Ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe. Autor: Inetta Jędrasik-Jankowska Wykaz skrótów str. 15 Część pierwsza CZĘŚĆ OGÓLNA ROZDZIAŁ I. Geneza i rozwój idei zabezpieczenia społecznego str. 17 1. Preindustrialne formy zabezpieczenia społecznego str. 17 2. Idea zabezpieczenia społecznego i klasyczne metody jej realizacji str. 23 3. Ubezpieczenie społeczne a ubezpieczenie zdrowotne str. 27 4. Ubezpieczenie społeczne a ubezpieczenie gospodarcze str. 29 ROZDZIAŁ II. Polski system ubezpieczenia społecznego str. 31 1. Organizacja ubezpieczenia społecznego str. 31 2. Finansowanie ubezpieczenia społecznego str. 32 2.1. Repartycyjna i kapitałowa metoda finansowania świadczeń str. 32 2.2. Finansowanie świadczeń w latach 1945-1998 str. 34 2.3. Finansowanie świadczeń z ubezpieczenia społecznego po reformie z 1999 r str. 36 2.3.1. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych str. 36 2.3.2. Otwarte fundusze emerytalne str. 37 3. Ogólna charakterystyka systemu ubezpieczenia społecznego w Polsce str. 39 ROZDZIAŁ III. Składka na ubezpieczenie społeczne str. 42 1. Istota i rola składki str. 42
2. Zasady opłacania składki str. 45 2.1. Podział składki na ubezpieczenie społeczne str. 45 2.2. Podział składki emerytalnej str. 48 2.3. Płatnik składek str. 49 2.4. Podstawa wymiaru składek str. 51 3. Mechanizmy prawne ułatwiające zapłatę składki str. 54 4. Skutki nieterminowego opłacania składek str. 55 4.1. Odsetki za zwłokę str. 55 4.2. Dodatkowa opłata str. 56 4.3. Odpowiedzialność karna płatnika składek str. 56 4.4. Odpowiedzialność osób trzecich za zaległości z tytułu składek str. 57 4.4.1. Istota i zakres odpowiedzialności osób trzecich str. 57 4.4.2. Zakres pojęcia "osoba trzecia" str. 58 5. Zabezpieczenie rzeczowe wierzytelności z tytułu składek str. 60 6. Przedawnienie należności z tytułu składek str. 60 7. Konta indywidualne ubezpieczonych str. 61 8. Subkonto str. 62 ROZDZIAŁ IV. Obowiązek ubezpieczenia społecznego str. 65 1. Zasady podlegania ubezpieczeniu społecznemu str. 65 2. Zakres obowiązku ubezpieczenia społecznego str. 67 3. Ustawowe tytuły obowiązku ubezpieczenia emerytalnego i rentowego str. 72 3.1. Katalog tytułów str. 72
3.2. Pozostawanie w stosunku pracy str. 74 3.3. Osoba uznana za pracownika str. 76 3.3.1. Istota konstrukcji uznania za pracownika str. 76 3.3.2. Geneza wprowadzenia do ustawy systemowej art. 8 ust. 2a str. 77 3.3.3. Praca "na rzecz pracodawcy" jako przesłanka uznania za pracownika str. 77 3.3.4. Rola konstrukcji prawnej wynikającej z art. 8 ust. 2a ustawy systemowej str. 78 3.3.5. Realizacja obowiązku ubezpieczenia społecznego osoby uznanej za pracownika str. 79 3.3.6. Uznanie za pracownika w ujęciu orzecznictwa Sądu Najwyższego str. 80 3.4. Wykonywanie pracy nakładczej str. 80 3.5. Członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej i spółdzielni kółek rolniczych str. 81 3.6. Wykonywanie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia str. 81 3.7. Prowadzenie pozarolniczej działalności str. 83 3.8. Współpraca przy wykonywaniu umowy agencyjnej, zlecenia lub pozarolniczej działalności