Undesirable side effects revealed by questionnaire in patients under orthodontic treatment

Prace oryginalne 5 tom nr Niepożądane skutki uboczne wykryte badaniem ankietowym u pacjentów leczonych ortodontycznie Maria Borysewicz-Lewicka, Przemysław Kopczyński, Renata Śniatała SŁOWA KLUCZOWE: aparaty zdejmowane i stałe leczenie ortodontyczne powikłania Streszczenie: Celem pracy była ocena niepożądanych skutków ubocznych wykrytych badaniem ankietowym,występujących u pacjentów w trakcie leczenia ortodontycznego. Badaniem ankietowym objęto pacjentów, w tym płci żeńskiej i 5 płci męskiej w wieku od 4 do lat, leczonych zdejmowanymi i stałymi aparatami ortodontycznymi. Wszyscy pacjenci zgłaszali, że przed rozpoczęciem leczenia ortodontycznego została u nich przeprowadzona sanacja jamy ustnej z uwzględnieniem profilaktyki przeciwpróchnicowej, a także zostali objęci profesjonalnym instruktażem higieny jamy ustnej. Ankietowani otrzymali szczegółowe informacje dotyczące odpowiedniej higieny oraz użytkowania aparatu ortodontycznego. Pacjenci w zależności od wieku wypełniali ankietę samodzielnie lub pod nadzorem rodziców czy opiekunów. Pierwsza część ankiety obejmowała wywiad dotyczący dotychczasowego leczenia ortodontycznego. Ankietowani odpowiadali na pytania dotyczące rodzaju zastosowanego aparatu, czasu trwania terapii ortodontycznej oraz czy uzyskany efekt końcowy był dla nich zadowalający. W drugiej części odpowiadając na 9 pytań pacjenci oceniali subiektywne dolegliwości w zakresie bólu, ruchomości zębów, nadwrażliwości na temperaturę oraz słodkie i kwaśne pokarmy, a także obecność przebarwień lub ubytków na powierzchni szkliwa. Stawiano również pytania o częstość wizyt u stomatologa, który oceniał zaobserwowane nasilenie zmian próchnicowych, leczył ubytki w okresie terapii ortodontycznej, a także udzielał informacji dotyczących użytkowania aparatu. Prof. dr hab. Maria Borysewicz-Lewicka kierownik Kliniki Przemysław Kopczyński asystent Renata Śniatała asystent Adres do korespondencji: Katedra i Klinika Stomatologii Dziecięcej, Akademia Medyczna im. Karola Marcinkowskiego, ul. Bukowska 7, 6-567 Poznań Undesirable side effects revealed by questionnaire in patients under orthodontic treatment Maria Borysewicz-Lewicka, Przemysław Kopczyński, Renata Śniatała KEY WORDS: fixed and functional appliances orthodontics treatment side effects Abstract The aim of the study was to assess undesirable side effects which were revealed by questionnaire in patients during the course of orthodontic treatment. The questionnaire research has included subjects ( females and 5 males) at the age from 4 to years treated by functional and fixed appliances in the Department of Orthodontics University of Medical Sciences in Poznań. All patients admitted that they had completed the assanation of an oral cavity before starting the orthodontic treatment and also they were exposed to the oral hygiene training. The patients fall in an inquiry individually. The first part of the inquiry included an interview related to the previous orthodontic treatment. The examined persons also answered questions related to the type of an used appliance, time of duration of the orthodontic therapy and whether the obtained final effect was satisfactory. In the second part, the patients answered nine questions concerning subjective complaints in a range of pain, teeth mobility, hypersensitivity to temperature and sweet or sour food, the presence of the discoloration or the local loss on the enamel surface. The results of the study show that properly conducted dental care during malocclusion treatment causes that undesirable symptoms occur in not large percentage of patients. Maria Borysewicz-Lewicka Professor, Chairperson Przemysław Kopczyński Assistant Renata Śniatała Assistant Address for correspondence: Chair and Department of Pediatric Dentistry, Poznan University of Medical Sciences Poland 5

