TRANSCOMP XIV INTERNATIONAL CONFERENCE COMPUTER SYSTEMS AIDED SCIENCE, INDUSTRY AND TRANSPORT Leszek SZYCHTA 1 Andrzej SZAFRANIEC 2 Telemeria, serowanie układów napędowych, bezprzewodowy przesył danych, moduły elemeryczne, ransmisja danych pomiarowych TELESTEROWANIE I MONITORING UKŁADÓW NAPĘDOWYCH Arykuł zawiera opis i charakerysykę układów serowania zawierających moduły elemeryczne. Bezprzewodowy przesył danych pomiarowych jes nierozerwalnie związany są z rozproszonymi sysemami pomiarowymi. Zasosowanie sieci kompuerowych do serowania układów auomayki przemysłowej, worzy nowoczesny sysem nadzoru i konroli, kóry w bardzo znacznym sopniu usprawnia i opymalizuje proces produkcyjny. TELECONTROL AND MONITORING OF DRIVE SYSTEMS Descripion and characerizaion of modern conrol unis wih elecommunicaion modules includes his paper. Wireless informaion ransmission is close conneced wih dispersed measuring sysems. Compuers neworks used o conrol of indusry auomaion sysems creaes a modern ype of supervision and conrol. This modern kind of daa ransmission heavy increase and opimize producion processes. 1. WSTĘP W osanich laach moŝemy zauwaŝyć wzros zaineresowania bezprzewodowymi środkami łączności. Zaineresowanie o przekłada się zarówno na środowisko przemysłowe jak i na bieŝące zaporzebowanie odbiorców indywidualnych. Szczególnie ineresującym przypadkiem z punku widzenia ej problemayki jes wykorzysanie łączności bezprzewodowej, gdzie sieć jes worzona przez elemeny wchodzące w skład układu napędowego. Wykorzysując moŝliwości wymiany informacji pomiędzy układami napędowymi oraz sacjonarnymi jednoskami, dzięki bezprzewodowym środkom moŝna sworzyć ineligenny sysem informacyjny, kórego naczelnym zadaniem jes nadzorowanie i serowanie układami napędowymi. Mnogość rozwiązań łączności bezprzewodowej oferowanych przez dosępne współcześnie sandardy zapewnia moŝliwość realizacji ego zadania na róŝnych poziomach złoŝoności. 1 Poliechnika Radomska, Wydział Transporu i Elekroechniki; 26-600 Radom; ul. Malczewskiego 29. el: + 48 48 361-77-35, Fax: + 48 48 361-77-42, e-mail: l.szycha@pr.radom.pl 2 Poliechnika Radomska, Wydział Transporu i Elekroechniki; 26-600 Radom; ul. Malczewskiego 29. el: + 48 48 361-77-43, Fax: + 48 48 361-77-42, e-mail: a.szafraniec@pr.radom.pl
3432 Leszek SZYCHTA, Andrzej SZAFRANIEC W skład układów serowania, prakycznie kaŝdego procesu echnologicznego, wchodzą urządzenia elekomunikacyjne, kóre powinny spełniać nasępujące zadania: odbieranie z układu serowania i przewarzanie akualnych danych pomiarowych, przesyłanie danych pomiarowych w czasie rzeczywisym do cenrum serowania, odbieranie sygnałów z cenrum serowania, serowanie zadanymi paramerami w układzie napędowym. Zadania e nierozerwalnie związane są z rozproszonymi