DWADZIEŒCIA LAT PRAC ODRODZONEGO SENATU 1989 2009

DWADZIEŒCIA LAT PRAC ODRODZONEGO SENATU 1989 2009 KALENDARIUM WA NIEJSZYCH WYDARZEÑ W SENACIE, SEJMIE, POLSCE I NA ŒWIECIE 1

obejmuje okres od 1 stycznia 1989 roku do 4 czerwca 2009 roku. Koncepcja dr Wojciech Or³owski Opracowanie Wojciech Or³owski Artur Dragan (V kadencja Senatu) Andrzej Krasnowolski (III kadencja Senatu) Jolanta Krynicka (I, II i VII kadencja Senatu) Piotr Marczak (III kadencja Senatu) Julita Rudzka (I, II, IV i V kadencja Senatu) Anna Semenowicz (IV kadencja Senatu) Jagoda Tracz-Dral (VI kadencja Senatu) Redakcja Julita Rudzka Opracowanie graficzne Piotr Bie añski Zdjêcia pochodz¹ ze zbiorów Archiwum Senatu (2 3, 5, 7 8, 17 18, 20 21, 24 25, 27, 39 40, 42, 46, 50, 52, 62, 66 69, 71 73, 75 76, 78), Polskiej Agencji Prasowej (1, 9, 11 12, 14 16, 19, 22 23, 28 38, 41, 43 45, 47 49, 51, 53 55, 57 61, 63 65, 70, 74, 77, 79 80), Erazma Cio³ka (4, 6), Anny Wdowiñskiej (10, 13), Jacka WoŸniaka (ok³adka) i Zak³adu Narodowego im. Ossoliñskich (26) Copyright by Kancelaria Senatu Kancelaria Senatu Warszawa 2009 CIP - Biblioteka Narodowa Dwadzieœcia lat prac odrodzonego Senatu 1989-2009 : kalendarium wa niejszych wydarzeñ w Senacie, Sejmie, Polsce i na œwiecie / [koncepcja Wojciech Or³owski ; oprac. Wojciech Or³owski et al.]. - Warszawa : Kancelaria Senatu, 2009 ISBN 978-83-60995-42-6 2

5kwietnia 1989 roku podpisano porozumienia Okr¹g³ego Sto³u. Polacy dowiaduj¹ siê, e w PRL przywrócony zostaje Senat, zlikwidowany przez komunistów w wyniku sfa³szowanego referendum z 30 czerwca 1946 roku. Wybory do Senatu, w przeciwieñstwie do kontraktowego Sejmu, maj¹ byæ ca³kowicie demokratyczne, wolne. OdpowiedŸ Polaków jest jednoznaczna nikt z licznie startuj¹cych przedstawicieli komunistów nie dosta³ siê do Senatu, 99 mandatów na 100 uzyskali ludzie, których Polacy identyfikowali ze zdjêciem z Lechem Wa³ês¹. Nadzieje spo³eczne zwi¹zane z t¹ demokratycznie wybran¹ Izb¹ Wy sz¹ by³y olbrzymie. Nowi senatorowie, czêsto bez jakiegokolwiek doœwiadczenia politycznego, czuj¹c ciê ar spoczywaj¹cej na nich odpowiedzialnoœci, przyst¹pili energicznie do pracy. W intencjach komunistów, którzy zgodzili siê na przywrócenie Senatu, mia³ byæ on swoistym wentylem bezpieczeñstwa, bo przecie wszystkie najistotniejsze decyzje pozosta³y w gestii Sejmu. Jak mia d ¹co jednoznaczny by³ wynik wyborów, tak i dynamizm prac nowej Izby stanowi³ olbrzymie zaskoczenie dla elit peerelowskich. Senat przygotowa³ podwaliny pod rewolucjê, która skutecznie zniszczy³a ca³y system nomenklaturowego zarz¹dzania Polsk¹. Przygotowano pakiet ustaw przywracaj¹cych ju w 1990 roku autentyczny samorz¹d terytorialny. To byæ mo e najg³oœniejsze osi¹gniêcie Izby Wy szej, ale w ci¹gu minionych dwudziestu lat Senat wielokrotnie udowodni³, e rzetelna praca i koncentracja na problemach merytorycznych ró ni¹ go od Sejmu, którego prace w znacznie wiêkszym stopniu utrudnia gor¹czka konfliktów politycznych. W ci¹gu minionego dwudziestolecia parokrotnie rzucano has³o ponownej likwidacji Senatu, ale Izba Wy sza przetrwa³a, a senatorowie nadal wnosz¹ swój wk³ad w jakoœæ tworzonego prawa oraz reprezentuj¹ kulturê polityczn¹, zgodnie z któr¹ ró nienie siê nie musi ³¹czyæ siê z wrogoœci¹ i konfliktem. Has³o Senat izb¹ refleksji i zadumy jest w dzisiejszych czasach komplementem. Polacy w znacznie mniejszym stopniu s¹ informowani o pracach Senatu ni Sejmu. A przecie Izba Wy sza znacz¹co wp³ywa³a i wp³ywa na jakoœæ tworzonego prawa, wystêpuje z inicjatywami ustawodawczymi istotnymi dla ycia obywateli. Obchodz¹c uroczyœcie dwudziestolecie odrodzenia Senatu, postanowiliœmy przedstawiæ kalendarium prac Senatu na tle dzia³alnoœci Sejmu i wydarzeñ politycznych w Polsce i na œwiecie. To zestawienie wydarzeñ, byæ mo e subiektywne, pomo e Pañstwu wyrobiæ sobie pogl¹d o po ytkach p³yn¹cych z funkcjonowania Izby Wy szej. 3

4

1989 31 stycznia 1 stycznia 18 stycznia 21 stycznia 27 stycznia 30 stycznia styczeñ 20 stycznia n uchwalenie ustawy Prawo bankowe i ustawy o Narodowym Banku Polskim. Pocz¹tek reformy systemu bankowego. NBP staje siê centralnym bankiem. Wyodrêbniono 9 regionalnych banków komercyjnych. n wejœcie w ycie ustawy o dzia³alnoœci gospodarczej oraz ustawy o dzia³alnoœci gospodarczej z udzia³em podmiotów zagranicznych. Powstawanie spó³ek w sektorze pañstwowym, co przyspiesza tzw. uw³aszczenie nomenklatury. n Zniesienie kartek na benzynê, talonów na samochody i kwitów na wêgiel. n X Plenum KC PZPR. Zgoda na pluralizm zwi¹zkowy i polityczny. n zamordowanie ks. Stefana Niedzielaka, kapelana Armii Krajowej i duszpasterza Rodzin Katyñskich. n spotkanie przygotowawcze w oœrodku Ministerstwa Spraw Wewnêtrznych w Magdalence w sprawie obrad Okr¹g³ego Sto³u. n zamordowanie ks. Stanis³awa Suchowolca, kapelana Solidarnoœci w Bia³ymstoku. n pocz¹tek narastaj¹cej fali strajków. n objêcie urzêdu prezydenta Stanów Zjednoczonych przez George a Herberta Walkera Busha. 15 lutego 6 lutego 8 lutego 15 lutego n uchwalenie ustawy o Funduszu Obs³ugi Zad³u enia Zagranicznego. Fundusz utworzono w celu skupowania na rynku wtórnym zagranicznych d³ugów PRL. Na pocz¹tku lat 90. kontrola Najwy szej Izby Kontroli wykazuje liczne nieprawid³owoœci w funkcjonowaniu FOZZ. Inspektor NIK Micha³ Falzmann odkrywa, e pod szyldem funduszu funkcjonuje pralnia brudnych pieniêdzy tzw. afera FOZZ. Wed³ug bieg³ych w latach 1989 1990 pañstwo polskie straci³o w tej aferze 354 mln nowych z³. n uroczysta inauguracja obrad Okr¹g³ego Sto³u w Sali Kolumnowej Pa³acu Namiestnikowskiego (siedzibie Urzêdu Rady Ministrów) z udzia³em 29 przedstawicieli strony koalicyjno-rz¹dowej z gen. Czes³awem Kiszczakiem na czele, 26 przedstawicieli strony solidarnoœciowo-opozycyjnej (tzw. spo³ecznej) z Lechem Wa³ês¹ na czele oraz 3 przedstawicieli Koœcio³a. Powo³anie 3 zespo³ów (ds. reform politycznych, ds. gospodarki i polityki spo³ecznej, ds. pluralizmu zwi¹zkowego) i 10 podzespo³ów roboczych tzw. podstolików. n pocz¹tek tzw. pa³acowych negocjacji. n wycofanie wojsk ZSRR z Afganistanu. 5

