Analiza działalności przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym w województwie lubuskim

Andrzej Łączak Analiza działalności przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym w województwie lubuskim Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Sulechowie Sulechów 2008 1

Publikacja wydana w ramach projektu współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego. Jest ona elementem projektu pod tytułem Biblioteka Przedsiębiorcy przy Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Sulechowie. Recenzja Dr hab. Jarosław Kundera, prof. UW Korekta Hanna Trubiłowicz Projekt okładki Teresa Grzesiak ISBN 978-83-88059-93-3 Wydawnictwo ART DRUK przy Regionalnym Centrum Animacji Kultury 65-431 Zielona Góra, ul. H. Sienkiewicza 11 tel./fax 068 320 88 34, tel. 068 452 93 08 e-mail: rcak@man.zgora.pl www.zgora.pl/rcak 2

Spis treści Wstęp... 5 I. Warunki działania inwestorów zagranicznych w województwie lubuskim na tle Polski... 7 II. Spółki z kapitałem zagranicznym... 12 2.1. Podmioty z udziałem kapitału zagranicznego... 12 2.2. Podmioty z kapitałem zagranicznym według udziałów i sekcji PKD... 16 2.3. Zatrudnienie w podmiotach z udziałem kapitału zagranicznego... 17 2.4. Spółki według krajów, których kapitał dominuje w grupie kapitałowej... 19 III. Kapitał zagraniczny... 22 3.1. Kapitał zagraniczny... 22 3.2. Kapitał podstawowy... 26 IV. Eksport i import przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym... 29 3.1. Eksport... 29 3.2. Import... 37 V. Inwestycje podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego... 40 5.1. Wkłady pieniężne i niepieniężne oraz aporty rzeczowe wniesione w 2005 roku przez podmioty z kapitałem zagranicznym... 40 5.2. Wydatki inwestycyjne podmiotów z kapitałem zagranicznym w 2005 roku... 41 VI. Podstawowe wyniki finansowe podmiotów z kapitałem zagranicznym... 49 6.1. Przychody... 49 6.2. Koszty... 56 6.3. Wynagrodzenia... 66 6.4. Wynik finansowy... 68 Podsumowanie... 70 Bibliografia... 72 Spis wykresów... 78 Słownik... 83 3

4

Wstęp Kapitał zagraniczny odgrywa ważną rolę w rozwoju gospodarki narodowej. Przyczynia się do podniesienia poziomu gospodarczego oraz wypełnienia deficytu budżetowego. Wraz z inwestycjami przybywają nowoczesne rozwiązania technologiczne, innowacyjne metody zarządzania, know-how, itp. Rola inwestycji zagranicznych jest tym większa, że krajowe podmioty gospodarcze nie posiadają wystarczających zasobów finansowych. W 2005 roku do Polski napłynęło 7,67 mld euro w formie bezpośrednich inwestycji zagranicznych 1. Przedstawiona analiza ukazuje podmioty prowadzące działalność gospodarczą w województwie lubuskim, które w 2005 roku posiadały kapitał pochodzący od inwestorów zagranicznych. Badaniem objęto podmioty niezależnie od wielkości kapitału zagranicznego, struktury i udziału w kapitale podstawowym oraz kraju pochodzenia. Wszędzie tam gdzie było to możliwe wyniki badań przedstawiono na tle danych z województw sąsiednich - dolnośląskiego, wielkopolskiego i zachodniopomorskiego oraz innych województw i ogólnych danych krajowych 2. Dane przedstawiono w podziale na sektory działalności gospodarczej, a czasem także ukazano inwestycje w ramach poszczególnych sektorów. Wielokrotnie jednak tak szczegółowych informacji w publikacji nie można było przedstawić ze względu na konieczność zachowania tajemnicy handlowej konkretnych przedsiębiorstw. Konieczne były wówczas pewne uogólnienia. Informacje zawarte w publikacji zmierzają do ukazania nie tylko wielkości i kraju pochodzenia zaangażowanego kapitału, ale również 1 Zob. World Investment Report 2006, UNCTAD, FDI from Developing and Transition Economies: Implications for Development, United Nations, New York and Geneva 2006 r.; Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce w 2005 roku, Narodowy Bank Polski, Warszawa 2007, s. 11. Zob. także Kapitał zagraniczny w Polsce w dobie globalizacji, praca zbiorowa pod red. Elizy Freitag - Mika, Radom 2006; Michałków Ireneusz, Kapitał zagraniczny - wyzwania i szanse, Warszawa 2004. 2 Zob. Kapitał zagraniczny w województwie dolnośląskim w latach 2000-2006, Urząd Statystyczny we Wrocławiu, Wrocław 2000-2006; Rola zagranicznych inwestorów bezpośrednich w gospodarce Wielkopolski, praca zbiorowa pod red. Lucyny Wojtasiewicz, Poznań 2006. 5

struktury kapitałowej, wielkości i kierunków importu i eksportu, inwestycji w środki trwałe, zatrudnienia, wynagrodzenia itp. W niniejszej publikacji nie uwzględniono podmiotów z kapitałem zagranicznym prowadzących działalność bankową i ubezpieczeniową. Podmioty te poddane zostaną analizie w odrębnych badaniach. Podstawowymi źródłami wykorzystywanymi w niniejszej publikacji były dane pochodzące z rocznych sprawozdań składanych przez podmioty z kapitałem zagranicznym. Informacje dotyczące województwa lubuskiego pochodzą w większości z niepublikowanych materiałów zebranych przez Urząd Statystyczny w Zielonej Górze. Materiał ten musiał być jednak potraktowany wybiórczo, ponieważ w niektórych sekcjach działało jedno, dwa lub trzy przedsiębiorstwa. Szczegółowa analiza tych danych pozwoliłaby na identyfikację tych przedsiębiorstw, a ukazane dane niewątpliwie naruszałyby ich tajemnicę handlową. W pracy wykorzystano również dane Ministerstwa Gospodarki oraz Narodowego Banku Polskiego. Ważnym zadaniem pracy było ukazanie efektów działalności podmiotów z kapitałem zagranicznym. Efekty te próbowano zobrazować wykorzystując dane o pracujących, uzyskiwanych przychodach, kosztach i wyniku finansowym, działalności eksportowej i importowej, a także o nakładach poniesionych na pozyskanie aktywów trwałych. Niewątpliwie mankamentem niniejszej pracy jest fakt, że analizy dokonano na podstawie danych z 2005 roku. Jednakże długi proces zbierania informacji, szczególnie tych niepublikowanych, jak również proces wydawniczy uniemożliwił ukazanie analizy na podstawie nowszych danych. 6

