VI. HYDROSFERA Znajomość faktów 307. Uzupełnij opis wykresu, wstawiając w miejscu kropek odpowiednie litery: A lodowce i wieczne śniegi, B wody podziemne, C wody wszechoceanu, D inne. 1 p. 308. Uzupełnij opis wykresu, wstawiając w miejscu kropek odpowiednie litery: A wody podziemne, B lodowce i wieczne śniegi, C inne. 1 p. 309. P Wykreśl ze zdań zbędne określenia, tak aby zdania były prawdziwe. 2 p. A. Zamarzając, woda zmniejsza / zwiększa objętość o 9% / 15%, dlatego lód jest nieco lżejszy / cięższy od wody. B. Pod powierzchnią znajduje się 1/7 / 6/7 masy góry lodowej, a nad powierzchnią pozostaje 1/7 / 6/7. C. W atmosferze woda występuje w dwóch / trzech stanach skupienia. D. Średnie zasolenie oceanów wynosi 15 / 35. Zasolenie Morza Bałtyckiego jest znacznie mniejsze / większe. 310. Uporządkuj wymienione zbiorniki wodne według rosnącego zasolenia. 1 p. Morze Bałtyckie, Morze Czerwone, Morze Martwe, Morze Śródziemne 1
311. Uporządkuj wymienione wybrzeża według rosnącej wysokości pływów. 1 p. Kanał La Manche, Zatoka Fundy, Zatoka Gdańska 312. W Zakreśl poprawne zakończenie zdania: Sejsze są powodowane przez 1 p. a) podmorskie trzęsienia Ziemi. b) przesuwanie się ośrodka barycznego. c) siły przyciągania Księżyca i Słońca. 313. W Oznacz na mapie odpowiednimi literami wymienione prądy morskie. Podkreśl nazwy prądów chłodnych. 2 p. Prądy morskie: A. Benguelski, B. Brazylijski, C. Kuro-siwo, D. Peruwiański, E. Zachodnioaustralijski 314. Podaj nazwę rzeki najbliższej Twojemu miejscu zamieszkania, dorzecza i zlewiska. 1 p. Rzeka.; dorzecze ; zlewisko.. 315. PW Oznacz na mapie odpowiednimi literami wymienione rzeki, jeziora i kanały. 3 p. Rzeki: A Amazonka, B Darling, C Dunaj, D Huang He, E Jangcy, F Jenisej, G Kongo, H Missisipi, I Nil, J Wołga Jeziora: K Aralskie, L Bajkał, M Czad, N Eyre, O Górne, P Ładoga, R Morze Kaspijskie, S Onega, T Wener, U Wiktorii Kanały: W Panamski, Z Sueski 2
316. PW Uzupełnij tabelę, wpisując nazwy jezior (wybrane spośród podanych) oraz ich typ genetyczny. 2 p. Bajkał, Dąbie, Śniardwy, Jeziora Plitwickie, Morze Kaspijskie Cecha jeziora Powstało w dnie rowu tektonicznego Jest pozostałością po dawnym morzu Wypełnia zapadliska lub leje krasowe Położone na obszarze akumulacji rzecznej Powstało w zagłębieniu moreny dennej Nazwa jeziora Typ genetyczny jeziora 317. W Podkreśl wszystkie nazwy obszarów, na których występują gejzery. 1 p. Irlandia, Islandia, Kamczatka, Karpaty, Nowa Zelandia, Park Narodowy Yellowstone, Półwysep Skandynawski 318. Wymień nazwy dwóch obecnie istniejących lądolodów. Podkreśl nazwę tego, który ma większą miąższość. 1 p..... Znajomość terminów geograficznych 319. PW W tabeli podano definicje pewnych terminów. Uzupełnij tabelę, wpisując te terminy. 2 p. Definicja Termin Wodna powłoka kuli ziemskiej Naturalny i skoncentrowany wypływ wody podziemnej na powierzchnię Ziemi pod wpływem siły ciężkości lub ciśnienia hydrostatycznego Czasowe wyłączenie wody z obiegu (pozostawanie wody na pewien czas w tym samym miejscu) 3
Zwężona część morza lub oceanu, rozdzielająca stałe lądy lub wyspy Linia lub strefa rozdzielająca zlewiska lub dorzecza Obszar, z którego wody zbierają rzeka główna i jej dopływy 320. PW Wyjaśnij znaczenie podanych terminów. 2 p. a) transpiracja... b) sublimacja.... c) infiltracja...... d) spływ powierzchniowy..... 321. Uzupełnij tabelę, wpisując typy mórz lub nazwy oraz charakterystyczną cechę każdego z tych typów. Na mapie Europy podpisz trzy morza wymienione w tabeli. 3 p. Nazwa morza Typ morza Cecha Morze Bałtyckie Morze Północne zamknięte 4
