ASPEKT TECHNICZNO-PRAWNY SCALENIA WOKÓŁ AUTOSTRADOWEGO W MIEJSCOWOŚCI BIELCZA W dniu 18 marca 2013 r., odbyło się zebranie Uczestników infrastrukturalnego scalenia gruntów wsi Bielcza. Zebranie zostało zwołane w celu wykonania obowiązków wynikających z art. 12 ustawy z dnia 26 marca 1982 r., o scalaniu i wymianie gruntów. Przypomnę, że norma ta stanowi, cyt:: 1. Wyniki oszacowania gruntów, lasów oraz sadów, ogrodów, chmielników i innych upraw specjalnych ogłasza się na zebraniu uczestników scalenia, zwołanym przez starostę, a następnie udostępnia się je do publicznego wglądu na okres 7 dni we wsiach objętych scalaniem. 2. Na zebraniu, o którym mowa w ust. 1 oraz w okresie wyłożenia wyników oszacowania gruntów do publicznego wglądu, uczestnicy scalenia mogą wnosić zastrzeżenia do dokonanego szacunku. Jakkolwiek zebranie nie imponowało zbyt dużą frekwencją, ponieważ na ogólną liczbę 323 Uczestników scalenia, na spotkanie przybyło jedynie 37 osób, warto zauważyć, że zarówno zadane pytania, jak i sama dyskusja, okazały się głęboko merytoryczne. Realizując postulaty wniesione przez osoby biorące aktywny udział w zebraniu, dotyczące potrzeby uszczegółowiania Uczestnikom problematyki scaleniowej poprzez Internet, niniejszym przedkładamy, podstawowe normy prawne, tezy i założenia, dotyczące wokół autostradowego postępowania scaleniowego wsi Bielcza, gmina Borzęcin. I. Podstawowe normy prawne. 1. Ustawa z dnia 26 marca 1982 roku, o scalaniu i wymianie gruntów (tekst jednolity: Dz.U. z 2003 roku Nr 178, poz. 1749 z późn. zm.). 2. Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 roku Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jednolity: Dz.U. z 2013 roku, poz. 267). II. Cel scalenia gruntów. Celem scalenia gruntów jest tworzenie korzystniejszych warunków gospodarowania w rolnictwie i leśnictwie poprzez poprawę struktury obszarowej gospodarstw rolnych, lasów i gruntów leśnych, racjonalne ukształtowanie rozłogów gruntów, dostosowanie granic nieruchomości do systemu urządzeń melioracji wodnych, dróg oraz rzeźby terenu. Scaleniem objąć można grunty położone w jednej wsi, w kilku wsiach lub w części wsi. 1
III. Organ prowadzący scalenia gruntów. Organem właściwym w tej materii jest Starosta, wykonujący zadania z zakresu administracji rządowej. Uruchamia on procedury scaleniowe, gdy pojawią się przesłanki do wszczęcia postępowania określone w przedmiotowej ustawie. Postępowanie scaleniowe, zgodnie z art. 3 ust. 2, może zatem być wszczęte na wniosek większości właścicieli gospodarstw rolnych, położonych na projektowanym obszarze scalenia, lub na wniosek właścicieli gruntów, których łączny obszar przekracza połowę powierzchni projektowanego obszaru scalenia, a także z urzędu w przypadku zaistnienia przesłanek określonych w art. 4 ustawy o scalaniu i wymianie gruntów. Artykuł ten będzie miał zastosowanie w materii postępowań scaleniowych prowadzonych w związku z budową autostrady A4. Postępowanie scaleniowe może więc być zainicjowane z urzędu po uprzednim uzyskaniu opinii rady sołeckiej, a także działających na terenie wsi społeczno zawodowych organizacji rolników, jeżeli : 1) grunty Zasobu własności Rolnej Skarbu Państwa, których powierzchnia przekracza 10% projektowanego obszaru scalenia i nie mogą być racjonalnie zagospodarowane bez scalenia; 2) ukształtowanie rozłogów gruntów na projektowanym obszarze scalenia wskutek działalności przemysłowej, przebiegu istniejących lub budowanych dróg publicznych, kolei, rurociągów naziemnych oraz zbiorników wodnych lub urządzeń melioracji wodnych zostało lub zostanie znacznie pogorszone; 3) o scalenie wystąpi z wnioskiem osoba, której grunty