I. Warunki działania inwestorów zagranicznych w województwie lubuskim na tle Polski Na atrakcyjność inwestycyjną województw składa się wiele czynników 3. Na pierwszym miejscu należy wymienić wielkość i jakość zasobów pracy oraz koszty pracy. Obecnie jest to często barierą hamującą rozwój przedsiębiorstwa. Coraz większym problemem staje się zatrudnienie odpowiedniej liczby pracowników oraz zatrudnienie pracowników o pożądanych umiejętnościach zawodowych i doświadczeniu. Pracodawcy coraz większą wagę przywiązują również do cech osobistych pracowników takich jak sumienność, odpowiedzialność, uczciwość czy inicjatywa. Przy tym wszystkim przedsiębiorcy muszą tak skalkulować ponoszone koszty pracy, aby gwarantowały one rentowność inwestycji. Zjawiskiem powszechnym jest pojawienie się wolnych miejsc pracy, na które nie można znaleźć odpowiednich pracowników. Z tego powodu przedsiębiorcy coraz częściej przenoszą swoje firmy w poszukiwaniu odpowiednio wykwalifikowanej kadry. Pod tym względem województwo lubuskie zajmuje dwunaste miejsce w kraju 4. Na miejscu pierwszym znalazło się województwo śląskie a na drugim małopolskie 5. Lubuskie wyprzedzają wszystkie województwa sąsiednie. Województwo wielkopolskie znalazło się na miejscu czwartym, dolnośląskie na piątym a zachodniopomorskie na 3 Województwa w latach 1995-2005, GUS, Warszawa 2007. Zob. Stawicka Magdalena, Atrakcyjność inwestycyjna Polski, Warszawa 2007; Międzynarodowa pozycja inwestycyjna Polski w 2005 roku, NBP, Warszawa 2006; World Investment Report 2006, UNCTAD, FDI from Developing and Transition Economies: Implications for Development, United Nations, New York and Geneva 2006 r. 4 Zob. szerzej na ten temat w opracowaniu Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2007, pod redakcją Tomasza Kalinowskiego, Gdańsk 2007. Zob. także Atrakcyjność inwestycyjna województw Polski, praca zbiorowa pod red. Krystyny Gawlikowskiej-Hueckel, Gdańsk 2000; Atrakcyjność województwa pomorskiego dla inwestorów zagranicznych, praca zbiorowa pod red. Tomasza Kalinowskiego, Gdańsk 2005. 5 Województwa w latach 1995-2005, GUS, Warszawa 2007. Zob. Inwestycje zagraniczne w Małopolsce 1989-2005, praca zbiorowa pod red. Bolesława Domańskiego, Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego. Departament Gospodarki i Infrastruktury, Kraków 2006. 7

miejscu ósmym 6. Na końcu znalazło się województwo lubelskie, warmińsko - mazurskie i podlaskie. Niezwykle ważnym czynnikiem jest dostępność transportowa. Dobrej jakości drogi, szybkie połączenia kolejowe oraz lotniska podnoszą atrakcyjność regionu. Rozważając miejsce lokalizacji inwestycji przedsiębiorcy biorą pod uwagę przede wszystkim umożliwienie dostaw surowców i komponentów niezbędnych do produkcji oraz dostarczenia produktów finalnych do odbiorców. Mniej ważnym elementem jest zapewnienie warunków transportu pasażerskiego umożliwiającego bezpośrednie spotkania z dostawcami czy klientami. Pod tym względem korzystnie wypadają województwa przygraniczne - dolnośląskie, wielkopolskie, zachodniopomorskie i lubuskie. Województwo lubuskie i zachodniopomorskie wypada nieco słabiej ze względu na niską gęstość sieci drogowych. Lubuskie w tym rankingu znajduje się na czwartym miejscu, tuż za województwami sąsiednimi. Ranking ponownie zamyka województwo podlaskie. Nie mniej ważnym elementem jest aktywność regionów wobec inwestorów. Promowanie własnych walorów, oferowanie różnego rodzaju udogodnień i preferencji. Władze samorządowe odpowiadają za stopień przygotowania ofert inwestycyjnych oraz działalność informacyjnopromocyjną wobec inwestorów. Zadania te mogą być realizowane zarówno ze środków własnych, pozyskiwanych z dotacji jak i przy pomocy wsparcia, jakiego udzielają województwom polskie placówki za granicą - Wydziały Promocji Handlu i Inwestycji Ambasad RP (WPHiI). W zakresie aktywności województw wyróżniają się trzy województwa - dolnośląskie, mazowieckie i wielkopolskie. Największą aktywność wykazywały władze województwa dolnośląskiego. Na kolejnych miejscach znalazło się województwo mazowieckie i wielkopolskie. Na uwagę zasługuje fakt, że wyraźnie spadła aktywność województwa mazowieckiego. Był on 6 Zob. Kapitał zagraniczny w województwie dolnośląskim w latach 2000-2006, Urząd Statystyczny we Wrocławiu, Wrocław 2000-2006; Rola zagranicznych inwestorów bezpośrednich w gospodarce Wielkopolski, praca zbiorowa pod red. Lucyny Wojtasiewicz, Poznań 2006. 8

spowodowany spadkiem liczby przygotowywanych lokalizacji pod inwestycję jak i działalności informacyjno-promocyjnej. Lubuskie znalazło się na dziewiątym miejscu, ale i w tym przypadku za województwami sąsiednimi. Województwo zachodniopomorskie znalazło się na miejscu szóstym. Ranking aktywności zamyka województwo lubelskie, świętokrzyskie i podlaskie 7. Kolejnym ważnym czynnikiem z punktu widzenia inwestorów jest chłonność rynku zbytu. Zależy ona od wielkości rynku zbytu, wydatków inwestycyjnych przedsiębiorstw, samorządów oraz zamożności gospodarstw domowych. Zdecydowanie najwyższą chłonnością rynku charakteryzują się województwa mazowieckie i śląskie, zarówno ze względu na wysokość dochodów jak i gęstość zaludnienia. Wysoką chłonność rynku odnotowujemy w województwie małopolskim, pomorskim i dolnośląskim. Lubuskie pod tym względem zajmuje dziesiąte miejsce. Na ostatnich miejscach znalazły się województwa lubelskie i świętokrzyskie 8. Poza tym na atrakcyjność regionów wpływa poziom infrastruktury gospodarczej i społecznej oraz poziom bezpieczeństwa powszechnego. Na infrastrukturę gospodarczą składają się takie elementy jak gęstość instytucji otoczenia biznesu, obecność ośrodków naukowo-badawczych, liczba imprez targowo-wystawienniczych, oraz funkcjonowanie specjalnych stref ekonomicznych. Pod względem infrastruktury gospodarczej cztery czołowe miejsca zajęły województwa dolnośląskie, śląskie, mazowieckie i małopolskie 9. Regiony te charakteryzują się przede wszystkim dużą ilością terenów pod inwestycje oraz ponadprzeciętną aktywnością w zakresie organizowania targów i wystaw. Lubuskie zajęło 7 Zob. szerzej na ten temat w pracy Magdaleny Stawickiej, Atrakcyjność inwestycyjna Polski, Warszawa 2007 oraz w opracowaniu Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2007, pod redakcją Tomasza Kalinowskiego, Gdańsk 2007. 8 Zob. szerzej na ten temat w opracowaniu Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2007, pod redakcją Tomasza Kalinowskiego, Gdańsk 2007, Stawicka Magdalena, Atrakcyjność inwestycyjna Polski, Warszawa 2007. 9 Zob. Inwestycje zagraniczne w Małopolsce 1989-2005, praca zbiorowa pod red. Bolesława Domańskiego, Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego. Departament Gospodarki i Infrastruktury, Kraków 2006; Kapitał zagraniczny w województwie dolnośląskim w latach 2000-2006, Urząd Statystyczny we Wrocławiu, Wrocław 2000-2006. 9