1. Obrady Okr¹g³ego Sto³u 2. Gmach Senatu 6

1989 2 marca 7 marca 8 marca 15 marca 29 marca 30 marca 13 marca n spotkanie w Magdalence w sprawie sposobu wyboru i kompetencji prezydenta oraz podzia³u mandatów w Sejmie. 65% miejsc w Sejmie (299 mandatów) zarezerwowano dla przedstawicieli koalicji PZPR, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego oraz 3 prorz¹dowych organizacji katolickich, pozosta³e 35% (161 mandatów) przeznaczono dla kandydatów bezpartyjnych. Propozycja Aleksandra Kwaœniewskiego przeprowadzenia wolnych wyborów do Senatu. W zamian strona spo³eczna zgadza siê na du e uprawnienia prezydenta i jego wybór przez Zgromadzenie Narodowe na 6-letni¹ kadencjê. n spotkanie w Magdalence w sprawie ordynacji wyborczej do Sejmu. n porozumienie w sprawie wyborów do Sejmu. Utrzymano zasadê okrêgów wielomandatowych od 2 do 5 mandatów w 108 okrêgach w zale noœci od liczby mieszkañców. Utworzono krajow¹ listê wyborcz¹ tylko z kandydatami strony koalicyjnorz¹dowej. n wprowadzenie legalnego obrotu dewizami. Powstawanie prywatnych kantorów wymiany walut. n spotkanie w Magdalence w sprawie m.in. porz¹dku obrad koñcowego posiedzenia Okr¹g³ego Sto³u. n porozumienie w sprawie liczby senatorów z poszczególnych województw oraz zasad g³osowania do Senatu wybór wiêkszoœci¹ bezwzglêdn¹ po 2 senatorów w 47 województwach, a po 3 w województwach warszawskim i katowickim. n krytyka rz¹dów Nicolae Ceauºescu w liœcie otwartym grupy wy szych funkcjonariuszy partyjnych. Wszystkich podpisanych pod listem aresztowano. 7 kwietnia 3. God³o Senatu i Sejm n nowelizacja Konstytucji PRL. Realizacja porozumieñ zawartych przy Okr¹g³ym Stole. Przywrócono Senat, urz¹d prezydenta i instytucjê Zgromadzenia Narodowego. Sejm przesta³ byæ jedynym organem przedstawicielskim, ale pozosta³ najwy - szym organem w³adzy pañstwowej. Senatowi przyznano prawo inicjatywy ustawodawczej i wspó³udzia³ w procesie ustawodawczym. Senat rozpatrywa³ ka d¹ uchwalon¹ przez Sejm ustawê, z wyj¹tkiem ustawy bud etowej, i w ci¹gu miesi¹ca od dnia przekazania ustawy móg³ zg³osiæ Sejmowi propozycje dokonania w niej zmian lub jej odrzucenia. Jeœli Senat nie mia³ zastrze eñ do ustawy, zawiadamia³ o tym prezydenta. Senat rozpatrywa³ tak e projekty narodowego planu spo³ecznogospodarczego oraz ustawy bud etowej i planów finansowych pañstwa. W przypadku tych aktów prawnych Senat móg³ zg³osiæ propozycje zmian w ci¹gu 7 dni. Sejm móg³ nie przyj¹æ propozycji Senatu wiêkszoœci¹ 2/3 g³osów w obecnoœci co najmniej po³owy ogólnej liczby pos³ów. Wskutek nieprecyzyjnoœci przepisów dochodzi- ³o kilkakrotnie do tzw. pata ustawodawczego, tzn. propozycje Senatu nie zosta³y przez Sejm ani odrzucone, ani przyjête w adnym g³osowaniu nie uzyska³y wymaganej wiêkszoœci, a wiêc ca³a ustawa przepada³a. Senat wyra a³ zgodê na powo³anie przez Sejm prezesa Najwy szej Izby Kontroli oraz rzecznika praw obywatelskich. 7

1989 Wraz z Sejmem, w ramach Zgromadzenia Narodowego, wybiera³ prezydenta. Móg³ te wspó³decydowaæ o przed³u eniu przez prezydenta stanu wyj¹tkowego na okres nie d³u szy ni 3 miesiêcy. Senat do czasu uchwalenia swojego regulaminu stosowa³ odpowiednio regulamiu. Pierwsze posiedzenie Senatu ma zwo³ywaæ prezydent (w 1989 r. zwo³a³a je Rada Pañstwa). 7 kwietnia 3 kwietnia 5 kwietnia 7 kwietnia 13 kwietnia 17 kwietnia 20 kwietnia 23 kwietnia 29 kwietnia 15 kwietnia 17 kwietnia 19 22 kwietnia n uchwalenie ordynacji wyborczej do Sejmu PRL X kadencji, na lata 1989 1993 oraz ordynacji wyborczej do Senatu PRL. Ordynacja senacka zosta³a œciœle zwi¹zana z ordynacj¹ sejmow¹. n Uchwalenie prawa o stowarzyszeniach. n spotkanie w Magdalence w sprawie wiêkszoœci niezbêdnej do odrzucenia przez Sejm propozycji Senatu odrzucenia ustawy. Przyjêto wiêkszoœæ 2/3 (strona koalicyjno-rz¹dowa proponowa³a wiêkszoœæ 3/5). n koñcowe posiedzenie Okr¹g³ego Sto³u. Podpisanie porozumienia Okr¹g³ego Sto- ³u. Ogó³em w obradach Okr¹g³ego Sto³u uczestniczy³o 245 osób po stronie spo³ecznej i 344 po stronie koalicyjno-rz¹dowej. n powierzenie Komitetowi Obywatelskiemu organizacji kampanii wyborczej Solidarnoœci. n uchwa³a Rady Pañstwa o zarz¹dzeniu wyborów do Sejmu i Senatu na 4 i 18 czerwca. Zgodnie z za³¹czonym kalendarzem wyborczym 10 maja up³ywa³ termin zg³aszania kandydatów do Sejmu i Senatu. n ponowna rejestracja Niezale nego Samorz¹dnego Zwi¹zku Zawodowego Solidarnoœæ. n ponowna rejestracja Niezale nego Samorz¹dnego Zwi¹zku Zawodowego Rolników Indywidualnych Solidarnoœæ. n posiedzenie Komitetu Obywatelskiego. Zatwierdzenie listy kandydatów w wyborach do Sejmu i Senatu (100 kandydatów na liœcie do Senatu i 161 na liœcie do Sejmu). n w sali BHP Stoczni Gdañskiej Lech Wa³êsa fotografuje siê z kandydatami Solidarnoœci do parlamentu (tzw. dru yna Wa³êsy). n umiera Hu Yaobang, by³y sekretarz Komunistycznej Partii Chin odsuniêty od w³adzy za sympatie do ruchów demokratycznych. Pocz¹tek demonstracji w Chinach. n zawarcie porozumienia przez przewodnicz¹cych 12 narodowych banków pañstw Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG) o utworzeniu wspólnego systemu monetarnego. n wizyta delegacji Solidarnoœci (Lech Wa³êsa, Bronis³aw Geremek, Tadeusz Mazowiecki, Witold Trzeciakowski) we W³oszech. Spotkanie z papie em Janem Paw³em II, przywódcami w³oskich zwi¹zków zawodowych oraz prezydentem i premierem W³och. 8

1989 17 maja 29 maja n uchwalenie ustaw o gwarancjach wolnoœci sumienia i wyznania oraz o stosunku pañstwa do Koœcio³a katolickiego. Nadano osobowoœæ prawn¹ koœcio³owi i jego instytucjom. n uchwalenie ustawy o przekazaniu dotychczasowych kompetencji Rady Pañstwa Prezydentowi PRL i innym organom pañstwowym. Okreœlono wygl¹d pieczêci Senatu oraz utworzono osobne Archiwum Senatu. 8 maja 16 18 maja 23 maja n ukazuje siê pierwszy numer Gazety Wyborczej w nak³adzie 150 tys. egzemplarzy. Lech Wa³êsa mianuje Adama Michnika redaktorem naczelnym. n manifestacje studenckie w Krakowie przeciwko kompromisowi z komunistami. n odrzucenie wniosku o rejestracjê Niezale nego Zwi¹zku Studentów. 4. Lech Wa³êsa fotografuje siê z kandydatami do Senatu Andrzejem Wajd¹, Zofi¹ Kuratowsk¹ i Edmundem Osmañczykiem 9

