Powiatowy Urząd Pracy w Nowej Soli ul. Staszica 1c, 67-100 Nowa Sól tel. 68 388 03 00, fax 68 388 0301 www.pup-nowasol.pl; sekretariat@pup-nowasol.pl RANKING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH W POWIECIE NOWOSOLSKIM ROK 2013 (część diagnostyczna) NOWA SÓL MARZEC 2014
SPIS TREŚCI Wstęp.. 2 1. Analiza bezrobocia wg zawodów (grup zawodów)... 4 1.1 Struktura bezrobocia według zawodów.. 5 1.2 Napływ bezrobotnych według zawodów 8 2. Analiza ofert pracy wg zawodów (grup zawodów)... 10 3. Bezrobotni według rodzaju działalności ostatniego miejsca pracy oraz oferty pracy według PKD... 12 4. Analiza zawodów deficytowych i nadwyżkowych 13 4.1 Zawody deficytowe.. 13 4.2 Zawody nadwyżkowe... 17 4.3 Zawody w równowadze 19 Zakończenie i wnioski. 21 Aneks statystyczny... 26 T-II/P-1 Bezrobotni wg zawodów w powiecie nowosolski stan w końcu 2013 roku T-II/P-9 Bezrobotni wg rodzaju działalności ostatniego miejsca pracy oraz oferty pracy w powiecie nowosolski w 2013 roku 1
Wstęp Do priorytetowych zadań instytucji zajmujących się problematyką rynku pracy należy skuteczne prognozowanie zawodów przyszłościowych i wskazywanie na te dziedziny, w których należy, co najmniej zmniejszyć ilość uczącej się młodzieży lub całkowicie zmienić kierunki kształcenia. Dzięki monitoringowi zawodów deficytowych i nadwyżkowych istnieje możliwość dopasowania kwalifikacji osób poszukujących zatrudnienia do oczekiwań pracodawców, co jest istotne dla lokalnej edukacji, jak i potrzeb szkoleniowych bezrobotnych. Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych jest więc procesem systematycznego obserwowania zjawisk zachodzących na rynku pracy dotyczących w głównej mierze kształtowania popytu na pracę i podaży zasobów pracy w przekroju terytorialno zawodowym. Celem opracowania jest określenie kierunków i natężenia zmian zachodzących w strukturze zawodowo kwalifikacyjnej na lokalnym rynku pracy. Prowadzenie analizy zawodów deficytowych i nadwyżkowych pozwala na formułowanie ocen i wniosków dla systemu kształcenia zawodowego oraz szkolenia bezrobotnych. Podstawą opracowania rankingu zawodów deficytowych i nadwyżkowych jest analiza skali struktury bezrobocia w grupach i zawodach oraz popytu na pracę dla poszczególnych zawodów z punktu widzenia zgłaszanych ofert pracy. Podstawowymi źródłami informacji do prowadzenia rankingu zawodów deficytowych i nadwyżkowych są: załącznik nr 2 do sprawozdania MPiPS 01 Bezrobotni według rodzaju działalności ostatniego miejsca pracy, stan na koniec 2013 roku załącznik nr 3 do sprawozdania MPiPS 01 Bezrobotni oraz oferty pracy według zawodów i specjalności za rok 2013 rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 kwietnia 2010 roku w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz.U. Nr 82, poz. 537 z późn zm.); ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415 z późn zm.); rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 grudnia 2007 roku w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności (Dz. U. Nr 251, poz. 1885 z późn zm.). 2
Ranking zawodów deficytowych i nadwyżkowych jest prowadzony w oparciu o ujednolicone dla całego kraju zalecenia metodyczne do prowadzenia monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych opracowane przez Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej - Departament Rynku Pracy. Zgodnie z nimi: Przez zawody deficytowe należy rozumieć zawody, na które występuje na rynku pracy wyższe zapotrzebowanie niż liczba osób poszukujących pracy w tym zawodzie; Zawody nadwyżkowe są to zawody, na które występuje na rynku pracy mniejsze zapotrzebowanie niż liczba osób poszukujących pracy w tym zawodzie; Przez zawód w równowadze należy rozumieć zawód, na który występuje na danym rynku takie samo zapotrzebowanie jak liczba osób poszukujących pracy w danym zawodzie. Zawody wykazujące deficytowość (W>1,1), nadwyżkę (W<0,9) lub zrównoważone - wykazujące równowagę na rynku pracy (0,9 W 1,1) wyznaczono w oparciu o wskaźnik intensywności nadwyżki/deficytu zawodu, wyrażający stosunek średniej miesięcznej liczby zgłoszonych ofert pracy w danym zawodzie do średniej miesięcznej liczby zarejestrowanych bezrobotnych w tymże zawodzie. Zgodnie z zaleceniami metodycznymi raporty z monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych opracowywane są dwa razy w roku na poziomie miasta bądź powiatu, województwa i kraju przez Publiczne Służby Zatrudnienia. Przy opracowaniu Rankingu zawodów wykorzystuje sie także aplikacje z systemu informatycznego SYRIUSZ Std oraz Polską Klasyfikacje Działalności, jak i Klasyfikacje zawodów i specjalności. Struktura klasyfikacji oparta jest na systemie pojęć, z których najważniejsze to zawód, specjalność, umiejętności oraz kwalifikacje zawodowe: Zawód w klasyfikacji zawodów i specjalności zdefiniowany został jako zbiór zadań (zespół czynności) wyodrębnionych w wyniku społecznego podziału pracy, wykonywanych stale lub z niewielkimi zmianami przez poszczególne osoby i wymagających odpowiednich kwalifikacji (wiedzy i umiejętności), zdobytych w wyniku kształcenia lub praktyki. Wykonywanie zawodu stanowi źródło dochodów. Zawód może dzielić sie na specjalności; 3