sysemami pomiarowymi. W akich układach głównym kryerium podziału rozproszonych sysemów pomiarowych jes rodzaj kanału ransmisyjnego: przewodowy lub bezprzewodowy. Rozproszone sysemy pomiarowe mogą korzysać do przesyłu danych z sieci radiowych lub z eleransmisji w owarej sieci elefonii GSM. Największą zaleą sysemu pomiarowego w sieci GSM jes duŝy poencjalnie zasięg eryorialny sysemu pomiarowego, pokrywający się z zasięgiem sieci GSM. WaŜne jes akŝe, Ŝe uŝykownik sysemu pomiarowego w sieci GSM nie musi inwesować w środki łączności, lecz korzysa z urządzeń juŝ isniejących. Wykorzysanie eleransmisji w układach serowania umoŝliwia pakieowy przesył danych wykorzysując echnologię GPRS lub alfanumeryczne informacje zaware w wiadomościach SMS. Serowniki programowalne PLC z implemenacją usługi SMS mają moŝliwość wymiany danych z elefonem komórkowym. Isnieje moŝliwość przesyłania zdefiniowanego eksu jak i zmiennych danych pomiarowych. UmoŜliwia o zdalne diagnozowanie i serwisowanie urządzeń. 2. RODZAJE TRANSMISJI DANYCH POMIAROWYCH W dziedzinie auomayki przemysłowej nasępuje szybki rozwój układów serowania rozproszonego. Pociąga o za sobą pojawienie się na rynku auomayki róŝnego rodzaju sandardów sieci przemysłowych. Są o prookoły komunikacyjne umoŝliwiające ransmisję danych z wykorzysaniem inerfejsów szeregowych lub echnologii świałowodowej. Taki sposób ransmisji niesie ze sobą ograniczenia doyczące długości oru ransmisyjnego. Dobrym rozwiązaniem jes zasosowanie modemów GSM i radiomodemów. Sysemy z radiomodemami lub modemami GSM umoŝliwiają przesyłanie, nadzorowanie i serowanie sygnałami dwusanowymi oraz analogowymi z akich urządzeń jak: syczniki, serowniki PLC, przemienniki częsoliwości, urządzenia pomiarowe i alarmowe. Nowe środki przesyłania danych, akie jak sieci przywoławcze, Inerne, sieci kompuerowe, czy sieci komórkowe GSM, ransmisja saeliarna, a nawe linie elekroenergeyczne mogą być wykorzysane w moniorowaniu, serowaniu i serwisowaniu urządzeń znajdujących się w dowolnie oddalonym miejscu od cenrum serowania i konroli. Obecnie personel echniczny moŝe czuwać nad przebiegiem procesu echnologicznego odbywającego się seki kilomerów od jego miejsca pobyu, są bowiem powszechnie dosępne meody przesyłu danych pozwalające na bieŝąco czuwać nad procesem i odpowiednio reagować na róŝne zdarzenia w nim zachodzące. W przypadku przesyłania danych zawsze isnieje groźba uray konroli nad zdalnym obiekem (zerwanie łącza, zakłócenia w ransmisji danych, awaria urządzenia pomiarowego ip.), częso akŝe opłay za przesyłanie danych są zby wysokie w porównaniu z uzyskanym efekem. Z ych względów naleŝy szczegółowo przeanalizować, jakie rozwiązanie przesyłu danych jes opymalne dla zasosowania w konkrenym sysemie moniorowania.
