Rekuperator do domu. Jak dobrać? Na co zwrócić uwagę? Kiedy rekuperator spełni należycie swoją rolę? Właściwy dobór rekuperatora to zadanie wbrew pozorom niezbyt proste. Większość użytkowników decydując się na wybór takiego systemu wentylacji w budynku nie ma pojęcia, w jaki sposób prawidłowo dobrać urządzenie, co więcej, nie ma pojęcia w jaki sposób ocenić, czy dobrany rekuperator należycie spełnia swoją rolę. Źle dobrany rekuperator, zbyt mała wydajność, czy po prostu wadliwie wykonana instalacją są powodem wielu negatywnych opinii dotyczących tego typu systemów wentylacyjnych. Proszę pana, to bzdura, w domu mam duszno, okna muszę otwierać żeby spać sie dało taka opinia często nie świadczy o złej jakości instalacji ani rekuperatora, a jedynie o braku wiedzy fachowca, który sklecił bubla. Jak ustrzec się przed błędami w doborze rekuperatora? Wymienniki Dobierając rekuperator do domu większość użytkowników poszukuje urządzenia stosunkowo taniego, a jednocześnie o jak najwyższej sprawności. Producenci bombardują nas ofertami urządzeń o sprawnościach niemal stuprocentowych, często grubo powyżej 90%. W rzeczywistości tylko nieliczni potrafią potwierdzić deklarowaną sprawność za pomocą certyfikatu niezależnej organizacji, wykonanego na podstawie zgodnych z normami założeń testowych. W praktyce najczęściej przyjmowana jest teoretyczna sprawność obliczeniowa dla samego wymiennika umieszczonego w rekupereatorze, w idealnych warunkach laboratoryjnych, pomijany jest natomiast fakt przepływu powietrza przez całe urządzenie, wentylatory itp. Oznacza to, że niektóre rekuperatory o sprawności deklarowanej przez producenta na poziomie np. 85% w praktyce osiągają maksymalną sprawność zaledwie 40-55%.
Fot. 1 Drukarnia MART w miejscowości Głogoczów, zamontowane urządzenie: zestaw CNWB 1100/560 (wydajność 1100 m3/h) W jaki sposób niektórzy producenci sztucznie podwyższają sprawność swoich urządzeń? Np. montując wentylatory o różnej wydajności. Znaczny nadmiar wywiewanego, ciepłego powietrza nad zimnym powietrzem czerpanym z zewnątrz spowoduje znaczne zwiększenie sprawności temperaturowej urządzenia. Mierzymy termometrem i... super, mamy ponad 85% sprawności! Niestety taki proces nie może trwać wiecznie: w domu w końcu wytworzy się podciśnienie powodujące zasysanie brakującego powietrza z zewnątrz budynku przez wszystkie dostępne otwory od nieszczelności stolarki po... dziurki od klucza. A takie zasysanie świeżego powietrza z zewnątrz odbywa się z pominięciem wymiennika rekuperatora powodując odczuwalne ochłodzenie pomieszczeń w pobliżu nieszczelnych emenetów elewacji i... zwiększenie kosztów ogrzewania. Niektórzy producenci podając sprawność rekuperatora podają tzw. sprawność maksymalną, często osiąganą wyłącznie w laboratoriach i to po uwzględnieniu stałej współpracy rekuperatora z włączoną nagrzewnicą lub gruntowym wymiennikiem ciepła. Wartość ta okaże się być bardzo zawyżona, gdy zamontujemy takie urządzenie w normalej, domowej instalacji wentylacyjnej. Wentylatory Kolejnym elementem wpływającym na prawidłową pracę rekuperatora jest dobór wydajności jego wentylatorów. Polska norma dopuszcza bardzo szeroki zakres prawidłowego doboru urządzeń, dopuszczając montaż rekuperatorów zapewniających od 0,2 do 1 wymiany powietrza na godzinę. Zarówno w przypadku rekuperatora zapewniającego absolutne minimum wymiany powietrza, jak i rekuperatora pracującego w górnym zakresie dopuszczalnej wydajności instalacja biorąc pod uwagę normy wykonana będzie prawidłowo. Różnicę odczuje mieszkaniec budynku dopiero po dłuższym czasie: urządzenia zapewniające w trakcie pracy z maksymalną wydajnością zaledwie niewielką wymianę powietrza, czyli wspomniane 0,2 wymiany na godzinę, nigdy nie zapewnią odpowiedniego komfortu mieszkańcom. W pomieszczeniach będzie duszno i wilgotno, mimo pracującej wentylacji. Dobrze dobrany rekuperator powinien zapewnić minimum 0,6 wymiany dla domów dużych i ok. 0,8 do 1 pełnej wymiany powietrza dla domów poniżej 140 m2. Wielkości te powinny być jednak znacznie większe dla domów wyposażonych w gruntowe wymienniki ciepła. Zalecenie takie nie wynika z przepisów, a jedynie z praktyki autora artykułu. Wielu użytkowników systemów rekuperacyjnych narzeka na ich złe działanie zazwyczaj w momencie, gdy rekuperator nie jest w