str. 85 3.9. Pozostawanie w Służbie Celnej str. 87 3.10. Wykonywanie mandatu posła lub senatora str. 87 3.11. Pobieranie stypendium str. 88 3.12. Pobieranie świadczeń z funduszy publicznych str. 88 3.13. Wykonywanie pracy na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania str. 90 3.14. Tytuły niezwiązane z osiąganiem przychodu str. 91 3.15. Odbywanie zastępczej służby wojskowej str. 93 4. Obowiązek ubezpieczenia emerytalnego i rentowego emerytów i rencistów str. 94
5. Zbieg obowiązku ubezpieczenia str. 96 5.1. Zbieg tytułów w zakresie ubezpieczenia powszechnego str. 96 5.2. Zbieg obowiązku ubezpieczenia powszechnego z obowiązkiem ubezpieczenia rolniczego str. 98 5.3. Zbieg obowiązku ubezpieczenia społecznego i podlegania zaopatrzeniu społecznemu str. 98 6. Dobrowolne przystąpienie do ubezpieczenia str. 99 6.1. Konstrukcja dobrowolnego ubezpieczenia społecznego str. 99 6.2. Dobrowolne ubezpieczenie emerytalne i rentowe str. 100 6.3. Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe str. 101 7. Zasady podlegania obowiązkowi ubezpieczenia społecznego przez pracowników migrujących str. 102 ROZDZIAŁ V. Przedmiot ochrony ubezpieczeniowej str. 105 1. Zdarzenia losowe biotyczne str. 105 2. Pojęcie zdarzenia (ryzyka) ubezpieczeniowego str. 107 3. Prawna klasyfikacja zdarzeń losowych biotycznych str. 111 4. Wina ubezpieczonego a zajście zdarzenia losowego str. 116 5. Skutki prawne winy poszkodowanego str. 117 ROZDZIAŁ VI. Warunki nabycia prawa do świadczeń str. 120 1. Istota i rola warunków str. 120 2. Czas zajścia zdarzenia ubezpieczeniowego str. 121 3. Staż ubezpieczeniowy str. 123 3.1. Pojęcie stażu ubezpieczeniowego str. 123
3.2. Struktura stażu ubezpieczeniowego str. 124 3.3. Staż do nabycia prawa i staż do wymiaru świadczenia str. 126 3.4. Kryteria różnicowania stażu ubezpieczeniowego str. 127 3.5. Przeliczniki stażu ubezpieczeniowego str. 129 4. Warunek "gęstości" zatrudnienia str. 130 5. Zasady uwzględniania w stażu okresów zagranicznych str. 130 ROZDZIAŁ VII. Wymiar świadczeń z ubezpieczenia społecznego str. 133 1. Założenia ogólne str. 133 2. Wymiar rent i emerytur w systemie zdefiniowanego świadczenia str. 137 2.1. Formuła wymiaru świadczeń str. 137 2.2. Kwota stała świadczenia str. 137 2.3. Kwota indywidualna świadczenia str. 138 2.3.1. Zależność od stażu ubezpieczeniowego str. 138 2.3.2. Zależność od podstawy wymiaru str. 139 2.4. Zmiana wysokości świadczenia str. 141 2.4.1. Przeliczenie podstawy wymiaru świadczenia str. 141 2.4.2. Wyliczenie podstawy na nowo str. 142 2.4.3. Doliczanie nieuwzględnionych okresów składkowych i nieskładkowych str. 143 2.4.4. Zwiększenie świadczenia z tytułu aktywności zawodowej po przejściu na emeryturę lub rentę str. 144 3. Wymiar emerytury w systemie zdefiniowanej składki str. 144 3.1. Założenia ogólne str. 144 3.2. Formuła wymiaru emerytury repartycyjnej str. 145
