Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta i Gminy Myślenice, na lata 2008 2013

Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta i Gminy Myślenice, na lata 2008 2013 Myślenice 2008

SPIS TREŚCI 1 Wstęp... 3 1.1 Gmina Myślenice... 3 1.2 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych załoŝenia metodologiczne, uwarunkowania faktyczne i formalne, zakres strategii... 5 1.3 Rodzina, centralny element Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych... 9 2 Diagnoza społeczna społeczności lokalnej Miasta i Gminy Myślenice... 13 2.1 Społeczność lokalna Miasta i Gminy Myślenice, struktura demograficzna... 13 2.1.1 Procesy demograficzne w społeczności lokalnej Miasta i Gminy Myślenice... 16 2.1.2 Sytuacja ekonomiczna gospodarstw domowych i rodzin... 18 2.2 Ogólna charakterystyka obszarów problemów społecznych w społeczności lokalnej Miasta i Gminy Myślenice... 20 2.2.1 Wprowadzenie, uzasadnienie wyboru obszarów problemów społecznych... 21 2.2.2 Problem ubóstwa w społeczności lokalnej Miasta i Gminy Myślenice... 22 2.2.3 Problem społeczny bezrobocia w społeczności lokalnej Miasta i Gminy Myślenice... 25 2.2.4 Problem społeczny niepełnosprawności w społeczności lokalnej Miasta i Gminy Myślenice... 28 2.2.5 Problem społeczny uzaleŝnienia od alkoholu interpolacja danych PARPA na społeczność lokalną Miasta i Gminy Myślenice oraz wybrane aspekty zjawiska w Mieście i Gminie Myślenice... 32 3 Misja Samorządu Miasta i Gminy Myślenice w odniesieniu do problemów społecznych... 35 4 Cel strategiczny, Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta i Gminy Myślenice... 36 5 Priorytety w obszarach planowania strategicznego... 36 6 Uzasadnienie wyboru priorytetów w obszarach planowania strategicznego... 39 6.1 Uzasadnienie wyboru priorytetów merytorycznych w obszarach planowania strategicznego, harmonogram na rok 2008... 39 6.1.1 Potrzeby społeczności lokalnej Miasta i Gminy Myślenice, w obszarze problemu ubóstwa... 39 6.1.2 Zadania planowane do realizacji w ramach priorytetu: DąŜenie do ograniczenia zasięgu i głębokości ubóstwa, poprzez podejmowanie działań na rzecz umacniania rodzin w ich prawidłowym funkcjonowaniu... 39 6.1.3 Potrzeby społeczności lokalnej Miasta i Gminy Myślenice, w obszarze problemu bezrobocia... 40 6.1.4 Zadania planowane do realizacji w ramach priorytetu: Wsparcie w integracji społecznej i zawodowej osób bezrobotnych w tym długotrwale bezrobotnych, szczególnie z wykorzystaniem instrumentów wspieranego zatrudnienia będących w posiadaniu Powiatowego Urzędu Pracy.... 41 6.1.5 Potrzeby społeczności lokalnej Gminy Myślenice, w obszarze problemu niepełnosprawności... 42 6.1.6 Zadania planowane do realizacji w ramach priorytetu: Wspieranie inicjatyw indywidualnych i społecznych w zakresie uczestnictwa zawodowego i społecznego osób niepełnosprawnych oraz ograniczających zaleŝność od instytucji, a przez to tworzenie warunków integracji.... 42 6.1.7 Potrzeby społeczności lokalnej Miasta i Gminy Myślenice, w obszarze problemu alkoholizmu... 44 6.1.8 Zadania planowane do realizacji w ramach priorytetu: Profilaktyka i wczesna interwencja w zakresie nadmiernego picia, uzaleŝnienia od alkoholu oraz wsparcie rodzin z problemem uzaleŝnień i przemocą domową.... 44 6.2 Uzasadnienie wyboru priorytetów warunkujących realizację strategii w obszarach planowania strategicznego... 46 6.2.1 Podnoszenie kwalifikacji kadry realizującej zadania słuŝące realizacji strategii... 46 6.2.2 Modernizacja, podnoszenie standardów oraz rozwój infrastruktury słuŝącej realizacji strategii poprzez powoływanie do Ŝycia nowych jednostek oraz zespołów... 46 6.2.3 Rozwijanie partnerstwa z organizacjami pozarządowymi... 46 7 Zgodność Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta i Gminy Myślenice na lata 2008 2013 z dokumentami strategicznymi o szerszym zasięgu... 47 8 WdroŜenie oraz monitorowanie realizacji Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta i Gminy Myślenice, na lata 2008 2013... 54 9 Finansowanie przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w ramach Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta i Gminy Myślenice, na lata 2008 2013... 55 2

1 Wstęp 1.1 Gmina Myślenice Gmina Myślenice jest gminą miejsko wiejską, leŝy w centralnej części województwa małopolskiego 30 km od Krakowa i jest z nim połączona więzami społecznymi, gospodarczymi i kulturowymi. Rysunek: Podział administracyjny Województwa Małopolskiego Źródło: www.gus.pl Gmina Myślenice zajmuje obszar 153,7 km², z czego samo miasto Myślenice - 30, 1 km². Obszar gminy stanowi nieco ponad 1% ogólnej powierzchni województwa małopolskiego. Na terenie Gminy Myślenice uŝytki rolne zajmują 8 199 ha, tj. 53% powierzchni, lasy 5 141 ha, tj. 34% ogólnego obszaru, grunty pod wodami 509 ha tj. 3% ogólnego obszaru. Pozostałe tereny zajmują 1 496 ha, tj. 10% ogólnego obszaru gminy. Gmina połoŝona jest na wysokości 315 m.n.p.m. nad rzeką Rabą w pobliŝu Zalewu Dobczyckiego i otaczają ją wzniesienia Dalinu, Chełmu i Uklejny. Przez gminę Myślenice przebiega droga Nr 7. Ta droga ma znaczenie ponadregionalne biegnie z Gdańska przez Warszawę i Kraków do dwóch waŝnych przejść granicznych: w ChyŜnem i w Jurgowie. 3

Rysunek: Mapa drogowa Kraków Zakopane Źródło: LM Consulting Administracyjnie w skład gminy wchodzi 16 sołectw: Bęczarka, Borzęta, Bysina, Chełm, Droginia, Głogoczów, Jasienica, Jawornik, Krzyszkowice, Łęki, Osieczany, Polanka, Poręba. Trzemeśnia, Zasań, Zawada. Ludność Miasta i Gminy Myślenice liczy 41 080 mieszkańców, w tym miasto Myślenice 18 037 mieszkańców. Mieszkańcy Gminy Myślenice tworzą wspólnotę samorządową gminę miejsko-wiejką. Siedziba władz gminnych znajduje się na terenie miasta Myślenice. Gmina wykonuje zadania publiczne własne gminy i zadania zlecone z zakresu administracji rządowej. Organami gminy Myślenice są: Rada Miejska w Myślenicach, która sprawuje władzę uchwałodawczą i kontrolną oraz Burmistrz Miasta i Gminy sprawujący władzę wykonawczą. O ustroju gminy stanowi jej Statut. Burmistrz Miasta i Gminy Myślenice wykonuje swoje zadania przy pomocy Urzędu Miasta i Gminy Myślenice oraz jednostek organizacyjnych gminy. Rysunek: Mapa Gminy Myślenice z zaznaczonym podziałem administracyjnym 4