Specjalność jest wynikiem podziału pracy w ramach zawodu, zawiera części o podobnym charakterze (związanych z wykonywaną funkcją lub przedmiotem pracy), wymagających pogłębionej lub dodatkowej wiedzy i umiejętności, zdobytych w wyniku dodatkowego szkolenia lub praktyki; Umiejętność określono jako sprawdzona możliwość odpowiedniej klasy zadań w ramach zawodu (specjalności); Kwalifikacje zawodowe rozumiane są jako układy wiedzy i umiejętności wymagane do realizacji składowych zadań zawodowych. Głównymi użytkownikami Monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych są: Starosta Nowosolski; Wojewódzki Urząd Pracy w Zielonej Górze; Dyrektorzy szkół ponadgimnazjalnych powiatu nowosolskiego; Instytucje szkoleniowe; Powiatowy Urząd Pracy w Nowej Soli. 1. Analiza bezrobocia wg zawodów (grup zawodów) Na koniec 2013 roku stopa bezrobocia w powiecie nowosolskim wynosiła 26,0 %. Stan bezrobotnych w końcu 2013 roku wyniósł 7539 osób w stosunku do roku 2012 nastąpił wzrost o 238 osób. W tym okresie zgłoszonych zostało do realizacji 2094 oferty pracy. 1.1 Struktura bezrobocia według zawodów Analizując stan bezrobotnych według zawodów w powiecie nowosolskim w końcu 2013 roku najliczniej reprezentowanymi zawodami były, te które przedstawiono w tabeli nr 1: Tabela 1 Bezrobotni wg zawodów w powiecie nowosolskim stan w końcu 2013 roku Lp. Kod zawodu Nazwa zawodu Bezrobotni ogółem 1 "000000" Bez zawodu 1419 2 "522301" Sprzedawca 688 3 "711202" Murarz 222 4 "932911" Robotnik pomocniczy w przemyśle przetwórczym 156 5 "753105" Krawiec 154 6 "512001" Kucharz 144 7 "722204" Ślusarz 118 4
Lp. Kod zawodu Nazwa zawodu Bezrobotni ogółem 8 "515303" Robotnik gospodarczy 102 9 "931301" Robotnik budowlany 91 10 "723103" Mechanik pojazdów samochodowych 88 11 "962990" Pozostali pracownicy przy pracach prostych gdzie indziej niesklasyfikowani 85 12 "311504" Technik mechanik 82 13 "722314" Tokarz w metalu 82 14 "751204" Piekarz 82 15 "723105" Mechanik samochodów osobowych 78 16 "752205" Stolarz 71 17 "932990" Pozostali robotnicy przy pracach prostych w przemyśle 71 18 "753605" Obuwnik przemysłowy 66 19 "331403" Technik ekonomista 65 20 "712904" Technolog robót wykończeniowych w budownictwie 65 21 "514101" Fryzjer 63 22 "263102" Ekonomista 61 23 "753303" Szwaczka 59 24 "911207" Sprzątaczka biurowa 59 25 "723307" Mechanik maszyn i urządzeń przemysłowych 58 26 "311204" Technik budownictwa 56 27 "713102" Malarz budowlany 54 28 "751105" Rzeźnik - wędliniarz 54 29 "751201" Cukiernik 54 30 "512002" Kucharz małej gastronomii 52 31 "731805" Przędzarz 52 32 "314207" Technik rolnik 51 Suma 4602 W ww. tabeli wykazano ilość osób w danym zawodzie, wymieniono te zawody, gdzie występuje powyżej 50 osób. Są to 32 zawody spośród 757 wszystkich zawodów osób bezrobotnych. Liczba osób w poszczególnych zawodach ww. tabeli tj. 4602 stanowi 61,04 % ogólnej liczby osób bezrobotnych według stanu na koniec 2013 roku. Powyższe zawody stanowią w większości nadwyżkę wg danych statystycznych. Porównując bieżącą strukturę bezrobotnych według zawodów, do adekwatnej struktury w końcu 2012 roku stwierdzić możemy, że wyglądają one bardzo podobnie. Większość zawodów pozostała, zmieniając jedynie kolejność w rankingu oraz dane liczbowe je opisujące. Analizując strukturę osób bezrobotnych według zawodu można zauważyć, że najliczniejszą grupę stanowią osoby bez zawodu (1419 osób). Takie wskazanie jest zbieżne 5
z rokiem 2012, gdzie osoby bez zawodu także znalazły się w najbardziej liczebnej grupie. W roku 2013 nastąpił wzrost liczby osób w tej grupie. Podobnie jak w roku 2012 kolejną liczną grupą zarejestrowanych osób bezrobotnych są sprzedawcy (688 osób). Liczba osób w tym zawodzie pozostająca bez pracy spowodowana jest zwiększonym zakresem wymagań, jakie stawia kandydatom pracodawca na stanowisko sprzedawcy. Specyfika tego zawodu często wymaga sporej dyspozycyjności. Obejmuje szereg czynności związanych ze stałym kontaktem z klientem czy wykonywaniem operacji rachunkowo-kasowych. Przy tak szerokim zakresie obowiązków niezbędna w zawodzie sprzedawcy staje się fachowa wiedza towaroznawcza i umiejętność prowadzenia rozliczeń ekonomiczno-finansowych poparta doświadczeniem zawodowym i odpowiednim wykształceniem. Nie bez znaczenia pozostaje wykazywany przez tą grupę osób brak doświadczenia zawodowego czy deficyt w zakresie obecnie wymaganych praktycznych umiejętności związanych z obsługą kasy fiskalnej, komputera czy urządzeń sklepowych. Znaczną grupę osób bezrobotnych stanowią także osoby, których wyuczony zawód to murarz oraz krawiec. W prezentowanych danych statystycznych kształtują się oni na następujących poziomach: krawiec (154 osób), murarz (222 osoby). Specyfika tych zawodów wymaga precyzji i sprawności fizycznej, przez co dobry stan zdrowia jest tutaj bardzo istotny. Niestety często z powodu przeciwwskazań zdrowotnych powodujących brak możliwości podjęcia pracy w zawodzie, osoby z tej grupy pozostają w ewidencji powiatowego urzędu pracy. Podobnie kształtuje się sytuacja osób w zawodzie szwaczki, pomimo, iż jest to mniej liczna grupa (59 osób). Praca szwaczki to praca manualna wymagająca sprawności układu kostno-stawowego oraz prawidłowej koordynacji wzrokowo-ruchowej. Szwaczka najczęściej pracuje w systemie akordowym, dlatego bardzo ważna jest również umiejętność pracy pod presją czasu. Wśród obowiązków przeważa wykonywanie czynności powtarzających się, monotonnych, o charakterze zrutynizowanym. W związku z tym niezbędna jest cierpliwość i zdolność do długotrwałej koncentracji. Należy zwrócić uwagę również na zawód robotnika pomocniczego w przemyśle przetwórczym, który ukształtował się na wysokim poziomie w tabeli 1 (156 osób). Częściowo związane jest to z polityką zatrudnieniową stosowaną przez prywatne agencje pośrednictwa pracy, które w ramach umów o pracę tymczasową zatrudniają robotników pomocniczych w przemyśle przetwórczym, natomiast praca którą osoby faktycznie wykonują jest zróżnicowana zawodowo. Struktura bezrobocia według zawodów pozwala zwrócić również uwagę na fakt, iż pojawiają się w tabeli 1 zawody, które są zawodami wyuczonymi, jednakże z powodu braku 6