3.2.1. Podstawa obliczenia emerytury repartycyjnej str. 145 3.2.1.1. Suma składek str. 145 3.2.1.2. Kapitał początkowy str. 146 3.2.2. Średnie dalsze trwanie życia str. 147 3.3. Wzrost emerytury repartycyjnej z tytułu dalszego zatrudnienia str. 148 4. Wymiar okresowej emerytury kapitałowej str. 149 4.1. Ustalanie kwoty okresowej emerytury kapitałowej str. 149 4.2. Podwyższanie kwoty okresowej emerytury kapitałowej str. 149 5. Dodatki do rent i emerytur str. 150 6. Wymiar świadczeń z uwzględnieniem okresów zagranicznych str. 152 7. Waloryzacja świadczeń str. 154 7.1. Rola waloryzacji str. 154 7.2. Rodzaje waloryzacji str. 155 7.3. Waloryzacja w polskim systemie prawa emerytalnego str. 155 7.4. Charakter prawny waloryzacji str. 159 ROZDZIAŁ VIII. Realizacja prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego str. 160 1. Ogólne zasady ustalania i wypłaty świadczeń str. 160 2. Wstrzymanie wypłaty świadczenia... 164 2.1. Ustanie prawa do świadczeń str. 164 2.2. Nieprzedłożenie dowodów stwierdzających dalsze istnienie prawa do świadczenia str. 165 2.3. Niepoddanie się badaniom lekarskim str. 165
2.4. Nieistnienie prawa str. 165 2.5. Niemożność doręczenia świadczenia str. 166 3. Zawieszenie prawa do świadczeń str. 167 3.1. Zawieszenie prawa do świadczeń jako konstrukcja prawna str. 167 3.2. Realizacja zawieszenia prawa do emerytury str. 168 3.2.1. Zawieszenie prawa z mocy ustawy str. 168 3.2.2. Zawieszenie prawa na wniosek str. 170 4. Potrącenia i egzekucja ze świadczeń ubezpieczeniowych str. 171 5. Przedawnienie prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego str. 172 6. Zbieg prawa do świadczeń str. 173 6.1. Zbieg prawa do świadczeń ubezpieczeniowych str. 173 6.2. Zbieg prawa do świadczeń z ubezpieczenia z prawem do świadczeń z zaopatrzenia społecznego str. 174 ROZDZIAŁ IX. Świadczenie nienależne str. 177 1. Konstrukcja pojęcia świadczenia nienależnego str. 177 2. Zakres obowiązku zwrotu świadczenia nienależnie pobranego str. 179 3. Świadczenie nienależnie pobrane przez osobę inną niż emeryt lub rencista str. 181 ROZDZIAŁ X. Dochodzenie świadczeń z ubezpieczenia społecznego przed sądem str. 183 Część druga UBEZPIECZENIE EMERYTALNE ROZDZIAŁ XI. Filarowa konstrukcja ryzyka emerytalnego str. 191 1. Plan Beveridge'a jako wzorzec filarowej konstrukcji str. 191 2. Uwarunkowania i założenia polskiej reformy systemu emerytalnego str. 193
3. Zasady działania systemu emerytalnego po reformie z 1998 r str. 197 4. Status prawny i zasady działania otwartych funduszy emerytalnych str. 201 ROZDZIAŁ XII. Członkostwo w otwartym funduszu emerytalnym str. 204 1. Uwarunkowania prawne członkostwa w otwartym funduszu emerytalnym str. 204 2. Uzyskanie członkostwa w otwartym funduszu emerytalnym str. 206 2.1. Umowa o członkostwo str. 206 2.2. Otwarcie rachunku str. 207 3. Zmiana funduszu str. 208 3.1. Zmiana funduszu z woli członka str. 208 3.2. Zmiana funduszu z przyczyn organizacyjnych str. 209 4. Obowiązki wynikające z członkostwa str. 209 5. Śmierć członka otwartego funduszu emerytalnego str. 210 ROZDZIAŁ XIII. Ryzyko emerytalne str. 211 1. Kształtowanie się treści ryzyka emerytalnego str. 211 2. Treść ryzyka emerytalnego w prawie polskim str. 212 3. Rozwiązanie stosunku pracy jako warunek nabycia prawa do emerytury str. 216 4. Wiek emerytalny jako warunek nabycia prawa do emerytury str. 217 4.1. Przesłanki ustalania wieku emerytalnego str. 217 4.2. Rodzaje wieku emerytalnego str. 219 4.3. Kryteria różnicowania wieku emerytalnego str. 220 ROZDZIAŁ XIV. Rodzaje emerytur z powszechnego ubezpieczenia społecznego str. 222 1. Ogólna charakterystyka rodzajów emerytury str. 222
