1, s. 16-22 5. CYRAN, Maria Fryderyk Chopin i jego demoniczny "anioł stróż"/ Maria Cyran// Język Polski w Liceum. - 2009/2010, nr 3, s. 40 50 6. CYRAN, Maria Romantycy polscy o Fryderyku Chopinie/ Maria Cyran// Język Polski w Gimnazjum. - 2010/2011, nr 1, s. 7 19 7. CZARKOWSKA, Aleksandra Inspiracje utworami Fryderyka Chopina w polskiej muzyce jazzowej/ Aleksandra Czarkowska// Wychowanie Muzyczne w Szkole. 2010, nr 1, s. 14 17 8. DUDEK, Aleksandra Śladami Chopina: Żelazowa Wola, Brochów/ Aleksandra Dudek// Wychowanie Muzyczne w Szkole. 2010, nr 1, s. 9 13 9. GAŁ, Dorota Fryderyk Chopin na lekcjach literatury w klasie IV/ Dorota Gał// Język Polski w Szkole: dla klas IV-VIII. - 1995/96, nr 1, s. 43-56 10. GAŁ, Dorota Muzyka Chopina i poezja Słowackiego: propozycja lekcji integracyjnych w klasie VI szkoły podstawowej/ Dorota Gał// Wychowanie Muzyczne w Szkole. - 2000, nr 4, s. 136-140 11. GAŁ, Dorota,Muzyka Chopina to poezja Słowackiego przełożona na język dźwięków i odwrotnie: propozycja lekcji integracyjnych w klasie VI/ Dorota Gał// Język Polski w Szkole dla klas IV- VI. - 2000/2001, nr 1, s. 95-100 5
12. GAŁ, Dorota Projekt jako metoda nauczania na lekcjach poświęconych twórczości J. Słowackiego i F. Chopina// Język Polski w Szkole Średniej. - 2000/2001, nr 2, s. 13-18 13. GOZDECKA, Renata W obrazach Jerzego Dudy Gracza brzmi muzyka Chopina/ Renata Gozdecka// Wychowanie Muzyczne w Szkole. - 2005, nr 5, s. 67-69 14. GROCHOWSKA, Dorota XV Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina na lekcjach muzyki/ Dorota Grochowska// Wychowanie Muzyczne w Szkole. - 2005, nr 5, s. 30-38 15. JACHIMCZAK, Barbara Wanda "Byłem u Ciebie w te dni, Fryderyku...", czyli Norwid o Chopinie: montaż słowno-muzyczny do realizacji w szkole średniej/ Barbara Wanda Jachimczak// Biblioteka w Szkole. - 2008, nr 6, s. 26-28 16. JACHIMCZAK, Barbara Wanda Wigilie sławnych Polaków/ Barbara Wanda Jachimczak// Biblioteka w Szkole. - 2004, nr 10, s. 28-29 17. KLUKOWSKI, Bogdan Europa i jej Chopin/ Bogdan Klukowski// Poradnik Bibliotekarza. - 2010, nr 2, s. 27 29 18. KOŁODZIEJ, Lidia Wędrówki śladami Fryderyka Chopina/ Lidia Kołodziej// Wychowanie w Przedszkolu. 2010, nr 3, s. 41 43 19. KUNCEWICZ-DYGAŁA, Danuta Kapelusze z głowy panowie - oto geniusz: śladami sławnych Polaków - Fryderyk Chopin: konspekt lekcji w gimnazjum wykorzystujący wiadomości i umiejętności z języka polskiego, muzyki i plastyki/ Danuta Kuncewicz-Dygała// Biblioteka w Szkole. - 2000, nr 1, s. 4-5 20. KUSZ, Elżbieta Chopin w przedszkolu/ Elżbieta Kusz// Wychowanie w Przedszkolu. - 2001, nr 5, s. 294-296 21. LEKSOWSKA, Lidia "Rodem Warszawianin, Sercem Polak, a talentem świata obywatel"/ Lidia Leksowska// Biblioteka w Szkole. - 1999, nr 6, s. 13-15 22. MACHNOWSKA, Maria... Przypominam sobie Chopina/ Maria Machnowska// Guliwer. - 1996, nr 1, s. 30-31, 34 23. MECHANISZ, Janusz Fryderyk Chopin 2010/ Janusz Mechanisz// Wychowanie w Przedszkolu. - 2010, nr 3, s. 16 19 6