1989 10 maja n przyznanie Lechowi Wa³êsie nagrody Praw Cz³owieka Rady Europy przez Komitet Ministrów Rady Europy. 2 czerwca 4 czerwca 12 czerwca 18 czerwca 23 czerwca 30 czerwca n ukazuje siê pierwszy numer reaktywowanego Tygodnika Solidarnoœæ. Redaktorem naczelnym ponownie zostaje Tadeusz Mazowiecki. n pierwsza tura czêœciowo wolnych wyborów do Sejmu i wolnych wyborów do Senatu. Frekwencja wynosi 62,7%. Na 161 mandatów poselskich Solidarnoœæ zdobywa 160, a na 100 mandatów senatorskich 92. Z krajowej listy wyborczej mandaty poselskie zdobywa tylko 2 kandydatów. n dekret Rady Pañstwa zmieniaj¹cy ordynacjê wyborcz¹ do Sejmu. Przekazanie nieobsadzonych 33 mandatów poselskich z krajowej listy wyborczej do okrêgów. n druga tura wyborów parlamentarnych. Frekwencja wynosi 26%. Solidarnoœæ zdobywa ostatni wolny mandat poselski i 7 z 8 mandatów senatorskich. n utworzenie Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego przez parlamentarzystów Komitetu Obywatelskiego Solidarnoœæ, przewodnicz¹cym zostaje Bronis³aw Geremek. n pocz¹tek manifestacji pod has³em Jaruzelski musi odejœæ. 3 czerwca 3/4 czerwca 13 czerwca 15 18 czerwca n umiera ajatollah Chomejni, szyicki uczony i przywódca rewolucji islamskiej w Iranie. n masakra protestuj¹cych studentów na placu Tiananmen w Pekinie. n pocz¹tek rozmów miêdzy rz¹dem Wêgier a opozycj¹ w sprawie zmian politycznych. n trzecie bezpoœrednie wybory do Parlamentu Europejskiego. 5. Pierwszy numer reaktywowanego Tygodnika Solidarnoœæ 10

1989 4 lipca 5 8 lipca 29 lipca n pierwsze posiedzenie Senatu I kadencji. 99 mandatów zdobyli kandydaci z listy Komitetu Obywatelskiego Solidarnoœæ, 1 mandat zdoby³ kandydat niezale ny. Powo³anie Stanis³awa Stommy na marsza³ka seniora. Wybór Andrzeja Stelmachowskiego na marsza³ka oraz Zofii Kuratowskiej, Józefa Œlisza, Andrzeja Wielowieyskiego na wicemarsza³ków i Andrzeja Celiñskiego, Krzysztofa Koz³owskiego, Edwarda Wende do sk³adu Prezydium Senatu. n udzia³ senatorów i pos³ów w posiedzeniu Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy. n debata nad sprawami samorz¹du terytorialnego. Uchwa³a w sprawie samorz¹du terytorialnego, w której Senat podejmuje inicjatywê przygotowania projektu odpowiednich regulacji prawnych dotycz¹cych ustroju samorz¹du terytorialnego. 6. Marsza³ek Senatu Andrzej Stelmachowski prowadzi obrady 11

1989 4 5 lipca 10 lipca 19 lipca 20 lipca n pierwsze posiedzenie Sejmu X kadencji. Mandaty zdobyli: Polska Zjednoczona Partia Robotnicza (173), Komitet Obywatelski Solidarnoœæ (161), Zjednoczone Stronnictwo Ludowe (76), Stronnictwo Demokratyczne (27), Stowarzyszenie PAX (10), Unia Chrzeœcijañsko-Spo³eczna (8), Polski Zwi¹zek Katolicko-Spo³eczny (5). Wybór Miko³aja Kozakiewicza (ZSL) na marsza³ka oraz Teresy Dobieliñskiej-Eliszewskiej (SD), Tadeusza Fiszbacha (PZPR) i Olgi Krzy anowskiej (OKP) na wicemarsza³ków. n wspólne posiedzenie Sejmu i Senatu z okazji wizyty prezydenta Stanów Zjednoczonych George a Busha. n wybór przez Zgromadzenie Narodowe gen. Wojciecha Jaruzelskiego na prezydenta przewag¹ jednego g³osu. n posiedzenie Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Krytyka parlamentarzystów, którzy g³osowali na Wojciecha Jaruzelskiego podczas wyboru prezydenta. 1 lipca 3 lipca 9 11 lipca 11 lipca 14 lipca 17 lipca 29 lipca n dekret Rady Pañstwa zmieniaj¹cy tekst œlubowania poselskiego. n opublikowanie artyku³u Adama Michnika pt. Wasz prezydent, nasz premier przez Gazetê Wyborcz¹. Symboliczny pocz¹tek zmiany koalicji rz¹dowej. n wizyta prezydenta Stanów Zjednoczonych George a Busha. n œmieræ w niewyjaœnionych okolicznoœciach ks. Sylwestra Zycha, represjonowanego przez w³adze komunistyczne. n opublikowanie artyku³u Tadeusza Mazowieckiego pt. Spiesz siê powoli przez Tygodnik Solidarnoœæ. OdpowiedŸ na artyku³ Adama Michnika pt. Wasz prezydent, nasz premier. n wznowienie stosunków dyplomatycznych miêdzy Polsk¹ a Stolic¹ Apostolsk¹ zerwanych w 1945 r. n XIII Plenum KC PZPR. Rezygnacja Wojciecha Jaruzelskiego ze stanowiska I sekretarza i wybór na nie Mieczys³awa Rakowskiego. 7 8 lipca 17 lipca 19 lipca 24 lipca n szczyt Uk³adu Warszawskiego w Bukareszcie. Wycofanie siê z doktryny Bre niewa o ograniczonej suwerennoœci pañstw bloku wschodniego. n wniosek Austrii o przyjêcie do EWG. n w Londynie umiera prezydent RP na uchodÿstwie Kazimierz Sabbat. Ostatnim prezydentem RP na uchodÿstwie zostaje Ryszard Kaczorowski. n spotkanie delegacji Solidarnoœci w Czechos³owacji z by³ym pierwszym sekretarzem partii Alexandrem Dubèekiem. Wspólne oœwiadczenie o bezprawnoœci inwazji na Czechos³owacjê w 1968 r. 12

1989 1 sierpnia 11 sierpnia 1 sierpnia 2 sierpnia 24 sierpnia 1 sierpnia 17 sierpnia 17 sierpnia 19 sierpnia sierpieñ 23 sierpnia n uchwa³a w sprawie rolnictwa i gospodarki ywnoœciowej. Senat stwierdza, e podstawowym warunkiem tworzenia mechanizmu rynkowego w rolnictwie jest demonopolizacja jego otoczenia, a zw³aszcza zmiana struktury w³asnoœciowej przedsiêbiorstw pracuj¹cych na rzecz rolnictwa i gospodarki ywnoœciowej. Senat opowiada siê tak e za liberalizacj¹ obrotu ziemi¹ i zrównaniem œwiadczeñ spo³ecznych rolników i osób zatrudnionych poza rolnictwem. n oœwiadczenie potêpiaj¹ce interwencjê wojsk Uk³adu Warszawskiego w Czechos³owacji w 1968 r. n przyjêcie ust¹pienia rz¹du Mieczys³awa Rakowskiego. n powo³anie, na wniosek prezydenta, Czes³awa Kiszczaka na premiera. n odwo³anie Czes³awa Kiszczaka ze stanowiska premiera i powo³anie na nie Tadeusza Mazowieckiego. n Exposé premiera Tadeusza Mazowieckiego, w którym stwierdza: Przesz³oœæ odkreœlmy grub¹ lini¹. Odpowiadaæ bêdziemy jedynie za to, co uczyniliœmy, by wydobyæ Polskê z obecnego stanu za³amania. n uwolnienie cen ywnoœci, tzw. urynkowienie. Zniesienie kartek na miêso. Pocz¹tek galopuj¹cej inflacji. n podpisanie porozumienia koalicyjnego OKP, ZSL i SD przez Lecha Wa³êsê, Romana Malinowskiego i Jerzego JóŸwiaka. n rezygnacja Czes³awa Kiszczaka z misji tworzenia rz¹du. n powierzenie misji tworzenia rz¹du Tadeuszowi Mazowieckiemu przez prezydenta. n pocz¹tek akcji niszczenia materia³ów archiwalnych s³u b specjalnych. n utworzenie przez 2 mln mieszkañców Litwy, otwy i Estonii tzw. ywego ³añcucha na znak protestu przeciwko przynale noœci do ZSRR. 1 wrzeœnia 12 wrzeœnia n powo³anie Kancelarii Senatu. n powo³anie rz¹du tzw. wielkiej koalicji, pierwszego niekomunistycznego rz¹du w Europie Œrodkowowschodniej. Wœród 24 cz³onków Rady Ministrów po³owa wywodzi siê z Solidarnoœci. PZPR otrzymuje m.in. Ministerstwo Obrony Narodowej i Ministerstwo Spraw Wewnêtrznych. 13

1989 7. Przebudowa pomieszczeñ na salê posiedzeñ Senatu 8. Wejœcie g³ówne do Senatu 14

