NAJWYśSZA IZBA KONTROLI DELEGATURA WE WROCŁAWIU ul. Marszałka Józefa Piłsudskiego 15/17 50-044 WROCŁAW tel. 343-11-36, 342-10-32 fax. 342-87-77 P/07/099 LWR-41025-3/2007 Wrocław, dnia 30 sierpnia 2007 r. Pani Stanisława Sitek-Koniuszewska Dyrektor Domu Dziecka Dąbrówka w Jeleniej Górze WYSTĄPIENIE POKONTROLNE Na podstawie art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o NajwyŜszej Izbie Kontroli (Dz.U. z 2001 r. nr 85, poz. 937 ze zm.), zwanej dalej "ustawą o NIK", NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura we Wrocławiu skontrolowała Dom Dziecka Dąbrówka w Jeleniej Górze, zwany dalej Placówką, w zakresie funkcjonowania w latach 2006-2007 (I półrocze). W związku z kontrolą, której wyniki przedstawione zostały w protokóle kontroli, podpisanym w dniu 09 sierpnia 2007 r., NajwyŜsza Izba Kontroli, stosownie do art. 60 ustawy o NIK, przekazuje Pani Dyrektor niniejsze wystąpienie pokontrolne. NajwyŜsza Izba Kontroli ocenia pozytywnie funkcjonowanie Domu Dziecka, z jednoczesnym stwierdzeniem uchybień, które nie powodowały następstw dla kontrolowanej działalności. Przyjętą ocenę uzasadniają przedstawione poniŝej oceny i uwagi cząstkowe. 1. Dom Dziecka, jako całodobowa placówka opiekuńczo-wychowawcza typu socjalizacyjnego, zapewniał opiekę i wychowanie dzieciom całkowicie lub częściowo pozbawionym opieki rodziny własnej. Szczegółową organizację Placówki i zakres sprawowanej opieki określał regulamin organizacyjny. Przyjmowanie i rozpatrywanie skarg od wychowanków uregulowano w osobnym dokumencie, zaś organizację samorządu wychowanków określał regulamin uchwalony przez dzieci przebywające w Placówce. W okresie objętym kontrolą, brak było skarg i zaŝaleń składanych przez wychowanków, a samorząd dzieci nie przedstawiał wniosków i opinii dotyczących funkcjonowania Placówki. Wychowankowie byli przyjmowani do Domu Dziecka na podstawie postanowień sądu rodzinnego z kompletem wymaganych dokumentów, wymienionych w 17 ust. 1 rozporzą-
- 2 - dzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 14 lutego 2005 r. w sprawie placówek opiekuńczowychowawczych (Dz.U. nr 37, poz. 3310), zwanym dalej rozporządzenie MPS. W okresie objętym kontrolą, Dom Dziecka nie spełniał standardu określonego w 24 ust. 3 rozporządzenia MPS, poniewaŝ liczba wychowanków była wyŝsza od 30. Placówka nominalnie przeznaczona była dla 60 dzieci, a według stanu na 30 czerwca 2007 r. przebywało w niej 55 wychowanków w 4 grupach. NaleŜy jednak odnotować, Ŝe w porównaniu ze stanem na koniec 2006 r., nastąpiło zmniejszenie liczby wychowanków o 6 dzieci tj. o 10 %. Placówka znajdowała się w budynku, który spełniał wymogi zawarte 24 ust. 5 rozporządzenia MPS, tj. pokoje mieszkalne były 2-4 osobowe, o powierzchni zapewniającej przechowywanie rzeczy osobistych i swobodne korzystanie ze znajdującego się w nich wyposaŝenia, były właściwie oświetlone, łazienki miały miejsce do prania i suszenia rzeczy osobistych, a liczba toalet umoŝliwiała korzystanie z nich w sposób zapewniający intymność i zgodność z zasadami higieny. Kuchnia była odpowiednio wyposaŝona a jadalnia zapewniała miejsca dla wszystkich dzieci. W Placówce wydzielono, odpowiednio wyposaŝone, pomieszczenie do zajęć terapeutycznych, pokój do spotkań z osobami odwiedzającymi, gabinet pielęgniarski, pokój dla chorych dzieci. JednakŜe pomieszczenia do wypoczynku i aneksy kuchenne osobne dla kaŝdej grupy wychowawczej przeznaczone były dla więcej niŝ 10 dzieci, co było niezgodne z uregulowaniem zawartym w 24 ust. 5 pkt. 3 i 7 ww. rozporządzenia zgodnie, z którym pomieszczeń do wypoczynku oraz aneksów kuchennych winno być nie mniej niŝ jedno na 10 dzieci. 