Źródło: www.ops.myslenice.pl Myślenice to takŝe dynamiczna gospodarka, głównie dzięki przedsiębiorczości mieszkańców rozwijających w warunkach wolnego rynku swoje zakłady rzemieślnicze oraz inwestycjom w rozwój turystyki weekendowej i letniskowej. 1.2 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych załoŝenia metodologiczne, uwarunkowania faktyczne i formalne, zakres strategii Pojęciem strategia posługiwano się niegdyś przede wszystkim w odniesieniu do zadań militarnych, a teoria strategii konstruowana była w odniesieniu do takich właśnie działań. Z czasem jednak rozciągnięto to pojęcie takŝe na inne waŝne przedsięwzięcia dokonywane w celu zmiany jakiegoś zjawiska, struktury społecznej, gospodarczej lub politycznej. Strategia planowania procesów rozwiązywania problemów społecznych to prawdziwa sztuka oparta na tworzeniu systemu oddziaływania róŝnego typu instrumentami na środowisko społeczne w celu modyfikacji, zmiany, przekształceń zorientowanych na poprawę warunków Ŝycia ludzi. W przeciwieństwie do działań akcyjnych, doraźnych, systemowe rozwiązania umoŝliwiają skoordynowane działania wielu podmiotów realizujących wspólne cele na róŝnych płaszczyznach oddziaływania. W ramach strategii naleŝy opracować takie warunki działań, aby ich wyniki miały decydujący wpływ na przebieg całego zdarzenia, procesu zmian. Tak więc bardzo waŝne są nie tylko zasady działania, ale równieŝ jednoznaczne określenie wskaźników, według których oceniamy skutki. Strategia - w znaczeniu ogólnym oznacza naczelną orientację gospodarczą, społeczną, militarną, która wyraŝa dominujący kierunek działania danego systemu. Ta naczelna orientacja jest główną linią i zarazem wytyczną postępowania kierownictwa systemu w związku z sytuacjami, jakie zachodzą w otoczeniu i przy uwzględnieniu własnego potencjału kadrowego, organizacyjnego, finansowego i techniczno-produkcyjnego. NaleŜy jednak podkreślić, Ŝe strategia w wymiarze podstawowym ma zawsze charakter 5

kompleksowy, poniewaŝ jest projektem przyszłej organizacji i funkcjonowania całego systemu. Do podstawowych kanonów strategii naleŝą: kanon ekonomii sił i środków potrzebnych do prowadzenia zmiany (ocena ilości i jakości zasobów ludzkich, materialnych i finansowych oraz ich rezerw na wypadek przedłuŝania się działań lub konieczności ich intensyfikacji) kanon zespolenia wysiłków (odnosi się to do organizacji i sposobu przygotowań sił, tzn. ludzi, środków, pieniędzy) kanon zachowania swobody działań w sytuacjach krytycznych kanon inicjatywy w sytuacjach nieprzewidzianych. Nieodłącznym, ściśle sprzęŝonym ze strategią pojęciem jest taktyka jej wdroŝenia rozumiana jako sposób jej realizacji, metoda postępowania, umiejętność dozowania sił i środków w sposób adekwatny dla osiągnięcia zamierzonych w strategii celów. Aby sprawnie wdroŝyć zamierzenia o charakterze rozwojowym ujęte w strategii musimy pamiętać o konieczności zapewnienia następujących warunków: zgodności z obowiązującym systemem prawa (konstytucja, kodeksy, ustawy, rozporządzenia, dokumenty programowe), partycypacji obywatelskiej i samorządności jako konstytutywnych zasad współczesnego społeczeństwa obywatelskiego wyraŝającego w sposób demokratyczny swoje wartości, potrzeby oraz aktywność, swobodnego samorozwoju i rozwoju własnej rodziny. Przedmiotem opracowania strategii rozwiązywania problemów społecznych pozostają więc działania z zakresu polityki społecznej. Dlatego teŝ w strategii musimy powołać się na istotne dla przedmiotu struktury pojęciowe i elementy operacyjne. Dla sprawnego funkcjonowania polityki społecznej, rozumianej jako tworzenie takich warunków Ŝycia, aby osoby i rodziny mogły zaspokajać swoje potrzeby i dzięki temu miały szansę wszechstronnego rozwoju, naleŝy przestrzegać zasad immanentnie związanych z jej istotą. Do zasad, którym musi się podporządkować opracowywana strategia rozwiązywania problemów społecznych naleŝą: zasada pomocniczości (osoba, rodzina, społeczność lokalna, państwo, kolejność uwarunkowania aktywności, wsparcia, pomocy), zasada efektów odłoŝonych w czasie, zasada szerokiego zasięgu skutków, zasada akceptacji społecznej, zasada kontroli społecznej, zasada aktywności, zaangaŝowania społecznego, zasada kompleksowości i sprzęŝenia zwrotnego, zasada pozornego altruizmu (pomoc tzw. osobom wykluczonym w interesie osób niewykluczonych). Niniejsza strategia szczególną uwagę przykłada do wykorzystania zasad: pomocniczości i partycypacji społecznej. Zasada pomocniczości zakłada, iŝ struktury wyŝsze nie powinny wyręczać struktur niŝszych. W kontekście społecznym oznacza to, Ŝe osób, rodzin, grup i społeczności lokalnych nie moŝna wyręczać w tym, z czym mogą one sobie poradzić we własnym zakresie. Przywołana zasada pomocniczości pozostaje w ścisłym związku z poszanowaniem autonomii i godności człowieka, jego prawem do wolnego i świadomego działania upodmiotowieniem. 6

Strategia rozwiązywania problemów społecznych Miasta i Gminy Myślenice obejmuje kwestie społeczne istotne dla mieszkańców gminy, ich niezaspokojone potrzeby postrzegane jako problem. Wyznacza ona kierunki działań na rzecz ograniczania i usuwania zjawisk destruktywnych społecznie. Precyzuje cele i priorytety działań w sferze polityki społecznej w latach 2008 2013 w gminie. Jest ona dokumentem planistycznym, który uwzględnia w szczególności programy pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, mające na celu wspieranie grup szczególnego ryzyka, prowadzące do ich integracji. Takie oczekiwania wobec dokumentu ale i działania władz lokalnych uzasadnia skala środków finansowych, angaŝowanych w realizację zadań pomocy społecznej wraz ze świadczeniami rodzinnymi oraz przeciwdziałania alkoholizmowi i zwalczania narkomanii. Plan wydatków budŝetu Gminy Myślenice na rok 2007, zapisany w Załączniku nr 2 do Uchwały BudŜetowej Nr 26/V/07 Rady Miejskiej w Myślenicach z dnia 9 lutego 2007r. przewiduje środki rzędu 16 406 974zł. na realizację zadań w przedstawionym zakresie, co stanowi 20,23% wydatków budŝetu. Wykres: Plan wydatków budŝetu Gminy Myślenice Zwalczanie narkomanii 30 000zł. 79% Przeciwdziałanie alkoholizmowi 520 000zł. 20% 1% 0% Pomoc społeczna wraz ze świadczeniami rodzinnymi 15 886 944zł. Pozostałe wydaki budŝetu razem 64 827 631zł. Źródło: Wyliczenia własne na podstawie www.myslenice.pl Podejmowane działania wymuszają konieczność zapewnienia efektywnej absorpcji wydatkowanych środków przez wszystkich beneficjentów systemu wsparcia, a formułowana strategia musi równieŝ wyznaczać perspektywę ewolucji systemu wsparcia w przedziale czasowym, przy uwzględnieniu: 1. oczekiwań społeczności lokalnej wiązanych z rozwojem, 2. obowiązków wynikających z uregulowań o charakterze normatywnym, 7