1989 7 wrzeœnia 22 wrzeœnia 19 wrzeœnia 26 wrzeœnia n zlikwidowanie Zmotoryzowanych Odwodów Milicji Obywatelskiej (ZOMO). n ponowna rejestracja Niezale nego Zrzeszenia Studentów. n podpisanie umowy miêdzy Polsk¹ a Wspólnotami Europejskimi w sprawie handlu oraz wspó³pracy handlowej i gospodarczej. n wycofanie wojsk wietnamskich z Kambod y. 4 paÿdziernika 8 paÿdziernika n wizyta króla Hiszpanii Juana Carlosa z ma³ onk¹. n wybory uzupe³niaj¹ce w województwie piotrkowskim w zwi¹zku ze œmierci¹ senatora Grzegorza Bia³kowskiego. 28 paÿdziernika 7 paÿdziernika 18 paÿdziernika n powstanie Zjednoczenia Chrzeœcijañsko-Narodowego, prezesem zostaje Wies³aw Chrzanowski. n Aktorka Joanna Szczepkowska w wieczornym dzienniku TVP stwierdza, e 4 czerwca skoñczy³ siê w Polsce komunizm. n zmiana nazwy wêgierskiej partii komunistycznej na Wêgiersk¹ Partiê Socjalistyczn¹. Odrzucenie ideologii marksizmu. n dymisja Ericha Honeckera, I sekretarza Niemieckiej Socjalistycznej Partii Jednoœci (SED). n Nowelizacja konstytucji Wêgier i uchwalenie nowej ordynacji wyborczej do parlamentu. 13 listopada 23 listopada 30 listopada n wizyta kanclerza RFN Helmuta Kohla z delegacj¹ rz¹dow¹. n uchwalenie ustawy o rozwi¹zaniu Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej (ORMO). n pierwsze czytanie projektów ustaw zmieniaj¹cych Konstytucjê PRL. 15

1989 n uchwalenie ustawy o Funduszu Daru Narodowego. Fundusz utworzono w celu gromadzenia dobrowolnych œrodków finansowych z przeznaczeniem na wspieranie ochrony zdrowia i pomocy spo³ecznej, ochrony œrodowiska oraz oœwiaty, nauki i kultury. Dary by³y sk³adane do 11 listopada 1990 r. Cz³onkowie Rady Nadzorczej Funduszu Daru Narodowego byli powo³ywani i odwo³ywani wspóln¹ uchwa³¹ prezydiów Sejmu i Senatu. Rada mia³a równie obowi¹zek sk³adania okresowych sprawozdañ z wykorzystania œrodków funduszu Prezydiom Sejmu i Senatu. 8 listopada 9 14 listopada 10 listopada 11 listopada 12 listopada 17 listopada 23 listopada n rozwi¹zanie Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego (PRON). n wizyta kanclerza RFN Helmuta Kohla. n opublikowanie przez Tygodnik Solidarnoœæ artyku³u Piotra Wierzbickiego Familia, œwita, dwór o podzia³ach w obozie solidarnoœciowym. n uroczyste obchody Œwiêta Niepodleg³oœci. n msza œwiêta w Krzy owej. Gest pojednania kanclerza Helmuta Kohla i premiera Tadeusza Mazowieckiego. n demonta pomnika Feliksa Dzier yñskiego w Warszawie. Plac jego imienia otrzymuje dawn¹ nazwê plac Bankowy. n formalne zlikwidowanie Urzêdu do spraw Wyznañ. 26 27 listopada n XI Nadzwyczajny Kongres ZSL. Zmiana nazwy partii na Polskie Stronnictwo Ludowe Odrodzenie. 9. Demonta pomnika Feliksa Dzier yñskiego w Warszawie 16

1989 9 listopada 10 listopada 15 listopada 17 listopada 19 listopada 20 listopada 28 listopada n otwarcie granicy miêdzy NRD i RFN. Zburzenie muru berliñskiego. n upadek re imu Todora iwkowa w Bu³garii. n przemówienie Lecha Wa³êsy do po³¹czonych izb Kongresu USA, w którym apeluje o pomoc gospodarcz¹ i polityczn¹ dla Polski. n st³umienie przez milicjê legalnej demonstracji studentów w Pradze. Pocz¹tek aksamitnej rewolucji w Czechos³owacji. n powstanie opozycyjnego Forum Obywatelskiego z Vaclavem Havlem na czele. n przyjêcie przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych Konwencji o prawach dziecka. n 10-punktowy program zjednoczenia Niemiec; brak w nim stwierdzenia o uznaniu polskiej granicy zachodniej. 1 grudnia 7 grudnia 30 grudnia n uchwa³a w sprawie uregulowania uprawnieñ by³ych o³nierzy formacji niepodleg³oœciowych oraz ofiar terroru hitlerowskiego i stalinowskiego. n propozycja dokonania zmian w ustawie o zmianie ustawy o Trybunale Konstytucyjnym pocz¹tek sporu o uprawnienia Senatu. W ustawie zmieniono tylko tekst roty œlubowania sêdziów Trybuna³u Konstytucyjnego. Senat nie wnosi zastrze eñ do roty, ale proponuje zmiany daj¹ce mu uprawnienia w stosunku do Trybuna³u, jakie posiada Sejm. Sejmowa Komisja Ustawodawcza uznaje, e zmiany te wykraczaj¹ poza materiê ustawy nowelizuj¹cej i nie powinny byæ rozpatrywane przez Sejm. Marsza³ek Sejmu przedk³ada wiêc prezydentowi ustawê do podpisu. W zwi¹zku z tym marsza³ek Senatu wystosowuje pismo protestuj¹ce do prezydenta i prezydent nie podpisuje ustawy. Grupa pos³ów OKP wnosi do Sejmu projekt ustawy nowelizuj¹cy ustawê o Trybunale Konstytucyjnym, który uwzglêdnia propozycje Senatu. Dziêki temu Senat 11 stycznia 1990 r. wycofuje poprawki i zawiadamia prezydenta, e nie wnosi zastrze eñ do ustawy. Prezydent podpisuje ustawê, a Sejm 19 stycznia 1990 r. po raz drugi nowelizuje ustawê o Trybunale Konstytucyjnym. n Propozycja dokonania zmian w ustawie o zmianie Kodeksu karnego (19 stycznia 1990 r. Sejm nie odrzuca ani nie przyjmuje poprawki Senatu, tzw. pat ustawodawczy, co powoduje zakoñczenie procesu legislacyjnego). n Propozycja dokonania zmian w ustawie o zmianie Kodeksu karnego wykonawczego. Sejmowa Komisja Ustawodawcza proponuje, aby nie rozpatrywaæ czêœci poprawek Senatu, poniewa wykraczaj¹ poza materiê ustawy nowelizuj¹cej. W celu rozstrzygniêcia sporu powo³ano sejmowo-senack¹ komisjê mediacyjn¹. Ostatecznie Sejm przyjmuje czêœæ poprawek Senatu 23 lutego 1990 r. n Powo³anie Komisji Konstytucyjnej, przewodnicz¹c¹ zostaje Alicja Grzeœkowiak. n apel do Polonii œwiata oraz uchwa³a w sprawie tzw. ma³ej prywatyzacji. 17

1989 7 grudnia 17 grudnia 20 grudnia 27 grudnia 27 29 grudnia 28 grudnia 29 grudnia 8 10 grudnia 22 grudnia n uchwalenie ustawy o amnestii. n Powo³anie Komisji Konstytucyjnej, przewodnicz¹cym zostaje Bronis³aw Geremek. n pierwsze czytanie projektów ustaw stabilizuj¹cych gospodarkê, tzw. plan Balcerowicza. n uchwalenie ustawy o Krajowej Radzie S¹downictwa. Rada ma strzec niezawis³oœci sêdziowskiej i niezale noœci s¹dów. n tzw. ma³a nowelizacja ustawy o obowi¹zkach i prawach pos³ów na Sejm PRL. Przyjêto wa ny dla póÿniejszego statusu senatorów przepis stanowi¹cy, i przepisy ustawy stosuje siê odpowiednio do obowi¹zków i praw senatorów. Zrównano prawa pos³ów i senatorów w ich dzia³alnoœci w okrêgu wyborczym. n uchwalenie ustaw tworz¹cych tzw. plan Balcerowicza. n pierwsze spotkanie op³atkowe pos³ów i senatorów z udzia³em prymasa Polski kardyna³a Józefa Glempa. n nowelizacja Konstytucji PRL formalny koniec istnienia PRL. Z dniem 31 grudnia przywrócono nazwê Rzeczpospolita Polska i god³o pañstwowe or³a w koronie. Wprowadzono zasadê demokratycznego pañstwa prawnego. Za suwerena uznano naród. Pozostawiono zasadê zwierzchnoœci Sejmu w systemie organów pañstwa. Usuniêto przepisy o przewodniej roli PZPR, zrezygnowano z zasady planowania w gospodarce. Wprowadzono zasadê równouprawnienia wszystkich form w³asnoœci. Zreformowano prokuraturê, podporz¹dkowuj¹c j¹ ministrowi sprawiedliwoœci. n bunty w wiêzieniach w Goleniowie, Czarnym i Nowogrodzie po przyjêciu przez Sejm ograniczonej ustawy o amnestii. upowa niono w³aœciwych ministrów do zastosowania si³y do st³umienia buntów. n list intencyjny do Miêdzynarodowego Funduszu Walutowego w sprawie kredytu dla Polski. 10. Spotkanie op³atkowe senatorów z udzia³em prymasa Polski arcybiskupa Józefa Glempa 18