TELESTEROWANIE I MONITORING UKŁADÓW NAPĘDOWYCH 3433 2.1 Sieci kompuerowe Sieci kompuerowe w dzisiejszych czasach są nieodzownym składnikiem kaŝdego przedsiębiorswa firmy, a korzyści wynikające z ich uŝycia wielokronie przewyŝszają koszy ich realizacji. Podsawowe zaley wynikające z wykorzysania sieci kompuerowych o: moŝliwość wykorzysywania ych samych zasobów sprzęowych przez grupę uŝykowników (moniorowanie procesów moŝliwe z wielu kompuerów), przesyłanie danych na znaczne odległości, czyli np. monioring i serowanie procesem w czasie rzeczywisym bez konieczności ingerencji człowieka w miejscu odbywania się procesu, inegralność danych - e same informacje mogą być wykorzysywane przez wielu uŝykowników jednocześnie (analiza procesu przez wiele osób znajdujących się w róŝnych miejscach, dosęp do danych przez wielu uŝykowników). Sosując sieci kompuerowe do serowania auomayką przemysłową, orzymujemy nowoczesny sysem nadzoru i konroli, kóry w bardzo znacznym sopniu usprawnia i opymalizuje proces produkcyjny. W przypadku konieczności wprowadzenia modyfikacji w procesie mamy moŝliwość wykorzysania bazy danych firmy, co akŝe znacznie usprawnia ę czynność. Oczywisy jes akŝe wzros efekywności wymiany informacji i zarządzania w akiej organizacji. Odrębnym ypem sieci, szczególnie wygodnym przy zdalnych pomiarach, jes sieć WLAN. Jes o echnologia bezprzewodowej ransmisji danych kompuerowych z prędkością do 3Mb/s, wykorzysująca łącze radiowe, pracująca w paśmie 2,4 GHz. Jedynym wymogiem jes zw. widoczność opyczna anen nadawczo-odbiorczych. Rozwiązanie o jes idealne w przypadku, gdy z róŝnych względów nie moŝemy zasosować radycyjnej przewodowej sieci, co bywa przy braku okablowania bardzo częso spoykanym problemem w konkrenych zasosowaniach. Główne zaley ej sieci o zwiększenie mobilności całego sysemu, duŝa wydajność i bezpieczeńswo, więc zmniejsza się ryzyko uszkodzenia kanału ransmisji danych, sosunkowa duŝa szybkość przesyłania danych, brak opła sałych, dosęp do akualnych i pełnych danych z sysemu w dowolnym miejscu i czasie. 2.2 Łącza ransmisji danych pomiarowych Bardzo popularnym, wygodnym i powszechnie wykorzysywanym środkiem do ransferu danych, a co się z ym wiąŝe moŝliwym do uŝycia w procesie moniorowania, sał się Inerne. Dołączenie się do ogólnoświaowej sieci dosarcza efekywnych, oszczędnych i elasycznych środków do moniorowania, serowania i serwisu urządzeń zainsalowanych w dowolnym miejscu na świecie. Zaley e przyczyniły się do szybkiego rozwoju sysemów moniorowania wykorzysujących Inerne. Podsawową wadą ransferu poprzez Inerne są opóźnienia, czyli wysępuje ryzyko, Ŝe orzymamy dane nieakualne, moŝe eŝ nasąpić przerwa na łączach, a akŝe isnieje poencjalne ryzyko ingerencji osób rzecich w przesyłane dane. Przy wykorzysaniu modemu wysępują pewne ograniczenia: dysponujemy ylko jednym kanałem ransmisji danych do kompuera; informacje o syuacjach alarmowych mogą nie dorzeć, gdy linia jes zajęa rozmową lub ransmisją danych z innego procesu; komunikacja z urządzeniem moniorującym jes uruchamiana okresowo, co powoduje