wymagają poprawienia rozłogu, a jednocześnie scalenie to nie pogorszy warunków gospodarowania innym uczestnikom postępowania. IV. Zasady finansowania przedsięwzięcia scaleniowego w Bielczy. W przypadku postępowań prowadzonych w zasięgu negatywnego oddziaływania autostrady, koszty wykonania scalenia gruntów oraz poscaleniowego zagospodarowania gruntów pokrywa Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad. W piśmie z dnia 26 maja 2010 roku, znak: GDDKiA-O/KR/P-3/PC/51/5070/2010 Pana Andrzeja Kollbek, Zastępcy Dyrektora Oddziału w Krakowie, Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, czytamy, cyt: pragniemy nadmienić, iż postępowanie scaleniowe lub wymienne przeprowadza starosta jako zadanie z zakresu administracji rządowej a w przypadku prowadzenia scalania gruntów w związku z budową autostrady, koszty wykonania scalenia i wymiany gruntów oraz 2
poscaleniowego zagospodarowania gruntów pokrywa Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad. V. Podstawowe informacje o obiekcie - założenia do projektu scalenia gruntów zaakceptowane przez GDDKiA. Powierzchnia obszaru scalenia: Liczba działek w obszarze scalenia: Liczba Uczestników scalenia: 329 ha, ok. 20 % powierzchni wsi. 880 działek ewidencyjnych, w tym 168 działek w pasie autostrady. 323 Uczestników scalenia. Data wszczęcia postępowania scaleniowego: 21.12.2011 r. Drogi planowane do budowy: 3 odcinki o łącznej długości 2110 m. Drogi planowane do modernizacji: Rowy planowane do modernizacji: 8 odcinków o łącznej długości 4675 m. 1 odcinek o długości 820 m. Szacunkowy koszt prac: Koszt technicznych prac scaleniowych 724 092,00 zł. Uwaga: koszt zagospodarowania poscaleniowego zostanie określony w memencie zatwierdzenia projektu scalenia w drodze decyzji Starosty. VI. Korzyści wynikające ze scalenia gruntów. Do katalogu uniwersalnych korzyści wynikających ze scalenia gruntów, zaliczamy: rozwiązanie problemu tzw. szachownicy gruntów, obowiązek zapewnienia każdej poscaleniowej działce dostępu do drogi, o charakterze drogi publicznej, zmniejszanie ilości działek, a tym samym powiększanie średniej powierzchni działek w poszczególnych gospodarstwach, zmniejszenie do koniecznego minimum ilości działek o nieregularnych kształtach, dostosowanie granic działek do systemu urządzeń melioracji wodnych oraz rzeźby terenu, 3
dostosowanie struktury użytkowania gruntów i zróżnicowania gleb w gospodarstwie do obranego kierunku produkcji, zaprojektowanie i wybudowanie nowych dróg oraz modernizacja istniejących, w tym rolniczych dróg dojazdowych, o parametrach technicznych, dostosowanych do współcześnie stosowanych maszyn rolniczych, właściwe kształtowanie przestrzenne gruntów przewidywanych w planach zagospodarowania przestrzennego na cele budownictwa, dokonywanie niezbędnych korekt przebiegu granic nieruchomości w obrębie terenów zainwestowania siedliskowego, możliwość powiększenia lub pomniejszenia gospodarstwa, zabezpieczenie niezbędnych gruntów na obiekty infrastruktury technicznej i społecznej w ramach - postępowania scaleniowego (bez procedur wywłaszczeniowych), koncentrację rozproszonych działek ANR, SP i gminy pod inwestycje lub inne cele publiczne, znoszenie w postępowaniu administracyjno - prawnym współwłasności nieruchomości rolnych położonych na obszarze scalenia, znoszenie bez odszkodowań zbędnych służebności gruntowych, aktualizację gleboznawczej klasyfikacji gruntów, znoszenie w postępowaniu administracyjno - prawnym współwłasności nieruchomości rolnych położonych na obszarze scalenia, znoszenie bez odszkodowań zbędnych służebności gruntowych, jedyną możliwość podziału i likwidacji reliktowej formy gospodarowania gruntami, jakimi są wspólnoty gruntowe, zwłaszcza o ekstensywnym sposobie wykorzystania, tworzenie racjonalnych ram przestrzennych dla procesu zwiększania lesistości kraju w ramach kształtowania granicy rolno-leśnej, sporządzenie mapy numerycznej obszaru opracowania z bezpośredniego pomiaru, aktualizację ewidencji gruntów i ksiąg wieczystych, modernizację zniszczonych urządzeń melioracyjnych, 4