stanie zapewnić około 0,5 wymiany powietrza na godzinę w budynku. Poniżej tego progu ilość powietrza dostarczana do pomieszczeń będzie wprawdzie wystarczająca dla życia i pracy, będzie jednak stanowczo za mała aby odczuwać tzw. komfort klimatyczny. Jak obliczyć niezbędną wydajność rekuperatora? Bardzo upraszczając całą procedurę doboru: należy sprawdzić kubaturę powierzchni mieszkalnej budynku, pomnożyć ją przez 0,6 lub 0,7 (dla domów powyżej 150 m2) lub 0,8 (dla domów poniżej 150 m2). Otrzymany wynik należy porównać z wykresem wydajności wybranego przez nas wcześniej rekuperatora dla określonego sprężu: na krzywej przedstawiającej charakterystykę przepływu powietrza przez rekuperator (podawanej zazwyczaj przez producenta) należy sprawdzić, czy otrzymany przez nas wynik mieści się w zakresie sprężu pomiędzy 100 a 150 Pa. Jeśli tak to istnieje duże prawdopodobieństwo, że dobraliśmy urządzenie które spełni nasze oczekiwania wydajnościowe jeśli chodzi o komfort wentylacyjny. Warto jest jednak dobór urządzenia zawsze skonsultować ze specjalistą. System wentylacyjny (typ kanałów plus średnice) Kolejnym elementem, jaki należy wziąć pod uwagę podczas doboru rekuperatora jest typ instalacji wentylacyjnej, jaka będzie zamontowana w budynku. Instalacja wykonana z przewodów elastycznych niezwykle popularnych w Polsce ze względu na niską cenę i łatwość montażu będzie generowała opór nawet kilkunastokrotnie wyższy niż instalacja wykonana z przewodów sztywnych, np. stalowych. W efekcie rekuperator powinien mieć moc odpowiednią do zapewnienia odpowiedniego przepływu powietrza przez instalację generującą duże opory. Oznacza to konieczność zamontowania rekuperatora o znacznie większej wydajności dla uzyskania takiego samego efektu wentylacyjnego. Niejednokrotnie ten sam rekuperator zamontowany w dwóch różnych instalacjach pracował będzie zupełnie inaczej instalacja o niskich oporach i szczelna zapewni wysoką realną sprawność urządzenia przy stosunkowo niewielkim poborze energii. Instalacja wykonana w sposób generujący wysokie opory czy instalacja nieszczelna spowoduje drastyczne obniżenie sprawności rekuperatora lub obniżenie jego wydajności i stałe uczucie duszności u domowników. Szczelność Wspomniana już szczelność instalacji jest niezbędnym wymogiem dla zapewnienia prawidłowej pracy systemu wentylacyjnego. Co stanie się jednak w przypadku, gdy sam rekuperator okaże się nieszczelny? Nie tylko, jeśli chodzi o szczelność zewnętrznej obudowy urządzenia, ale także jeśli chodzi o szczelność jego poszczególnych elementów wymiennika ciepła, gniazd filtrów itp. Na pewno będzie hałasował, co więcej, jego realna sprawność ulegnie znacznemu obniżeniu. Powietrze mieszając się ze sobą poza wymiennikiem ciepła powoduje nie tylko obniżenie sprawności, ale także niepożądane efekty w postaci przenoszenia się zapachów pomiędzy powietrzem usuwanym z ubikacji, a np. nawiewanym do sypialni. Hałas Dobierając rekuperator warto zwrócić uwagę na głośnośc jego pracy. Sprzedawcy zazwyczaj prezentują urządzenia pracujące na niskich biegach, przy minimalnym przepływie powietrza. Warto posłuchać, jak mocno szumi rekuperator na wyższych biegach. Pamiętać trzeba, że urządzenie to pracować będzie nieprzerwanie przez wiele lat, stąd warto upewnić się, że zastosowano w nim wysokiej klasy wentylatory oraz dobrze wykonaną i wygłuszoną obudowę. Możliwości montażowe Niektóre rekuperatory wymagają specyficznej lokalizacji, specyficznego ustawienia lub po prostu