Powszechnie oczekuje się, Ŝe instytucje pomocy społecznej oraz inne podmioty systemu wsparcia powołane przez państwo, powinny proponować model rozwiązywania problemów społecznych. Oczekiwania te sformułowano w ustawie z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej (Dz. U. z 2004 r. Nr 64 poz. 593 z późniejszymi zmianami). Zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 1 w. wym. ustawy zadaniem własnym gminy o charakterze obowiązkowym jest opracowanie i realizacja gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka. Zatem ujęcie tej perspektywy w całościowy dokument, gminną strategię rozwiązywania problemów społecznych przewidział równieŝ ustawodawca. Istotnym jest tutaj fakt, Ŝe instytucje te funkcjonują w środowisku lokalnym, w ramach lokalnej struktury instytucjonalnej, a w ich otoczeniu działają równieŝ liczne organizacje pozarządowe i grupy interesów. Dlatego teŝ uznajemy, Ŝe realizacja załoŝeń strategii nie moŝe mieć charakteru jednostronnego, uwzględniającego perspektywę widzenia problemu z instytucjonalnego punktu widzenia. W realizacji strategii rozwiązywania problemów społecznych uczestniczyć zatem będzie administracja samorządowa, organizacje społeczne, oraz bezpośredni beneficjanci systemu wsparcia i świadczeniobiorcy. Ich zaangaŝowanie we wdraŝanie strategii zadecyduje o sprawności jego realizacji. Zakres strategii rozwiązywania problemów społecznych Gminy Myślenice podyktowany został wytycznymi ustawodawcy, zawartymi w przywołanej powyŝej ustawie o pomocy społecznej. Zgodnie z zapisami ustawowymi obejmuje on obszar pomocy społecznej, oraz obszary uzaleŝnień słuŝące integracji osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka. Zastosowany więc w ustawie o pomocy społecznej podział obszaru planowania strategicznego przybiera charakter: instytucjonalny (program pomocy społecznej) i mieszany (profilaktyka i rozwiązywanie problemów alkoholowych). Odpowiednio w kompetencjach poszczególnych komórek pozostają kwestie związane z: 1. pomocą społeczną Miejsko - Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, 2. profilaktyką i rozwiązywaniem problemów alkoholowych Urząd Miasta i Gminy Myślenice. Zaproponowany przez ustawodawcę oraz przez zespół pracujący nad konstruowaniem Strategii dobór obszarów w których generowane są problemy społeczne znajduje swoje odniesienie równieŝ na gruncie polityki społecznej. WyróŜniając obszary problemów, szczególnie w kontekście rozwiązywania problemów lokalnych naleŝy w pierwszym rzędzie odnieść się do potrzeb. Zdefiniowanie relacji pomiędzy potrzebami społeczności lokalnej, a występującymi w niej obszarami problemowymi pozwala na sformułowanie odpowiedzi, na pytania o poziom zaspokojenia potrzeb, a w konsekwencji na sformułowanie priorytetów o charakterze strategicznym słuŝącym właściwemu ich zaspakajaniu. Po określeniu obszarów problemowych i poziomu zaspokojenia występujących w nich potrzeb uzyskamy więc odpowiedź na pytania formułowane w odniesieniu do głównych problemów społecznych występujących w społeczności lokalnej. Prace nad Strategią Rozwiązywania Problemów Społecznych prowadzono zgodnie z układem obszaru planowania strategicznego, zaproponowanym w ustawie o pomocy społecznej przyjmującym przywołany juŝ wyŝej model: instytucjonalny (programu pomocy społecznej) oraz 8

mieszany (profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych). Konstrukcja ta nałoŝyła się równieŝ na strukturę organizacyjną i zakres kompetencji komórek organizacyjnych Urzędu Miasta i Gminy Myślenice oraz Gminnych Jednostek Organizacyjnych. 1.3 Rodzina, centralny element Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Powstające i pogłębiające się kwestie społeczne powodują marginalizację i wykluczenie określonych kategorii jednostek i grup społecznych, szczególnie dotkliwy jest problem wykluczenia społecznego dotykający rodziny. Przy definiowaniu terminów marginalizacji i wykluczenia społecznego wskazuje się na deficyty statusowych uprawnień przysługujących jednostkom i grupom społecznym, a takŝe na deficyty moŝliwości realizowania tych uprawnień. Konsekwencjami marginalizacji jest ograniczone uczestnictwo w określonym porządku społecznym i brak dostępu do jego podstawowych instytucji takich jak rynek pracy, rynek konsumpcji, system instytucji wymiaru sprawiedliwości, system edukacyjny, system gwarancji socjalnych. W wielu przypadkach, szczególnie w rodzinach spotykamy się z przekazywaniem niskiego statusu społecznego z pokolenia na pokolenie, dziedziczeniem marginalizacji i wykluczenia społecznego. Na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat moŝna zauwaŝyć bardzo istotne przeobraŝenia w sytuacji rodzin i dzieci. Postępujące procesy industrializacji i urbanizacji doprowadziły do: odłączenia się gospodarstwa domowego od rodziny i związanego z tym zanikania typu rodziny wielopokoleniowej, zmniejszenia się liczby dzieci w rodzinie małej, przejścia kobiety zamęŝnej do pracy zawodowej poza domem i jej ekonomicznego uniezaleŝnienia się od męŝa, zmiany tradycyjnego podziału ról małŝeńsko-rodzinnych i wychowawczych, uzaleŝnienia trwałości związku małŝeńskiego od czynników natury osobistej współmałŝonków. Wśród rodzin polskich ok. 41 % stanowią rodziny jednodzietne, ok. 38 % rodziny dwudzietne. W zaledwie co piątej rodzinie wychowuje się troje i więcej dzieci. Zmniejsza się wielość funkcji pełnionych dotychczas przez rodziny - część z nich przejmowana jest przez róŝne instytucje lub pozostaje poza obszarem działań zarówno rodziny, jak i instytucji społecznych, co moŝe skutkować kształtowaniem się niewłaściwych postaw i systemów wartości wśród dzieci i młodzieŝy. PowaŜnym zagroŝeniem dla rodziny stało się zachwianie poczucia bezpieczeństwa socjalnego oraz przewidywalności przyszłości. Analizując dane z kolejnych przeprowadzanych corocznie przez zespół prof. Czaplińskiego diagnoz społecznych moŝemy zauwaŝyć, Ŝe wśród grup zagroŝonymi marginalizacją i wykluczeniem szczególnie zagroŝone są rodziny wielodzietne i rodziny niepełne. Grupę najbardziej zagroŝoną ubóstwem stanowią rodziny wielodzietne, ubóstwem skrajnym zagroŝonych jest ok. 3% gospodarstw jednoosobowych, ponad 7% osób w gospodarstwach liczących 4 osoby, a w gospodarstwach złoŝonych, z co najmniej 6 osób aŝ 25%. Rodziny wielodzietne i rodziny niepełne mają trudności z realizacją przede wszystkim funkcji ekonomicznej i opiekuńczej. Wynika to z niskiego poziomu dochodów oraz ograniczonych moŝliwości poprawy sytuacji materialnej przez podjęcie pracy zarobkowej przez obojga rodziców w przypadku rodziny wielodzietnej i przez osobę samotnie wychowującą dzieci w przypadku rodziny niepełnej. 9