5 tom nr Prace oryginalne Wyniki badania wskazują, iż odpowiednio sprawowana opieka stomatologiczna podczas leczenia wad zgryzu sprawia, że objawy niepożądane występują u niewielkiego odsetka pacjentów. Wstęp W ciągu ostatnich lat obserwuje się ogromny wzrost zainteresowania pacjentów leczeniem wad zgryzu przy użyciu aparatów stałych oraz upowszechnienie tej metody w licznych ośrodkach ortodontycznych. Niewątpliwie aparaty stałe są niezastąpione w terapii wielu nieprawidłowości zębowozgryzowych i stwarzają możliwości skutecznego późnego leczenia wad zgryzu, kiedy metody czynnościowe bywają na ogół mało skuteczne. Jednakże zastosowanie tej metody stawia zarówno przed lekarzem jak i pacjentem szereg problemów oraz wymagań. Wiadomo między innymi, że obecność w jamie ustnej elementów aparatu stałego (pierścienie, zamki, ligatury, sprężynki) oraz materiałów używanych do ich umocowania sprzyja odkładaniu płytki bakteryjnej ograniczając przy tym samooczyszczanie zębów oraz utrudniając zabiegi higieniczne w jamie ustnej (,,, 4, 5). Z badań przeprowadzonych przez (6, 7) dotyczących stanu przyzębia i higieny jamy ustnej u pacjentów leczonych ortodontycznie wynika, że retencja płytki bakteryjnej jest większa przy stosowaniu aparatów stałych w porównaniu z aparatami zdejmowanymi (7, 8). Autorzy ci podkreślają rolę instruktażu higieny jamy ustnej w przeciwdziałaniu powikłaniom periodontologicznym u tych pacjentów. Obserwacje (9) potwierdziły także konieczność stałej kontroli pacjentów leczonych ortodontycznie pod względem skuteczności zabiegów higienicznych. Doświadczenie kliniczne wykazało też, że niewłaściwie przeprowadzone wytrawianie szkliwa podczas aplikacji materiałów kompozytowych służących do osadzenia niektórych elementów aparatu może powodować nadwrażliwość zębów na bodźce termiczne (, ). Nadwrażliwość może pojawić się ponadto na skutek działań sił mechanicznych wyzwalanych przez aparat, które czasami wywoływać także mogą samoistne bóle oraz zwiększenie ruchomości zębów (). Zadaniem lekarza stomatologa jest takie przeprowadzenie leczenia aby maksymalnie ograniczyć możliwość wystąpienia tych niekorzystnych objawów mogących czasem towarzyszyć leczeniu ortodontycznemu. Systematyczna, częsta kontrola lekarska osób użytkujących aparaty ortodontyczne oraz zachęcanie ich do utrzymywania higieny jamy ustnej na właściwym poziomie powinny być nieodłącznym elementem współpracy pacjenta z lekarzem (, 4). Celem pracy było zbadanie opinii pacjentów odnośnie wpływu aparatów ortodontycznych stałych jak i zdejmowanych na stan zębów. Materiał i metodyka Badaniem ankietowym objęto pacjentów w wieku od 4 do lat, leczonych z powodu wady zgryzu. (Tab.) U 5 pacjentów zastosowane zostały aparaty zdejmowane, a u 6 aparaty stałe. U 6 osób terapię przeprowadzono Introduction The treatment of malocclusion by fixed appliances has recently aroused increasing interest and the methods based on their use have become widely used at orthodontic centres. Undoubtedly, the fixed appliances are the best choice in the patients with permanent teeth in which the functional appliances are usually ineffective. However, their use is related to definite problems and poses certain demands. It has been proved that the presence of a fixed appliance in the oral cavity (braces, bracket, ligatures, springs) and the material used for their fixing favours deposition of dental plaque, limiting the self-cleaning of teeth and hindering the hygiene procedures in the oral cavity (,,, 4, 5). As follows from the study of (6, 7), who assessed the periodontal status and oral cavity hygiene in patients under orthodontic treatment, the retention of dental plaque when using fixed appliances is greater than when using removable ones (7, 8). The above authors have emphasised the significance of the proper instruction as to oral cavity hygiene to the patients with fixed appliances in order to prevent periodontal complications. The observations of (9), have confirmed the need for