wystarczającego doświadczenia zawodowego wymaganego przez pracodawców mają trudności z podjęciem zatrudnienia na lokalnym rynku pracy. Do takich zawodów należy między innymi zawód: mechanika samochodów osobowych (pojazdów samochodowych), technik mechanik, kucharz oraz piekarz, stolarz, cukiernik, fryzjer, rzeźnik wędliniarz, kucharz małej gastronomii. Analizując powyższe dane statystyczne zawarte w tabeli 1 warto dodatkowo szerzej opisać kilka grup zawodowych takich jak: ślusarz, przędzarz, obuwnik przemysłowy, technik rolnik czy tokarz w metalu. W przypadku zawodu ślusarza i tokarza zaistniały fakt bezrobocia w tym zawodzie związany jest z dezaktualizacją wiedzy fachowej, zdobytej na poziomie kształcenia. Ponadto praca na stanowisku ślusarza wiąże się z wykonywaniem różnych zadań i stosowaniem różnych technologii i metod pracy, dlatego też ściśle wiąże on się z zawodem spawacza, który wymaga posiadania uprawnień w zakresie określonej metody spawalnictwa oraz znajomości rysunku technicznego. Pozostawanie znacznej ilości osób bezrobotnych w ewidencji o zawodzie przędzarz, obuwnik przemysłowy czy technik rolnik, wynika z tego iż są to zawody, które utraciły rację bytu na rynku nowosolskim, przez co dostrzega się trudności w przywróceniu osób w tych zawodach do aktywności zawodowej. Obecna specyfika zakładów pracy ogranicza dostępność miejsc pracy dla tych grup zawodowych. Ponadto w tabeli wskazane zostały zawody w grupy budowlanej: robotnik budowlany, technolog robót wykończeniowych w budownictwie, technik budownictwa, malarz budowlany. Praca w tych zawodach wymaga predyspozycji zdrowotnych, umiejętności technicznych, dyspozycyjności oraz doświadczenia. Niestety nie każda z osób bezrobotnych w tych zawodach spełnia oczekiwania pracodawców we wszystkich tych aspektach łącznie, stąd też zwiększona liczba osób bezrobotnych w tych grupach zawodowych. Prezentowane dane w dużej mierze odzwierciedlają stałe już tendencje i cechy nowosolskiego rynku pracy w sferze najliczniej reprezentowanych zawodów przez osoby bezrobotne. Większość zawodów z tabeli 1 to te, uzyskiwane na poziomie wykształcenia zasadniczego zawodowego. Osoby posiadające takie wykształcenie często cechują się brakiem motywacji do zmian w kierunku zdobycia nowych czy też uaktualnienia posiadanych już kwalifikacji zgodnie z oczekiwaniami pracodawców. Nadal na rynku nowosolskim występuje wysoki wskaźnik bezrobocia 26,0 %. W stosunku do 2012 roku odnotowano wzrost stopy bezrobocia o 1,1 %. Jednym z powodów 7
takiego stanu rzeczy jest prawdopodobnie fakt korzystania przez niektóre osoby bezrobotne z pomocy społecznej, a co za tym idzie niska potrzeba pracy oraz niejednokrotnie brak gotowości do zmiany swojej sytuacji zawodowej. 1.2 Napływ bezrobotnych według zawodów Najliczniejszy napływ bezrobotnych w 2013 roku wystąpił w następujących zawodach, które przedstawia tabela nr 2: Tabela 2 Napływ bezrobotnych wg zawodów w powiecie nowosolskim w 2013 roku Lp. Kod zawodu Nazwa zawodu 8 Napływ bezrobotnych Ogółem Kobiety 1 "000000" Bez zawodu 1867 871 2 "522301" Sprzedawca 666 615 3 "711202" Murarz 245 0 4 "723103" Mechanik pojazdów samochodowych 143 0 5 "753105" Krawiec 138 137 6 "512001" Kucharz 137 113 7 "932911" Robotnik pomocniczy w przemyśle przetwórczym 135 59 8 "722204" Ślusarz 119 1 9 "311504" Technik mechanik 114 12 10 "931301" Robotnik budowlany 109 4 11 "962990" Pozostali pracownicy przy pracach prostych gdzie indziej 109 44 niesklasyfikowani 12 "751204" Piekarz 103 15 13 "515303" Robotnik gospodarczy 96 29 14 "712904" Technolog robót wykończeniowych w budownictwie 91 0 15 "723307" Mechanik maszyn i urządzeń przemysłowych 87 2 16 "932990" Pozostali robotnicy przy pracach prostych w przemyśle 86 40 17 "752205" Stolarz 85 3 18 "722314" Tokarz w metalu 84 7 19 "311204" Technik budownictwa 80 9 20 "331403" Technik ekonomista 77 67 21 "723105" Mechanik samochodów osobowych 77 0 22 "441990" Pozostali pracownicy obsługi biura gdzie indziej niesklasyfikowani 76 59 23 "514101" Fryzjer 67 64 24 "713102" Malarz budowlany 67 13 25 "263102" Ekonomista 61 48
Lp. Kod zawodu Nazwa zawodu Napływ bezrobotnych Ogółem Kobiety 26 "753303" Szwaczka 61 59 27 "751105" Rzeźnik - wędliniarz 60 30 28 "751201" Cukiernik 60 30 Suma 5100 2331 Spośród 877 zawodów, w jakich wystąpił napływ bezrobotnych, w 28 zawodach występują grupy osób w danym zawodzie w liczbie 60 i powyżej. Stanowi to 58,09 % ogółu napływu osób bezrobotnych w 2013 roku. Analogicznie do najliczniej reprezentowanych zawodów zamieszczonych w tabeli 1, tak i w napływie rejestrujących się bezrobotnych również największą liczbę stanowią osoby bez zawodu w liczbie 1867. Na kolejnym miejscu ukształtował się zawód sprzedawcy, który od lat zajmuje czołowe miejsce w statystykach bezrobotnych. W aspekcie tego zawodu istnieje duża fluktuacja związana z pracą w handlu wynikająca nie tyle z tworzenia nowych miejsc pracy, co z dynamicznej rotacji kadrowej w branży. Należy zauważyć, iż napływ osób bez zawodu tak jak w ubiegłych okresach statystycznych poddawanych analizie związany jest z: zakończeniem prac sezonowych; rejestracją absolwentów kończących szkoły gimnazjalne i ponadgimnazjalne (w szczególności licea ogólnokształcące - nie pozwalające na uzyskanie konkretnego zawodu oraz absolwenci techników nie posiadających tytułów zawodowych); Napływ osób bezrobotnych związany jest również z ukończeniem przez niektórych uczniów kierunków i specjalności, na które nie występuje podaż na rynku pracy, lub liczba miejsc pracy jest mniejsza jak liczba osób poszukujących zatrudnienia. Rynek nie jest w stanie wchłonąć takiej liczby osób w zawodach takich jak: sprzedawca, ekonomista, mechanik samochodów osobowych (pojazdów samochodowych), piekarz oraz kucharz. Ukazany w tabeli 2 napływ osób w zawodzie robotnika budowlanego, murarza, malarza budowlanego oraz technologa robót wykończeniowych wynika z okresu zimowego, na czas, którego osoby bezrobotne tracą zatrudnienie rejestrując się w powiatowych urzędach pracy. Rejestracja osób w zawodzie robotnika gospodarczego wynika w głównej mierze z zakończenia zatrudnienia w ramach robót publicznych. 9