dziesiąte miejsce i spośród województw sąsiednich wyprzedziło jedynie zachodniopomorskie, które znalazło się na miejscu trzynastym. Ranking ponownie zamykają województwa świętokrzyskie i lubelskie 10. Pośrednio ważnym również argumentem dla inwestorów jest infrastruktura społeczna. Składają się na nią kina, teatry, filharmonie, domy kultury a także restauracje, kawiarnie czy hotele. Instytucje te wpływają na kształtowanie korzystnych warunków życia, przyciągających migrantów, co umacnia wielkość i jakość zasobów pracy. Ułatwia organizowanie szkoleń, konferencji i spotkań z klientami. Zdecydowanie najlepiej rozwiniętą infrastrukturę społeczną mają województwa śląskie i małopolskie 11. Dolnośląskie znalazło się na miejscu trzecim, a województwo zachodniopomorskie na miejscu szóstym 12. Województwo lubuskie znalazło się dopiero na przedostatnim miejscu wyprzedzając tylko województwo lubelskie. Poziom infrastruktury turystyki jak i kultury jest zdecydowanie niższy od średniej. 13 Z kolei niski poziom bezpieczeństwa publicznego jest sygnałem ostrzegawczym dla inwestorów. Może on, bowiem powodować zmniejszenie wielkości i obniżenie jakości zasobów pracy w wyniku migracji spowodowanej pogorszeniem się warunków życia w zakresie poczucia bezpieczeństwa. Pojawienie się deficytu kapitału społecznego będzie utrudniać proces realizacji inwestycji i jej dalsze funkcjonowanie. Stan taki inwestorzy odczytują, jako występowanie patologii społecznych lub słabości systemu władzy. Poziom bezpieczeństwa powszechnego jest zdecydowanie najwyższe w województwie podkarpackim. Pozycję swoją 10 Zob. szerzej na ten temat w opracowaniu Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2007, pod redakcją Tomasza Kalinowskiego, Gdańsk 2007. 11 Zob. Inwestycje zagraniczne w Małopolsce 1989-2005, praca zbiorowa pod red. Bolesława Domańskiego, Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego. Departament Gospodarki i Infrastruktury, Kraków 2006. 12 Kapitał zagraniczny w województwie dolnośląskim w latach 2000-2006, Urząd Statystyczny we Wrocławiu, Wrocław 2000-2006. 13 Zob. szerzej na ten temat w opracowaniu Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2007, pod redakcją Tomasza Kalinowskiego, Gdańsk 2007. 10

region ten zawdzięcza najniższej w kraju liczbie przestępstw w stosunku do liczby mieszkańców oraz bardzo wysokiej ich wykrywalności. Ponadprzeciętnym poziomem bezpieczeństwa mogą także poszczycić się województwa: podlaskie, lubelskie i świętokrzyskie. Ranking zamykają województwa mazowieckie, śląskie i pomorskie 14. Lubuskie znalazło się na ósmym miejscu, tuż za wielkopolskim, ale przed województwem dolnośląskim i zachodniopomorskim 15. Na atrakcyjność inwestycyjną duży wpływ ma także poziom rozwoju gospodarczego. Region jest atrakcyjny dla inwestora, jeżeli występuje na jego terenie odpowiednie środowisko gospodarcze odpowiadające poziomem rozwoju technicznego, umożliwiające nawiązanie kooperacji w zakresie dostaw, usług itp. W ogólnej ocenie atrakcyjności inwestycyjnej województw w Polsce na pierwszym miejscu znalazło się województwo śląskie. Na bardzo wysokim drugim miejscu znajduje się województwo dolnośląskie a na trzecim województwo mazowieckie 16. Województwo lubuskie znajduje się na miejscu dziesiątym i wyprzedzają je wszyscy sąsiedzi. Wielkopolskie zajęło piąte miejsce, a województwo zachodniopomorskie ósme. Wszystkie regiony sąsiadujące z województwem lubuskim pod względem atrakcyjności inwestycyjnej charakteryzują się walorami ponadprzeciętnymi 17. 14 Zob. szerzej Atrakcyjność województwa pomorskiego dla inwestorów zagranicznych, praca zbiorowa pod red. Tomasza Kalinowskiego, Gdańsk 2005. 15 Zob. szerzej na ten temat w opracowaniu Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2007, pod redakcją Tomasza Kalinowskiego, Gdańsk 2007. 16 Zob. Kapitał zagraniczny w województwie dolnośląskim w latach 2000-2006, Urząd Statystyczny we Wrocławiu, Wrocław 2000-2006. 17 Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Polsce według stanu na koniec 2005 roku, Ministerstwo Gospodarki, Departament Analiz i Prognoz, Warszawa 2006, s. 23-24. Zob. także Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w budowaniu potencjału konkurencyjności przedsiębiorstw i regionów, praca zbiorowa pod red. Włodzimierza Karaszewskiego, Toruń 2007; Maksymiuk Andrzej, The attractiveness of the automotive industry in Poland for foreign direct investments, Poznań 2006.Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w podnoszeniu konkurencyjności polskiej gospodarki, praca zbiorowa pod red. Włodzimierza Karaszewskiego, Toruń 2005; Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Polsce, efekty i zagrożenia praca zbiorowa pod red. Jana Mujżela, Zdzisława Sadowskiego, Elżbietay Mączyńskiej, Warszawa 2005; Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Polsce, praca zbiorowa pod red. Włodzimierza Karaszewskiego, Toruń 2003; Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w województwie kujawsko-pomorskim: stan, znaczenie dla gospodarki województwa, stymulanty i destymulanty napływu, praca zbiorowa pod red. Włodzimierza 11

II. Spółki z kapitałem zagranicznym 2.1. Podmioty z udziałem kapitału zagranicznego W województwie lubuskim znajdują się łącznie 682 spółki posiadające kapitał zagraniczny. Wynik ten daje 4% ogólnej liczby podmiotów, które zainwestowały w Polsce. Ogółem w Polsce zainwestowało 16837 podmiotów 18. Pod względem liczby podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego województwo lubuskie zajmuje 9 miejsce. Pierwsze miejsce w kraju bezwzględnie należy do województwa mazowieckiego, w którym zainwestowało 5530 podmiotów, co daje aż 33%. Wszystkie województwa na zachodniej granicy Polski wyprzedzają pod tym względem lubuskie. Najwięcej zainwestowało w województwie dolnośląskim - 1831 podmiotów, w wielkopolskim - 1385 podmiotów, a w zachodniopomorskim - 1074. Karaszewskiego, Toruń 2005; Bezpośrednie inwestycje zagraniczne na świecie i w Polsce: tendencje, determinanty i wpływ na gospodarkę, praca zbiorowa pod red. Marcina Olifirowicza, UNCTAD, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa 2002; Rola zagranicznych inwestorów bezpośrednich w gospodarce Wielkopolski, praca zbiorowa pod red. Lucyny Wojtasiewicz, Poznań 2006. 18 Zob. Cieślik Andrzej, Geografia inwestycji zagranicznych, Warszawa 2005; Kapitał zagraniczny w Polsce w dobie globalizacji, praca zbiorowa pod red. Elizy Freitag - Mika, Radom 2006; Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce w 2005 roku, NBP, Warszawa 2007. 12