permanent control of the hygiene procedures effectiveness in patients under orthodontic treatment. Moreover, the clinical data have shown that incorrect etching of dental enamel on application of composites needed for setting of some elements of the fixed appliance can result in hypersensitivity of teeth to thermal stimuli (, ). The hypersensitivity can also appear as a result of the mechanical stress caused by the fixed appliance, whose use sometimes can evoke idiopathic pains and increase mobility of teeth (). Systematic and frequent check-up by the dentist and encouragement of keeping high standards of oral cavity hygiene should be a necessity (, 4). The dentist should take great care to apply the orthodontic treatment in such a way to maximally restrict the risk of undesirable side effects. The aim of the study was to analyse the opinion of the patients on the subjective symptoms they develop during the treatment of malocclusion by functional and fixed appliances. Material and methods The inquiry was performed for patients ( females and 6 males) from 4 to years of age, treated for malocclusion at the Department of Orthodontics University of Medical Sciences, Poznan (Tab.). 5 of the patients were treated with functional appliances and 6 with fixed ones, 6 patients were treated with fixed palatal arches, and patients were initially treated with removable and then with fixed appliances. (Tab. ) All patients reported to have been subjected to assanation of oral cavity and professionally instructed on caries prophylactic and oral cavity hygiene. The patients obtained detailed instructions on the hygiene and use of the relevant orthodontic appliance. The patients were asked to respond to 9 questions on subjective ailments that appeared during 6

Prace oryginalne 5 tom nr przy użyciu grubołukowych podniebiennych aparatów stałych. U pacjentów leczenie rozpoczęto aparatami zdejmowanymi, a następnie kontynuowano aparatami stałymi. (Tab.) Wszyscy badani zgłaszali, że przed rozpoczęciem leczenia ortodontycznego mieli wykonaną sanację jamy ustnej, z uwzględnieniem profilaktyki przeciwpróchnicowej. Pacjenci ci zostali także objęci profesjonalnym instruktażem higieny jamy ustnej. Otrzymali ponadto szczegółowe informacje od lekarza dotyczące odpowiedniej higieny oraz użytkowania aparatu ortodontycznego. the orthodontic treatment. The questions inquired about the appearance and duration of possible pains, teeth mobility, hypersensitivity to temperature, sweet and sour food, the occurrence of changes in the enamel surface (discolorations or cavities), the frequency of control visits at the dentists. The patients, depending on their age, filled the questionnaire by themselves or with the help of parents or guardians. Tabela. Opis materiału Table.Characteristic of the study group Rodzaje stosowanych aparatów Type of used appliance Czynnościowe mean Functional Stałe mean Fixed mean Średnia wieku pacjentów Mean age of patiens Kobiety Mężczyźni Females Males 6 6 5 4 6 5 4 Tabela. Rodzaj stosowanego aparatu Table.Types of appliance used Rodzaj aparatu Type of appliance Czynnościowe N Functional % Stałe N Fixed % Łuki podniebienne N Palatal arches % Czynnościowe i stałe N Functional and fixed % N % Kobiety Females 6,7% 9,9% 4,64% 9,9% 4,64% Liczba badanych Number of patients Mężczyźni Males 6 8,57% 9,9%,9% 4,7% 5 47,7% 5 54,95% 8,8% 6 4,55%,8% % Ankieta obejmowała 9 pytań, które odnosiły się do subiektywnej oceny dolegliwości, jakie pojawiły się w okresie leczenia ortodontycznego. Pytano o pojawienie się i czas trwania ewentualnego bólu, ruchomości zębów, nadwrażliwości na temperaturę oraz słodkie i kwaśne pokarmy, a także o obecność zmian (przebarwień lub ubytków) na powierzchni szkliwa. Pytano także o częstość kontaktów ze stomatologiem, który oceniał zaobserwowane nasilenie Results Of respondents 7 (5.45%), reported the occurrence of pain as a result of the treatment with an orthodontic appliance during this treatment. of the 7 were wearing functional appliances, and the other 7 were wearing palate fixed appliances (Tab.). T he pain occurred di- 7