3434 Leszek SZYCHTA, Andrzej SZAFRANIEC brak jednoznacznej informacji o prawidłowym funkcjonowaniu całego sysemu moniorowania; wymusza o konieczność dodakowych esowych połączeń; jeśli sysem moniorowania obejmuje większą liczbę moniorowanych procesów, o konsola operaorska (kompuer) powinna znajdować się w miejscu, gdzie są prowadzone sałe dyŝury. W przypadku, gdy porzebujemy szybszego ransferu danych i zaleŝy nam na niezawodności łącza dobrym rozwiązaniem jes wykorzysanie linii dzierŝawionych pozwalających podłączyć sieć lokalną LAN lub pojedyncze kompuery do Inerneu. Usługa dzierŝawy łącza elekomunikacyjnego od operaora elekomunikacyjnego polega na zesawieniu, uruchomieniu i oddaniu do uŝyku abonena zamawiającego łącza o określonej jakości (dososowanego do porzeb przedsiębiorswa), przez doprowadzenie go do punków wskazanych przez abonena lub do miejsc zainsalowania urządzeń końcowych (regulaory, urządzenia pomiarowe, serowniki ip.). Łącza dzierŝawione pozwalają na szybszy ransfer danych niŝ inne połączenia. Dodakowym auem jes zryczałowana opłaa, niezaleŝna od czasu połączenia, bezproblemowa komunikacja z siecią, no i oczywiście znacznie większa niezawodność ego rodzaju połączenia niŝ w przypadku ransmisji modemowych. 3. PRZESYŁ DANYCH WYKORZYSTUJĄCYCH TECHNIKI SATELITARNE W dziedzinie echnik saeliarnych nasąpił duŝy posęp, zwłaszcza w cyfrowej ransmisji danych. Rozpowszechniły się rzy wariany saeliarnego dosępu do Inerneu, z kórych dwa są dosępne w Polsce. Działają one na bazie dwóch meod komunikacji. Pierwsza z nich nosząca nazwę komunikacji rozsiewczej, polega na przesyłaniu ych samych danych z jednego punku do wielu odbiorców jednocześnie, bez kanału zwronego. Wykorzysanie ej meody jes moŝliwe do przesyłania określonych wcześniej pakieów informacji. Druga z omawianych meod komunikacji bezprzewodowej polega na ym, Ŝe dane rafiają do uŝykownika za pośrednicwem saeliy, naomias w sronę przeciwną są przesyłane linią elefoniczną lub łączem sałym (czyli wysarczy odbiornik saeliarny i modem). Zaleą ej meody jes znaczne przyspieszenie szybkości ransmisji danych do uŝykownika, co powala ograniczyć czas połączenia a zarazem koszy. Gwałowny rozwój sieci komórkowych w Polsce, powszechna dosępność urządzeń i zasięg obejmujący prakycznie cały kraj przyczyniły się do ich coraz częsszego wykorzysania w przemysłowych sysemach moniorowania i serowania procesami. Powszechne jes akŝe wykorzysanie GSM w sysemach alarmowych. Sieci GSM są szczególnie przydane w syuacjach, gdy moniorowany obiek jes odległy lub moniorowanie ma mieć charaker okresowy. Typowe zasosowania sieci elefonii bezprzewodowej w procesach konroli i serowania o: ineligenne sysemy ransporowe (informacja o lokalizacji i sanie określonego obieku, wydawanie rozkazów i poleceń, komunikay o problemach, sanie ładunku), elelemeria (np. sacje meeorologiczne, dane ze sacji wysyłane za pomocą SMS w określonych odsępach czasowych, monioring sanu wody w rzekach ip.), zdalne serowanie maszyn i urządzeń, przekazywanie akualnych informacji o sanie procesu oraz moŝliwość zmiany paramerów procesu, np. poprzez zdalne zaprogramowanie serowników, sysemy bezpieczeńswa (monioring zagroŝeń, np. przekroczenia sanów alarmowych
TELESTEROWANIE I MONITORING UKŁADÓW NAPĘDOWYCH 3435 w procesie wywarzania), sysemy alarmowe (wykorzysanie do sygnalizacji wargnięcia na określony eren, lokalizacja skradzionego pojazdu). Isonym mankamenem są koszy połączeń w sieciach komórkowych oraz moŝliwość nieuzyskania połączenia w danej chwili, co sanowi duŝy problem, gdy porzebujemy akualnych danych o procesie lub, gdy mamy syuację alarmową. Przesyłanie informacji przez sieci GSM moŝna realizować na dwa sposoby: przez bezpośrednią ransmisję danych między urządzeniem moniorującym i kompuerem oraz przesyłanie przez urządzenie moniorujące komunikaów eksowych SMS informujących (alarmujących) o sanie procesu. Informacja aka moŝe być przesłana bezpośrednio na zwykły elefon komórkowy GSM. W obydwu przypadkach nie musimy uruchamiać połączeń kablowych do cenrali elefonicznej. Wykorzysanie sieci GSM wymaga odpowiedniego oprogramowania urządzenia moniorującego oraz specjalnego elefonu GSM. Telefon aki nie jes wówczas wyposaŝony w klawiaurę i wyświelacz, pełne serowanie nad nim przejmuje urządzenie moniorujące proces. Tego ypu urządzenie określa się zazwyczaj jako "erminal GSM". 