Wykres nr 1. Liczba podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego w Polsce w 2005 roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. W województwie lubuskim 60% spośród nich to mikroprzedsiębiorstwa, a 23,5% to małe przedsiębiorstwa zatrudniające do 49 osób. Średnie przedsiębiorstwa stanowią 12,5%. Dużych przedsiębiorstw jest w województwie 28, co stanowi 4% wszystkich podmiotów 19. 19 Na podstawie niepublikowanych danych Urzędu Statystycznego w Zielonej Górze; Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce w 2005 roku, NBP, Warszawa 2007. 13

Wykres nr 2. Przedsiębiorstwa z kapitałem zagranicznym w województwie lubuskim według wielkości zatrudnienia w 2005 roku. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Pod względem struktury zatrudnienia województwo lubuskie nie odbiega od średniej krajowej. Mikroprzedsiębiorstwa stanowią w kraju 58,5%, małe przedsiębiorstwa 23%, średnie przedsiębiorstwa 13% a duże 5,3%. W Wielkopolsce znajduje się większy odsetek firm dużych - 8% i średnich 18,3%. Natomiast w województwie zachodniopomorskim dużych przedsiębiorstw jest tylko 2,3%. Struktura wielkości przedsiębiorstw ma odzwierciedlenie w wielkości zatrudnienia. Głównymi udziałowcami są osoby fizyczne oraz osoby prawne mieszkające za granicą. Tylko w pięciu przypadkach udziałowcy nie posiadają osobowości prawnej lub osoby prawnej z siedzibą na terytorium Polski, ale zależne od podmiotu zagranicznego. Osoby fizyczne mieszkające za granicą najchętniej inwestowały w przemysł, handel, rolnictwo i nieruchomości oraz obsługę inwestorów. Podobnie rozkładają się preferencje inwestycyjne zagranicznych osób prawnych 20. 20 Na podstawie niepublikowanych danych Urzędu Statystycznego w Zielonej Górze; Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce w 2005 roku, NBP, Warszawa 2007. 14

Wykres nr 3. Liczba udziałów w podmiotach z kapitałem zagranicznym osób mieszkających za granicą w województwie lubuskim w 2005 roku. 160 148 140 120 100 99 80 60 51 39 43 40 28 20 1 2 19 2 2 3 12 0 Sekcja A Sekcja C Sekcja D Sekcja E Sekcja F Sekcja G Sekcja H Sekcja I Sekcja J Sekcja K Sekcja M Sekcja N Sekcja O Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Statystycznego w Zielonej Górze. Poniższy wykres przedstawia z kolei liczbę udziałowców podmiotów nie posiadających osobowości prawnych 21. Wykres nr 4. Liczba udziałowców podmiotów nie posiadających osobowości prawnych w województwie lubuskim w 2005 roku. 140 138 120 100 80 60 45 40 34 20 20 2 2 8 1 17 0 0 0 4 0 Sekcja A Sekcja C Sekcja D Sekcja E Sekcja F Sekcja G Sekcja H Sekcja I Sekcja J Sekcja K Sekcja M Sekcja N Sekcja O Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Statystycznego w Zielonej Górze. 21 Na podstawie niepublikowanych danych Urzędu Statystycznego w Zielonej Górze. 15

2.2. Podmioty z kapitałem zagranicznym według udziałów i sekcji PKD Najwięcej spółek z kapitałem zagranicznym zainwestowało w województwie lubuskim w sektor przemysłowy - 267. Na drugim miejscu pod względem liczebności spółek w województwie lubuskim znajduje się handel. Wg stanu na koniec 2006 roku w handel zainwestowało 138 podmiotów. Dużym zainteresowaniem cieszy się również obsługa nieruchomości oraz działalność związana z obsługą inwestorów. W obszarze tym działało 70 podmiotów. Rolnictwem i leśnictwem zajmowało się 68 spółek, a transportem i telekomunikacją 50 22. Wykres nr 5. Ilość spółek z kapitałem zagranicznym według sekcji w województwie lubuskim w 2005 roku. 300 267 250 200 150 138 100 68 70 52 50 3 4 36 20 2 2 4 16 0 Sekcja A Sekcja C Sekcja D Sekcja E Sekcja F Sekcja G Sekcja H Sekcja I Sekcja J Sekcja K Sekcja M Sekcja N Sekcja O Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Statystycznego w Zielonej Górze. Prawie 40% podmiotów w województwie lubuskim zainwestowało w przemysł. Średnio w kraju w przemysł zainwestowało 30% i prawie tyle w handel. W lubuskim handlem zainteresowało się ponad 20% podmiotów, tj. o 10% mniej niż średnia krajowa. Mniejsze zainteresowanie w Lubuskiem wykazywały podmioty zajmujące się obsługą nieruchomości i In- 22 Na podstawie niepublikowanych danych Urzędu Statystycznego w Zielonej Górze. 16

westorów. Podmioty te w województwie lubuskim stanowiły ponad 10%, przy średniej krajowej prawie 20%. Z kolei w regionie lubuskim więcej podmiotów zainwestowało w rolnictwo i leśnictwo, prawie 10%, podczas gdy średnia krajowa wynosi 3,2%. Inwestycje w transport i telekomunikację pozostają na zbliżonym poziomie do średniej krajowej. W województwie lubuskim ponad 7% a w kraju 5,5% 23. Wykres nr 6. Podmioty z udziałem kapitału zagranicznego w Polsce według PKD w 2005 roku. 6000 5107 5079 5000 4000 3304 3000 2000 1000 542 902 0 Rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo i rybactwo Przemysłł Handel i naprawy Transport, telekomunikacja i łączność Obsługa nieruchomości i firm Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. 2.3. Zatrudnienie w podmiotach z udziałem kapitału zagranicznego W podmiotach z udziałem kapitału zagranicznego pracuje 1186148 osób 24. W województwie lubuskim zatrudniały one na koniec 2005 roku 30387 osób. Pod tym względem województwo zajmowało 11 miejsce 23 Na podstawie niepublikowanych danych Urzędu Statystycznego w Zielonej Górze; zob. Kolarz Magdalena, Wpływ zagranicznych inwestycji bezpośrednich na innowacyjność przedsiębiorstw w Polsce, Katowice 2006; Dynamika produkcji przemysłowej i budowlano - montażowej, styczeń - grudzień 2005, GUS, Warszawa 2006. 24 Zob. Działalność gospodarcza podmiotów z kapitałem zagranicznym, GUS, Warszawa 2006, s. 26; Województwa w latach 1995-2005, GUS, Warszawa 2007; Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce w 2005 roku, NBP, Warszawa 2007. 17

w kraju. Oznacza to, że średnio lubuskie firmy zatrudniały mniej pracowników niż w pozostałych województwach. Wykres nr 7. Pracujący w podmiotach z udziałem kapitału zagranicznego według województw w 2005 roku. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Ogólna liczba zatrudnionych w Lubuskiem wynosi 291843. 25 W podmiotach z udziałem kapitału zagranicznego pracowało prawie 10,5% wszystkich zatrudnionych. Podobnie jak we wszystkich województwach największym pracodawcą są duże przedsiębiorstwa, które zatrudniają ponad 50% wszystkich pracujących w podmiotach z udziałem kapitału zagranicznego. Ponad 10 tys. pracowników zatrudniały średnie przedsiębiorstwa, ponad 3,8 tys. małe przedsiębiorstwa i około 1,1 tys. mikroprzedsiębiortwa. 25 Rocznik Statystyczny Województwa Lubuskiego, Urząd Statystyczny w Zielonej Górze, Zielona Góra 2006, s. 116; Zob. także Województwa w latach 1995-2005, GUS, Warszawa 2007; Zofia Patora - Wysocka, Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w działalności małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce i w Hiszpanii, Warszawa 2006; Przedsiębiorstwo i przedsiębiorczość w warunkach integracji, pod red. Adama Sadowskiego, Białystok, 2007. 18