24. MECHANISZ, Janusz O literackich objaśnieniach, tytułach i komentarzach do utworów Chopina/ Janusz Mechanisz// Wychowanie Muzyczne w Szkole. - 2005, nr 5, s. 7-17 25. MIECZKOWSKA, Beata Możliwości wykorzystania pakietów multimedialnych na lekcjach muzyki w gimnazjum/ Beata Mieczkowska// Wychowanie Muzyczne w Szkole. - 2005, nr 1, s. 42-47 26. MIERZYŃSKA Renata Fryderyk Chopin - artysta znany na całym świecie: scenariusz zajęć świetlicowych w szkole podstawowej/ Renata Mierzyńska// Świetlica w Szkole. - 2008, [nr] 3, s. 19 27. NIEWIAROWSKA, Barbara Międzynarodowe Konkursy Pianistyczne im. Fryderyka Chopina/ Barbara Niewiarowska// Wychowanie Muzyczne w Szkole. - 1994, nr 4, s. 190-192 28. ORZEŁ, Danuta W 150 rocznicę śmierci Fryderyka Chopina: montaż słowno-muzyczny/ Danuta Orzeł// Poradnik Bibliotekarza. - 1999, nr 11, s. 22-26 29. POCIEJ, Bohdan Chopin i Bach: uwagi o substancjalnej koncepcji formy/ Bohdan Pociej// Wychowanie Muzyczne w Szkole. - 1999, nr 2, s. 51-57 30. SEREDA, Grażyna Muzyczne inspiracje polskim folklorem/ Grażyna Sereda// Wychowanie Muzyczne w Szkole. - 2002, nr 5, s. 220-232 31. SMOLEŃSKA-ZIELIŃSKA, Barbara Chopin nasz współczesny - po stu pięćdziesięciu latach/ Barbara Smoleńska-Zielińska// Wychowanie Muzyczne w Szkole. - 1998, nr 5, s. 195-200 32. SMOLEŃSKA-ZIELIŃSKA, Barbara Dzieciństwo Chopina/ Barbara Smoleńska-Zielińska// Wychowanie w Przedszkolu. 2010, nr 2, s. 9 16 33. STRUTYŃSKA, Barbara Spotkania z muzyką: inscenizacja/ Barbara Strutyńska// Wychowanie Muzyczne w Szkole. - 2008, nr 5, s. 48-53 34. SZYMAŃSKA, Grażyna Konkurs wiedzy o Fryderyku Chopinie w Siedlcach/ Grażyna Szymańska// Wychowanie Muzyczne w Szkole. - 2000, nr 4, s. 162-164 35. SZYPUŁOWA, Irena Fryderyk Chopin/ Irena Szypułowa// Nauczanie Początkowe. - 1989/90, nr 6, s. 587 589 36. ŚLIWA, Dorota Przykładowe scenariusze zajęć o charakterze integracyjnym dla klasy III: na wybrane dni września i października/ Dorota Śliwa// Nauczanie Początkowe. - 1998/1999, nr 1, s. 55-68 7
37. TOMASZEWSKI, Mieczysław "Żart przybrany w ciemne szaty": o Scherzu cis - moll Fryderyka Chopina/ Mieczysław Tomaszewski// Znak. - 2003, nr 2, s. 85-106 38. TROJAN, Elżbieta Fryderyk Chopin: kompozytor, pianista, pedagog: zestawienie bibliograficzne/ Elżbieta Trojan// Wszystko dla Szkoły. - 2009, nr 10, s. 22-23 39. WIŚNIEWSKA, Grażyna Lekcja z Chopinem i jego muzyką w klasie szóstej/ Grażyna Wiśniewska// Język Polski w Szkole dla klas IV-VI. - 2000/2001, nr 1, s. 49-65 40. ZAREMBA, Janusz Towarzystwo im. Fryderyka Chopina/ Janusz Zaremba// Wychowanie w Przedszkolu. - 1999, nr 8, s. 590-595 41. ZROBEK, Henryka Nastrój malowany muzyką/ Henryka Zrobek// Wychowanie Muzyczne w Szkole. - 2002, nr 2, s. 86-87 8