2. Emerytura w powszechnym wieku emerytalnym str. 226 2.1. Emerytura bazowa w systemie zdefiniowanego świadczenia str. 226 2.2. Emerytura bazowa w systemie zdefiniowanej składki str. 228 2.2.1. Formy występowania emerytury bazowej str. 228 2.2.2. Emerytura repartycyjna str. 229 2.2.3. Okresowa emerytura kapitałowa str. 229 2.2.4. Emerytura bazowa "ostateczna" str. 231 2.3. Emerytura mieszana str. 232 3. Emerytura częściowa str. 233 4. Emerytura w niższym wieku emerytalnym str. 234 5. Emerytura na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej str. 236 6. Emerytura wcześniejsza str. 237 7. Emerytury "branżowe" str. 240 7.1. Emerytura dla górników str. 240 7.2. Emerytura dla pracowników kolejowych str. 243 7.3. Emerytura dla nauczycieli str. 244 8. Emerytura pomostowa str. 246 Część trzecia UBEZPIECZENIE RENTOWE ROZDZIAŁ XV. Zakres działania ubezpieczenia rentowego str. 249 1. Przedmiot ochrony str. 249 2. Ochrona w razie wypadku w drodze do pracy lub z pracy str. 251
2.1. Kształtowanie się ochrony ubezpieczeniowej drogi do pracy lub z pracy str. 251 2.2. Pojęcie wypadku w drodze do pracy lub z pracy str. 252 2.2.1. Definicja wypadku w drodze do pracy lub z pracy str. 252 2.2.2. "Dom" jako drugi biegun drogi do pracy lub z pracy str. 255 2.2.3. Droga do pracy lub z pracy w znaczeniu prawnym (droga chroniona) str. 256 2.2.4. Przerwy w odbywaniu drogi do pracy lub z pracy str. 257 2.2.5. Wypadek w drodze w czasie przerwy w pracy str. 260 ROZDZIAŁ XVI. Rodzaje ryzyka w ubezpieczeniu rentowym str. 263 1. Ryzyko niezdolności do pracy str. 263 1.1. Nazwa ryzyka str. 263 1.2. Konstrukcja ryzyka niezdolności do pracy str. 264 1.3. Treść ryzyka niezdolności do pracy str. 267 1.4. Tryb stwierdzania zajścia ryzyka str. 272 2. Niezdolność do samodzielnej egzystencji str. 276 3. Ryzyko utraty żywiciela str. 277 3.1. Założenia konstrukcyjne ryzyka str. 277 3.2. Ustawowa treść ryzyka str. 278 ROZDZIAŁ XVII. Świadczenia z ubezpieczenia rentowego str. 281 1. Renta z tytułu niezdolności do pracy str. 281 1.1. Rodzaje rent str. 281 1.2. Warunki nabycia prawa do renty str. 281 1.2.1. Czas zajścia niezdolności do pracy str. 282
1.2.2. Warunek stażu ubezpieczeniowego str. 282 1.2.3. Warunek "gęstości" ubezpieczenia str. 283 1.3. Wymiar renty z tytułu niezdolności do pracy str. 284 1.3.1. Formuła wymiaru str. 284 1.3.2. Wymiar renty w razie ponownej niezdolności str. 285 1.4. Zamiana renty na emeryturę str. 286 1.5. Zbieg prawa do renty z zarobkiem str. 287 2. Renta szkoleniowa str. 288 3. Renta rodzinna str. 290 3.1. Wtórny charakter prawa do renty rodzinnej str. 290 3.2. Warunki nabycia prawa do renty rodzinnej str. 291 3.3. Wymiar renty rodzinnej str. 291 4. Zasiłek pogrzebowy str. 293 ROZDZIAŁ XVIII. Świadczenia przyznawane w szczególnym trybie str. 296 1. Istota świadczeń w szczególnym trybie str. 296 2. Świadczenia w drodze wyjątku str. 298 3. Świadczenia przyznawane na specjalnych warunkach str. 300 Część czwarta UBEZPIECZENIE CHOROBOWE ROZDZIAŁ XIX. Ogólna charakterystyka ubezpieczenia chorobowego str. 307 ROZDZIAŁ XX. Ryzyko w ubezpieczeniu chorobowym str. 312 1. Niezdolność do pracy z powodu choroby str. 312