2. Stosownie do 24 ust.1 rozporządzenia MPS, Placówka zapewniała dzieciom wyŝywienie dostosowane do ich potrzeb rozwojowych, dostęp do opieki zdrowotnej, zajęć wychowawczych, kompensacyjnych, terapeutycznych i rewalidacyjnych, wyposaŝenie w: odzieŝ, obuwie, bieliznę i inne przedmioty osobistego uŝytku, środki higieny osobistej, zaopatrzenie w leki, podręczniki i przybory szkolne. Zapewniony był takŝe dostęp przez całą dobę do podstawowych produktów Ŝywnościowych oraz napojów. Placówka pokrywała koszty związane z opłatą za pobyt wychowanków w internacie, pokrycie kosztów przejazdu do i z miejsca uzasadnionego pobytu poza Placówką. W oparciu o stosowny regulamin, wychowankowie otrzymywały kwotę pienięŝną, tzw. kieszonkowe, w wysokości 15 zł miesięcznie, do własnego dysponowania. JednakŜe naleŝy zwrócić uwagę na fakt, Ŝe przeprowadzone przez kontrolującego, anonimowe badania ankietowe (obejmujące 35 dzieci, tj.63% wychowanków) wykazały, Ŝe
- 3 - niektóre dzieci wyraŝały negatywne uwagi dotyczące realizacji usług bytowych. I tak, 4 wychowanków (11,4% objętych badaniem) stwierdziło, Ŝe pokój, w którym mieszkają jest za mały, a 7 (20,0%) uznało, Ŝe nie jest on dostatecznie wyposaŝony, 3 dzieci (8,6%) negatywnie oceniło wyŝywienie, 5 wychowanków (14,3%) udzieliło negatywnej odpowiedzi na pytanie, czy otrzymywana odzieŝ, obuwie, zabezpieczają potrzeby, czy ich ilość i jakość jest zadowalająca (zwracano uwagę na problem wyrastania i potrzebę większej ilości odzieŝy letniej), 14 dzieci (40,0%) stwierdziło, Ŝe kwota otrzymywanego kieszonkowego powinna być zróŝnicowana, co do wysokości ze względu na wiek. NaleŜy jednak zaznaczyć,ŝe negatywne opinie dotyczące wyŝywienia, ilości i jakości otrzymywanej odzieŝy, obuwia, bielizny nie znalazły potwierdzenia w bezpośrednich rozmowach, przeprowadzanych przez kontrolującego z wychowankami. Zgłaszano natomiast potrzebę zorganizowania siłowni i udostępnienia wychowankom niewykorzystywanego urządzenia do ćwiczeń fizycznych typu Atlas, znajdującego się w Placówce. Liczba dzieci pozostających pod opieką jednego wychowawcy była odpowiednia do potrzeb dzieci oraz rodzaju prowadzonych zajęć. I tak w czasie zajęć odbywających na terenie Placówki pod opieką jednego wychowawcy przebywało do 10 dzieci, a w czasie zajęć specjalistycznych (np. w pracowniach: komputerowej, plastycznej), nie więcej niŝ 6 dzieci. W czasie zajęć odbywających się poza terenem Placówki, pod opieką jednego wychowawcy przebywało nie więcej niŝ 14 dzieci. Stwierdzono jednakŝe, Ŝe opieka nad dziećmi w godzinach nocnych, była sprawowana jednoosobowo, co było niezgodne z uregulowaniem zawartym w 22 ust. 5 rozporządzenia MPS, zgodnie, z którym w godzinach nocnych, opiekę winno sprawować co najmniej dwóch pracowników, w tym jeden wychowawca. 3. W zakresie oceny zapewniania standardów opieki i wychowania, przeprowadzono badania, przy udziale powołanego przez NIK, specjalisty z zakresu pedagogiki, w wyniku których ustalono, Ŝe Dom Dziecka stwarzał warunki do fizycznego, psychicznego i poznawczego rozwoju dziecka, poszanowania podmiotowości dziecka, zapewnienia mu poczucia bezpieczeństwa, dbałości o podtrzymanie związków emocjonalnych dziecka z rodzicami, rodzeństwem i innymi osobami, poszanowania potrzeb religijnych dziecka, uczenia planowania i organizowania codziennych zajęć stosownie do wieku dziecka, kształtowania u dzieci nawyków i uczenia zachowań prozdrowotnych, wyrównywania deficytów rozwojowych dzieci, uzgadniania istotnych decyzji dotyczących dziecka z jego rodzicami lub opiekunami prawnymi.