322. Uporządkuj rodzaje wód podziemnych w kolejności od najpłycej do najgłębiej zalegających. 1 p. A. wody głębinowe, B. wody gruntowe, C. wody wgłębne, D. wody zaskórne 323. P Wpisz w tabeli rodzaje wód mineralnych zawierających wymienione składniki. 1 p. Związki chemiczne rozpuszczone w wodzie Rodzaj wody mineralnej Chlorek sodu Siarczany sodu i wapnia Wodorowęglany sodu i wapnia 324. W Zakreśl poprawne zakończenie zdania: Charakterystyczne cechy lodowca fieldowego to 1 p. a) kilka pól firnowych i jeden jęzor lodowcowy b) liczne pola firnowe oraz jęzory lodowcowe połączone na przedpolu gór c) jedno pole firnowe (czasza) i wiele jęzorów lodowcowych d) jedno pole firnowe i brak jęzorów lodowcowych Znajomość zależności 325. Wymień trzy czynniki wpływające na tempo zarastania jezior. 1 p. 1...... 2...... 3.. 326. Wymień trzy czynniki wpływające na prędkość dryfu gór lodowych. 1 p. 1...... 2...... 3.. 327. W kominie i szczelinach gejzeru woda wrze w temperaturze znacznie przekraczającej 100 o C, a na obszarach okołobiegunowych morska woda zamarza w temperaturze 2 o C. Wyjaśnij przyczyny tych zjawisk. 2 p. Dostrzeganie i formułowanie prawidłowości 328. Sformułuj prawidłowość dotyczącą zależności zasolenia wód morskich od ilości opadów i intensywności parowania. 1 p.......... 5
329. Pod każdym rysunkiem wpisz, do jakiego rodzaju należy źródło (wstępujące/zstępujące) i podaj nazwę siły powodującej wypływ wody na powierzchnię. 2 p..... Odczytywanie, interpretacja i przetwarzanie informacji 330. PW Na schemacie przedstawiono krążenie wody w przyrodzie. Przy niektórych strzałkach umieszczono liczby. W miejscu kropek przy tych liczbach wpisz nazwy procesów wybrane spośród podanych. 2 p. Procesy: infiltracja, opad, parowanie, resublimacja, spływ podziemny, spływ powierzchniowy, sublimacja, topnienie, transpiracja 1. 4.. 2. 5.. 3. 6.. 331. Narysuj na mapie działy wodne rozdzielające zlewiska oceanów Arktycznego, Atlantyckiego i Spokojnego, następnie wyznacz i zakreskuj dorzecze Mackenzie. Uzupełnij legendę. 2 p. 6
332. Wykres przedstawia przepływ wody w Nilu koło Asuanu (przed budową tamy). Wyjaśnij przyczyny widocznego na wykresie rocznego rozkładu przepływów i podaj nazwę takiego ustroju rzeki. 2 p. 7
.. 333. Korzystając z informacji o przepływie wody w Wiśle pod Tczewem, wykonaj wykres i wyjaśnij przyczyny największych przepływów. 3 p. Budowanie prostych modeli 334. W Uzupełnij rysunek, tak aby przedstawiał model wzajemnego ustawienia Ziemi, Słońca i Księżyca podczas przypływu syzygijnego. Zaznacz miejsca, w których występuje przypływ. 2 p. 8
335. Na schematycznym rysunku poniżej zaznacz i opisz warstwy nieprzepuszczalne i przepuszczalne, tak aby powstał schemat niecki artezyjskiej. Opisz literami oznaczone strzałkami miejsca, w których można wykopać studnię artezyjską (litera A) i subartezyjską (litera B). 2 p. 336. W Przedstaw na schematycznych rysunkach charakterystyczne cechy linii brzegowej jezior o podanej genezie. 2 p. Jezioro cyrkowe Jezioro rynnowe Jezioro morenowe 337. Przedstaw na schematycznych rysunkach przekrój wieloletniej zmarzliny: A zimą, B. latem. W odpowiednim miejscu zaznacz (np. szrafurą) warstwę czynną. Wykonaj legendę. 2 p. A B Legenda Uogólnianie treści geograficznych 338. Wykonaj polecenia, korzystając z mapy wód powierzchniowych Afryki i własnej wiedzy. 9
A. Napisz, w której strefie klimatycznej Nil przyjmuje dopływy, a w której nie ma dopływów. 1 p. B. Nanieś na mapie granice dorzecza Nilu. 2 p. C. Wyjaśnij, dlaczego Nil niesie więcej wody przed Jeziorem Nasera niż u ujścia rzeki do Morza Śródziemnego. 1 p. D. Podaj cechę klimatu powodującą brak rzek stałych w północnej części Afryki. 1 p. 339. Na podstawie opisu poszczególnych rodzajów jezior określ kryterium tego podziału. 1 p. Jeziora oligotroficzne: ubogie w substancje pokarmowe, dobrze natleniona i przejrzysta woda Jeziora eutroficzne: wody bogate w substancje pokarmowe i tlen Jeziora dystroficzne: wody ubogie w substancje pokarmowe i tlen, silnie zakwaszone 10