1.1. Choroba w znaczeniu biologicznym str. 312 1.2. Choroba w znaczeniu prawnym str. 312 1.3. Treść ryzyka niezdolności do pracy z powodu choroby str. 313 1.4. Stwierdzanie zajścia ryzyka niezdolności do pracy z powodu choroby str. 315 2. Sytuacje zrównane z niezdolnością do pracy z powodu choroby str. 315 3. Zmniejszona sprawność do pracy str. 317 4. Przerwa w pracy w związku z urodzeniem dziecka (urlop macierzyński) str. 318 5. Konieczność opieki nad dzieckiem lub innym chorym członkiem rodziny str. 319 ROZDZIAŁ XXI. Świadczenia z ubezpieczenia chorobowego str. 321 1. Zasiłek chorobowy str. 321 2. Świadczenie rehabilitacyjne str. 323 3. Zasiłek wyrównawczy str. 324 4. Zasiłek macierzyński str. 325 5. Zasiłek opiekuńczy str. 327 ROZDZIAŁ XXII. Warunki nabycia prawa i wymiar świadczeń str. 329 1. Warunki nabycia prawa do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego str. 329 1.1. Zajście niezdolności do pracy w czasie trwania ubezpieczenia str. 329 1.2. Okres wyczekiwania str. 330 1.3. Brak prawa do wynagrodzenia lub innego świadczenia str. 331 2. Wymiar świadczeń chorobowych str. 332 2.1. Kryteria ustalania wysokości świadczeń chorobowych str. 332 2.2. Zasady ustalania podstawy wymiaru zasiłku chorobowego str. 333
ROZDZIAŁ XXIII. Okres pobierania zasiłku chorobowego str. 336 1. Rola okresu zasiłkowego str. 336 2. Długość okresu zasiłkowego str. 337 3. Struktura okresu zasiłkowego str. 338 4. Zasady liczenia okresu zasiłkowego str. 340 ROZDZIAŁ XXIV. Pozbawienie prawa do zasiłku chorobowego str. 343 1. Utrata a brak prawa do zasiłku chorobowego str. 343 2. Okoliczności pozbawiające prawa do zasiłku chorobowego str. 345 2.1. Spowodowanie niezdolności do pracy w wyniku umyślnego przestępstwa lub wykroczenia str. 345 2.2. Spowodowanie niezdolności do pracy nadużyciem alkoholu str. 346 2.3. Wykonywanie pracy zarobkowej w czasie zwolnienia lekarskiego str. 347 2.4. Wykorzystywanie zwolnienia lekarskiego w sposób niezgodny z celem str. 350 2.5. Sfałszowanie zaświadczenia lekarskiego str. 351 2.6. Niepodjęcie pracy zaproponowanej nosicielowi choroby zakaźnej str. 351 ROZDZIAŁ XXV. Prawo do zasiłku chorobowego po ustaniu ubezpieczenia chorobowego str. 352 1. Kontynuacja niezdolności do pracy po ustaniu ubezpieczenia str. 352 2. Powstanie niezdolności do pracy po ustaniu ubezpieczenia str. 353 ROZDZIAŁ XXVI. Realizacja prawa do zasiłku chorobowego str. 355 1. Ujawnienie a doręczenie zaświadczenia lekarskiego str. 355 2. Termin doręczenia zaświadczenia lekarskiego str. 356 3. Postępowanie w sprawie wypłaty zasiłków str. 357