Znaczna część rodzin ma trudności z adaptacją do nowych warunków, powstałych wskutek zmian ustrojowych. ZagroŜenie bezdomnością, rozbicie rodziny, bezrobocie z jednej strony, a z drugiej konieczność skupienia się na pracy, często konieczność emigracji zarobkowej w celu zapewnienia rodzinie bytu, prowadzą do powaŝnych kryzysów rodzinnych. Obecnie w duŝych miastach 35 związków małŝeńskich na 100 zawartych w danym roku kończy się rozwodem. Około 70 % rozwodzących się małŝeństwa posiada dzieci. Około 80 % tych dzieci jest w wieku przedszkolnym i szkolnym, a więc w wieku, kiedy najbardziej potrzebują w procesie wychowania obydwojga rodziców. Coraz częstsze problemy w pełnieniu ról rodzicielskich są zauwaŝalne w sferze opiekuńczo wychowawczej i często prowadzą do dysfunkcjonalności rodzin, przejawiającej się w niezaradności w prowadzeniu gospodarstwa domowego, wzrostu agresji i przestępczości wśród dzieci i młodzieŝy, uzaleŝnień od alkoholu i narkotyków, przemocy domowej. Istnieje duŝe prawdopodobieństwo przenoszenia tych dysfunkcji przez dzieci do rodzin przez nie zakładanych. Wskaźniki epidemiologiczne (w zaleŝności od źródeł) wskazują na fakt, iŝ od około 3,6% do 10% rodzin z dziećmi zagroŝonych jest patologią, czyli np. uzaleŝnieniami, zachowaniami przestępczymi. Społeczeństwo polskie od kilkunastu lat jest społeczeństwem ryzyka. Wpływ na to mają róŝnie rozumiane i realizowane hasła, takie jak: wolność, demokracja, pluralizm, gospodarka rynkowa. W społeczeństwie ryzyka występuje takŝe rodzina ryzyka, dla której bezpośrednim zagroŝeniem są: uboŝenie społeczeństwa, bezrobocie, czasowa emigracja zarobkowa, liberalizacja poglądów w dziedzinie etycznej, traktowanie rodziny jako sprawy ściśle prywatnej. Dostrzegając rangę zagroŝenia wykluczeniem społecznym rodzin, strategię skonstruowano w taki sposób aby struktura priorytetów i zadań, jakie realizowane będą w poszczególnych okresach jej obowiązywania zawierała w sobie elementy związane ze wsparciem rodzin. PoniŜej omówiono zasady funkcjonowania strategii w odniesieniu do wspierania rodzin. 1. Wsparcie rodziny w prawidłowym funkcjonowaniu: Podstawą do rozwiązywania problemów społecznych jest wsparcie rodziny w odbudowywaniu prawidłowych relacji w rodzinie oraz we właściwym wypełnianiu ról społecznych przez jej członków. Wsparcie rodziny powinno być w miarę moŝliwości wczesne i mieć charakter profilaktyczny, ochronny. Priorytetem wspierania rodziny jest zapewnienie odpowiednich warunków rozwoju dzieci, młodzieŝy oraz kształtowania wartości i norm związanych z ich wychowaniem. 2. Usamodzielnianie rodziny i osób: Rodziny i osoby korzystające z pomocy społecznej, w pierwszej kolejności, powinny mieć moŝliwość samodzielnego zmierzenia się ze swymi problemami, co pozwala zwiększyć ich szansę na prawidłowe funkcjonowanie w środowisku oraz stymuluje aktywność własną, wyzwala potencjał i pozwala na uczenie się nowych umiejętności. Pomoc powinna w miarę moŝliwości doprowadzić do Ŝyciowego usamodzielnienia osób i rodzin poprzez przezwycięŝanie trudnych sytuacji Ŝyciowych przy wykorzystaniu własnych zasobów oraz zasobów środowiska. Osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej są obowiązane do współudziału w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji Ŝyciowej. 10

3. Zasada pomocniczości: Pomoc powinna być nakierowana w pierwszej kolejności na wykorzystanie zasobów własnych osób i rodzin korzystających z pomocy społecznej. Wsparcie osoby opiera się na poszukiwaniu potencjału do rozwiązywania problemów w rodzinie, w środowisku lokalnym przy wykorzystaniu grup samopomocowych, kościołów, organizacji pozarządowych. Wsparcie instytucjonalne wkracza w sytuacji, gdy osoba, jej otoczenie, rodzina, środowisko lokalne, staje przed problemami, których samodzielnie nie potrafi rozwiązać. 4. Zasady interwencji o charakterze socjalnym, rola pracownika socjalnego: Pracownicy socjalni dokonują systemowej diagnozy rodziny badając jej moŝliwości samodzielnego przezwycięŝania trudnych sytuacji Ŝyciowych, budują wraz z nią plan pomocy i podejmują róŝne formy pracy socjalnej ukierunkowane na rozwiązywanie problemów i usamodzielnienie rodzin z róŝnymi dysfunkcjami. Ściśle współpracują ze specjalistami i konsultantami w diagnozie, planowaniu i prowadzeniu pracy socjalnej. Pracownicy socjalni tworzą i realizują programy dla grup z konkretnymi problemami. Pracownicy socjalni współpracują z działającymi w gminie instytucjami, organizacjami w celu lepszego rozeznania potrzeb i organizowania pomocy. WaŜną formą aktywizacji społeczności lokalnej jest wspieranie i współpraca z organizacjami pozarządowymi. 11

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta i Gminy Myślenice, na lata 2008 2013 DIAGNOZA 12

2 Diagnoza społeczna społeczności lokalnej Miasta i Gminy Myślenice Pojęciem wymagającym uściślenia jest diagnoza, czyli logiczny wniosek wieńczący serie badań zmierzających do lepszego zrozumienia zachowania określonej osoby, funkcjonowania grupy lub sytuacji jakiegoś przedsięwzięcia. Prawidłowo przeprowadzona diagnoza powinna opierać się na trzech zasadach: 1. duŝej liczbie zróŝnicowanych informacji, 2. musi się odnosić do historii badanego oraz jego związku ze środowiskiem, 3. najbardziej prawdopodobną interpretacją będzie ta, która wyjaśni maksimum faktów przy zastosowaniu minimum liczb hipotez. 2.1 Społeczność lokalna Miasta i Gminy Myślenice, struktura demograficzna Dla zobrazowania stanu i trendu zmian w strukturze demograficznej społeczności lokalnej Miasta i Gminy Myślenice przywołano dane liczbowe uzyskane w wyniku Narodowego Spisu Powszechnego w 2002 oraz bieŝącej sprawozdawczości z ruchu naturalnego i migracyjnego prowadzonej przez Główny Urząd Statystyczny. Jak juŝ wspomniano we wstępie, ludność Miasta i Gminy Myślenice liczy 41 080 mieszkańców, w tym miasto Myślenice 18 037 mieszkańców (dane z 31.12.2007). Wspomniano równieŝ, Ŝe administracyjnie w skład gminy wchodzi 16 sołectw, sołectwa te są zróŝnicowane pod względem liczebności ludności, stan ten obrazuje tabela oraz wykres poniŝej. Tabela: Liczba ludności w Mieście Myślenice i sołectwach Gminy Myślenice Nazwa Miejscowości Ludność 1 2 ogółem 41080 100% Bęczarka 976 2% Borzęta 1582 4% Bysina 1311 3% Droginia 1118 3% Głogoczów 2621 6% Jasienica 1657 4% Jawornik 2757 7% Krzyszkowice 2071 5% Łęki 967 2% Osieczany 1606 4% Polanka 981 2% Poręba 1168 3% Trzemeśnia 2197 5% Zasań 757 2% Zawada 1047 3% Myślenice 17975 44% Źródło: www.gus.pl 13