Wykres nr 8. Przedsiębiorstwa z udziałem kapitału zagranicznego według liczby pracujących w województwie lubuskim w 2005 roku. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. W województwie lubuskim w przemyśle było zatrudnionych aż 85% wszystkich zatrudnionych w podmiotach z udziałem kapitału zagranicznego, a w handlu oraz transporcie i telekomunikacji po ok. 4,4%. Struktura ta znacznie odbiega od średniej krajowej. Średnio w Polsce przedsiębiorstwa z udziałem kapitału zagranicznego zatrudniają w przemyśle 57,5%, w handlu 20,7%, a w transporcie i telekomunikacji 6,6%. 26 2.4. Spółki według krajów, których kapitał dominuje w grupie kapitałowe Województwo lubuskie cieszy się dużym zainteresowaniem kapitału niemieckiego i francuskiego 27. Z tych krajów jest najwięcej spółek, których 26 Zob. Działalność gospodarcza podmiotów z kapitałem zagranicznym, s. 25; Województwa w latach 1995-2005, GUS, Warszawa 2007; Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce w 2005 roku, NBP, Warszawa 2007. 27 Zob. Kania Maria, Niemieckie inwestycje bezpośrednie w transformacji polskiej gospodarki w latach 1990-2004, Opole 2006; Szromek Andrzej, Kapitał niemiecki w Polsce, Warszawa 1992; Szymaniak Adam, Kapitał zagraniczny w Polsce - uwarunkowania napływu i działalności, Poznań 2001; Województwa w latach 1995-2005, GUS, Warszawa 2007. 19

kapitał dominuje w grupie kapitałowej. Jest ich odpowiednio 27 spółek z dominującym kapitałem niemieckim i 10 francuskim. Po sześć spółek notuje Dania i Holandia, a po cztery Szwajcaria i Włochy 28. Wykres nr 9. Liczba spółek według krajów, których kapitał dominuje w grupie kapitałowej w województwie lubuskim w 2005 roku. 30 27 25 20 15 10 10 6 6 5 4 1 1 4 1 4 2 1 0 Szwajcaria Niemcy Dania Hiszpania Francja Chorwacja Włochy Luksemburg Holandia Polska Szwecja Słowenia Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Statystycznego w Zielonej Górze. Dominacja kapitału niemieckiego jest widoczna. W województwie lubuskim działa 20 spółek ze 100% kapitałem niemieckim, podczas, gdy francuskich jest tylko 8, holenderskich 6, a duńskich 5. 28 Na podstawie niepublikowanych danych Urzędu Statystycznego w Zielonej Górze. 20

Wykres nr 10. Liczba spółek, w których udziały jednostki dominującej z poszczególnych krajów stanowi procent. 25 20 15 10 5 0 do 10% 10,01% do 25% 25,01% do 50% 50,01 do 99,99% 100% Szwajcaria Niemcy Dania Hiszpania Francja Chorwacja Włochy Luksemburg Holandia Polska Szwecja Słowenia Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Statystycznego w Zielonej Górze. 21

III. Kapitał zagraniczny 3.1. Kapitał zagraniczny Kapitał zagraniczny obecny na rynku lubuskim pochodzi aż z 39 krajów. Łączna suma kapitału zagranicznego w województwie lubuskim wynosi 1222047100 PLN, według stanu na koniec 2005 roku. Pod względem wielkości zainwestowanego kapitału dominuje kapitał szwedzki, którego udział w kapitale ogółem wynosi 27,51%. Na drugim miejscu znajduje się kapitał niemiecki, którego udział wynosi 19,31%, na kolejnym miejscu plasuje się kapitał włoski z 13,25% udziałem, a dalej kapitał szwajcarski - 6,79%, duński - 6,26% i belgijski - 6,17% 29. Tabela 1. Kapitał zagraniczny w tys. PLN WYSZCZEGÓLNIENIE Stan na październik 2006 r. 1. Armenia 172 2. Antyle Niderlandzkie 994 3. Austria 52,5 4. Australia 25,5 5. Belgia 75452,5 6. Bułgaria 619 7. Białoruś 112 8. Kanada 814 9. Szwajcaria 82984 29 Na podstawie niepublikowanych danych Urzędu Statystycznego w Zielonej Górze; zob. Michałków Ireneusz, Kapitał zagraniczny - wyzwania i szanse, Warszawa 2004; Międzynarodowa pozycja inwestycyjna Polski w 2005 roku, NBP, Warszawa 2006; Kapitał zagraniczny w Polsce w dobie globalizacji, praca zbiorowa pod red. Elizy Freitag - Mika, Radom 2006; Szromek Andrzej, Kapitał niemiecki w Polsce, Warszawa 1992; Szymaniak Adam, Kapitał zagraniczny w Polsce - uwarunkowania napływu i działalności, Poznań 2001; Województwa w latach 1995-2005, GUS, Warszawa 2007. 22

10. Serbia i Czarnogóra 36 11. Czeska Republika 2129 12. Niemcy 235966,3 13. Dania 76465 14. Hiszpania 60359,5 15. Francja 57994 16. Wielka Brytania 5689 17. Gruzja 25 18. Chorwacja 27047 19. Węgry 383 20. Irak 18,5 21. Włochy 161974,7 22. Republika Korei 3799 23. Kajmany 695 24. Liban 200 25. Luksemburg 1195 26. Mołdowa 50 27. Niderlandy 56517,1 28. Norwegia (włącznie z SJ ) 633,5 29. Portugalia 2 30. Rumunia 25 31. Rosja 229 32. Szwecja 336245 33. Słowenia 13300 34. Słowacja 265 35. Turcja 50 36. Ukraina 857 37. Stany Zjednoczone Ameryki 18152 38. Wenezuela 100 39. Wietnam 420 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Statystycznego w Zielonej Górze. 23

Zdecydowanie przeważa kapitał pochodzący z UE, którego udział wynosi 91%, przy średniej krajowej 87%. Udział pozostałych krajów europejskich to tylko 7% a Ameryki Północnej, głównie Stanów Zjednoczonych, to jedynie 2%. Wykres nr 11. Wartość kapitału zagranicznego w województwie lubuskim w tys. zł w 2005 roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Statystycznego w Zielonej Górze. Lubuskie różni się znacznie wielkością udziału kapitału zagranicznego z poszczególnych krajów od średniej krajowej. Pod względem wielkości zainwestowanego kapitału na pierwszym miejscu w kraju są Niderlandy, których udział wynosi 26,98%, na drugim miejscu znajdują się Niemcy z 16,29% udziałem. Niewiele mniejszy udział ma kapitał francuski - 15,94%, dalej Stany Zjednoczone 5,74% i Belgia 5,22% 30. Zdecydowana przewaga kapitału szwedzkiego w województwie lubuskim wskazuje, że region ten jest dla Szwedów atrakcyjny. Pod względem wielkości zainwestowanego kapitału szwedzkiego województwo lubuskie zajmuje czwarte miejsce. Najwięcej Szwedzi zainwestowali w województwie mazowieckim - ponad 1718 mln zł. Na drugim miejscu znalazło się 30 Na podstawie niepublikowanych danych Urzędu Statystycznego w Zielonej Górze. 24