5 tom nr Prace oryginalne próchnicy, leczył ubytki próchnicowe w tym okresie, a także udzielał informacji odnośnie użytkowania aparatu. Pacjenci, zależnie od wieku, wypełniali ankietę samodzielnie lub z udziałem rodziców czy opiekunów. rectly after setting the appliance and lasted on average for 8 days and then spontaneously ceased (Tab.4). Tabela. Dolegliwości zgłaszane przez pacjentów w trakcie leczenia ortodontycznego Table.Ailments reported by patients during orthodontic treatment Rodzaj dolegliwości Type of ailment Ból Pain 9 5% Ruchomość zębów Tooth mobility 6,5% Nadwrażliwość na bodźce termiczne Hypersensitivity to temperature,8% Nadwrażliwość na słodkie i kwaśne jedzenie Hypersensitivity to sweet and sour food Zmiany na powierzchni szkliwa Changes in enanel surface Liczba badanych/number of patients Kobiety/Females Mężczyźni/Males / Tak/Yes Nie/No Tak/Yes Nie/No Tak/Yes Nie/No,8% 5 6 75% 45 9,75% 47 97,9% % 47 97,9% 4 5 8,6% 4,84%,%,6% 5 57 9,94% 6 59 95,6% 6 6 96,77% 6 6 6 % 5 6 6 98,9% 7 7 5,45% 5 6 5,45%,7%,8% 4 5 9 84,55% 49 55 4 94,55% 47 6 7 97,7% 5 6 % 6 8 98,8% 8

Prace oryginalne 5 tom nr Wyniki Na pytanie czy zastosowanie leczenia aparatem ortodontycznym spowodowało dolegliwości bólowe ze strony zębów w trakcie noszenia aparatu TAK odpowiedziało 7 spośród badanych (tj. 5,45%). z nich nosiło aparaty zdejmowane, a 7 aparaty stałe podniebienne (Tab.). Dolegliwości te występowały wkrótce po założeniu aparatu i trwały średnio 8 dni po czym ustępowały samoistnie. (Tab.4) The teeth mobility was reported by 6 persons (5.45%) to have lasted on average for 6 days from the moment of the appliance set. One of these 6 patients was treated with a functional appliance and the other 5 with palatal arches (Tables, 4). The hypersensitivity to temperature (cold and hot) was reported by persons (.7%) to have lasted on average for 8 days (Tables, 4). T hese patients were treated with functional appliances. None of the patients treated with fixed appliances reported such ailments. The respondents did not report the hypersensitivity to sweet or sour food (Tab.). Tabela 4. Średni czas trwania dolegliwości w trakcie leczenia ortodontycznego Table 4.Mean duration of ailment on orthodontic treatment Dolegliwość Ailment Objawy bólowe Pain symptoms Średni czas trwania dolegliwości w dniach Mean ailment duration in days Kobiety Mężczyźni Females Males 8 Ruchomość zębów mean Tooth mobility Nadrażliwość na temp. mean Hypersensitivity to temp. Nadrażliwość na słodkie pokarmy mean Hypersensitivity to sweet food 6 6 5 7 6 4 5 5 6 6 6 4 8 5 6 Ruchomość zębów zaobserwowało 6 osób tj. 5,45% i trwała ona średnio przez 6 dni od momentu założenia aparatu. Objaw ten odnotował jeden pacjent w trakcie terapii aparatem zdejmowanym, natomiast u 5 osób pojawiły się one podczas leczenia grubołukowymi aparatami stałymi. (Tab.,4) Nadwrażliwość zębów na temperaturę (ciepło, zimno) stwierdzono u badanych tj.,7% i trwała ona średnio 8 dni. (Tab.,4) Osoby te leczone były przy użyciu aparatów zdejmowanych. Żadna spośród osób leczonych aparatami stałymi nie uskarżała się na podobne dolegliwości. Ankietowani pacjenci nie podawali też występowania nadwrażliwości na słodkie lub kwaśne pokarmy. (Tab.) Zmiany zabarwienia na powierzchni koron zębów siecznych zaobserwowane zostały u dwóch osób tj.,8% badanych,leczonych za pomocą aparatów zdejmowanych. (Tab.) Na okresowe wizyty kontrolne u stomatologa zgłaszało się 96,6% ankietowanych pacjentów, a 5,45% zapytanych miało leczone zęby z powodu próchnicy. Changes in the colour of the enamel surface of incisors were observed in persons (.8%) treated with functional appliances (Tab.). The control check-ups with the general practitioners were reported by 96.6 % of the respondents, and 5.45% of them were treated for new caries decays. Discussion The therapy of malocclusion with the functional or fixed appliances is very long and demands from the patient increased effort to maintain high standard of oral cavity hygiene (,, 4). Changes in the oral cavity ecosystem related to the orthodontic therapy have been studied by many authors and their observations have proved that undesirable symptoms in periodontal region and on the teeth appear mainly in persons who do not pay sufficient attention to the oral cavity hygiene (5, 6, 7). 9