Wykres: Ludność w Mieście Myślenice i sołectwach Gminy Myślenice Bęczarka Borzęta Bysina 2% 4% Droginia Głogoczów 3% 3% 6% Jasinica 45% 4% Jawornik Krzyszkowice 3% 2% 5% 3% 2% 4% 2% 7% 5% Łęki Osieczany Polanka Poręba Trzemeśnia Zasań Zawada Myślenice Źródło: www.gus.pl Na terenie Gminy Myślenice w ostatnich latach daje się zaobserwować tendencję stałego, wzrostu ludności szczególnie na obszarach wiejskich, sytuację tą obrazuje wykres poniŝej. Wykres: Ludność w Mieście Myślenice i sołectwach Gminy Myślenice LICZBA MIESZKAŃCÓW 45000 40000 35000 30000 25000 20000 15000 obszar wiejski miasto Myślenice 10000 5000 0 1996 1998 2000 2002 2004 2006 Źródło: Główny Urząd Statystyczny w Krakowie 2006r. 14

W populacji Gminy Myślenice 51% stanowią kobiety, natomiast męŝczyźni stanowią 49%. Dane pochodzące ze Spisu Powszechnego z 2002 roku oraz sprawozdawczości Głównego Urzędu Statystycznego za lata 2002 2006 rok wskazują, iŝ w Gminie Myślenice na 100 męŝczyzn przypadało średnio 102 kobiety i tendencje w tym zakresie utrzymują się na zbliŝonym poziomie. Tabela: Struktura ludności według płci w latach 1998-2006 w gminie Myślenice Lata męŝczyźni kobiety ogółem 1998 19 232 19 660 38 892 1999 19 343 19 634 38 977 2000 19 516 19 856 39 372 2001 19 644 19 994 39 638 2002 19 585 20 129 39 714 2003 19 815 20 388 40 203 2004 19 942 20 536 40 478 2005 20 119 20 577 40 696 2006 20 249 20 657 40 906 Źródło: Główny Urząd Statystyczny w Krakowie 2006r. Tabela: Rozkład populacji społeczności Miasta i Gminy Myślenice ze względu na płeć 100% 80% 60% 40% kobiety męŝczyźni 20% 0% 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Źródło: Główny Urząd Statystyczny w Krakowie 2006r. Spośród wszystkich mieszkańców Gminy Myślenice badaniami przeprowadzonymi przez Główny Urząd Statystyczny w Krakowie w 2005 roku, czyli po Narodowym Spisie Powszechnym, w stosunku do których udało się ustalić poziom wykształcenia 8,8 % posiada wykształcenie wyŝsze, 3,2 % - policealne, 26 % - średnie ogólne bądź zawodowe, 30 % - zasadnicze zawodowe, 28 % - podstawowe ukończone, 3,2 % - podstawowe nieukończone i bez wykształcenia. 15

Ludność w wieku 13 lat i więcej wg poziomu wykształcenia wykształcenie ogółem wyŝsze (% ogółu) policealne (% ogółu) średnie (% ogółu) zasadnicze zawodowe (% ogółu) podstawowe ukończone (% ogółu) podstawowe nieukończone (% ogółu) nieustalone (% ogółu) Województwo małopolskie 2706984 272888 (10,1) 88635 (3,3) 755401 (27,9) 679216 (25,10) 782919 (28,9) 84974 (3,1) 42951 (1,6) Gmina Myślenice 32410 2845 (8,8) 1039 (3,2) 8355 (26) 9568 (30) 9119 (28) 1039 (3,2) 445 (1,4) Źródło: Główny Urząd Statystyczny w Krakowie 2006r. 12000 wykształcenie wyŝsze (% ogółu) 10000 policealne (% ogółu) średnie (% ogółu) 8000 zasadnicze zawodowe (% ogółu) podstawowe ukończone (% ogółu) 6000 podstawowe nieukończone (% ogółu) nieustalony (% ogółu) 4000 2000 0 gmina Myślenice gmina Wadowice gmina Wieliczka Źródło: Główny Urząd Statystyczny w Krakowie 2006r. 2.1.1 Procesy demograficzne w społeczności lokalnej Miasta i Gminy Myślenice Od wielu lat na obszarze całego kraju obserwuje się wzrastającą liczbę ludności w wieku poprodukcyjnym przy jednoczesnej malejącej liczbie osób najmłodszych sytuacja ta nie dotyka jednak Gminy Myślenice. Wskaźnik ludności w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym, w Gminie Myślenice stopniowo ulega obniŝeniu ( 1998r. 73; 2006r. 61). 16

Tabela: Struktura ludności według wieku w latach 1998-2006 w Gminie Myślenice Lata Wiek przedprodukcyjny Wiek produkcyjny Wiek poprodukcyjny Ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym 1998 11 481 22 454 4 957 73 1999 11 218 22 725 5 034 72 2000 11 119 23 101 5 152 70 2001 10 877 23 541 5 220 68 2002 10 791 23 628 5 295 68 2003 10 384 24 414 5 405 65 2004 10 180 24 787 5 511 63 2005 10 003 25 133 5 560 62 2006 9 796 25 445 5 665 61 Źródło: Główny Urząd Statystyczny w Krakowie 2006r. Wykres: Struktura ludności według wieku w latach 1998-2006 w Mieście i Gminie Myślenice 30 000 25 000 20 000 15 000 10 000 wiek przedprodukcyjny wiek produkcyjny wiek poprodukcyjny 5 000-1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Źródło: Główny Urząd Statystyczny w Krakowie 2006r. Ponadto przyrost naturalny (na 1000 mieszkańców) kształtował się następująco: w 2004 r. 3,9%; 2005r 2,9%; 2006r 3,15%. Obliczając saldo migracji na pobyt stały w Gminie Myślenice wykazano spadek dodatniego salda migracji i tak w 2005 saldo migracji wynosiło 136, a w 2006 roku 129. Według prognozy liczebność populacji ludności Gminy Myślenice dokonanej poprzez interpolację danych z powiatu myślenickiego na Gminę Myślenice do 2030 roku liczba ludności będzie się zwiększać. Według prognoz populacja mieszkańców Powiatu Myślenickiego zwiększy się do poziomu około 131,4 tys. mieszkańców. 17

Dokonując analizy wskaźników dotyczących prognoz liczby ludności społeczności Powiatu Myślenickiego, a zatem i Gminy Myślenice warto zauwaŝyć pozytywne zjawisko jakim jest obserwowane od kilku lat dodatnie saldo migracji wewnętrznych więcej osób przyjeŝdŝa na pobyt stały do Gminy Myślenice z innych rejonów Polski niŝ się z niego wyprowadza. Zwiększona migracja jest spowodowana bliskością Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego i spowoduje iŝ mniejsza będzie dotkliwość procesu starzenia się populacji mieszkańców gminy. Tabela: Prognoza ludności dla Powiatu Myślenickiego do roku 2030 Wyszczególnienie 2005 2010 2015 2020 2025 2030 Ogółem w tysiącach Powiat Myślenicki 115,8 119,0 122,6 126,2 129,3 131,4 Źródło: Główny Urząd Statystyczny w Krakowie 2005r. Wykres: Prognoza ludności dla Powiatu Myślenickiego do roku 2030 Powiat Myślenicki 135 130 125 120 Powiat Myślenicki 115 110 105 2005 2010 2015 2020 2025 2030 Źródło: Główny Urząd Statystyczny w Krakowie 2005r. 2.1.2 Sytuacja ekonomiczna gospodarstw domowych i rodzin 18