województwo wielkopolskie, w którym kwota kapitału zagranicznego sięgnęła 462 mln zł, a na trzecim województwo śląskie z kapitałem w wysokości 367 mln 31. Mniejszym zainteresowaniem cieszyło się nawet województwo pomorskie, w którym wysokość kapitału szwedzkiego wyniosła 234 mln zł oraz województwo zachodniopomorskie z kapitałem szwedzkim w wysokości 119 mln zł 32. Udział kapitału szwedzkiego w kraju wynosi 3,17%. Natomiast w województwie lubuskim Szwedzi zainwestowali 9,55% całości kapitału zainwestowanego w Polsce. Dla porównania kapitał niemiecki zainwestował w Lubuskiem tylko 1,3% kapitału zainwestowanego w Polsce. Lubuskie znajduje się na 12 miejscu pod względem wielkości zainwestowanego kapitału niemieckiego 33. Region lubuski jest również interesującym miejscem dla kapitału włoskiego. Kapitał włoski w regionie lubuskim w wysokości 162 mln zł lokuje województwo na 4 miejscu. Wyprzedza je jedynie śląskie - 1351 mln zł, łódzkie - 632 mln zł i mazowieckie - 503 mln zł. Na czwartym miejscu znajduje się województwo lubuskie pod względem wielkości inwestycji kapitału szwajcarskiego, który wynosi 83 mln zł. Najwięcej kapitału Szwajcarzy lokowali w województwie mazowieckim - 487 mln zł, dolnośląskim - prawie 213 mln zł i małopolskim 102 mln. 31 Rola zagranicznych inwestorów bezpośrednich w gospodarce Wielkopolski, praca zbiorowa pod red. Lucyny Wojtasiewicz, Poznań 2006; Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce w 2005 roku, NBP, Warszawa 2007. 32 Zob. szerzej na ten temat Szromek Andrzej, Kapitał niemiecki w Polsce, Warszawa 1992; Szymaniak Adam, Kapitał zagraniczny w Polsce - uwarunkowania napływu i działalności, Poznań 2001; Atrakcyjność województwa pomorskiego dla inwestorów zagranicznych, praca zbiorowa pod red. Tomasza Kalinowskiego, Gdańsk 2005. 33 Zob. Kania Maria, Niemieckie inwestycje bezpośrednie w transformacji polskiej gospodarki w latach 1990-2004, Opole 2006. 25

3.2. Kapitał podstawowy Na koniec 2005 roku kapitał podstawowy w podmiotach z udziałem kapitału zagranicznego wynosił ogółem 132 398 000 000 zł. Udział kapitału krajowego wynosił 13,7%, co dawało kwotę 18 197 800 000 zł. Pod względem wielkości kapitału podstawowego województwo lubuskie plasuje się na 12 miejscu w kraju. Wielkość kapitału jest więc stosunkowo niewielka, zważywszy, że pod względem ilości podmiotów z kapitałem zagranicznym województwo lubuskie plasowało się na 9 miejscu 34. Wykres nr 12. Kapitał podstawowy w podmiotach z udziałem kapitało zagranicznego w 2005 roku według województw w mln zł. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Pod względem wielkości kapitału podstawowego zdecydowanie przeważa województwo mazowieckie. Ulokowała się tam ponad połowa kapitału podstawowego przy 33% udziale podmiotów z kapitałem zagranicznym, co oznacza, że podmioty wartością kapitału podstawowego znaczenie przewyższały podmioty z innych regionów. Kapitał podstawowy podmiotów w innych województwach nie przekroczył 9% 35. W stosunku do średniej krajowej w Lubuskiem większy udział w kapitale podstawowym ma kapitał krajowy, który wynosi 15,4% i jego 34 Na podstawie danych GUS. 35 Zob. Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce w 2005 roku, NBP, Warszawa 2007. 26

wielkość procentowa jest niemalże identyczna jak w województwie mazowieckim. W województwach sąsiednich sytuacja wygląda różnie. W województwie dolnośląskim udział kapitału krajowego wynosi 4,8%, w wielkopolskim 6,4%, a w zachodniopomorskim aż 47,8%. Największy kapitał podstawowy w województwie lubuskim lokuje się w przemyśle w sekcji D. Ogólna wartość kapitału podstawowego wynosi 1 243 459 900 zł, a udział kapitału krajowego 16,03%. Duży potencjał kapitału podstawowego znajduje się w branży produkcji celulozy, papieru oraz wyrobów z papieru. Wartość kapitału podstawowego wynosi 359 447 000 zł, tj. 28,3% kapitału sekcji D i 24,9% kapitału podstawowego podmiotów zagranicznych w Lubuskiem. W branży tej niemalże nie występuje kapitał krajowy. Wynosi on zaledwie 0,003%. Dużą wartość kapitału początkowego notujemy również w branży produkcji pojazdów mechanicznych, przyczep i naczep. Wynosi ona 210 126 000 zł i stanowi 16,55% kapitału sekcji D. Jednak większość, bo aż 64,56% stanowi kapitał krajowy. Produkcja wyrobów z pozostałych surowców niemetalicznych notuje wartość kapitału początkowego w wysokości 121 306 000 zł. Udział kapitału krajowego wynosi 13,95%. Także branża produkcji metali jest w województwie lubuskim obiektem zainteresowań kapitału zagranicznego. Wartość kapitału podstawowego przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym wynosi 118 753 000 zł. Kapitał krajowy w tej branży wynosi 36 000 000 i stanowi 30,3%. Łącznie w przemyśle kapitał podstawowy w przedsiębiorstwach z kapitałem zagranicznym wynosi 1 278 176 000 zł, a udział kapitału krajowego 15,92% 36. Kapitał podstawowy przedsiębiorstw zajmujących się przemysłem w regionie lubuskim wynosi 2 434 000 000 zł 37. Kapitał podstawowy w przemyśle przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym stanowi aż 52,51% kapitału podstawowego firm branży przemysłowej w Lubuskiem. Wynik 36 Na podstawie niepublikowanych danych Urzędu Statystycznego w Zielonej Górze; zob. Dynamika produkcji przemysłowej i budowlano - montażowej, styczeń - grudzień 2005, GUS, Warszawa 2006. 37 Rocznik Statystyczny Województwa Lubuskiego, Urząd Statystyczny w Zielonej Górze 2006, s. 296. 27