bardzo dużo miejsca. Niewielu inwestorów dobierając rekuperator bierze pod uwagę fakt połączenia urządzenia z czterema dość pokaźnymi rurami (czerpnia-wyrzutnia- nawiew i wywiew), które przy samym rekuperatorze powinny przebiegać bez żadnych załamań. Dobierając urządzenie rzadko bierzemy pod uwagę konieczność zapewnienia mu odpowiedniej ilości miejsca do montażu, doprowadzenia przewodów wentylacyjnych, odpływu kondensatu oraz... możliwości serwisowania w przyszłości: wymiennik rekuperatora powinien być raz w roku wyjęty i wypłukany, filtry powinny być wymieniane co kilka miesięcy. Całkowite zabudowanie rekuperatora lub upchnięcie go w jakimś kącie może skutkować brakiem możliwości wykonania podstawowych prac serwisowych. Warto też zwrócić uwagę, jak w wybranym przez nas urządzeniu podłączyć należy przewody wentylacyjne czy montowane są one do ścian bocznych, czy może od góry urządzenia. Sterowanie To kolejny ważny element, jaki powinien wpłynąć na naszą decyzję. Osobiście należę do grupy leniwych użytkowników wolę urządzenie całkowicie bezobsługowe, które po zaprogramowaniu samo pamięta, kiedy użytkownicy są w domu lub kiedy akurat śpią i zapotrzebowanie na powietrze jest zdecydowanie mniejsze. Wyższej klasy urządzenia samodzielnie sterują także pracą dodatkowych urządzeń, takich jak gruntowe wymienniki ciepła czy systemy chłodzenia letniego. Samodzielnie regulują pracą wewnętrznego lub zewnętrznego bypassu. Niestety, rozbudowany sterownik potrafi znacznie podnieść cenę urządzenia. Najprostsze stosowane dziś sterowniki zapewniają możliwość regulacji pracy wentylatorów rekuperatora w kilkubiegowym zakresie i jest to absolutne minimum, jakie użytkownik rekuperatora posiadać powinien. Urządzenia dodatkowe gruntowy wymiennik ciepła Wielu inwestorów zadaje sobie pytanie, czy inwestycja w dodatkowy gruntowy wymiennik ciepła jest opłacalna. O tym, czy GWC realnie obniży koszty ogrzewania czy wpłynie na zużycie energii dyskutować można godzinami. Faktem jest, że GWC zawsze obniży nieco koszty ogrzewania, ze względu na podwyższenie temperatory powietrza wchodzącego do rekuperatora zimą. Zapewnia więc zawsze pracę wymienika rekuperatora w zakresie jego najwyższych sprawności. Pozostaje kwestia lata: jeśli porównamy koszt pracy klimatyzatora zapewniającego podobne schłodzenie powietrza co GWC wynik jest jednoznaczny. Praca GWC kosztuje kilkanaście-kilkadziesiąt złotych miesięcznie, koszt pracy klimatyzatora to setki złotych. A co z kwestią komfortu klimatycznego? Jak można wycenić fakt, że koszula latem nie lepi mi się w domu do pleców? Że podczas upalnej nocy śpię spokojnie bez przewracania się z boku na bok i przeklinania koszmarnej duchoty na zewnątrz? Oponenci przeliczający wyłącznie kilowaty na złotówki na pewno mają nieco racji. Realistom polecam jednak wykonanie gruntowego wymienika ciepła. Mieszka się po prostu dużo przyjemniej. Niestety, aby móc skorzystać z dobrodziejstwa chłodzenia latem system rekuperatora wyposażony w GWC musi zostać wykonany w sposób zapewniający ponadnormatywną wymianę powietrza. Chłodzenie odczuwalne będzie, jeśli dom będzie dobrze zaizolowany i szczelny, zaś system rekuperatora połączony z GWC zapewni co najmniej jedną, lub lepiej powyżej jednej pełnej wymiany powietrza na godzinę latem. Idealny efekt chłodzenia zapewni system umożliwiający ponad półtorakrotną wymiane powietrza w ciągu godziny.
Fot. 2 Rekuperator AERIS 350 LUXE VV Autor: Maciej Kosowski KONTAKT FACHOWY INSTALATOR Tel: +48 22 635 05 82 Fax: +48 22 635 41 08 Adres: Hajoty 53/2 01-821 Warszawa