Główny Urząd Statystyczny w swoich corocznych badaniach budŝetów gospodarstw domowych w Polsce wskazuje, iŝ pozytywne efekty procesów makroekonomicznych sukcesywnie wpływają na poprawę ogólnej sytuacji materialnej polskich rodzin. Nie oznacza to oczywiście, Ŝe poprawa wskaźników gospodarczych przekłada się wprost na poprawę bytu wszystkich polskich rodzin. Poziom dochodów znacznej liczby polskich rodzin jest nadal niŝszy od tak zwanej ustawowej granicy ubóstwa. W 2004 roku odsetek osób Ŝyjących w rodzinach, których dochód na osobę nie przekraczał kwoty określonej w ustawie z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej wyniósł 19% (w 2003 r.- ok. 18%), natomiast zasięg ubóstwa skrajnego, za którego granicę przyjmuje się poziom minimum egzystencji oszacowano w 2004 roku na 12 % (w 2003 r.- ok. 11%), taki odsetek osób Ŝyje w rodzinach, których dochód na osobę nie przekraczał kwoty minimum egzystencji. W tym miejscu warto przywołać wartości opisanych powyŝej wskaźników, otóŝ kwoty określone w ustawie z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej, jako próg uprawniający do interwencji o charakterze socjalnym to odpowiednio 351zł. na osobę w rodzinie oraz 477zł. dla osoby samotnie gospodarującej. Przy czym za rodzinę uznaje się osoby spokrewnione lub niespokrewnione pozostające w faktycznym związku, wspólnie zamieszkujące i gospodarujące, natomiast za osobę samotnie gospodarującą uznaje się osobę prowadzącą jednoosobowe gospodarstwo domowe. Z kolei minimum egzystencji, nazywane teŝ minimum biologicznym, stanowi dolne kryterium ubóstwa. Takie ubóstwo nie wynika jedynie z krótkotrwałego pogorszenia się sytuacji rodzin, ale nabiera cech trwałości, przyczyniając się do długotrwałego pozbawienia moŝliwości korzystania z dóbr i usług, a tym samym prowadzi do wykluczenia społecznego. Tabela: Minimum egzystencji Wysokość minimum egzystencji w poszczególnych latach rok jedna osoba cztery osoby - rodzina z dwójką dzieci 2000 311 zł 1 062 zł 2002 351 zł 1 147 zł 2004 371 zł 1 210 zł 2006 372 zł. 1 281 zł Źródło: Instytut Pracy i Spraw Socjalnych Co do potencjalnej sytuacji finansowej gospodarstw domowych mieszkańców Gminy Myślenice, nie posiadając badań na temat wysokości ich dochodów ewentualnie wyraŝanej przez nich ich subiektywnej oceny zasobności moŝemy wnioskować na podstawie dwóch źródeł danych: 1. z zakresu najwaŝniejszych źródeł utrzymania, 2. z zakresu skali ubóstwa występującego w gminie. Kwestia ubóstwa zostanie omówiona w rozdziale dotyczącym problemów społecznych w pomocy społecznej NajwaŜniejszym źródłem utrzymania gospodarstw domowych w Gminie Myślenice są dochody z pracy najemnej, drugim pod względem liczebności populacji źródłem utrzymania są renty i emerytury. Liczna grupa osób utrzymująca się ze świadczeń z zabezpieczenia 19

społecznego, szczególnie systemu ubezpieczeń rolniczych moŝe być potencjalnie zagroŝona wystąpieniem zjawiska ubóstwa. Tabela: Ludność wg głównego źródła utrzymania Utrzymująca się z pracy na rachunek własny* z pozostałych źródeł w tym: Wyszczególnienie Ogółem razem najemnej razem w tym w swoim gospodarstwie rolnym (działce rolnej) razem Z emerytur z rent nie ustalono gmina Myślenice 39714 26069 20544 5525 1584 13106 4345 6725 539 Źródło: Główny Urząd Statystyczny w Krakowie 2004r. Wykres: Ludność wg głównego źródła utrzymania 25000 20000 liczba ludności 15000 10000 5000 0 najemnej z pracy razem na rachunek w łasny* w tym w sw oim gospodarstw ie rolnym (działce rolnej) z emerytur w tym inne z rent nie ustalono gmina Myślenice Źródło: Główny Urząd Statystyczny w Krakowie 2004r. 2.2 Ogólna charakterystyka obszarów problemów społecznych w społeczności lokalnej Miasta i Gminy Myślenice 20

2.2.1 Wprowadzenie, uzasadnienie wyboru obszarów problemów społecznych Dobór obszarów problemów społecznych, a w konsekwencji zakresu podmiotowego Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta i Gminy Myślenice podyktowany został wytycznymi ustawodawcy, zawartymi w art.17 ust.1 pkt 1 ustawy z dnia z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej (Dz. U. z 2004 r. Nr 64 poz. 593 z późniejszymi zmianami), w brzmieniu: Do zadań własnych gminy o charakterze obowiązkowym naleŝy: 1) opracowanie i realizacja gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka;( ) Schemat: Obszary planowania strategicznego w korelacie kompetencji komórek Obszar planowania strategicznego Komponenty i komórki organizacyjne Pomoc Społeczna - Miejsko - Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej - organizacje pozarządowe Profilaktyka i rozwiązywanie problemów Alkoholowych - Urząd Miasta i Gminy Myślenice - organizacje pozarządowe Dla uporządkowania obszaru planowania strategicznego, w celu dokonania prezentacji Strategii zaproponowano przyjęcie jednoznacznego podziału precyzującego występowanie problemów społecznych. Przyjęcie takiej formuły pozwala na precyzyjne i jasne określenie priorytetów i działań w obszarach planowania strategicznego w odniesieniu do występujących problemów: ubóstwa bezrobocia niepełnosprawności alkoholizmu NiezaleŜnie od przyjętego podziału problemów społecznych iŝ są one skorelowane ze zmianami zachodzącymi w rodzinach, opisanymi w rozdziale pn. Rodzina, centralny element Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych. Opisane powyŝej spojrzenie ujęte jest w matrycy logicznej, umieszczonej poniŝej. 21

Tabela: Matryca logiczna, zakres obszarów planowania strategicznego występujące problemy społeczne, w korelacji polami interwencji Obszar, jego zakres, problemy Obszar interwencji Pomoc społeczna Profilaktyka i rozwiązywanie problemów alkoholowych Organizacje pozarządowe ubóstwo x x bezrobocie x x niepełnosprawność x x alkoholizm x x x 2.2.2 Problem ubóstwa w społeczności lokalnej Miasta i Gminy Myślenice Dane statystyczne wskazują, iŝ w ramach poszczególnych społeczeństw narasta zróŝnicowanie dochodów między obywatelami. RóŜnice w dochodach, stopie Ŝyciowej obserwowalne są przez kaŝdego. Rośnie zatem zagroŝenie spowodowane nierównościami społecznymi szczególnie tymi spowodowanymi ubóstwem. Tabela: Gospodarstwa domowe w Polsce, zagroŝone ubóstwem Odsetek osób w gospodarstwach domowych zagroŝonych ubóstwem wg wybranych cech społeczno ekonomicznych w Polsce Granica ubóstwa minimum Granica ubóstwa ustawowa Gospodarstwo domowe egzystencji 2003 2004 2003 2004 % % % % Ogółem 18,1 19,2 10,9 11,8 miasto 11,9 12,9 6,8 7,7 wieś 28,0 29,3 17,5 18,5 Grupy społeczno-ekonomiczne pracowników 17,7 16,7 8,1 9,4 pracowników uŝytkujących własne gospodarstwo rolne 25,5 25,8 14,6 14,7 rolników 29,4 31,6 17,2 19,9 pracujących na własny rachunek 11,0 13,2 7,0 8,9 emerytów 9,6 8,9 5,6 5,6 rencistów 23,5 25,4 15,1 16,8 utrzymujących się z nie zarobkowych źródeł 42,9 41,5 31,3 30,6 Typ gospodarstwa gospodarstwa jednoosobowe 6,9 6,5 2,7 3,3 małŝeństwa bez dzieci na utrzymaniu 4,3 2,8 2,3 2,8 małŝeństwa z 1 dzieckiem na utrzymaniu 9,4 9,5 5,3 6,4 22