ten z jednej strony dowodzi wielkości kapitału podstawowego przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym. Z drugiej jednak strony pokazuje słabość firm lokalnych. Ważnym działem gospodarki w województwie lubuskim jest obsługa nieruchomości i firm. Ogólna wartość kapitału podstawowego firm lubuskich z tej branży wynosi 1 945 100 000 zł. Znaczny kapitał podstawowy posiadają w tym dziale również przedsiębiorstwa z kapitałem zagranicznym. Wartość kapitału podstawowego podmiotów z kapitałem zagranicznym wynosi 69 008 300 zł. Udział kapitału krajowego osiągnął tylko 3,54%. Kapitał podstawowy w przedsiębiorstwach z kapitałem zagranicznym stanowi jednak tylko 3,54% kapitału podstawowego wszystkich lubuskich firm tej branży. Znacznym zainteresowaniem cieszy się w województwie lubuskim rolnictwo i leśnictwo. Kapitał podstawowy przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym wynosi 35 814 900 zł. W przedsiębiorstwach tych notujemy wyższy od średniej województwa udział kapitału krajowego, który wynosi 27,78%. Ogólna wartość kapitału podstawowego w tej branży wynosi 57 900 000 zł. Zatem kapitał podstawowy podmiotów z kapitałem zagranicznym stanowi aż 61,85% kapitału odstawowego wszystkich firm z tej branży w województwie lubuskim. Znaczny kapitał podstawowy ulokowany został w handlu i naprawach i wynosi 33 748 200 zł. Udział kapitału krajowego wynosi 7,29%. Kapitał podstawowy wszystkich przedsiębiorstw lubuskich tej branży wynosi 243 900 000. Oznacza to, że udział kapitału podstawowego przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym w porównaniu do wszystkich przedsiębiorstw z tej branży w województwie lubuskim wynosi 13,83% 38. 38 Na podstawie niepublikowanych danych Urzędu Statystycznego w Zielonej Górze. 28

IV. Eksport i import przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym 3.1. Eksport Spośród 682 przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym w województwie lubuskim 347 dokonuje eksportu. Wyroby eksportuje 200 przedsiębiorstw, 167 eksportuje usługi a 116 towary i materiały. Ogólna wartość sprzedaży wyrobów eksportowych wynosi 6234,3 mln zł. Ponad 21% kwoty stanowi eksport do jednostki macierzystej 39. Wykres nr 13. Wartość eksportu przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym w województwie lubuskim w 2005 roku w tyś. zł. 6000000 5490220 5000000 4000000 3000000 2000000 1000000 0 1121060 538101 174307 206015 25974 Wartość sprzedaży wyrobów na eksport Wartość eksportu usług Wartość eksportu tawarów i materiałów Wartość sprzedaży na eksport Wartość eksportu do jednostek macierzystych Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Statystycznego w Zielonej Górze. Największy udział w eksporcie ma eksport wyrobów, którego wartość wynosi 5490,2 mln zł. Wartość eksportowanych usług to tylko 538,1 mln a towarów i materiałów 206 mln 40. 39 Por. Masłowski Andrzej, Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w sektorze usług w Polsce, Warszawa 2004. 40 Na podstawie niepublikowanych danych Urzędu Statystycznego w Zielonej Górze. 29

Wykres nr 14. Wartość eksportu przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym w województwie lubuskim w 2005 r. w mln. zł. 5490,2 6000 5000 4000 3000 2000 1000 538,1 206 0 Eksport wyrobów Eksport usług Eksport towarów i materiałów Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Statystycznego w Zielonej Górze. Pod względem wartości eksportu podmiotów z kapitałem zagranicznym lubuskie zajmuje 7 miejsce w kraju. Wyprzedza ono między innymi województwo zachodniopomorskie i łódzkie. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Statystycznego w Zielonej Górze. 30

Największą wartość w województwie lubuskim osiągnęła sprzedaż wyrobów przemysłowych. Eksportu dokonywało 159 przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym na łączną wartość 5414,3 mln zł. Wyrobów swoich nie eksportowało 115 przedsiębiorstw. Największy udział w eksporcie miało drewno i wyroby z drewna i korka. Spośród 29 firm tej branży 21 eksportowało swoje wyroby. Wartość eksportu w 2005 roku wyniosła 1162,8 mln zł. Usługi eksportowało tylko 7 przedsiębiorstw na łączną wartość 12,7 mln zł. Eksport usług do jednostek macierzystych miał niewielki udział i wynosił tylko 154 tys. zł. Towarów i materiałów wyeksportowano w tej branży na kwotę 50,5 mln zł. Do jednostki macierzystej wyeksportowano blisko 35% towarów i materiałów na kwotę 17,5 mln zł 41. 1400000 Wykres nr 16. Wartość eksportu przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego zajmujących się produkcją drewna i wyrobów z drewna i korka w województwie lubuskim w 2005 roku w tys zł. 1200000 1162759 1000000 800000 600000 400000 351875 200000 0 50475 12662 154 17481 Wartość sprzedaży wyrobów Wartość sprzedaży usług Wartość sprzedaży towarów i materiałów Wartość sprzedaży wyrobów na eksport Wartość eksportu do jednostki macierzystej Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Statystycznego w Zielonej Górze. Znaczną wartość eksportu w województwie lubuskim notujemy również w branży produkcji masy celulozowej, papieru i wyrobów 41 Na podstawie niepublikowanych danych Urzędu Statystycznego w Zielonej Górze; por. Masłowski Andrzej, Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w sektorze usług w Polsce, Warszawa 2004. 31

z papieru. Eksportu dokonywało 5 spośród 8 przedsiębiorstw z branży, a jego wartość wyniosła 749,8 mln zł. Tylko 2,6% eksportu trafiało do jednostki macierzystej. Łącznie wartość usług wyniosła ponad 4,5 mln zł i w całości była skierowana do jednostek macierzystych. Niewielką wartość osiągnęła także wartość eksportu towarów i materiałów - ponad 5,2 mln zł 42. 800000 Wykres nr 17. Wartość eksportu masy celulozowej, papieru oraz wyrobów z papieru w województwie lubuskim w 2005 roku w tyś. zł. 749819 700000 600000 500000 400000 300000 200000 100000 0 19629 4537 4537 5238 0 Wartośc sprzedaży wyrobów Wartość sprzedaży usług Wartość sprzedaży towarów i materiałów Wartość eksportu Wartość sprzedaży do jednostki macierzystej Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Statystycznego w Zielonej Górze. Kolejną ważną gałęzią jest eksport metalowych wyrobów gotowych. Łącznie branżę reprezentuje 56 przedsiębiorstw. Swoje wyroby eksportują 43 przedsiębiorstwa, usługi 21, a towary i materiały 9 przedsiębiorstw. Wartość sprzedaży wyrobów na eksport w 2005 roku przekroczyła 725,5 mln zł. Ponad 13,5% eksportowanych wyrobów trafiła do jednostek macierzystych. Przedsiębiorstwa z branży tej wyeksportowały usługi o wartości 72,7 mln zł, z czego niespełna 7% trafiło do jednostki macierzystej. Eksport towarów i materiałów osiągnął wartość 3,59 mln zł i prawie w 48% trafiało do jednostek macierzystych 43. 42 Na podstawie niepublikowanych danych Urzędu Statystycznego w Zielonej Górze. 43 Na podstawie niepublikowanych danych Urzędu Statystycznego w Zielonej Górze; por. Andrzej Masłowski, Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w sektorze usług w Polsce, Warszawa 2004. 32

800000 700000 Wykres nr 18. Wartość eksportu metalowych wyrobów gotowych z wyjątkiem maszyn w województwie lubuskim w 2005 roku w tyś zł. 725557 600000 500000 400000 300000 200000 100000 98595 72736 0 5035 3589 1717 Wartość sprzedaży wyrobów Wartość sprzedaży usług Wartość sprzedaży towarów i materiałów Wartość eksportu Wartość sprzedaży do jednostki macierzystej Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Statystycznego w Zielonej Górze. Ważne miejsce w strukturze eksportu przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym stanowi także eksport maszyn i aparatury elektrycznej. W 2005 roku wyeksportowano wyrobów na łączną wartość 573,4 mln zł. Eksport usług wyniósł 7,9 mln zł, a towarów i materiałów 22,2 mln zł. Przedsiębiorstwa z tej branży prawie nie eksportowały do swych jednostek macierzystych. Jedynie około 0,3% wyrobów trafiło do jednostek macierzystych 44. 44 Na podstawie niepublikowanych danych Urzędu Statystycznego w Zielonej Górze. 33