4. INTELIGENTNE URZĄDZENIA KOMUNIKACYJNE Moduły elemeryczne naleŝą do ineligennych urządzeń komunikacyjnych, kóre mogą pracować zarówno w sysemach sacjonarnych, jak i mobilnych. Poprzez układy wejściowe zbierają dowolne dane z dołączonych zewnęrznych czujników, przechowują je w nieulonej wewnęrznej pamięci lub ransmiują do odbiorcy za pośrednicwem sieci elefonii komórkowej GSM (usługa GPRS lub SMS). Za pośrednicwem obwodów wyjściowych moduły elemeryczne są w sanie wyserować urządzenia zewnęrzne. Serownik nie posiada odrębnego wewnęrznego idenyfikaora w rybie wymiany danych za pośrednicwem komend AT. W sysemie auomayki jes idenyfikowany wg numeru elefonu przyporządkowanego karcie SIM lub adresie IP przyporządkowanemu przez usługę GPRS dla kary SIM. Aby nie dopuścić do syuacji przypadkowej zmiany konfiguracji lub działania osób nieuprawnionych, w modułach elemerycznych zaimplemenowano lisę zdefiniowanych uŝykowników, co zabezpiecza przed niepowołanym dosępem. Sysem oprogramowania pozwala sworzyć lisę uŝykowników. Dla kaŝdego z nich naleŝy podać login, hasło i poziom uprawnień. Sysem uprawnień, sposób obliczania poziomu uprawnień oraz reść SMS a bez właściwej auoryzacji są ignorowane przez serownik. Technologia GPRS jes ransmisją pakieową danych, oparą o prookół IP, a więc umoŝliwiającą komunikację z wykorzysaniem prookołów z rodziny TCP/IP. Najprosszym zasosowaniem ej echnologii jes dosęp do Inerneu lub bardziej zaawansowanym zasosowania elemeryczne. 5. STEROWANIE I MONITORING W UKŁADACH BEZPRZEWODOWYCH Typowym przykładem zasosowania eleserowania jes wykonany układ nadzorujący produkcję i uzdanianie wody. Układ serowania pracuje w pełni auomaycznie. Wszyskie sany pracy układu są mierzone i archiwizowane przez program SCADA. Jednym
3436 Leszek SZYCHTA, Andrzej SZAFRANIEC z podsawowych elemenów układu serowania jes doykowy panel operaorki serownika PLC na kórym wyświelane są paramery ogólne pracy układu oraz zaisniałe awarie. Po wybraniu MENU NASTAW (rys. 1) mamy nieograniczony dosęp wizualny do wszyskich paramerów, naomias edycji paramerów moŝna dokonać po wprowadzeniu prawidłowego hasła. W przypadku wysąpienia jakiegokolwiek alarmu zosaje uakywniona informacja na sronie Lisy i Hisorii Alarmów. Alarmy moŝemy podzielić na alarmy rwałe, kóre kasowane są przez obsługę sacji i alarmy kasujące się auomaycznie. Podczas uzdaniania wody surowej pompa głębinowa łoczy wodę przez filry do zbiorników reencyjnych a rola układu serowania sprowadzona jes do ciągłej konroli paramerów poprawnej pracy sacji. Rys. 1 Srona Menu Nasaw. Układ serujący przeprowadza okresowe płukanie filrów. Proces auomaycznego płukania moŝe odbyć się raz dziennie o zaprogramowanej godzinie. W rakcie płukania wsecznego pompą płuczną układ serowania konroluje wydajność zesawu hydroforowego ZH. Przebieg poszczególnych eapów płukania przedsawia rys. 2. Blokada Pomp Głębinowych Odpowierzenie FILTRU Załączenie zaworu FILTRU Załączenie DMUCHAWY Owarcie zaworu ZP Załączenie Pompy PŁUCZĄCEJ Eapy płukania 1 min X1 min X1 + X2 + X3 +5 min X2 min X3 +1 min X3 min 0 1 2 3 4 5 6 7 8 910 11 0 1 min Rys. 2 Przebieg czasowy procesu płukania filru.
