Polityka regionalna Unii Europejskiej

Polityka regionalna Unii Europejskiej Instrumenty polityki regionalnej Unii Europejskiej Dorota Murzyn mdorota@up.krakow.pl Instrumenty polityki regionalnej UE FUNDUSZE STRUKTURALNE Fundusze Strukturalne Fundusz Spójności Europejski Bank Inwestycyjny i Europejski Fundusz Inwestycyjny fundusze przedakcesyjne Europejski Fundusz Społeczny (ESF) Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (ERDF) cele i zadania funduszy strukturalnych, ich przepisy finansowe i organizację określono w Rozporządzeniu Rady Nr 1083/2006 z 11 lipca 2006 r. Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej Sekcja Orientacji (EAGGF) Finansowy Instrument Wspierania Rybołówstwa (FIFG) Europejski Fundusz Społeczny Europejski Fundusz Społeczny został powołany na podstawie art. 123 Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Gospodarczą (1957) wspiera działania podejmowane w ramach Europejskiej Strategii na rzecz wzrostu i zatrudnienia wspiera działania zmierzające do zwalczania bezrobocia oraz wspomaga rozwój zasobów ludzkich i społeczną integrację rynku pracy zadania realizowane przez uregulowane są w Rozporządzeniu Nr 1081/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 lipca 2006 r. 1

- obszary wsparcia 2000-2006 2006 dziedziny interwencji Aktywna polityka rynku pracy Przeciwdziałanie zjawisku wykluczenia społecznego Kształcenie ustawiczne Doskonalenie kadr gospodarki oraz rozwój przedsiębiorczości Zwiększenie dostępu i uczestnictwa kobiet na rynku pracy 2000-2006 rozwój zasobów ludzkich, poprawa funkcjonowania rynku pracy, walka z bezrobociem 2007-2013 zapobieganie negatywnym skutkom procesów globalizacji problematyka starzenia się społeczeństwa nacisk na adaptacyjność pracowników wydłużenie wieku aktywności zawodowej zapobieganie bezrobociu, ubóstwu, marginalizacji społecznej, walka z dyskryminacją 2014-2020 Pełna zgodność ze strategią Europa 2020 Promowanie zatrudnienia i wspieranie mobilności siły roboczej Inwestowanie w edukację, poszerzanie umiejętności i ustawiczne kształcenie Promowanie integracji społecznej i zwalczanie ubóstwa Zwiększanie możliwości instytucjonalnych i efektywności administracji publicznej Wzmocniony wymiar społeczny 20% przydzielonych środków z na integrację społeczną Większy nacisk na zwalczanie bezrobocia osób w młodym wieku Popularyzacja i szczególne wsparcie dla działań mających na celu promowanie równości płci i niedyskryminacji działania pośrednictwo pracy i poradnictwo zawodowe szkolenia podnoszące kwalifikacje zawodowe staże absolwenckie w przedsiębiorstwach dofinansowywanie zatrudnienia projekty pożyczkowe na podjęcie działalności gospodarczej usługi doradczo-szkoleniowe dostosowywanie systemu kształcenia do potrzeb rynku pracy kształcenie na odległość studia podyplomowe główni beneficjenci Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego utworzony w 1975 r. zadania realizowane przez uregulowane są w Rozporządzeniu Nr 1080/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia z 5 lipca 2006 r. jest najważniejszym instrumentem polityki strukturalnej UE Źródło: KE 2

obszary wsparcia inwestycje infrastrukturalne w regionach środowisko produkcyjne i konkurencyjność przedsiębiorstw badania naukowe i rozwój technologiczny rozwój turystyki i inwestycji kulturalnych rozwój społeczeństwa informacyjnego ochrona środowiska wspieranie współpracy przygranicznej, transnarodowej i międzyregionalnej dziedziny interwencji 2000-2006 wyrównywanie różnic regionalnych w UE rozwój i dostosowanie strukturalne regionów słabo rozwiniętych rewitalizacja obszarów objętych kryzysem inwestycje w infrastrukturę 2007-2013 wsparcie trwałego i zrównoważonego rozwoju regionów rozwój infrastruktury, ochrona środowiska, poprawa dostępu do technologii IT finansowanie badań, wspieranie innowacyjności innowacyjność i gospodarka oparta na wiedzy Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej EFOiGR obszary wsparcia powstał w 1964 r. na mocy Traktatu Rzymskiego finansował Wspólną Politykę Rolną do 2007 r. podzielony na Sekcję Gwarancji i Sekcję Orientacji wspierał przekształcenia strukturalne na obszarach wiejskich przestał być funduszem strukturalnym w 2007 r. przekształcenia i modernizacja gospodarstw rolnych wspieranie inicjatyw służących zmianom struktury zawodowej na wsi (a zwłaszcza kształcenia zawodowego rolników i ich przekwalifikowania do innych zawodów) polepszenie przetwórstwa i marketingu produktów rolnych restrukturyzacja oraz dostosowanie potencjału produkcyjnego gospodarstw do wymogów rynku pomoc przy osiedlaniu się młodych rolników wspieranie rozwoju ruchu turystycznego i rzemiosła rozwój i eksploatacja terenów leśnych inwestycje w ochronę środowiska Finansowy Instrument Wspierania Rybołówstwa FIWR obszary wsparcia utworzony w 1993 r. wspierał Wspólną Politykę Rybołówstwa UE wspierał działania strukturalne w sektorze rybołówstwa i akwakultury był funduszem strukturalnym do 2007 r. unowocześnienie i modernizacja portów rybackich oraz floty połowowej podnoszenie konkurencyjności produktów rybnych i ich promowanie na rynku rozwój hodowli ryb dostosowanie wydajności połowowej oraz ochrona zasobów połowowych 3