W powiecie nowosolskim bierność zawodowa kobiet a tym samym ich napływ do ewidencji tut. urzędu to również spory problem wskazujący na nierównomierny poziom aktywności zawodowej płci. Liczba rejestrujących się kobiet w 2013 roku ogółem wyniosła 4123 osoby, co stanowi 46,96 % ogółu napływu bezrobotnych (8780). Należy zauważyć, iż na podstawie danych zawartych w tabeli 2 wśród grup zawodowych dotyczących napływu osób bezrobotnych najliczniej rejestrowały się kobiety posiadające zawód: sprzedawcy, krawca, kucharza, technika ekonomisty, fryzjera oraz szwaczki. Wyłonione zawody są zawodami, na które występuje zapotrzebowanie na rynku pracy, ale rynek nie jest wstanie wchłonąć wszystkich rejestrujących się w tych zawodach kobiet. Ponadto specyfika napływających ofert pracy, jakie zgłaszają lokalni pracodawcy do pośrednictwa pracy tut. urzędu jest rodzajowo bardziej dopasowana do zatrudniania mężczyzn na lokalnym rynku pracy. Powyższa analiza danych wskazuje, iż występują zawody charakteryzujące się zmiennością i niestabilnością na rynku pracy, co powoduje znaczną liczbę odpływu i napływu osób bezrobotnych w konkretnym zawodzie. 2. Analiza ofert pracy wg zawodów (grup zawodów) W 2013 roku do realizacji przyjęto 2094 ofert pracy w 304 różnych zawodach. Należy podkreślić, że w porównaniu do roku ubiegłego zanotowano spadek liczy przyjętych ofert pracy o 12. Na ogólną liczbę ofert pracy składają się oferty pracy niesubsydiowanej oraz subsydiowanej realizowanej w różnych formach wsparcia (m.in. prace interwencyjne, roboty publiczne, staże, prace społecznie użyteczne). Ponadto w ramach zgłoszonych do tut. urzędu ofert pracy, aż 246 ofert spośród 2094 nie spełniało ustawowego kryterium odpowiedniej pracy. Część z tych ofert nie podlegało ubezpieczeniu społecznemu lub wynagrodzenie za pracę nie osiągało minimalnego wynagrodzenia określonego przepisami prawa. Do pośrednictwa pracy najliczniej wpływały oferty w zawodach przedstawionych w tabeli 3. 10
Tabela 3 Oferty pracy wg zawodów w powiecie nowosolskim w 2013 roku. Lp. Kod zawodu Nazwa zawodu Oferty pracy zgłoszone w 2013 roku 1 "515303" Robotnik gospodarczy 485 2 "411004" Technik prac biurowych 162 3 "522301" Sprzedawca 108 4 "962990" Pozostali pracownicy przy pracach prostych gdzie indziej niesklasyfikowani 58 5 "833203" Kierowca samochodu ciężarowego 42 6 "931301" Robotnik budowlany 35 7 "332203" Przedstawiciel handlowy 33 8 "341202" Opiekun osoby starszej 25 9 "753303" Szwaczka 25 10 "911207" Sprzątaczka biurowa 25 11 "723103" Mechanik pojazdów samochodowych 24 12 "832202" Kierowca samochodu dostawczego 22 13 "514101" Fryzjer 21 14 "432103" Magazynier 20 Suma 1085 Ww. tabela przedstawia ilość ofert zgłoszonych w danym zawodzie w liczbie 20 i więcej. Jest to 14 zawodów spośród 304 wszystkich zawodów ofert pracy zgłaszanych do realizacji. Liczba ta stanowi 51,81 % ogólnej liczby zgłoszonych ofert w 2013 roku. Oferty zgłoszone w ilości poniżej 20 stanowią 48,19 % ogółu ofert. Przyglądając się ofertom pracy zgłaszanym do tut. urzędu pracy zwrócić uwagę należy na oferty pracy subsydiowanej, które w dużej mierze wpływają na obraz całości analizy ofert pracy, ukazując zwiększone zapotrzebowanie na poszczególne zawody. Dotyczy to głównie ofert staży (w zawodzie technika prac biurowych), prac w ramach robót publicznych oraz prac społecznie użytecznych - w ramach których najczęściej wykonywane są prace w zawodzie: robotnika gospodarczego. Należy zaznaczyć, iż oferty pracy w zawodzie robotnika gospodarczego stanowiły 485 ofert z czego 238 ofert to prace społecznie użyteczne i 201 oferty to roboty publiczne. Duża fluktuacja kadrowa szczególnie w handlu, potwierdza się również w zgłaszanych ofertach pracy dla sprzedawców. Z jednej strony dane statystyczne wykazują sprzedawcę jako jeden z najliczniej reprezentowanych zawodów wśród bezrobotnych, najliczniej pojawiający się wśród nowo zarejestrowanych, a z drugiej sporą liczbę zgłaszanych ofert pracy. Ten brak dopasowania, to również efekt wymagań pracodawców, wobec kandydatów do pracy 11
w handlu. Pracodawcy chętniej przyjmują do pracy osoby z wykształceniem średnim, niż zasadniczym zawodowym. Liczba zgłaszanych ofert pracy w zawodzie opiekuna osoby starszej widoczna w tabeli nr 3 wynika z rosnącego zapotrzebowania na usługi opiekuńcze związane z procesem starzenia się społeczeństwa. Należy wskazać, iż oferty te dotyczą głównie zatrudnienia na terenie krajów Unii Europejskiej poprzez delegowanie pracowników zatrudnianych w Polsce. Odnosząc się do kierowcy samochodu ciężarowego wzrost zapotrzebowania wynika z w miarę korzystnej sytuacji na rynku transportowym oraz fluktuacji kadr w tym zawodzie. Badając napływające oferty w zawodzie szwaczki należy zaznaczyć, że pracodawca zgłaszając tę ofertę jako szwaczka w efekcie wymagał wykwalifikowanych krawcowych. Ostatecznie nie zatrudniając skierowanych kandydatów zgodnie z jego wymaganiami przedstawionymi w ofercie pracy. Z analizy ofert pracy zawartych w tabeli 3 zauważyć można, że wystąpiło zapotrzebowanie na pracowników branży budowlanej, wynikające głównie z funkcjonowania mikrofirm budowlanych na terenie powiatu nowosolskiego. 3. Bezrobotni według rodzaju działalności ostatniego miejsca pracy oraz oferty pracy według PKD Analizując bezrobotnych wg rodzaju działalności ostatniego miejsca pracy najliczniejszymi grupami w 2013 roku byli bezrobotni w następujących sekcjach PKD: przetwórstwo przemysłowe - 2063; handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów samochodowych - 1255; budownictwo 867; administracja publiczna i obrona narodowa 574; pozostała działalność usługowa 437; rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 331; działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca 299; transport i gospodarka magazynowa 218. Natomiast liczba ofert pracy zgłaszanych w poszczególnych sekcjach PKD przedstawiała się następująco: administracja publiczna i obrona narodowa 584; 12