1989 1 grudnia 7 grudnia 10 grudnia 18 grudnia 21 grudnia 25 grudnia 26 grudnia 28 grudnia 29 grudnia n wizyta Michai³a Gorbaczowa w Watykanie. Pierwsze w historii spotkanie g³owy Koœcio³a katolickiego z przywódc¹ radzieckim. n pocz¹tek obrad Okr¹g³ego Sto³u w NRD. n powstanie w Czechos³owacji tzw. rz¹du porozumienia narodowego z niewielkim udzia³em partii komunistycznej. Dymisja prezydenta Gustava Husaka. n rozporz¹dzenie Rady Ministrów Wspólnot Europejskich daj¹ce podstawy prawne dla programu Poland and Hungary: Assistance for Restructuring of their Economies (PHARE). n Odrzucenie wniosku Turcji o przyjêcie do EWG. n antyrz¹dowa demonstracja w Bukareszcie. n egzekucja Eleny i Nicolae Ceauºescu po jednodniowym procesie s¹dowym. n objêcie w³adzy w Rumunii przez Front Ocalenia Narodowego. n wybór Alexandra Dubèeka, inicjatora praskiej wiosny w 1968 r., na przewodnicz¹cego parlamentu Czechos³owacji. n wybór Vaclava Havla na prezydenta Czechos³owacji. 11. Burzenie muru berliñskiego 19

1990 11 stycznia 19 stycznia 19 stycznia 25 stycznia n uchwa³a w sprawie zmiany stanowiska Senatu wobec ustawy o zmianie ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Postanowienie o zawiadomieniu prezydenta o braku zastrze eñ do tej ustawy. Senat podkreœla, e zaproponowa³ zmiany zgodnie ze swoimi uprawnieniami i tego pogl¹du nie zmienia. n inicjatywy ustawodawcze projekty ustaw: o samorz¹dzie terytorialnym; Ordynacja wyborcza do organów gminy (przyjête przez Sejm 8 marca 1990 r.); o zmianach w Konstytucji RP (przyjêty przez Sejm 9 marca 1990 r.); o pracownikach samorz¹dowych (przyjêty przez Sejm 22 marca 1990 r.). Projekty przywracaj¹ samorz¹d terytorialny na poziomie gmin. n Wybór senatorów Ryszarda Juszkiewicza i Lecha Kozio³a do sk³adu Krajowej Rady S¹downictwa. n rozpatrzenie senackich propozycji zmian do ustawy o zmianie Kodeksu karnego (tzw. pat ustawodawczy) oraz Kodeksu karnego wykonawczego (spór o uprawnienia Senatu; powo³anie sejmowo-senackiej Komisji Mediacyjnej). n Nowelizacja ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Zmiany dotycz¹ uprawnieñ Senatu w stosunku do TK. Wprowadzono zakaz ³¹czenia funkcji sêdziego Trybuna³u Konstytucyjnego tak e z mandatem senatora. Przyznano prawo wystêpowania z wnioskami do Trybuna³u Konstytucyjnego Prezydium Senatu, komisjom Senatu albo grupie 30 senatorów. Przewodnicz¹cy komisji senackich uzyskali mo liwoœæ brania udzia³u w zgromadzeniu ogólnym sêdziów Trybuna³u Konstytucyjnego. Ponadto Trybuna³ Konstytucyjny ma obowi¹zek przedstawiania Senatowi informacji o istotnych problemach wynikaj¹cych ze swojej dzia³alnoœci i orzecznictwa. n wspólne posiedzenie Sejmu i Senatu z okazji wizyty prezydenta Vaclava Havla. 12. Wyst¹pienie prezydenta Vaclava Havla przed pos³ami i senatorami 20

1990 1 stycznia 12 stycznia 27 29 stycznia 12 stycznia 16 stycznia 19/20 stycznia 22 stycznia n wejœcie w ycie radykalnego programu gospodarczego przygotowanego przez wicepremiera Leszka Balcerowicza. Wprowadzono m.in. podatek od ponadnormatywnych wynagrodzeñ, tzw. popiwek, wewnêtrzn¹ wymienialnoœæ z³otego na waluty obce oraz sta³y kurs dolara. Zapocz¹tkowano reformê zarz¹dzania przedsiêbiorstwami pañstwowymi. n podpisanie przez I sekretarza KC PZPR Mieczys³awa Rakowskiego œciœle tajnego porozumienia kredytowego na 500 mln starych z³ i 1 mln 232 tys. dolarów sprawa tzw. moskiewskiej po yczki. W listopadzie 1991 r. prokuratura wszczyna œledztwo w sprawie z³amania prawa dewizowego przez Mieczys³awa Rakowskiego podczas zaci¹gniêcia po yczki i Leszka Millera podczas jej zwrotu, które ostatecznie umorzono w 1995 r. n XI Zjazd PZPR. podjêcie uchwa³y o zakoñczeniu dzia³alnoœci partii. Utworzenie przez czêœæ uczestników zjazdu Socjaldemokracji Rzeczypospolitej Polskiej (SdRP), przewodnicz¹cym zostaje Aleksander Kwaœniewski. n delegalizacja Rumuñskiej Partii Komunistycznej. n pocz¹tek rozmów miêdzy rz¹dem a opozycj¹ w Bu³garii. n masakra w stolicy Azerbejd anu Baku w wyniku inwazji wojsk ZSRR w celu powstrzymania d¹ eñ niepodleg³oœciowych. n powstanie rz¹du jednoœci narodowej w NRD. 4 lutego 16 lutego 18 lutego 6 lutego 9 lutego 23 lutego 24 lutego n pierwsza tura wyborów uzupe³niaj¹cych w województwie opolskim w zwi¹zku ze œmierci¹ senatora Edmunda Osmañczyka. n inicjatywa ustawodawcza projekt ustawy o przywróceniu œwiêta narodowego 3 Maja (przyjêty przez Sejm 6 kwietnia 1990 r.). n druga tura wyborów uzupe³niaj¹cych w województwie opolskim. n inauguracyjne posiedzenie Komisji Konstytucyjnej. n uchwalenie ustawy o zmianie przepisów o godle, barwach i hymnie RP. Przywrócenie god³a RP or³a w koronie. n przyjêcie czêœci senackich propozycji zmian do ustawy o zmianie Kodeksu karnego wykonawczego w wyniku pracy sejmowo-senackiej Komisji Mediacyjnej. n uchwalenie ustawy o przeciwdzia³aniu praktykom monopolistycznym. Utworzenie Urzêdu Antymonopolowego (przekszta³cony w 1996 r. w Urz¹d Ochrony Konkurencji i Konsumentów). 21

1990 5 lutego 7 lutego 16 lutego 27 lutego 10 lutego 11 lutego 22 25 lutego 24 lutego n rozporz¹dzenie Rady Ministrów w sprawie rozci¹gniêcia przepisów ustawy o pracownikach urzêdów pañstwowych na pracowników Kancelarii Senatu. Rozporz¹dzenie wesz³o w ycie z dniem og³oszenia, tj. 15 lutego 1990 r, ale z moc¹ od dnia 1 lipca 1989. n za³o enie z inicjatywy marsza³ka Senatu Andrzeja Stelmachowskiego Stowarzyszenia Wspólnota Polska, prezesem zostaje Andrzej Stelmachowski. n porozumienie z wierzycielami z Klubu Paryskiego w sprawie sp³aty polskiego d³ugu zagranicznego (sp³ata 10 mld dolarów w ci¹gu 14 lat). n przywrócenie stosunków dyplomatycznych miêdzy Polsk¹ i Izraelem zerwanych w 1967 r. n wizyta kanclerza Helmuta Kohla w Moskwie. Wstêpna zgoda na po³¹czenie NRD i RFN. n zwolnienie Nelsona Mandeli, dzia³acza Afrykañskiego Kongresu Narodowego w RPA. n podpisanie w Moskwie czechos³owacko-radzieckiego porozumienia o wycofaniu do 1 lipca 1991 r. wojsk radzieckich z Czechos³owacji. n wybory parlamentarne na Litwie; zwyciêstwo Litewskiego Ruchu na rzecz Przebudowy Sajudis. 13. Zawieszenie or³a w koronie w Sali Kolumnowej 22