małŝeństwa z 2 dzieci na utrzymaniu 17,1 18,1 10,3 9,7 małŝeństwa z 3 dzieci na utrzymaniu 29,6 37,6 18,0 21,4 małŝeństwa z 4 i więcej dzieci na utrzymaniu 56,1 62,4 41,8 40,1 samotna matka/ojciec z dziećmi na utrzymaniu 22,2 22,0 12,3 15,2 Źródło: Główny Urząd Statystyczny 2004r. Państwo w ramach prowadzonej polityki społecznej podejmuje działania słuŝące organizowaniu pomocy na rzecz osób zagroŝonych i dotkniętych ubóstwem. Podstawowym instrumentem wsparcia osób i rodzin ubogich są instytucje: świadczeń rodzinnych pomocy społecznej. Świadczenia rodzinne, jako niezaleŝny i odrębny system wsparcia realizowane są w oparciu o ustawę z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz. U. z 2006 r., Nr 139, poz. 992 z późn. zm.). Świadczenia rodzinne wprowadzono w miejsce świadczeń przyznawanych na podstawie ustawy o zasiłkach rodzinnych, pielęgnacyjnych i wychowawczych oraz niektórych świadczeń z pomocy społecznej. Przyznawane i realizowane są na rzecz świadczeniobiorców spełniających kryteria dochodowe: zasiłek rodzinny przysługuje osobom, jeŝeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się nie przekracza kwoty 504 zł. w przypadku gdy członkiem rodziny jest dziecko legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności zasiłek rodzinny przysługuje, jeŝeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się nie przekracza kwoty 583 zł. W tym miejscu warto zaznaczyć, Ŝe dochód rodziny to przeciętny miesięczny dochód członków rodziny uzyskany w roku kalendarzowym poprzedzającym okres zasiłkowy. Świadczenia rodzinne na terenie Gminy Myślenice przyznaje i wypłaca Miejsko Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej. Na podstawie dokumentacji składanej przez świadczeniobiorców moŝna zobrazować kształtowanie się poziomu dochodów w ich rodzinach. Tabela: Dochody świadczeniobiorców świadczeń rodzinnych Dochód na osobę: Liczba rodzin w 2005r. Liczba rodzin w 2006r. Liczba rodzin w 2007r. Do 252 zł 1 265 1 724 1 506 Do 504 zl 1 259 1 471 1 563 Do 583 zł 123 45 101 PowyŜej 583 279 317 363 Źródło: Miejsko Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Myślenicach 2007r. Z powyŝszej tabeli wynika, Ŝe aŝ 1265 spośród 2926 świadczeniobiorców objętych świadczeniami rodzinnymi tj. 43% Ŝyje poniŝej połowy kryterium dochodowego określonego w ustawie o świadczeniach rodzinnych. 23

Analizując model rodziny świadczeniobiorców świadczeń rodzinnych dochodzimy do wniosków, iŝ dominujący jest model rodziny 2 plus 2 (dwoje rodziców, dwoje dzieci), drugi z kolei model rodziny to 2 plus 1 (dwoje rodziców, jedno dziecko). Tabela: Dzietność rodzin świadczeniobiorców świadczeń rodzinnych Typ rodzin Liczba rodzin w 2005r. Liczba rodzin w 2006r. Liczba rodzin w 2007r. Z 1 dzieckiem 905 1 057 1 074 Z 2 dzieci 923 1 729 1 174 Z 3 dzieci 555 596 551 Z 4 dzieci i więcej 286 306 267 Źródło: Miejsko Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Myślenicach 2007r. Pomocy społecznej udziela się w oparciu o ustawę z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej. Kryteria uprawniające do otrzymywania świadczeń pienięŝnych z pomocy społecznej, ustalone są w oparciu o próg interwencji socjalnej (PIS) wyliczony przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych dla róŝnych typów gospodarstw domowych. Próg, poniŝej którego osoby Ŝyjące w gospodarstwach wieloosobowych mogą ubiegać się o świadczenia z pomocy społecznej wynosi 351zł na członka rodziny, kryterium dochodowe dla osób samotnie gospodarujących określono na poziomie 477 zł. W roku 2006 w sferze zainteresowania pomocy społecznej znalazło się około 7 % mieszkańców gminy Myślenice. Miejsko - Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej objął pomocą 836 rodzin, liczba osób w tych rodzinach wyniosła 2 784. Z pomocy społecznej w Gminie Myślenice najczęściej korzystają rodziny z dziećmi, w 2005 roku było ich 545 natomiast w roku 2006 było ich 487. Pośród klientów pomocy społecznej, w gospodarstwach rodzinnych z dziećmi dominującym typem rodziny jest rodzina z dwójką dzieci, w 2005 roku było ich 175, w 2006 roku było ich 155. Z kolei pośród klientów pomocy społecznej, w gospodarstwach rodzinnych bez dziećmi dominującym typem rodziny jest jednoosobowe gospodarstwo rodzinne, w 2005 roku było ich 234, w 2006 roku było ich 248. Wśród klientów ośrodka pomocy społecznej występuje równieŝ stała grupa rodzin niepełnych w 2005 roku było ich 135, w 2006 roku było ich 136. Podobnie jak w rodzinach z obydwojgiem rodziców w rodzinach niepełnych dominuje model rodziny z dwójką dzieci w 2005 roku było ich 51, w 2006 roku było ich 48. Rodzin emerytów i rencistów z pomocy społecznej korzystało odpowiednio w 2005 roku 231, natomiast w 2006 roku 210. Wśród rodzin emerytów i rencistów z pomocy społecznej w Gminie Myślenice korzystają najczęściej rodziny jednoosobowe w 2005 roku było ich 85 natomiast w roku 2006 było ich 79. Tabela: Struktura rodzin korzystających z pomocy społecznej w latach 2005, 2006 WyróŜnienie, cecha Rok 2005 Rok 2006 24

dominująca Ogółem W tym na wsi Liczba osób w rodzinach Ogółem W tym na wsi Liczba osób w rodzinach Rodziny 882 372 3.122 836 356 2.784 W tym: Rodziny z dziećmi ogółem Z czego: Rodziny z dwójką dzieci 545 242 2.626 487 218 2.284 175 79 736 155 76 633 Z czego: Rodziny niepełne 135 46 460 136 43 469 Rodziny niepełne z dwójką dzieci Rodziny emerytów i rencistów Rodziny emerytów i rencistów jednoosobowe W tym; 2 osobowe rodziny emerytów i rencistów W tym: Rodziny jednoosobowe 51 17 154 48 16 145 231 92 630 210 86 543 85 24 85 79 29 79 103 41 82 101 40 80 234 90 234 248 103 248 Źródło: Miejsko Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Myślenicach 2006r. Wykres: Rodziny korzystające z pomocy społecznej w latach 2005, 2006 1000 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 ogółem na wsi ogółem na wsi 2005 2006 Rodziny Emerytów i rencistów Rodziny niepełne Rodziny z dziećmi Źródło: Wyliczenia własne na podstawie danych Miejsko Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Myślenicach 2006r. 2.2.3 Problem społeczny bezrobocia w społeczności lokalnej Miasta i Gminy Myślenice W 2006 r. w całej Polsce odnotowywano spadek ilości bezrobotnych, a małopolska była jednym z przodujących województw w tym procesie. 25