przetwórstwo przemysłowe 422; handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów samochodowych 257; budownictwo 174; działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca 127; edukacja 88; transport i gospodarka magazynowa 76; opieka zdrowotna i pomoc społeczna 64. Przy tym porównaniu widać, że rynek nadal nie jest gotowy w niektórych gałęziach gospodarki wchłonąć tak dużej ilości bezrobotnych we wspomnianych zawodach. 4. Analiza zawodów deficytowych i nadwyżkowych 4.1 Zawody deficytowe Zawód deficytowy oznacza zawód, na który występuje wyższe zapotrzebowanie na rynku pracy niż liczba osób szukających zatrudnienia. W powiecie nowosolskim w 2013 roku wyłoniono 30 zawodów deficytowych tj. 3,42 % ogółu zawodów (877), zawody te przedstawiono w tabeli 4. Tabela 4 zawody deficytowe w powiecie nowosolskim w 2013 roku Wskaźnik Lp. Kod intensywności Nazwa zawodu zawodu nadwyżki (deficytu) zawodów 1 1 "341202" Opiekun osoby starszej 12,5 2 "721205" Spawacz metodą MIG 9 3 "333104" Pracownik działu logistyki 7 4 "712202" Glazurnik 7 Operator maszyn do produkcji opakowań z 5 "814302" papieru i tektury 7 6 "411004" Technik prac biurowych 6,48 7 "812107" Operator maszyn i urządzeń odlewniczych 5,3333 8 "515303" Robotnik gospodarczy 5,0521 9 "333105" Spedytor 5 10 "334402" Sekretarka medyczna 5 1 Wskaźnik intensywności nadwyżki/deficytu zawodu, wyraża stosunek średniej miesięcznej liczby zgłoszonych ofert pracy w danym zawodzie do średniej miesięcznej liczby zarejestrowanych bezrobotnych w tymże zawodzie. 13
Lp. Kod zawodu Nazwa zawodu Wskaźnik intensywności nadwyżki (deficytu) zawodów 1 11 "961102" Ładowacz nieczystości stałych 5 12 "412001" Sekretarka 4,5 13 "712501" Monter / składacz okien 4,3333 14 "132103" Kierownik działu produkcji 4 15 "251903" Tester oprogramowania komputerowego 4 16 "522302" Sprzedawca w branży mięsnej 4 17 "713207" Malarz lakiernik wyrobów metalowych 4 18 "325905" Opiekunka dziecięca 3,6667 19 "234202" Wychowawca małego dziecka 3 20 "241202" Doradca finansowy 3 21 "242106" Specjalista do spraw doskonalenia organizacji 3 22 "242108" Specjalista do spraw logistyki 3 23 "411003" Pracownik kancelaryjny 3 24 "524402" Organizator obsługi sprzedaży internetowej 3 25 "814104" Wulkanizator 3 26 "814203" Odlewnik wyrobów z materiałów polimerowych 3 27 "711102" Monter konstrukcji budowlanych 2,5 28 "754301" Brakarz wyrobów przemysłowych 2,5 29 "811105" Operator koparko - ładowarki 2,3333 30 "233011" Nauczyciel języka niemieckiego 2 Najwyższy wskaźnik deficytu ukształtował się w zawodzie opiekun osoby starszej. Pomimo zapotrzebowania rynkowego widocznego w tym zawodzie nadal zbyt mała liczba osób bezrobotnych jest gotowa podjąć tą pracę, głównie ze względu na fakt, że praca wykonywana jest za granicą. Wysoką deficytowość odnotowano w zawodach malarz lakiernik wyrobów metalowych, specjalista ds. logistyki pracownik działu logistyki, glazurnik, kierownik działu produkcji, tester oprogramowania komputerowego, operator maszyn i urządzeń odlewniczych. Deficytowość w tych zawodach można rozpatrywać w niskiej gratyfikacji finansowej za wykonywaną pracę. Deficytowość odnotowano także w zawodzie operatora koparko-ładowarki, która podyktowana jest oczekiwaniami pracodawców. Kandydaci ubiegający się o zatrudnienie muszą wykazać się posiadaniem stosowych uprawnień i nie jednokrotnie doświadczeniem zawodowym którego brak stanowi często przeszkodę w podjęciu zatrudnienia. Kolejny wysoki wskaźnik deficytu kształtuje się w zawodzie technika prac biurowych. Powód deficytowości tego zawodu związany jest z brakiem kompetencji językowych (znajomością języków obcych) przez kandydatów chcących podjąć zatrudnienie. Ponadto 14
przy realizacji ofert pracy w zawodzie technika prac biurowych kierowane są osoby posiadające wykształcenie ekonomiczne lub pokrewne, których kwalifikacje pozwalają na objęcie stanowiska w ww. zawodzie. Odnosząc się do zawodu odlewnik wyrobów z materiałów polimerowych, który również znalazł się w grupie zawodów deficytowych, należy zaznaczyć, że w tej grupie zawodowej podjąć zatrudnienie mogą m.in. osoby bez kwalifikacji. Specyfika tego zawodu nie wymaga specjalnego wykształcenia jedynie wymusza na kandydacie dobry stan zdrowia. Deficytowość tego zawodu wynika także z oferowanej formy zatrudnienia jaką proponuje pracodawca. Dla kandydatów jest ona mało atrakcyjna w związku z czym nie decydują się oni na podjęcie zatrudnienia w zawodzie odlewnika wyrobów z materiałów polimerowych (umowa o dzieło, umowa zlecenie). W powyższej tabeli wśród zawodów wykazujących deficytowość znalazł się również operatora maszyn do produkcji opakowań z papieru i tektury. Deficytowość ta wynika z dużej rotacji pracowników oraz brak potwierdzeń zatrudnienia przez pracodawców zgłaszających ofertę pracy. Ujęte w powyższej tabeli dane wykazują również jako deficytowy zawód robotnika gospodarczego. Prace w tym zawodzie mogą podjąć zarówno osoby bez kwalifikacji zawodowych jak i posiadające. Deficytowość tego zawodu niejednokrotnie jest efektem nie potwierdzania zatrudnienia przez pracodawców zgłaszających ofertę pracy. Dodatkowo deficytowością wykazały się zawody: sekretarka