- 4 - Placówka podejmowała działania na rzecz stałego powrotu dziecka do rodziny naturalnej, a w przypadkach, gdy to było niemoŝliwe, podejmowane były starania o umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej lub skierowanie do adopcji. W wyniku tych działań, w okresie objętym kontrolą, 20 wychowanków powróciło do rodziny biologicznej, 5 umieszczono w rodzinach zastępczych, a jedno dziecko zostało adoptowane. NaleŜy odnotować, Ŝe Dom Dziecka zawierał kontrakty z rodzicami, których celem było doprowadzenie do poprawy ich kontaktów z dziećmi i umoŝliwienie powrotu dziecka do rodziny. 4. W Domu Dziecka, według stanu na 30 czerwca 2007 r., zatrudnionych było ogółem 32 pracowników, w tym 14 pracowników pedagogicznych. W ocenie NIK, taka obsada personalna zapewniała dzieciom świadczenia usług na poziomie obowiązujących standardów, z wyjątkiem wymagań dotyczących opieki dzieci w porze nocnej. Dyrektor i pracownicy pedagogiczni posiadali kwalifikacje określone w 30 ust. 1 i w 31 ust. 1 rozporządzenia MPS. W Placówce przestrzegano wymóg standardu zawartego w 8 ust.4 rozporządzenia MPS, iŝ wychowawca kieruje procesem wychowawczym nie więcej niŝ 8 dzieci. Działalność Placówki nie była uzupełniana pracą wolontariuszy, natomiast odnotowano współpracę z WyŜszą Szkołą Zawodową - Kolegium Karkonoskim w Jeleniej Górze, którego studenci odbywali praktyki zawodowe w Domu Dziecka. Dzieci posiadały indywidualne plany pracy, które były opracowane, przez wychowawcę w porozumieniu z pedagogiem i pracownikiem socjalnym, niezwłocznie po przyjęciu dziecka do Placówki. W opracowaniu swojego indywidualnego planu pracy brały udział dzieci których dany plan dotyczył. Plan był modyfikowany w zaleŝności od zmieniającej się sytuacji dziecka jednak nie rzadziej niŝ co pół roku. Ponadto w Placówce sporządzano i na bieŝąco uzupełniani wymaganą inna dokumentację, tj. kartę pobytu, kartę udziału w zajęciach specjalistycznych, arkusze badań i obserwacji psychologicznych i pedagogicznych wychowanka. W Placówce funkcjonował stały zespół do spraw okresowej oceny sytuacji dziecka, a do jego zadań naleŝała okresowa ocena sytuacji dziecka, analiza stosowanych metod pracy z dzieckiem i rodziną, modyfikowanie indywidualnego planu pracy, ocena zasadności dalszego pobytu dziecka w Placówce. W celu uzyskania wiedzy o sytuacji socjalnej i prawnej dziecka oraz jego rodziny, do udziału w posiedzeniach stałego zespołu wychowawczego zapraszano m.in. osoby bliskie dziecku, przedstawiciela sądu rodzinnego, MOPS-u, Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej. Okresowej oceny sytuacji dziecka dokonywano w miarę potrzeb, nie rzadziej niŝ co pół roku.
- 5-5. Tryb postępowania w przypadku samowolnego opuszczenia Placówki lub niezgłoszenia się dziecka w wyznaczonym terminie po usprawiedliwionej nieobecności został zawarty w 32 regulaminu organizacyjnego. W okresie objętym kontrolą odnotowano 17 ucieczek z Placówki, a dotyczyły one 6 wychowanków. We wszystkich sprawach prowadzone było postępowanie wyjaśniające, powiadomiono rodziców lub opiekunów, Policję, Sąd Rodzinny oraz MOPS. Najwięcej problemów pedagogicznych i opiekuńczych stwarzali wychowankowie kierowani do Placówki na podstawie postanowienia o zastosowaniu środków wychowawczych, w oparciu o ustawę o postępowaniu w sprawach nieletnich. W kontrolowanym okresie 14 wychowanków zostało przyjętych w powyŝszym trybie, a stwarzane przez nich problemy wychowawcze prowadziły często do konieczności formułowania wniosków o umieszczenie w MłodzieŜowym Ośrodku Socjoterapii (MOS), bądź w placówce resocjalizacyjnej. W okresie objętym badaniem, miały miejsce 2 udokumentowane przypadki występowania przemocy między wychowankami Domu Dziecka. W efekcie rozpatrzenia tych spraw przez Sąd Rejonowy w Jeleniej Górze, w stosunku do 2 wychowanków winnych stosowania przemocy, zastosowano odpowiednie środki wychowawcze. 6. W latach 2006-2007 (I pół.) Dom Dziecka otrzymywał środki finansowe w wysokości określonej w planach jednostkowych dochodów i wydatków budŝetowych na dany rok i adekwatnie do zgłaszanych potrzeb. Wydatki na utrzymanie Placówki wyniosły odpowiednio: 1.599 tys. zł w 2006 r. i 643 tys. zł w 2007 r.