4. Wstrzymanie wypłaty zasiłku chorobowego str. 358 5. Nienależna wypłata zasiłku chorobowego str. 359 6. Przedawnienie roszczenia o zasiłek str. 359 Część piąta UBEZPIECZENIE WYPADKOWE ROZDZIAŁ XXVII. Założenia konstrukcyjne ubezpieczenia wypadkowego str. 361 1. Geneza i rola ubezpieczenia od wypadków przy pracy str. 361 2. Kształtowanie się ubezpieczenia od wypadków przy pracy w Polsce str. 363 3. Pojęcia prawne ubezpieczenia wypadkowego str. 366 4. Zakres ochrony udzielanej przez ubezpieczenie wypadkowe str. 369 5. Składka na ubezpieczenie wypadkowe str. 371 ROZDZIAŁ XXVIII. Wypadek przy pracy jako pojęcie prawne str. 374 1. Miejsce pojęcia "wypadek przy pracy" w katalogu pojęć prawnych str. 374 2. Przedmiot definicji wypadku przy pracy str. 376 3. Powiązania między elementami definicji str. 379 ROZDZIAŁ XXIX. Elementy pojęcia wypadku przy pracy str. 381 1. Nagłe zdarzenie str. 381 2. Przyczyna zewnętrzna str. 383 2.1. Zewnętrzność przyczyny urazu lub śmierci a zewnętrzność przyczyny zdarzenia str. 383 2.2. Pojmowanie przyczyny zewnętrznej w orzecznictwie Sądu Najwyższego str. 384 3. Wykonywanie pracy str. 386 4. Skutek w postaci urazu lub śmierci str. 388
5. Powiązania między elementami pojęcia wypadku przy pracy str. 389 5.1. Charakter związku z pracą str. 389 5.2. Wyłączenie (zerwanie) związku z pracą str. 392 5.2.1. Przerwy w świadczeniu pracy str. 392 5.2.2. Stan nietrzeźwości a zerwanie związku z pracą str. 393 6. Stwierdzanie zajścia wypadku przy pracy str. 394 6.1. Ustalanie okoliczności i przyczyn zajścia wypadku przy pracy str. 394 6.2. Ustalanie zajścia wypadku przy wykonywaniu innej ubezpieczonej czynności str. 396 ROZDZIAŁ XXX. Inne kwalifikacje prawne szkód na osobie doznanych w związku z pracą str. 397 1. Choroba zawodowa str. 397 1.1. Choroba zawodowa jako pojęcie prawne str. 397 1.2. Wykaz chorób zawodowych str. 399 1.3. Stwierdzanie choroby zawodowej str. 400 2. Wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy str. 402 ROZDZIAŁ XXXI. Świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego str. 405 1. Zasady udzielania świadczeń wypadkowych str. 405 2. Okoliczności wyłączające prawo do świadczeń str. 408 2.1. Wina umyślna lub rażące niedbalstwo poszkodowanego str. 408 2.2. Stan nietrzeźwości lub odurzenia poszkodowanego str. 410 3. Zakres świadczeń str. 412 4. Świadczenia z tytułu skutków wypadku przy pracy w zakresie zdolności do zarobkowania str. 413
4.1. Zasiłek chorobowy str. 413 4.2. Świadczenie rehabilitacyjne str. 414 4.3. Zasiłek wyrównawczy str. 414 4.4. Renta z tytułu niezdolności do pracy str. 414 4.5. Renta szkoleniowa str. 417 4.6. Renta rodzinna str. 417 4.7. Dodatki do rent wypadkowych str. 418 5. Świadczenia odszkodowawcze z tytułu doznanego uszczerbku na zdrowiu lub śmierci str. 419 5.1. Odszkodowanie należne poszkodowanemu str. 419 5.2. Odszkodowanie należne rodzinie poszkodowanego str. 421 6. Świadczenia zdrowotne str. 422 ROZDZIAŁ XXXII. Realizacja prawa do świadczeń wypadkowych str. 424 1. Tryb przyznawania i wypłacania świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego str. 424 2. Zbieg prawa do rent wypadkowych z innymi świadczeniami str. 427 3. Zawieszenie prawa do rent wypadkowych str. 428 Spis tabel i schematów str. 429