5 tom nr Prace oryginalne Dyskusja Terapia wad zgryzu wymaga długotrwałego postępowania kiedy wykorzystuje się aparaty zdejmowane. Mimo, że czas leczenia w przypadku aparatów stałych może być krótszy konieczność często kilkuletniego leczenia utrzymującego powoduje, że zachowanie stanu zębów, przyzębia i higieny jamy ustnej na właściwym poziomie wymaga od pacjenta zwiększonego wysiłku (,, 4). Zmiany w ekosystemie jamy ustnej związane z leczeniem ortodontycznym budzą zainteresowanie wielu badaczy i zazwyczaj prowadzą do stwierdzenia, że niekorzystne objawy w obrębie przyzębia i tkanek twardych zębów dotyczą głownie osób nie wykazujących zadowalającej dbałości o higienę jamy ustnej (5, 6, 7). Conclusions Correct supervision of the orthodontic treatment ensures that undesirable effects appear rather rare, both on treatment with functional and fixed appliances. Of great importance for successful treatment without unwanted side effects is the maintenance of high standard of oral cavity hygiene and the patient should be informed. At control visits the patient should be encouraged to maintain high standard of this hygiene. Wnioski Prawidłowa opieka stomatologiczna podczas leczenia ortodontycznego wad zgryzu sprawia, że objawy niepożądane pojawiają się stosunkowo rzadko, zarówno podczas leczenia aparatami ruchomymi jak i zdejmowanymi. Profesjonalnie prowadzone leczenie ortodontyczne wad zgryzu przyczynia się do tego, że zarówno przy stosowaniu aparatów ruchomych jak i stałych objawy niepożądane występują u niewielkiego odsetka pacjentów. Piśmiennictwo: References:. Antoszewska J., Nęcka A.: Relacja między leczeniem ortodontycznym, a stanem przyzębia u dzieci i młodzieży. Dental Forum ;: 89-9.. Antoszewska J., Tomasz M.: Higiena jamy ustnej podczas leczenia aparatami stałymi. Wrocławska Stomatologia 997: 99-6.. Blunden R.E., Olivier R.G., O Kane.: Wzrost bakterii na powierzchniach różnych cementów ortodontycznych. Magazyn Stomatologiczny 996;: 55-6. 4. Opydo-Szymaczek J., Borysewicz Lewicka M.: Zmiany w mikroflorze jamy ustnej jako potencjalny czynnik patogenny towarzyszący leczeniu ortodontycznemu., Nowa Stom., ;,: 9-6. 5. Śmiech-Słomkowska G. i wsp.: Zakażenie grzybami jamy ustnej u dzieci leczonych ortodontycznie. Czas. Stomatologiczne, 996; 8:XLIX. 6. Masztalerz A.,Masztalerzowa Z.: Wpływ aparatów ortodontycznych na przyzębie I higienę jamy ustnej. Czas. Stomat.987;:89-7. 7. Perzyńska K., Grygorczuk A. i wsp.: Ocena stanu przyzębia i higieny jamy ustnej pacjentów leczonych aparatami stałymi i ruchomymi. Czas. Stomat. 996; XLIX, 9: 66-4. 8. Masztalerz A.: Stałe aparaty ortodontyczne zalety i wady. Przegląd Stomatologii Wieku Rozwojowego V.99; -: 9-. 9. Sadlak-Nowicka J., Czubak K., Kaska Czubak O.:Współpraca ortodonty i periodontologa w odnowie przyzębia pacjentów leczonych ortodontycznie.ortop. Szczęk.Ortod.,; 4:-8.. Brantley W.A., Eliades T.: Materiały ortodontyczne w ujęciu naukowym i klinicznym. Wydawnictwo Czelej, Lublin; : 4-57.. Mc Laughlin, Benett, Trevisi: Usystematyzowane leczenie techniką łuku prostego. Wydawnictwo Czelej, Lublin; : 9-.. Kondrat-Wodzicka H.: Kilka uwag o niepowodzeniu w leczeniu wad zgryzu. Czas. Stomat. 99: XLIII,.. Szymańska-Kubal D.: Wybrane powikłania leczenia ortodontycznego aparatami stałymi i ruchomymi. Nowa Stomatologia 99;- : -4. 4. Śmiech-Słomkowska G.: Przygotowanie pacjentów do zabiegów ortodontycznych. Magazyn Stomatologiczny 996;6: 5-6.