medyczna, sekretarka, pracownik kancelaryjny, doradca finansowy, ładowacz nieczystości stałych, spedytor, opiekunka dziecięca, wychowawca małego dziecka i spawacz metodą MIG Warunki podjęcia pracy w zawodzie spedytora, jakie stawia pracodawca osobom ubiegającym się o zatrudnienie nie są łatwe do spełnienia dla kandydatów. Wiążą się one z posiadaniem co najmniej wykształcenia średniego, znajomością języków obcych, ukończeniem specjalistycznych kursów i szkoleń, a nawet ukończeniem studiów wyższych o zbliżonym profilu (ekonomia transportu, logistyka), stąd też wykazana w tabeli 4 deficytowość tego zawodu. W odniesieniu do obecnych kompetencji pożądanych przez pracodawców zawód spawacza stanowi obszar kwalifikacji wymagający uzupełnienia o uprawnienia spawalnicze metodą MIG, TIG, co często w krótkim czasie jest nieosiągalne dla kandydatów na to stanowisko. Ponadto pracodawcy oprócz konieczności posiadania uprawnień wymagają od kandydata do pracy praktycznego doświadczenia zawodowego, co dla wielu poszukujących pracy staje się nieosiągalne stanowiąc tym samym deficytowość tego zawodu. 15
Deficyt w zawodach: sekretarka medyczna, sekretarka, pracownik kancelaryjny, doradca finansowy związany jest występowaniem ofert staży. Faktycznie może być wykonywany przez osoby bezrobotne posiadające inne zawody m.in. takie jak ekonomista, technik administracji itp. Zapotrzebowanie w zawodzie ładowacz nieczystości stałych wynika ze zmian prawnych w zakresie gospodarki odpadami. Wprowadzenie nowych przepisów spowodowało zmiany organizacyjne i prawne wśród organów JST oraz podmiotów zajmujących się odpadami. Przez co okresowo wystąpiło zwiększone zapotrzebowanie w tym zawodzie. Pracę w ww. zawodzie może wykonywać prawie każdy, gdyż nie wymaga ona specjalnych uprawnień i umiejętności. Zwiększone zapotrzebowanie w zawodach opiekunka dziecięca oraz wychowawca małego dziecka powiązane jest ze zmianą finansowania przedszkoli prywatnych, które dzięki wprowadzonej zmianie prawnej mogą ubiegać się o subwencję z gmin. To wpływa na rozwój tego rodzaju podmiotów. 4.2 Zawody nadwyżkowe Zawód nadwyżkowy to taki na który występuje mniejsze zapotrzebowanie na rynku pracy, a liczba poszukujących pracy jest większa. Analizując wszystkie zawody, w jakich zarejestrowane były osoby bezrobotne w 2013 roku wyłoniono 30 zawodów nadwyżkowych tj. 3,54 % ogólnej liczby zawodów, które ujęte zostały w tabeli 5. Tabela 5 Zawody nadwyżkowe w powiecie nowosolskim w 2013 roku. Lp. Kod zawodu Nazwa zawodu Wskaźnik intensywności nadwyżki (deficytu) zawodów 2 1 "311504" Technik mechanik 0,0088 2 "752205" Stolarz 0,0118 3 "751105" Rzeźnik - wędliniarz 0,0167 4 "311303" Technik elektryk 0,0204 5 "722314" Tokarz w metalu 0,0238 6 "722204" Ślusarz 0,0252 2 Wskaźnik intensywności nadwyżki/deficytu zawodu, wyraża stosunek średniej miesięcznej liczby zgłoszonych ofert pracy w danym zawodzie do średniej miesięcznej liczby zarejestrowanych bezrobotnych w tymże zawodzie. 16
Lp. Kod zawodu Nazwa zawodu Wskaźnik intensywności nadwyżki (deficytu) zawodów 2 7 "613003" Rolnik 0,0256 8 "751201" Cukiernik 0,0333 Technolog robót wykończeniowych w 0,044 9 "712904" budownictwie 10 "711202" Murarz 0,0449 11 "721102" Formierz odlewnik 0,0455 12 "752208" Stolarz meblowy 0,0476 Specjalista administracji 13 "242217" publicznej 0,0488 14 "333107" Technik logistyk 0,05 15 "512002" Kucharz małej gastronomii 0,069 Kierowca samochodu 16 "832203" osobowego 0,069 17 "711401" Betoniarz 0,0714 18 "311204" Technik budownictwa 0,075 19 "611104" Rolnik upraw polowych 0,0833 20 "711502" Cieśla szalunkowy 0,0833 21 "325402" Technik masażysta 0,0909 Mechanik samochodów 22 "723104" ciężarowych 0,0909 Elektromonter instalacji 23 "741101" elektrycznych 0,0909 24 "512001" Kucharz 0,0949 25 "751204" Piekarz 0,0971 26 "214109" Specjalista kontroli jakości 0,1 27 "611303" Ogrodnik 0,1 28 "753105" Krawiec 0,1014 Robotnik pomocniczy w 29 "932911" przemyśle przetwórczym 0,1037 30 "721104" Modelarz odlewniczy 0,1111 Zaprezentowany ranking 30 zawodów nadwyżkowych przedstawia największą nadwyżkę pomiędzy liczbą osób bezrobotnych zarejestrowanych w ewidencji Powiatowego Urzędu Pracy w Nowej Soli, a ofertami pracy skierowanymi przez pracodawców do osób bezrobotnych. Świadczy to o dużej nierównowadze między popytem a podażą na rynku pracy. Zależności liczby osób bezrobotnych w odniesieniu do liczby ofert pracy dla 14 najbardziej nadwyżkowych zawodów zawarta została w tabeli nr 6. 17
Tabela 6 Zależność pomiędzy liczbą osób bezrobotnych a liczbą ofert pracy w 14 najbardziej nadwyżkowych zawodach w powiecie nowosolskim w 2013 roku. Lp. Kod zawodu Nazwa zawodu Liczba Liczba ofert bezrobotnych pracy 1 "311504" Technik mechanik 82 1 2 "752205" Stolarz 71 1 3 "751105" Rzeźnik - wędliniarz 54 1 4 "311303" Technik elektryk 31 1 5 "722314" Tokarz w metalu 82 2 6 "722204" Ślusarz 118 3 7 "613003" Rolnik 42 1 8 "751201" Cukiernik 54 2 9 "712904" Technolog robót wykończeniowych w 65 4 budownictwie 10 "711202" Murarz 222 11 11 "721102" Formierz odlewnik 38 2 12 "752208" Stolarz meblowy 37 2 13 "242217" Specjalista administracji publicznej 21 2 14 "333107" Technik logistyk 13 1 Praca w zawodach wykazanych w danych statystycznych jako nadwyżkowe okazuje się często nieosiągalna dla potencjalnych kandydatów ze względu na dezaktualizację wiadomości zawodowych, brak pożądanych kwalifikacji, jak i brak odpowiedniego doświadczenia zawodowego lub powstałe przeciwwskazania zdrowotne. Oznacza to, że w rzeczywistości mogą być one w stanie równowagi, a nawet wykazać się deficytem. 4.3 Zawody w równowadze Pozostałe zawody nie wymienione jako deficytowe lub nadwyżkowe należą do grupy zawodów zrównoważonych, (przez zawód w równowadze należy rozumieć zawód, na który występuje na danym rynku takie samo zapotrzebowanie jak liczba osób poszukujących pracy w danym zawodzie.) Należą do nich zawody, ujęte w tabeli nr 7, gdzie wskaźnik wynosi 0,9 W 1,1. 18