Rynek pracy w powiecie myślenickim przedstawia korzystne tendencje spadku bezrobocia. Liczba bezrobotnych na koniec 31 grudnia 2003 roku wyniosła 7 607 osób, natomiast w 2006 roku widoczny jest spadek bezrobotnych w stosunku do roku 2005 o 1 760 osób. Na dzień 31 grudnia 2006 roku bezrobocie dotknęło 4 656 osób. Tendencje o których mowa obrazuje wykres oraz tabele poniŝej. Wykres: Liczba bezrobotnych w latach 2003-2007 liczba bezrobotnych 8000 7000 7607 7174 6416 6000 5000 4000 3000 2000 1000 4656 4455 0 XII 2003 XII 2004 XII 2005 XII 2006 III 2007 Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Myślenicach Tabela: Statystyka bezrobocia w powiecie myślenickim w III kwartale 2006 roku Wyszczególnienie Stan na koniec okresu spr. Kobiety Bezrobotni w wieku18-24 lata Z prawem do zasiłku Napływ Odpływ w okresie spr. Podjęcia pracy w okresie spr. Powiat Myślenicki 5088 2951 1588 664 1490 2131 955 Myślenice 1856 1090 529 242 531 757 306 Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Myślenicach III kwartał PUP Myślenice 2006 r. Tabela: Statystyka bezrobocia w powiecie myślenickim w IV kwartale 2006 roku Wyszczególnienie Stan na koniec okresu spr. Kobiety Bezrobotni w wieku 18-24 lata Z prawem do zasiłku Napływ Odpływ w okresie spr. Podjęcia pracy w okresie spr. Powiat Myślenicki 4656 2641 1300 700 1510 1942 656 Myślenice 1725 975 425 260 512 643 219 Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Myślenicach 2006 r. Tabela: Statystyka bezrobocia w powiecie myślenickim w I kwartale 2007 roku 26

Wyszczególnienie Stan na koniec okresu spr. Kobiety Bezrobotni w wieku 18-24 lata Z prawem do zasiłku Napływ Odpływ w okresie spr. Podjęcia pracy w okresie spr. powiat myślenicki. 4455 2532 1167 673 1368 1569 621 Myślenice 1653 926 379 264 519 591 224 Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Myślenicach 2007 r. Wykres: Liczba bezrobotnych na terenie Miasta i Gminy Myślenice, w III kwartale 2006 roku, IV kwartale 2006 roku oraz I kwartale 2007 roku Liczba bezrobotnych w Gminie Myślenice I kwartał 2007 IV kwartał 2006 III kwartał 2006 1500 1600 1700 1800 1900 Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Myślenicach 2007 r. Dla zobrazowania tendencji warto równieŝ przywołać dane dotyczące zmiany stopy bezrobocia na terenie województwa małopolskiego oraz powiatu myślenickiego. Tabela: Stopa bezrobocia na koniec okresu sprawozdawczego w latach 2004- III 2007 Wyszczególnienie XII 2004 XII 2005 XII 2006 MARZEC 2007 Powiat myślenicki 17,0 % 15,3 % 11,3 % 10,8 % Woj. małopolskie 15,0 % 13,8 % 11,4 % 11,0 % Źródło: Główny Urząd Statystyczny w Krakowie 2007 r. 27

Stopa bezrobocia w latach 2004- III 2007 w % 20,0 18,0 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 - XII 2004 XII 2005 XII 2006 III 2007 Powiat myślenicki Powiat wadowicki Powiat wielicki Województwo małopolskie Źródło: Główny Urząd Statystyczny w Krakowie 2007 r. PoniewaŜ Gmina Myślenice jest gminą miejsko-wiejską warto równieŝ w opracowaniu poruszyć kwestię bezrobotnych zamieszkałych na wsi. Liczba bezrobotnych zamieszkałych na terenach wiejskich wynosiła na koniec grudnia 2006 r. 3400 osób, co stanowi 73,02% ogółu bezrobotnych. Wśród tej grupy najwięcej zarejestrowanych, 1325 osób posiadało wykształcenie zasadnicze zawodowe. Drugą pod względem ilości grupę stanowiły osoby z wykształceniem gimnazjalnym i poniŝej w liczbie 844. Wśród osób zamieszkałych na wsi i zarejestrowanych w PUP w Myślenicach dominowały osoby w przedziale wiekowym 18-24 lata 1031 osób, drugą co do wielkości grupą w tej kategorii stanowili bezrobotni w wieku 25-34 lata 903 osoby. Analizując kategorie staŝu pracy i czasu pozostawania bez pracy, stwierdzono, Ŝe osoby najczęściej rejestrowały się jako osoby bez staŝu pracy 762 osoby, a dominującym czasem pozostawania w rejestrze Urzędu był okres generujący długotrwałe bezrobocie, tj. pow. 24 miesięcy i dotyczył grupy 973 osób. 2.2.4 Problem społeczny niepełnosprawności w społeczności lokalnej Miasta i Gminy Myślenice Zgodnie z definicją WHO osoba niepełnosprawna to osoba, u której istotne uszkodzenia i obniŝenie sprawności funkcjonowania organizmu powodują uniemoŝliwienie, utrudnienie lub ograniczenie sprawnego funkcjonowania w społeczeństwie, biorąc pod uwagę takie czynniki jak płeć, wiek, oraz czynniki zewnętrzne. W rozwiniętych krajach Unii Europejskiej około 15 % populacji to osoby niepełnosprawne. Według danych uzyskanych w trakcie Narodowego Spisu Powszechnego w 2002 roku liczba osób niepełnosprawnych w Polsce to 5 456 700, co stanowi 14,3 % ludności kraju. Oznacza to Ŝe co siódmy mieszkaniec naszego kraju jest osobą niepełnosprawną bądź za taką się uwaŝa. Dane Głównego Urzędu Statystycznego zgromadzone w trakcie Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań przeprowadzonego w 2002 r. precyzują liczbę osób niepełnosprawnych w powiecie myślenickim, wynosiła ona 22021. 28

Osoby niepełnosprawne stanowiły w 2002 roku niemal 19,4% liczącej 113.717 osób społeczności powiatu myślenickiego. Wykres: Osoby niepełnosprawne w powiecie myślenickim 91.696 81% 22.021 19% Pozostali mieszkańcy Osoby niepełnosprawne (prawnie i biologicznie) Źródło: Główny Urząd Statystyczny w Krakowie 2002r. NSP Dla porównania ten sam wskaźnik dla całego kraju wyniósł 14,3%, a dla województwa małopolskiego 18,2%. Powiat myślenicki naleŝy więc do przodujących w liczebności osób niepełnosprawnych. Na tysiąc mieszkańców przypadają 193 osoby niepełnosprawne, niepełnosprawnym jest więc co piąty mieszkaniec powiatu. Rysunek: Liczba niepełnosprawnych w woj. małopolskim na 1 tys. mieszkańców Źródło: Główny Urząd Statystyczny w Krakowie 2002r. NSP 29