1990 2 marca 29 marca 29 marca 1 kwietnia 30 marca 8 marca 9 marca 22 marca 11 marca 14 marca 15 marca 18 marca 20 21 marca 23 marca 25 marca 8 kwietnia 30 marca n propozycja odrzucenia ustawy o ochronie mienia ogólnonarodowego w procesie przekszta³ceñ form w³asnoœci (przyjêta przez Sejm 21 czerwca 1990 r.). n inicjatywy ustawodawcze projekt ustawy o naprawieniu szkód wynik³ych wskutek wypadków przy pracy i chorób zawodowych (nierozpatrzony przez Sejm); projekt ustawy o zwrocie korzyœci materialnych uzyskanych nies³usznie kosztem Skarbu Pañstwa lub innych pañstwowych osób prawnych, przeciwdzia³aj¹cy tzw. uw³aszczeniu nomenklatury (przyjêty przez Sejm 21 czerwca 1990 r.). n udzia³ senatorów w I Forum Polonijnym w Leningradzie (na zaproszenie Stowarzyszenia Kulturalno-Oœwiatowego Polonia ). n zmiany w sk³adzie Prezydium Senatu odwo³anie Krzysztofa Koz³owskiego i powo³anie Janusza Zió³kowskiego. n uchwalenie z inicjatywy Senatu ustawy o samorz¹dzie terytorialnym oraz ustawy Ordynacja wyborcza do rad gmin. Przywrócono samorz¹d terytorialny, a tak e uregulowano tryb przeprowadzenia wyborów do rad gminnych, rad dzielnic i gromad oraz sejmików wojewódzkich wybieranych na 4-letni¹ kadencjê. n uchwalenie z inicjatywy Senatu ustawy o zmianie Konstytucji RP. Przywrócono samorz¹d terytorialny. n uchwalenie z inicjatywy Senatu ustawy o pracownikach samorz¹dowych. n Uchwalenie ustawy likwiduj¹cej Robotnicz¹ Spó³dzielniê Wydawnicz¹ Prasa Ksi¹ - ka Ruch. n proklamowanie deklaracji niepodleg³oœci i secesji od ZSRR przez parlament Litwy. n Pocz¹tek wycofywania wojsk radzieckich z Wêgier. n wybór Michai³a Gorbaczowa na pierwszego prezydenta ZSRR. n wznowienie stosunków dyplomatycznych miêdzy Watykanem a ZSRR zerwanych w 1923 r. n Uznanie deklaracji niepodleg³oœci Litwy przez Radê Najwy sz¹ ZSRR za niezgodn¹ z prawem. n wolne wybory w NRD; zwyciêstwo Sojuszu na rzecz Niemiec. n wizyta premiera Tadeusza Mazowieckiego w USA. Zawarcie porozumienia o otwarciu polskiego rynku na inwestycje amerykañskie. n wkroczenie oddzia³ów wojska radzieckiego do Wilna. n wolne wybory na Wêgrzech; zwyciêstwo Wêgierskiego Forum Demokratycznego i Zwi¹zku Wolnych Demokratów. n og³oszenie deklaracji niepodleg³oœci przez parlament Estonii. n Wybór Petera M³adenowa na prezydenta Bu³garii. 23

1990 12 kwietnia 27 kwietnia 6 kwietnia 11 kwietnia 2 kwietnia 19 25 kwietnia 8 kwietnia 13 kwietnia 18 kwietnia 20 kwietnia 22 kwietnia 7 maja n przygotowanie projektu Konstytucji RP przez Komisjê Konstytucyjn¹. n oœwiadczenie w sprawie Katynia, oœwiadczenie w sprawie zagospodarowania budynków po by³ej PZPR (Senat proponuje przeznaczyæ je na cele oœwiatowe) osraz oœwiadczenie w sprawie dalszych prac dotycz¹cych reformy organów ochrony porz¹dku publicznego (Senat uwa a za wskazane powo³anie parlamentarnej komisji nadzwyczajnej do obserwacji przebiegu reformowania resortu spraw wewnêtrznych i przedstawienia sprawozdania ze swojej dzia³alnoœci obu izbom). n uchwalenie ustaw o Urzêdzie Ochrony Pañstwa i o policji. Rozwi¹zanie S³u by Bezpieczeñstwa i przekszta³cenie milicji w policjê. n Zniesienie œwiêta Odrodzenia Polski obchodzonego 22 lipca. Przywrócenie z inicjatywy Senatu œwiêta 3 Maja. n uchylenie ustawy o kontroli publikacji i widowisk, zniesieniu organów tej kontroli oraz o zmianie ustawy Prawo prasowe. Zlikwidowanie cenzury z dniem 6 czerwca 1990 r. n Uchwalenie ustawy o szczególnych zasadach przeprowadzenia na obszarze województwa lubelskiego wyborów uzupe³niaj¹cych do Senatu RP, zarz¹dzonych na dzieñ 27 maja 1990 r. W zwi¹zku z wyborami do rad gminy i wyborami uzupe³niaj¹cymi do Senatu w województwie lubelskim zdecydowano o przeprowadzeniu g³osowañ przez komisje powo³ane do wyborów samorz¹dowych. n pierwsze Walne Zgromadzenie Stowarzyszenia Wspólnota Polska. Do sk³adu rady krajowej stowarzyszenia wchodz¹ senatorowie: Anna Bogucka-Skowroñska, W³adys³aw Findeisen, Tadeusz K³opotowski, Ryszard Reiff, Andrzej Szczepkowski. Sekretarzem generalnym zostaje Anna Bogucka-Skowroñska. n II Krajowy Zjazd Delegatów NSZZ Solidarnoœæ, przewodnicz¹cym zostaje Lech Wa³êsa. n wolne wybory w S³owenii; zwyciêstwo Demokratycznej Opozycji S³owenii (DEMOS). n wizyta prezydenta Wojciecha Jaruzelskiego w Moskwie. Przekazanie przez Michai³a Gorbaczowa dokumentów zwi¹zanych ze zbrodni¹ katyñsk¹. n wprowadzenie przez Zwi¹zek Radziecki sankcji gospodarczych wobec Litwy. n Zawieszenie deklaracji niepodleg³oœci przez Litwê. n Odrzucenie przez prezydenta RPA Frederika de Klerka projektu wprowadzenia rz¹dów czarnej wiêkszoœci. n Czechos³owacja przyjmuje oficjaln¹ nazwê Czesko-S³owacka Republika Federacyjna. n wybory w Chorwacji; zwyciêstwo Demokratycznej Unii Chorwacji. 24

1990 2 maja 17 maja 27 maja 18 maja 2 3 maja 5 maja 12 maja 13 maja 25 maja 27 maja 4 maja 5 maja 18 maja 20 maja 29 maja 30 maja 4 czerwca n wizyta prezydenta RFN Richarda von Weizsäckera. n inicjatywa ustawodawcza projekt ustawy o zwrocie mienia przejêtego na w³asnoœæ pañstwa na podstawie przepisów o uregulowaniu stanu prawnego mienia pozostaj¹cego pod zarz¹dem pañstwowym. Zaproponowano zwrot mienia w naturze, a w przypadku jeœli by³oby to niemo liwe rekompensatê w formie bonów kapita³owych. Pierwszy projekt ustawy reprywatyzacyjnej wniesiony do Sejmu (nierozpatrzony przez Sejm). n pierwsza tura wyborów uzupe³niaj¹cych w województwie lubelskim w zwi¹zku ze œmierci¹ senatora Adama Stanowskiego. n uchwalenie ustawy o ustroju samorz¹du miasta sto³ecznego Warszawy, tzw. ustawy warszawskiej. Powo³anie 7 dzielnic gmin. n wizyta prezydenta RFN Richarda von Weizsäckera. Z³o enie deklaracji uznania przez zjednoczone Niemcy nienaruszalnoœci polskich granic. n powstanie Polskiego Stronnictwa Ludowego (po³¹czenie PSL Odrodzenie i PSL tzw. wilanowskiego). n utworzenie Porozumienia Centrum, prezesem zostaje Jaros³aw Kaczyñski. n zebranie Komitetu Obywatelskiego. Teza Lecha Wa³êsy o wojnie na górze. Pocz¹tek dekompozycji obozu solidarnoœciowego. n oficjalny wniosek Polski o rozpoczêcie negocjacji umowy o stowarzyszeniu ze Wspólnotami Europejskimi. n pierwsze wolne, demokratyczne wybory samorz¹dowe. Frekwencja wynosi 42,3%. Komitety obywatelskie zdobywaj¹ 41% g³osów, a kandydaci zg³oszeni przez grupy obywateli 25%. n proklamowanie deklaracji niepodleg³oœci przez parlament otwy bez podania daty secesji od ZSRR. n pocz¹tek rozmów pañstw 2+4 (USA, ZSRR, Wielka Brytania, Francja oraz NRD i RFN) w sprawie zjednoczenia Niemiec. n zawarcie przez rz¹dy RFN i NRD uk³adu o unii gospodarczej. n wolne wybory w Rumunii; zwyciêstwo Frontu Ocalenia Narodowego. n wybór Borysa Jelcyna na przewodnicz¹cego Rady Najwy szej Rosyjskiej Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Radzieckiej (RSFRR). n wizyta prezydenta Michai³a Gorbaczowa w USA. Podpisanie m.in. porozumienia dotycz¹cego likwidacji g³owic nuklearnych i rakiet strategicznych, umowy o likwidacji produkcji broni chemicznej do 2002 r. 25