TELESTEROWANIE I MONITORING UKŁADÓW NAPĘDOWYCH 3437 W przypadku wzrosu zaporzebowania na wodę powyŝej zaprogramowanego progu nasępuje zablokowanie pracy pompy płuczącej (nawe w rakcie płukania). W przypadku gdy do końca zaprogramowanej godziny saru płukania urzyma się duŝa wydajność pracy ZH i pompa płucząca będzie nadal zablokowana, o układ serowania uakywni alarm braku płukania i wyłączy proces płukania. Sysem monioringu jes nowoczesnym pakieem oprogramowania z grupy SCADA umoŝliwiający konrolę oraz serowanie dowolnymi procesami echnologicznymi. Dzięki wykorzysaniu środowiska Windows sysem monioringu jes ławy w obsłudze i nie ogranicza w Ŝaden sposób wielkości konrolowanych obieków. Sysem ma charaker rozproszony zn. poszczególne funkcje sysemu są realizowane przez pracujące równolegle moduły. Moduły e mogą być zainsalowane na róŝnych sacjach roboczych pracujących w ramach lokalnej sieci kompuerowej. MoŜliwe jes równieŝ zainsalowanie wielu modułów na jednej sacji. Zadaniem modułu realizującego funkcje serwera jes udosępnianie danych uzyskanych bezpośrednio z urządzeń pomiarowych lub odpowiednio przeworzonych, innym modułom pełniącym funkcje kliena. Przykładem modułu realizującego funkcje serwera jes program obsługujący komunikację z urządzeniem pomiarowym (np. serownikiem PLC). Przykładem modułu realizującego funkcje kliena jes program odpowiedzialny za prezenacje danych bezpośrednio operaorowi. Dopuszczalne jes równieŝ łączenie obydwu podsawowych funkcji (serwera i kliena) w jednym module. Przykładem moŝe być serwer sysemu. W sosunku do modułów komunikacyjnych odpowiedzialnych bezpośrednio za łączność z urządzeniami obiekowymi pełni funkcje kliena (pobiera dane), naomias w sosunku do modułów prezenujących dane pełni funkcje serwera danych (udosępnia dane). Dane z pomiarów są bezpośrednio prezenowane na ekranie kompuera w formie schemaów synopycznych, wykresów, raporów zesawieniowych i raporów alarmowych. Przykładowe okno sysemu wizualizacji uzdaniania wody przedsawiony jes na rys. 3. Rys. 3 Okno wizualizacyjne budynku echnologicznego.