700000 Wykres nr 19. Wartość eksportu maszyn i aparatury elektrycznej w województwie lubuskim w 2005 roku w tys. zł. 600000 573444 500000 400000 300000 200000 100000 0 22218 1527 7925 0 0 Wartość sprzedaży wyrobów Wartość sprzedaży usług Wartość sprzedaży towarów i materiałów Wartość eksportu Wartość eksportu do jednostki macierzystej Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Statystycznego i w Zielonej Górze. Silną pozycję eksportową reprezentują firmy produkujące chemikalia, wyroby chemiczne i włókna sztuczne. Przedsiębiorstwa te są silnie powiązane ze swoimi jednostkami macierzystymi, do których trafia ponad 47% sprzedaży wyrobów na eksport i ponad 73% usług. Wykres nr 20. Wartość eksportu chemikaliów, wyrobów chemicznych i włókien sztucznych w województwie lubuskim w 2005 roku w tys zł. 600000 500000 486556 400000 300000 229877 200000 100000 0 27050 19851 16033 1 2 3 1769 Wartość eksportu Wartość eksportu do jednostki macierzystej Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu statystycznego w Zielonej Górze. 34

W województwie lubuskim znajduje się 18 przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym produkujących meble. Spośród nich 11 eksportuje swoje towary, 4 usługi, a 6 materiały i towary. Eksport w ogóle nie trafia do jednostek macierzystych 45. Wykres nr 21. Wartość sprzedaży mebli na eksport w województwie lubuskim w 2005 roku w tys. zł. 25130 22901 366420 Wartość eksportu wyrobów Wartość eksportu usług Wartość eksportu towarów i materiałów Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Statystycznego w Zielonej Górze. Ważną rolę w strukturze eksportu odgrywają przedsiębiorstwa produkujące pojazdy mechaniczne i naczepy, maszyny i urządzenia gdzie indziej nie klasyfikowane 46, artykuły spożywcze i napoje, wyroby skórzane i torby bagażowe, przedsiębiorstwa produkujące metale. Wartość eksportu wyrobów w 2005 roku w każdym przypadku przekroczyła 100 mln zł. 45 Na podstawie niepublikowanych danych Urzędu Statystycznego w Zielonej Górze; por. Masłowski Andrzej, Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w sektorze usług w Polsce, Warszawa 2004; Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce w 2005 roku, NBP, Warszawa 2007. 46 Wg nomenklatury Urzędu Statystycznego. 35

Wykres nr 22. Eksport wyrobów przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego w województwie lubuskim w 2005 roku w tys. zł. 241551 250000 200000 179859 153566 193519 150000 102348 100000 50000 0 Produkcja artykułów spożywczych i napojów Produkcja metali Produkcja pojazdów mechanicznych, przyczep i naczep Wyroby skórzane i produkcja toreb bagażowych Produkcja maszyn i urządzeń gdzie indziej nie sklasyfikowanych Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Statystycznego w Zielonej Górze. Przedsiębiorstwa z kapitałem zagranicznym eksportują przede wszystkim gotowe wyroby. Usługi stanowią zaledwie 8,24% wartości eksportu ogółem. Największy udział w eksporcie usług mają usługi transportowe. W 2005 roku osiągnęły one wartość 182 mln zł i świadczone były przez 26 przedsiębiorstw. Kwota ta daje 33% udział w wartości eksportu usług przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym. Na uwagę zasługują jeszcze usługi związane z prowadzeniem interesów, które w 2005 roku osiągnęły wartość 71 mln zł. Jednakże w większości były one świadczone na rzecz jednostek macierzystych, osiągnęły bowiem wartość 59,66 mln zł, co stanowiło 84% wartości 47. 47 Na podstawie niepublikowanych danych Urzędu Statystycznego w Zielonej Górze, por. Masłowski Andrzej, Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w sektorze usług w Polsce, Warszawa 2004; Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce w 2005 roku, NBP, Warszawa 2007. 36

3.2. Import Import przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym w Lubuskiem osiągnął w 2005 roku łączną wartość 3521,1 mln zł. Prowadziło go 298 przedsiębiorstw. To znacznie mniej niż w województwach sąsiednich. W województwie dolnośląskim liczba podmiotów importujących wynosiła w 2005 roku 865, zachodniopomorskim 457, a w wielkopolskim 817. Wartość importu w przeliczeniu na jedno przedsiębiorstwo jest największa w województwie wielkopolskim i wynosi 29,61 ml zł. W województwie dolnośląskim 20,22 mln zł. Na trzecim miejscu znalazło się województwo lubuskie z wartością 11,82 mln zł. Pośród województw zachodnich na 4 miejscu znalazło się województwo zachodniopomorskie. Wartość importu przypadająca na jedno przedsiębiorstwo z kapitałem zagranicznym wyniosła 7,9 mln zł. Średnia dla kraju wynosi 23,15 mln zł 48. Wykres nr 23. Wartość importu w przeliczeniu na jedno przedsiębiorstwo z kapitałem zagranicznym w Polsce w 2005 roku w mln zł. 29,61 30 25 23,15 20,22 20 15 11,82 10 7,9 5 0 Polska Dolnośląskie Lubuski Wielkopolskie Zachodniopomorskie Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Statystycznego w Zielonej Górze. 48 Na podstawie danych GUS; Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce w 2005 roku, NBP, Warszawa 2007; Masłowski Andrzej, Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w sektorze usług w Polsce, Warszawa 2004. 37

Natomiast wartość towarów z przeznaczeniem do odsprzedaży wyniosła tylko 440,05 mln zł. W przeliczeniu na jedno przedsiębiorstwo wyniosło to 1,47 mln zł, przy średniej krajowej 10,64 mln zł. Także przedsiębiorcy z kapitałem zagranicznym w województwach sąsiednich znacznie więcej importują towarów z zamiarem odsprzedaży. W województwie dolnośląskim wartość ta wynosi 4,57 mln zł, wielkopolskim 11,04 mln zł, a zachodniopomorskim 2,37 mln zł 49. Wykres nr 24. Import towarów do dalszej odsprzedaży przeliczeniu na jedno przedsiębiorstwo z kapitałem zagranicznym w wybranych województwach w 2005 roku w mln zł. 12 10,64 11,04 10 8 6 4,57 4 2,37 1,47 2 0 Polska Dolnośląskie Lubuskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Statystycznego w Zielonej Górze. Największą wartość osiągnął import w przemyśle, który stanowił aż 92,6% ogólnej wartości importu i wyniósł 3260,65 mln zł. Jest to wynik podobny jak w kraju. Tu import w przemyśle stanowił 94,13%. Przeważa import surowców, materiałów i półfabrykatów na cele produkcyjne. 49 Na podstawie danych GUS; Zob. Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce w 2005 roku, NBP, Warszawa 2007; Masłowski Andrzej, Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w sektorze usług w Polsce, Warszawa 2004. 38