Tabela 7 zawody zrównoważone w powiecie nowosolskim w 2013 roku Wskaźnik Lp. Kod intensywności Nazwa zawodu zawodu nadwyżki (deficytu) zawodów 3 1 "122102" Kierownik działu sprzedaży 1 2 "132301" Kierownik budowy 1 3 "216601" Grafik komputerowy DTP 1 4 "233008" Nauczyciel języka angielskiego 1 Wychowawca w placówkach oświatowych, "235914" 5 wychowawczych i opiekuńczych 1 6 "242109" Specjalista do spraw pozyskiwania funduszy 1 7 "243107" Specjalista do spraw reklamy 1 8 "263401" Psycholog 1 9 "314401" Kontroler jakości produktów spożywczych 1 10 "325101" Asystentka stomatologiczna 1 11 "331103" Pośrednik finansowy 1 12 "332302" Zaopatrzeniowiec 1 13 "335901" Inspektor budowlany 1 14 "441402" Archiwista zakładowy 1 15 "514205" Pracownik solarium 1 16 "634002" Zbieracz owoców, ziół i innych roślin 1 Operator maszyn i urządzeń do produkcji łożysk "722305" 17 tocznych 1 Mechanik automatyki przemysłowej i urządzeń "731102" 18 precyzyjnych 1 19 "751104" Rozbieracz - wykrawacz 1 Operator maszyn i urządzeń do obróbki "812105" 20 plastycznej 1 21 "821902" Monter mebli 1 Zakończenie i wnioski Przed sformułowaniem wniosków niezbędne jest wskazanie problemów, jakie pojawiają się przy opracowywaniu monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych, które powodują zmniejszenie wartości poznawczo badawczej tej metody analizy rynku pracy: dużym utrudnieniem jest bardzo rozbudowana klasyfikacja zawodów i specjalności; pracodawcy nie potwierdzają zatrudnienia osoby pomimo oferty złożonej w PUP, w efekcie czego oferty są wycofywane; 3 Wskaźnik intensywności nadwyżki/deficytu zawodu, wyraża stosunek średniej miesięcznej liczby zgłoszonych ofert pracy w danym zawodzie do średniej miesięcznej liczby zarejestrowanych bezrobotnych w tymże zawodzie. 19
osoby bezrobotne podczas rejestracji nie podają wszystkich swoich kwalifikacji co skutkuje brakiem możliwości dopasowania kandydata do oferty pracy; do Powiatowych Urzędów Pracy nie wpływają wszystkie oferty dotyczące wolnych miejsc pracy, jakimi dysponują lokalni pracodawcy, a czasem te same oferty w stosunkowo krótkim czasie są kilkakrotnie zgłaszane; nie wszystkie zgłaszane przez pracodawców oferty pracy spełniają kryteria odpowiedniej propozycji pracy (umowy cywilno-prawne, umowy o pracę tymczasową); pracodawcy decydują się często na zatrudnienie osób polecanych bądź samodzielnie poszukują pracownika, do urzędu pracy trafiają niejednokrotnie oferty trudne do realizacji co wynika z wysokiego poziomu bezrobocia w powiecie; nie wszystkie osoby bezrobotne rejestrują się w Powiatowych Urzędach Pracy, część osób posiadających wysokie kwalifikacje, na które istnieje duże zapotrzebowanie na rynku pracy, poszukuje zatrudnienia samodzielnie; nie bez znaczenia jest również duża dynamika procesów zachodzących na rynku pracy i w gospodarce, co często staje się powodem dezaktualizacji kwalifikacji osób figurujących w ewidencji; pracodawcy często mają problemy ze sformułowaniem wymogów kwalifikacyjnych w składanych ofertach pracy, w związku z czym ciężko jest im znaleźć odpowiednich kandydatów i swoje zapotrzebowanie powtarzają; często pracodawcy wymagają kwalifikacji zawyżonych w stosunku do stanowiska pracy jakie oferują. Wnioski wypływające z analizy pozwalają stwierdzić, że rynek pracy charakteryzuje się brakiem równowagi. Tempo zmian technologicznych zachodzących w gospodarce wymusza na rynku pracy konieczność zachowania wysokiej elastyczności i adaptacyjności kwalifikacji siły roboczej. To sprawia, że wiedza i umiejętności pracowników muszą być stale aktualizowane i poszerzane tak, aby nie ulec dezaktualizacji. Wprowadzanie nowych technologii oraz rezygnacja z rozwiązań przestarzałych i nieefektywnych sprawiają, że popyt na wiele zawodów ulega ograniczeniu lub zupełnie wygasa. W to miejsce pojawia się zapotrzebowanie na nowe, do tej pory niewystępujące zawody. Współcześnie, konieczna wydaje się gotowość do ciągłego poszerzania i uzupełniania wiedzy, podnoszenia swoich kwalifikacji, liczenia się z koniecznością częściowej lub całkowitej zmiany zawodu nawet kilka razy w ciągu całego życia. Aby znaleźć swoje miejsce na rynku pracy, w warunkach gospodarki rynkowej należy wykazywać się kreatywnością, zdolnością do szybkiej adaptacji 20
oraz przygotowaniem do ciągłego uczenia się i podnoszenia posiadanych kwalifikacji. Niezbędne są dodatkowe umiejętności i doświadczenie zawodowe. Zdecydowanie największe ilości wolnych miejsc pracy w roku 2013 zgłaszane były dla pracowników administracyjno biurowych, robotników gospodarczych pracowników przemysłowych, oraz osób zatrudnianych w handlu. Wynika z tego, że udział w tworzeniu nowych miejsc pracy nadal będą miały zawody wymagające zarówno odpowiedniego wykształcenia popartego doświadczeniem zawodowym, a w przypadku prostych prac wykonawczych zawody nie wymagające zbyt wysokich kwalifikacji. Zauważono, iż główną gałęzią gospodarki, w której wystąpiło najwięcej ofert jest administracja publiczna i obrona narodowa. Istotne znaczenie odgrywają w tym względzie oferty prac subsydiowanych oraz oferty aktywizacji zawodowej, w ramach których aktywizację podejmowały osoby bezrobotne. W głównej mierze dotyczy to formy, jaką jest staż, który nie zawsze doprowadza do podjęcia pracy bądź też skutkuje krótkotrwałym okresem zatrudnienia. Warto podkreślić, iż wielu bezrobotnych ma trudności ze znalezieniem pracy w posiadanym zawodzie. Związane jest to często z faktem, iż mimo posiadania przez osobę bezrobotną wymaganego przez pracodawcę