budowę mostków i przepustów oraz wykonanie innych elementów zagospodarowania, wynikających z projektu scalenia. 1 VII. Poglądowy plan przebiegu autostrady i zasięg obszaru scalenia w miejscowości Bielcza. Rys.1: Orientacyjny zasięg planowanych prac scaleniowych, w związku z budową autostrady A4, wg. materiałów Krakowskiego Biura Geodezji i Terenów Rolnych w Krakowie. 1 Prezentowany katalog korzyści został przygotowany na podstawie opracowania pn. Scalenia gruntów jako narzędzie przebudowy struktury przestrzennej obszarów wiejskich. Materiały informacyjne. Autor: Krakowskie Biuro Geodezji i Terenów Rolnych w Krakowie. 5
Rys. 2: Obręb Bielcza z zaznaczonym obszarem opracowania i pasem projektowanej autostrady, źródło: Prace przygotowawcze do ustalenia obszaru scalenia w zasięgu oddziaływania autostrady A 4 dla części obrębu Bielcza w gminie Borzęcin. Autor: Krakowskie Biuro Geodezji i Terenów Rolnych w Krakowie. VIII. Pozostałe informacje dotyczące wokół autostradowego scalenia gruntów w miejscowości Bielcza. W uzupełnieniu do powyższego wywodu, poniżej prezentujemy pozostałe podstawowe informacje, dotyczące scaleń gruntów, wywiedzione z ustawy o scalaniu i wymianie gruntów: zgodnie z art. 4 ust. 2 ustawy, cyt: w przypadku prowadzenia scalania gruntów w związku z budową autostrady, koszty wykonania scalenia i wymiany gruntów oraz 6
poscaleniowego zagospodarowania gruntów pokrywa Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy, cyt: Uczestnicy scalenia ( ) otrzymują grunty o równej wartości szacunkowej w zamian za dotychczas posiadane; za równą wartość szacunkową uważa się również wartość o różnicy nieprzekraczającej 3 %. zgodnie z art. 8 ust. 2 ustawy, cyt: w wypadkach gdy ze względów technicznych nie jest możliwe wydzielenie gruntów o równej wartości szacunkowej, stosuje się dopłaty pieniężne. Dopłaty te przysługują za różnicę wartości szacunkowej przekraczającą 3 %. kwestię pozyskania gruntów m.in. pod drogi reguluje art. 17 ustawy, gdzie czytamy, cyt: 1. Grunty niezbędne na cele miejscowej użyteczności publicznej, pod ulice i drogi publiczne oraz pod wykonane i utrzymywane na koszt Skarbu Państwa albo przewidziane do takiego wykonania i utrzymywania urządzenia melioracji wodnych można za zgodą Agencji wydzielać z gruntów Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa, uwzględniając uzasadnione interesy osób korzystających z tych gruntów. 2. Jeżeli na terenie objętym scaleniem nie ma gruntów Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa, grunty na cele miejscowej użyteczności publicznej oraz pod ulice i drogi wydziela się z gruntów uczestników scalenia, a każdemu z nich zmniejsza się przysługujący mu obszar gruntów o część, której wartość szacunkowa odpowiada stosunkowi wartości szacunkowej gruntów przeznaczonych na wymienione cele do wartości wszystkich scalanych gruntów. 3. Grunty wydzielone na cele miejscowej użyteczności publicznej oraz pod ulice i drogi przechodzą na własność gminy. Wszystkim Uczestnikom scalenia obecnym na zebraniu, dziękujemy za zaangażowanie, oraz za wniesione uwagi i postulaty. Geodeta Powiatowy dr inż. Andrzej Surówka Koordynator administracyjnych postępowań scaleniowych w Starostwie Powiatowym w Brzesku mgr Grzegorz Dymek 7