1990 10 czerwca 22 czerwca n druga tura wyborów uzupe³niaj¹cych w województwie lubelskim. n propozycja zmian do prawie ca³ego tekstu ustawy o partiach politycznych. Zmiany dotyczy³y m.in. definicji partii, zasad tworzenia i warunków finansowania partii. Sejmowa Komisja Ustawodawcza tym razem uzna³a, e propozycje nie wykraczaj¹ poza zakres ustawy. 7 czerwca 21 czerwca n uchwalenie ustawy o utworzeniu Agencji Rynku Rolnego. Agencjê powo³ano w celu prowadzenia interwencyjnego skupu i sprzeda y produktów rolnych. n przyjêcie propozycji Senatu odrzucenia ustawy o ochronie mienia ogólnonarodowego w procesie przekszta³ceñ form w³asnoœci. n Uchwalenie z inicjatywy Senatu ustawy o zwrocie korzyœci materialnych uzyskanych nies³usznie kosztem Skarbu Pañstwa lub innych pañstwowych osób prawnych. Ustawa przeciwdzia³a tzw. uw³aszczeniu nomenklatury. 6 czerwca 13 16 czerwca 24 czerwca n zlikwidowanie cenzury. n blokada szosy Warszawa Gdañsk w M³awie przez rolników. Blokadê rozbija policja. n posiedzenie Komitetu Obywatelskiego. Komitet opuszcza grupa zwolenników premiera Tadeusza Mazowieckiego. 8 czerwca 12 czerwca 17 czerwca 19 czerwca 20 czerwca 23 czerwca n wolne wybory w Czecho-S³owacji; zwyciêstwo opozycyjnego Forum Obywatelskiego. n og³oszenie deklaracji suwerennoœci przez RSFRR. n wybory w Bu³garii; zwyciêstwo Bu³garskiej Partii Socjalistycznej. n podpisanie w Schengen przez Belgiê, Francjê, Holandiê, RFN i Luksemburg uk³adu o zniesieniu kontroli ruchu osobowego miêdzy granicami sygnatariuszy. n og³oszenie deklaracji niepodleg³oœci przez Uzbekistan. n og³oszenie deklaracji suwerennoœci przez Mo³dawiê. 5 lipca 19 lipca 26 lipca n wizyta kanclerza Austrii Franza Vranitzky ego z delegacj¹ rz¹dow¹. n inicjatywa ustawodawcza projekt ustawy w sprawie ustanowienia Krzy a za Wojnê 1918 1921 (przyjêty przez Sejm 21 lipca 1990 r.). n Wyra enie zgody na odwo³anie Tadeusza Hupa³owskiego ze stanowiska prezesa Najwy szej Izby Kontroli. n uchwa³a w sprawie prywatyzacji gospodarki narodowej. 26

1990 n Uchwa³a Prezydium Senatu o zleceniu zadañ oraz o dotacji z bud etu Kancelarii Senatu dla Stowarzyszenia Wspólnota Polska. Pocz¹tek finansowania zadañ na rzecz Polonii i Polaków za granic¹ z bud etu Kancelarii Senatu. 27 lipca n propozycja dokonania zmian w ustawie o zmianie ustawy o obowi¹zkach i prawach pos³ów na Sejm PRL (rozpatrzona przez Sejm 12 paÿdziernika 1990 r.; tzw. pat ustawodawczy). n Inicjatywa ustawodawcza projekt ustawy o zwrocie aptek przejêtych na w³asnoœæ pañstwa (nierozpatrzona przez Sejm). 5 lipca 6 lipca 13 lipca 21 lipca 26 lipca 27 lipca n uchwalenie prawa o zgromadzeniach. n odwo³anie, na wniosek premiera, ministra spraw wewnêtrznych Czes³awa Kiszczaka i powo³anie Krzysztofa Koz³owskiego, odwo³anie ministra obrony narodowej Floriana Siwickiego i powo³anie Piotra Ko³odziejczyka. n uchwalenie ustawy o prywatyzacji przedsiêbiorstw pañstwowych. Przyjêto 3 œcie ki prywatyzacji poprzez komercjalizacjê, prywatyzacjê kapita³ow¹ i prywatyzacjê tzw. likwidacyjn¹. n ustanowienie z inicjatywy Senatu Krzy a za Wojnê 1918 1921. n powo³anie komisji nadzwyczajnej w sprawie zbadania sprawy importu alkoholi (tzw. afery alkoholowej). n Ocena niektórych aspektów dzia³alnoœci rz¹du Mieczys³awa Rakowskiego przez Sejm. Uznano odpowiedzialnoœæ tego rz¹du za kryzys gospodarczy i postawienie w stan likwidacji stoczni gdañskiej. n przyjêcie, po burzliwej dyskusji, wiêkszoœci senackich propozycji zmian do ustawy o partiach politycznych i jej uchwalenie. 16 lipca 29 30 lipca n powstanie Ruchu Obywatelskiego Akcja Demokratyczna (ROAD) z inicjatywy Zbigniewa Bujaka i W³adys³awa Frasyniuka. ROAD popiera Tadeusza Mazowieckiego. Rozpad obozu solidarnoœciowego. n konferencja za³o ycielska Kongresu Liberalno-Demokratycznego (KLD), przewodnicz¹cym zostaje Janusz Lewandowski. 2 lipca 2 13 lipca 3 lipca 4 lipca 5 lipca 16 lipca n zawieszenie sankcji gospodarczych wobec Litwy przez Federacjê Rosyjsk¹. n ostatni, XXVIII Zjazd Komunistycznej Partii Zwi¹zku Radzieckiego; wyst¹pienie Borysa Jelcyna z partii. n og³oszenie deklaracji suwerennoœci przez S³oweniê. n wniosek Cypru o przyst¹pienie do Wspólnot Europejskich. n ponowny wybór Vaclava Havla na prezydenta Czecho-S³owacji. n spotkanie Helmuta Kohla i Michai³a Gorbaczowa w eleznowodsku. Zawarcie umowy o warunkach reunifikacji Niemiec i ich cz³onkostwie w NATO. ZapowiedŸ wycofania w ci¹gu 3 4 lat wojsk radzieckich z NRD. 27

1990 n Uchwalenie przez ukraiñsk¹ Radê Najwy sz¹ ustawy o suwerennoœci Ukrainy w ramach ZSRR, przewodnicz¹cym rady zostaje Leonid Krawczuk. n Wniosek Malty o przyst¹pienie do Wspólnot Europejskich. 18 lipca 27 lipca n konferencja przedstawicieli pañstw NATO. Uzgodnienie gwarancji dla nienaruszalnoœci granic Polski. n deklaracja o niezawis³oœci Bia³orusi. n Zakoñczenie wojny domowej w Nikaragui. 3 sierpnia 1 sierpnia 3 sierpnia 13 sierpnia 22 sierpnia 1 sierpnia 2 sierpnia 3 sierpnia 7 sierpnia 15 sierpnia 23 sierpnia 24 sierpnia n uchwa³a w sprawie akcji Wis³a i do narodu bia³oruskiego z okazji proklamowania suwerennoœci pañstwowej Bia³orusi. n Inicjatywy ustawodawcze projekt ustawy o organizacjach pracodawców (swoboda zrzeszania siê pracodawców) oraz projekt ustawy o rozwi¹zywaniu sporów zbiorowych (przyjête przez Sejm 23 maja 1991 r.). n utworzenie Ministerstwa Przekszta³ceñ W³asnoœciowych. n instrukcja ministra edukacji przywracaj¹ca nauczanie religii w szko³ach (2 godziny lekcyjne tygodniowo w szko³ach podstawowych i œrednich) z dniem 1 wrzeœnia 1990 r. n powo³anie pierwszych s¹dów apelacyjnych. n utworzenie Wojskowych S³u b Informacyjnych (WSI). n wybór przez bu³garskie Zgromadzenie Narodowe przywódcy opozycji elju elewa na prezydenta. n inwazja Iraku na Kuwejt. n wybór Arpada Göncza na prezydenta Wêgier. n przybycie pierwszych oddzia³ów wojska amerykañskiego do Arabii Saudyjskiej w zwi¹zku z konfliktem w Zatoce Perskiej (operacja Pustynna Tarcza ). n zawarcie porozumienia pokojowego przez Irak i Iran po 10 latach wojny. n og³oszenie suwerennoœci przez Armeniê i Turkmenistan. n og³oszenie suwerennoœci przez Tad ykistan. 7 wrzeœnia n inicjatywa ustawodawcza projekt ustawy o zmianie ustawy o rozwoju systemu oœwiaty i wychowania. Umo liwienie m.in. nauczania religii w szko³ach (rozpatrzony przez Sejm wspólnie z projektem rz¹dowym i przyjêty 19 lipca 1991 r.; ostatecznie ustawa nie wesz³a w ycie z powodu tzw. pata ustawodawczego). 28