zawodu, nie spełnia ona innych wymagań stanowiskowych takich jak odpowiednie doświadczenie, uprawnienia zawodowe czy znajomość języków obcych. Wśród sporej ilości osób bezrobotnych występuje także czynnik dezaktualizacji kwalifikacji utrudniający powrót na rynek pracy. Częstym zjawiskiem staje się więc podejmowanie pracy nie w zawodzie wyuczonym, ale pokrewnym. Obecnie większość osób pracuje w zawodach, w których może tylko w części wykorzystać wyuczone umiejętności i wiedzę. Taką strukturę działania nakreślają sami pracodawcy niejednokrotnie wolą oni zatrudniać osoby, które nabyły określone kwalifikacje poparte odpowiednim doświadczeniem zawodowym aniżeli, przyuczyć nową kadrę pracowniczą do wykonywania pracy na danym stanowisku. Wiąże się to z tym, że zwiększają wymagania dotyczące zatrudniania pracowników, ale niestety nie wpływa to na podniesienie atrakcyjności ich ofert. W kontekście analizowanego roku i w odniesieniu do lat ubiegłych znaczenia nabiera stale wykazywany w danych statystycznych napływ osób bez zawodu. Wynika on w głównej mierze z rejestracji osób kończących edukację szkolną, nie posiadających zawodu i formalnych kwalifikacji zawodowych. Nieustająco modyfikowana rzeczywistość charakteryzująca się obecnością wielu etapów kryzysu, a przede wszystkim kryzysów związanych z pracą i utrzymującym się na wysokim poziomie bezrobociem staje się ogromnym wyzwaniem dla osób poszukujących 21
zatrudnienia. Niebagatelnego znaczenia nabiera własna aktywność osób bezrobotnych wpisanych w obecną rzeczywistość, w której wiedza i umiejętności poddawane są ciężkiej próbie, powodując, że istotną wartością stają się unikalne kompetencje praktyczne i aktywność wykazywana wśród kandydatów do pracy. Najchętniej zatrudniane są właśnie te osoby, które charakteryzują się dużą aktywnością, wysokimi kwalifikacjami popartymi odpowiednim wykształceniem i doświadczeniem zawodowym. Powstała sytuacja wymaga zatem od pracowników elastyczności zawodowej i aktywności ciągłego aktualizowania kompetencji zawodowych realizowanych w ramach kształcenia ustawicznego bądź też doskonalenia zawodowego. Niejednokrotnie czynnikami warunkującymi możliwość zatrudnienia poza wykształceniem formalnym stają się cechy osobowościowe oraz udokumentowane doświadczenie zawodowe dlatego też w wielu przypadkach mimo rozbieżności w strukturze zgłoszonego popytu na pracę i strukturze zawodowej bezrobotnych nie dochodzi do nawiązania stosunku pracy. Wśród napływających ofert pracy, jakie zgłaszane są przez pracodawców istnieje znaczna dysproporcja między ilością ofert dla osób z wykształceniem wyższym dodatkowymi kwalifikacjami oraz doświadczeniem zawodowym, a ilością ofert dla osób nie posiadających kwalifikacji zawodowych, doświadczenia zawodowego bądź też mających zdezaktualizowaną wiedzę w obszarze wyuczonego zawodu nie odpowiadającym nowoczesnym standardom pracy. Wskazane rozróżnienie nie tylko dotyczy poziomu wykształcenia, doświadczenia czy kwalifikacji zawodowych, ale również ilościowo różni się pod względem dostępnych ofert pracy dla kobiet. Dodatkowym powodem gdzie pracodawcy i potencjalni pracownicy nie mogą znaleźć porozumienia jest wysokość proponowanego wynagrodzenia. Najczęściej pracodawcy w zgłaszanych ofertach określają zarobki oscylujące na poziomie minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w danym roku. Dynamika napływu bezrobotnych o niedopasowanych kwalifikacjach jest większa aniżeli dynamika w procesach zmian kwalifikacji zawodowych (które trwają od kilku miesięcy do kilku lat). Wzrost zapotrzebowania na pracowników w nowych zawodach i specjalnościach nie nadąża za rosnącym napływem bezrobotnych z zawodów tracących racje bytu. Istotne znaczenie ma również rotacja pracowników stosowana przez pracodawców w celu wyłonienia najlepszego kandydata. Lokalni pracodawcy najbardziej zainteresowani są subsydiowanymi formami zatrudnienia (refundacją kosztów wyposażenia lub doposażenia miejsca pracy). 22
Zabezpieczenie potrzeb kadrowych pracodawców na niektóre stanowiska pracy pomimo licznych rejestracji bezrobotnych w danych zawodach staje się trudne do zrealizowania. Dzieje się tak dlatego, że osoby bezrobotne zarejestrowane w poszczególnych zawodach posiadają np. długą przerwę w wykonywaniu zawodu, są osobami w starszym wieku i nie spełniają oczekiwań pracodawców. Ponadto wielu bezrobotnych zarejestrowanych w tut. urzędzie nie należy do osób mobilnych, a brak połączeń środkami komunikacji publicznej uniemożliwia podjęcie zatrudnienia poza miejscem zamieszkania. Ważnymi dla lokalnego rynku pracy czynnikami stają się zatem: jakościowy rozwój zasobów ludzkich; rozwijanie systemu edukacji i szkoleń; prowadzenie polityki spójności między rynkiem pracy, a profilem oferty dydaktycznej; wspomaganie samozatrudnienia; wyrównanie na rynku pracy szans kobiet, osób niepełnosprawnych oraz osób w podeszłym wieku; monitorowanie potrzeb pracodawców w zakresie zasobów ludzkich skoordynowane z systemem edukacji. Analiza tylko i wyłącznie wskaźników i liczb nie daje całkowitego obrazu problemu bezrobocia oraz uniemożliwia dokonanie pełnego monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych. Przyjęte przez pracodawców kryteria oceny związane z naborem nowych pracowników wymagają także zwrócenia uwagi na aspekt usług poradnictwa zawodowego oraz wsparcia psychologicznego jako niezbędnych elementów pomocy, kierowanych do osób stojących przed podjęciem decyzji zawodowych ukierunkowanych na zmianę zawodu. DYREKTOR Powiatowego Urzędu Pracy w Nowej Soli Elżbieta Ściopko - Moszkowicz Sporządziły: Małgorzata Mordzak Specjalista ds. analiz rynku pracy Katarzyna Podgórska Kierownik działu ds. promocji zatrudnienia 23
Aneks Statystyczny 24