Kryterium podziału: Znajomość teorii 340. Wyjaśnij, dlaczego zmienia się liczba oceanów na Ziemi. 1 p....... Zastosowanie wiedzy w życiu codziennym 341. W Oblicz, ile soli zostaje po odparowaniu 1 kg wody z Morza Martwego (zasolenie średnio 270 ). Zapisz obliczenia. 1 p. Obliczenia Wynik kg 342. Wymień dwie korzyści wybudowania studni artezyjskiej lub subartezyjskiej. 1 p. 1.. 2.. 343. W tabeli podano skład mineralny (w mg na 1 litr) czterech rodzajów wody znajdującej się w sprzedaży, potocznie nazywanych wodą mineralną. Oceń, czy ta potoczna nazwa jest słuszna i uzasadnij ocenę. 2 p. Składniki mineralne (w mg na 1 litr) Woda A Woda B Woda C Woda D Wapń Ca 2+ 47,4 88 128,26 152,30 Magnez Mg 2+ 20,7 19 21,26 24,81 Sód Na + 19,2 30 10,00 15,42 Potas K + 6 2,50 3,61 Wodorowęglany HCO 3 233,6 380 518,70 524,75 Siarczany SO 4 2+ 40,5 3 51,34 Chlorki Cl 4,3 17 poniżej 5 17,73 Fluorki F 0,4 0,18 Inne (żelazo, lit) 3,62 H 2 SiO 3 29,15 HBO 2 0,22 Wyjaśnianie przyczyn, przebiegu i skutków zjawisk i procesów 11
344. Uzupełnij tabelę dotyczącą czynników wpływających na temperaturę powierzchniowych wód morskich. 2 p. Czynnik Przykład wpływu Przykład obszaru Ilość pochłanianej energii słonecznej Wypływanie na powierzchnię zimnych wód głębinowych Północno-wschodni Atlantyk 345. Wymień trzy przyczyny tsunami. 2 p. 1.... 2.... 3.. 346. Wymień trzy czynniki, od których zależy stopień zasolenia powierzchniowych wód morskich. 2 p. 1.... 2.... 3.. 347. Na równiku granica wiecznego śniegu biegnie na wysokości około 4400 m n.p.m., na zwrotnikach 6 000 m n.p.m.. Wyjaśnij, czym jest spowodowana ta różnica. 1 p................. 348. Wyjaśnij, dlaczego wody Morza Bałtyckiego są bardziej narażone na zanieczyszczenie niż np. wody Morza Północnego. 1 p......... 349. P Do każdej podanej działalności człowieka dopisz przykład jej wpływu na hydrosferę. 2 p. a) wycinanie lasów... b) gospodarka komunalna... c) regulacja rzek.. d) nawadnianie pól uprawnych... e) osuszanie bagien i torfowisk... f) transport wodny... Dostrzeganie problemów i proponowanie rozwiązań w skali lokalnej 350. Zaproponuj dwa sposoby zmniejszenia zużycia wody w Twoim gospodarstwie domowym i napisz, jaką trudność może napotkać realizacja każdej z tych propozycji. 2 p. Sposób Trudność 12
351. Wymień dwie trudności w zagospodarowywaniu terenów podmokłych. 2 p. Dostrzeganie problemów i proponowanie rozwiązań w skali globalnej 352. Uzupełnij tabelę, wpisując w każdą pustą komórkę przykład zagrożenia dla oceanów spowodowanego wymienionymi rodzajami działalności człowieka (według wzoru). 3 p. Rodzaj działalności Terroryzm ekologiczny Gospodarka komunalna Przykład zagrożenia Wypuszczenie ropy naftowej do wody w celu zniszczenia wybrzeża i wód na terytorium wroga Górnictwo Rolnictwo Rybołówstwo Transport Turystyka 353. Wpisz w tabeli po dwa przykłady gospodarczych korzyści i strat spowodowanych regulacją rzek. Uwzględnij wpływ regulacji na zasoby wody oraz na jej jakość. 2 p. Korzyści Straty Dostrzeganie i rozwiązywanie problemów w różnych skalach czasowych 354. Korzystając z obrazów satelitarnych Jeziora Aralskiego z lat 1989 i 2003, wykonaj polecenia. 13
A. Uzasadnij, dlaczego jezioro i okolice uznano za obszar klęski ekologicznej (uwzględnij szanse gospodarczego wykorzystania tego obszaru). Podaj dwa argumenty. 1 p. B. Wysychanie jeziora jest spowodowane nadmiernym pobieraniem wody z zasilających je rzek. Wody wykorzystuje się do nawadniania pól. Wyjaśnij, w jaki sposób ten fakt wpływa na zahamowanie procesu wysychania jeziora. 2 p. 14