3438 Leszek SZYCHTA, Andrzej SZAFRANIEC Oprogramowanie sysemu monioringu składa się z rzech modułów: serwera sysemu (TelSrv) odpowiedzialnego za przechowywanie, przewarzanie zmiennych i ich archiwizację, serwera alarmów (AlSrv) odpowiedzialnego za przewarzanie zdarzeń alarmowych, drivera komunikacyjnego prookołu ModBus odpowiedzialnego za bezpośrednią komunikację z serownikiem obiekowym. Schemay zosały ak opracowane aby sugesywnie przedsawiać wizualizowany proces przemysłowy jakim jes produkcja wody. Na schemaach znajdują się warości bezpośrednich pomiarów, elemeny sygnalizacyjne oraz wykresy. Elemeny sygnalizacyjne przy zaisnieniu syuacji awaryjnej zmieniają swoją barwę oraz sposób wyświelania. Aplikacja prezenuje dwa ypy wykresów: - rendy czyli wykresy rysowane bezpośrednio na planszach - wykresy z danych archiwalnych W posaci wykresów z danych archiwalnych są przedsawiane przebiegi sygnalizacji. Oglądany wykres moŝemy skalować w osi poziomej czasu jak równieŝ w osi pionowej oraz przesuwać punk zera. Operacje e moŝemy wykonywać ylko na wykresie zmiennej kóra jes bieŝąco akywna. Kliknięcie w obszar wykresu spowoduje pojawienie się eykie mówiących o warościach i nazwach poszczególnych przebiegów w wybranym punkcie czasowym. Rys. 4 Zarejesrowane wykresy danych pomiarowych Klikając w przycisk rapory wyświelona zosaje plansza wyboru raporu, kóry chcemy przeglądać. Rapory doyczą produkcji wody bezpośrednio z pomp głębinowych i na wyjściu samego ujęcia. Rapory przedsawiają san licznika wodomierzy, przepływy uśrednione oraz liczbę uruchomień i czasy pracy wyszczególnionych urządzeń. W przypadku zaisnienia w sysemie zdarzenia alarmowego informacja o ym jes wyświelana w pojawiającym się okienku. Podana jes reść alarmu oraz godzina jego rozpoczęcia lub zakończenia. Okienko z alarmem moŝemy zamknąć lub wykasować pojawiające się w nim komunikay. Przeglądając rapor alarmów moŝemy powierdzić lub
TELESTEROWANIE I MONITORING UKŁADÓW NAPĘDOWYCH 3439 wykasować wybrane alarmy. Powierdzenie alarmu spowoduje, Ŝe przy kolejnym odświeŝeniu informacji o sanie obieku, jeśli alarm dalej będzie się urzymywał nie nasąpi poinformowanie o ym operaora. W przeciwnym razie ponownie pojawiłoby się okienko z informacją o reści alarmu. 6. WNIOSKI Współczesne, rozproszone, kompuerowe sysemy serowania powinny uwzględniać wymagania procesu echnologicznego, akualne moŝliwości sprzęu i oprogramowania oraz ograniczone środki finansowe, aby sworzy niezawodną, efekywną i owarą, kompuerową sieć eleserowania. Wykorzysanie ransmisji bezprzewodowych daje nam niesłychaną elasyczność sprzęową oraz konfiguracji pracy urządzeń, co w przypadku łączy przewodowych byłoby niemoŝliwe bez dodakowych okablowań. Dosęp do sysemu pomiarowego moŝe odbywać się z dowolnego miejsca na świecie poprzez kompuer osobisy dołączony do sieci Inerne oraz za pomocą elefonu komórkowego lub innego erminala GSM wyposaŝonego w przeglądarkę inerneową. Isonym czynnikiem wspomagającym pracę układów napędowych powinna być moŝliwość ingerowania w sposób serowania, w nasawy paramerów poprzez ogólnie dosępną sronę www dla personelu echnicznego z odpowiednim poziomem uprawnień dla poszczególnych osób 7. BIBLIOGRAFIA [1] Jackowski S.: Telekomunikacja. Wydawnicwo Poliechniki Radomskiej 2003. [2] Szafraniec A.: Sysem monioringu sanu pojazdu rakcyjnego z wykorzysaniem eleserowania. Prace Naukowe TRANSPORT nr 1/2005. [3] Szafraniec A.: Komunikacja bezprzewodowa serowników programowalnych poprzez GPRS i GSM. Elekroinsalaor 5/2005 Warszawa. [4] Cupek R., Gaj P., Kwiecień A., Zdalne meody wizualizacji procesów przemysłowych, Sudia Informaica vol. 24, nr 3, Gliwice 2003.