1990 n Uchwa³a w sprawie polityki wschodniej Rzeczypospolitej Polskiej. Senat stwierdza, e przysz³e dobros¹siedzkie stosunki z naszymi wschodnimi s¹siadami powinny byæ oparte na wzajemnych realnych interesach w zakresie polityki, gospodarki i bezpieczeñstwa. 14 wrzeœnia 28 wrzeœnia 29 wrzeœnia 12 wrzeœnia 21 wrzeœnia 27 wrzeœnia 1 wrzeœnia 5 wrzeœnia 7 wrzeœnia 10 wrzeœnia 17 wrzeœnia 2 wrzeœnia 12 wrzeœnia 13 wrzeœnia 24 wrzeœnia 30 wrzeœnia n spotkanie z by³ym prezydentem USA Ronaldem Reaganem. n debata nad rol¹ Senatu w systemie organów pañstwa oraz ordynacj¹ wyborcz¹ do Senatu. n inicjatywa ustawodawcza projekt ustawy o ochronie prawnej dziecka poczêtego. Zakaz aborcji z wyj¹tkiem przypadków, gdy ci¹ a zagra a yciu matki lub jest wynikiem przestêpstwa (prace wstrzymane po pierwszym czytaniu uchwa³¹ Sejmu z 17 maja 1991 r.). n Debata nad tymczasowym regulaminem Senatu. n uchwalenie ustaw o szkolnictwie wy szym oraz o tytule naukowym i stopniach naukowych. n uchwa³a o skróceniu X kadencji Sejmu oraz kadencji Senatu i prezydenta. Wybory prezydenckie odbêd¹ siê nie póÿniej ni w grudniu 1990 r., a samorozwi¹zanie Sejmu nast¹pi w pierwszym kwartale 1991 r. n Wyra enie zgody na ratyfikacjê Konwencji o prawach dziecka przez prezydenta. n uchwalenie ustawy o wyborze Prezydenta RP. Prezydent wybierany jest w wyborach powszechnych, bezpoœrednich, na 5-letni¹ kadencjê. Mo e byæ ponownie wybrany tylko raz. Sk³ada przysiêgê przed Zgromadzeniem Narodowym. n wprowadzenie dobrowolnej nauki religii do szkó³. n Komisja Krajowa NSZZ Solidarnoœæ zakazuje Gazecie Wyborczej u ywania znaczka Solidarnoœci w winiecie pisma. n oficjalna nota rz¹du w sprawie rozpoczêcia rokowañ na temat wycofania wojsk radzieckich z Polski. n utworzenie przedstawicielstwa Komisji Wspólnot Europejskich w Polsce. n oficjalne zg³oszenie przez Lecha Wa³êsê swojej kandydatury w wyborach prezydenckich. n wejœcie w ycie Konwencji ONZ o prawach dziecka. n akt koñcowy konferencji 2+4 w Moskwie w sprawie zjednoczenia Niemiec. n podpisanie w Moskwie przez RFN i ZSRR uk³adu o przyjaÿni. n formalne wyst¹pienie NRD z Uk³adu Warszawskiego. n pierwszy Œwiatowy Szczyt Dzieci w Nowym Jorku z udzia³em przywódców 71 pañstw. Przyjêcie deklaracji w sprawie ochrony praw dziecka. 29

1990 25 paÿdziernika 26 30 paÿdziernika 12 paÿdziernika 25 paÿdziernika 4 paÿdziernika n propozycja odrzucenia ustawy o zmianie ustawy karnej skarbowej (odrzucona przez Sejm 9 listopada 1990 r.). n konferencja w Rzymie Kraj emigracja z inicjatywy Senatu i Wspólnoty Polskiej, w której uczestnicz¹ delegacje organizacji polskich i polonijnych z 22 krajów. Pierwsza po wojnie konsolidacja œrodowisk polonijnych z Polsk¹. n rozpatrzenie senackich propozycji zmian do ustawy o zmianie ustawy o obowi¹zkach i prawach pos³ów na Sejm PRL; tzw. pat ustawodawczy. n Uchwalenie ustawy o zwrocie maj¹tku utraconego przez zwi¹zki zawodowe i organizacje spo³eczne w wyniku wprowadzenia stanu wojennego. n g³osowanie nad wnioskiem pos³a Stefana Niesio³owskiego dotycz¹cym typu przysz³ej ordynacji wyborczej do Sejmu (mieszana lub proporcjonalna). Sejm opowiada siê za ordynacj¹ proporcjonaln¹. n oficjalne zg³oszenie przez Tadeusza Mazowieckiego swojej kandydatury w wyborach prezydenckich. 2 paÿdziernika 3 paÿdziernika 13 paÿdziernika 25 paÿdziernika 28 paÿdziernika 30 paÿdziernika n przyjêcie Wêgier, jako pierwszego pañstwa Uk³adu Warszawskiego, do Rady Europy. n formalne zjednoczenie Niemiec. n podpisanie w Kijowie deklaracji o zasadach i g³ównych kierunkach wspó³pracy miêdzy Polsk¹ a Ukrain¹. n og³oszenie suwerennoœci przez Kazachstan. n wybory w Gruzji; zwyciêstwo opozycyjnego Gruziñskiego Okr¹g³ego Sto³u. n og³oszenie deklaracji suwerennoœci przez Kazachstan. 9 listopada 23 listopada n inicjatywa ustawodawcza projekt ustawy o uznaniu za niewa ne orzeczeñ wydanych wobec osób represjonowanych za dzia³alnoœæ na rzecz niepodleg³ego bytu Pañstwa Polskiego oraz z powodu naruszania praw cz³owieka. Uniewa niono orzeczenia za okres 1944 1956 z mocy prawa oraz na podstawie orzeczenia s¹du (przyjêty przez Sejm 23 lutego 1991 r.). n Propozycja dokonania zmian w ustawie o zmianie ustawy o obowi¹zkach i prawach pos³ów na Sejm PRL. Zmieniono tytu³ ustawy ustawa o obowi¹zkach i prawach pos³ów i senatorów. Okreœlono na nowo i odrêbnie prawa i obowi¹zki pos³ów i senatorów. Senatorowie otrzymali prawo interwencji w organach administracji. Ustalono tak e treœæ œlubowania senatorów. n przyjêcie tymczasowego regulaminu Senatu (dotychczas obowi¹zywa³ regulamin Sejmu). 30

1990 9 listopada 29 listopada 12 listopada 25 listopada 29 listopada 9 10 listopada 12 listopada 19 21 listopada n uchwalenie ustawy o przejêciu maj¹tku by³ej PZPR. n uchwalenie ustawy o pomocy spo³ecznej. n podpisanie Traktatu miêdzy Polsk¹ a RFN o potwierdzeniu istniej¹cej miêdzy nimi granicy. n pierwsze powszechne i bezpoœrednie wybory prezydenckie. W pierwszej turze, przy frekwencji 60,6%, Lech Wa³êsa zdobywa 39,7% g³osów, Stanis³aw Tymiñski 23,1%, Tadeusz Mazowiecki 18,1%. n wszczêcie œledztwa w sprawie spowodowania strat bud etu pañstwa wskutek niedope³nienia obowi¹zków przez funkcjonariuszy publicznych zatrudnionych w resortach i urzêdach centralnych reguluj¹cych i nadzoruj¹cych import alkoholu w latach 1989 1990 (tzw. afery alkoholowej). Straty Skarbu Pañstwa z tego tytu³u wyceniono na ok. 1,7 bln starych z³. 18 czerwca 1997 r. Trybuna³ Stanu wydaje wyrok w tej sprawie, uznaj¹c winnymi Dominika Jastrzêbskiego, ministra wspó³pracy gospodarczej z zagranic¹ oraz Jerzego Æwieka, by³ego prezesa G³ównego Urzêdu Ce³. n wizyta Michai³a Gorbaczowa w zjednoczonych Niemczech. Podpisanie paktu o nieagresji, uk³adu o przyjaÿni i wspó³pracy oraz porozumienia o wymianie handlowej, gospodarczej, kulturalnej i naukowej. n og³oszenie deklaracji suwerennoœci przez Kirgizjê. Przyjêcie nazwy Kirgistan. n spotkanie w Pary u przedstawicieli 34 pañstw Konferencji Bezpieczeñstwa i Wspó³pracy w Europie (KBWE) oraz pierwszy raz Albanii. Podpisanie tzw. Karty Nowej Europy gwarantuj¹cej podstawowe prawa i wolnoœci obywatelskie. 14. Lech Wa³êsa sk³ada przysiêgê prezydenck¹ wobec Zgromadzenia Narodowego 31