(i pół.). Środki finansowe były przekazywane, przez powiat grodzki, terminowo i w kwotach zabezpieczających funkcjonowanie Placówki. Ponadto Dom Dziecka był wspomagany przez sponsorów i darczyńców. W okresie objętym kontrolą uzyskano darowizny pienięŝne ogółem na kwotę 68.973 zł., a takŝe dary rzeczowe m.in. odzieŝ, ksiąŝki, Ŝywność, rowery, zestaw kina domowego. Badania dotyczące wydatków zrealizowanych w wybranych paragrafach klasyfikacji budŝetowej wykazały, m.in. Ŝe zakupy sprzętu i wyposaŝenia (maszyny kuchennej wieloczynnościowej o wartości 5.600 zł, pralnicy o wartości 21.716 zł, patelni elektrycznej o wartości 5.500 zł) zostały dokonane w wysokości ustalonej w planach finansowych Placówki oraz w sposób celowy i oszczędny. Zakupione wyposaŝenie i sprzęt został zamontowany i był wykorzystywany na bieŝąco w funkcjonowaniu Domu Dziecka.. 7. Przeprowadzone w Placówce, na zlecenie NIK, kontrole doraźne, przez Powiatową Stację Sanitarno-Epidemiologiczną i Komendę Miejską Państwowej StraŜy PoŜarnej w
- 6 - Jeleniej Górze, wykazały uchybienia w zakresie oceny warunków środowiska pracy, m.in. brak było pomiarów hałasu i drgań mechanicznych, rejestru czynników szkodliwych dla zdrowia występujących na stanowiskach pracy; przestrzegania przepisów przeciwpoŝarowych (instrukcja bezpieczeństwa poŝarowego nie była zaktualizowana oraz przekroczono dopuszczalne długości dojścia ewakuacyjnego). W zakresie dokonywania opłat za pobyt dziecka w Placówce ustalono, Ŝe w 2006 r. rodzice lub opiekunowie 3 dzieci, zostali zobowiązani do ponoszenia odpłatności. W jednym przypadku ojciec wychowanki nie dokonywał wpłat, a kwota zaległości z tego tytułu wyniosła 3.251 zł. Podjęte przez Placówkę działania, celem wyegzekwowania zaległości, okazały się bezskuteczne, z powodu sytuacji osobistej zobowiązanego. Przedstawiając powyŝsze oceny i uwagi, NajwyŜsza Izba Kontroli wnosi o: 1. Podjęcie działań celem doprowadzenia do spełnienia wymogów zawartych w 24 ust. 3 rozporządzenia MPS, tj. zmniejszenia do 30 liczby dzieci przebywających jednocześnie w Placówce. 2. Zrealizowanie standardu usług bytowych w zakresie wymogu dotyczącego przeznaczenia pomieszczeń do wypoczynku i aneksów kuchennych nie mniej niŝ jedno pomieszczenie na 10 dzieci. 3. Doprowadzenie do realizacji wymogu zawartego w 22 ust. 5 rozporządzenia MPS zgodnie, z którym w godzinach nocnych opiekę nad dziećmi winno sprawować co najmniej dwóch pracowników Placówki, w tym jeden wychowawca. 4. RozwaŜenie celowości i zasadności uwzględniania kryterium wieku dzieci przy wypłacaniu kwoty tzw. kieszonkowego. 5. Wyeliminowanie, w porozumieniu z Powiatową Stację Sanitarno-Epidemiologiczną i Komendę Miejską Państwowej StraŜy PoŜarnej w Jeleniej Górze nieprawidłowości wskazanych przez te organy w wyniku kontroli Placówki. 6. Kontynuowanie działań w celu wyegzekwowania kwoty 3.251 zł z tytułu odpłatności za pobyt dziecka w Placówce. 7. Podjęcie działań w celu zorganizowania w Placówce siłowni i wykorzystania urządzenia do ćwiczeń fizycznych Atlas.
- 7 - NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura we Wrocławiu, na podstawie art. 62 ust.1 ustawy o NIK, oczekuje przedstawienia przez Panią Dyrektor w terminie 30 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego, informacji o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wniosków bądź o działaniach podjętych w celu realizacji wniosków lub przyczyn niepodjęcia takich działań. Zgodnie z treścią art.61 ust.1 ustawy o NIK, w terminie 7 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienie pokontrolnego przysługuje Pani prawo zgłoszenia na piśmie do Dyrektora Delegatury NIK we Wrocławiu umotywowanych zastrzeŝeń w sprawie ocen, uwag i wniosków zawartych w tym wystąpieniu. W razie zgłoszenia zastrzeŝeń, zgodnie z art. 62 ust.2 ustawy o NIK, termin nadesłania informacji, o której mowa wyŝej, liczy się od dnia otrzymania ostatecznej uchwały właściwej komisji NIK.