FUNDUSZ SPÓJNOŚCI FUNDUSZ SPÓJNOŚCI obejmuje pomoc o zasięgu krajowym, nie regionalnym zasady jego funkcjonowania uregulowane zostały w Rozporządzeniu Rady Nr 1084/2006 z 11 lipca 2006 r. FUNDUSZ SPÓJNOŚCI Fundusz Spójności dziedziny interwencji powstał na mocy Traktatu z Maastricht (1993 r.) skierowany do państw członkowskich, w których PNB na jednego mieszkańca jest niższy niż 90% średniej unijnej oraz w których opracowany został program zmierzający do spełnienia kryteriów konwergencji finansuje duże projekty w dziedzinie środowiska naturalnego oraz infrastruktury transportu 2000-2006 infrastruktura transportu ochrona środowiska 2007-2013 trasport multimodalny zarządzanie ruchem kołowym i lotniczym bezpieczny dla środowiska transport miejski energia odnawialna poprawa efektywności wykorzystania energii EUROPEJSKI BANK INWESTYCYJNY Pozostałe instrumenty polityki regionalnej utworzony w 1957 r. na mocy Traktatu Rzymskiego finansuje długoterminowe projekty inwestycyjne sprzyjające integracji społecznej i gospodarczej jego głównym instrumentem finansowym są pożyczki globalne przyjmujące formę specjalnych linii kredytowych 4

EUROPEJSKI FUNDUSZ INWESTYCYJNY FUNDUSZE PRZEDAKCESYJNE powołany dla udzielania gwarancji na rzecz dużych projektów infrastrukturalnych oraz małych i średnich przedsiębiorstw od 2000 roku razem z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym tworzy EIB Group PHARE Poland Hungary Assistance to Restructuring their Economies SAPARD Support for Agriculture and Rural Development ISPA Instrument for Structural Policies for Pre- Accession Turecki instrument przedakcesyjny Program CARDS Bałkanów Zachodnich FUNDUSZE PRZEDAKCESYJNE IPA (Instrument for Pre-accession Assistance) wprowadzony 1 stycznia 2007 r. (obejmuje kraje mające status kandydujących oraz status potencjalnych kandydatów) składa się z pięciu elementów: pomoc w rozwoju instytucjonalnym, współpraca międzynarodowa, rozwój regionalny, rozwój zasobów ludzkich, rozwój obszarów wiejskich Cele polityki regionalnej Cele polityki strukturalnej UE w latach 1989-1993 Cele polityki strukturalnej UE w latach 1989-1993 Cel 1: promowanie rozwoju i postępów strukturalnych w regionach, które są słabo rozwinięte; Cel 2: transformacja regionów silnie dotkniętych upadkiem przemysłu; Cel 3: zwalczenie długotrwałego bezrobocia; Cel 4: ułatwienie integracji zawodowej młodych ludzi; Cel 5: (a) przyspieszenie reformy struktur rolniczych, oraz (b) promowanie rozwoju obszarów wiejskich. Całkowity budżet funduszy strukturalnych: 69 miliardów ECU, tj. 25% budżetu UE i 0,3% całkowitego PKB UE - z czego na regiony Celu 1 przeznaczono: 64%. - ludność zamieszkująca regiony Celu 1: 86,2 miliony (25% całej populacji). Główni beneficjenci: Hiszpania (14,2 mld ECU), Włochy (11,4 mld ECU), Portugalia (9,2 mld ECU), Grecja (8,2 mld ECU). 5

Cele polityki strukturalnej UE w latach 1994-1999 Cele polityki strukturalnej UE w latach 1994-1999 Cel 1: promowanie rozwoju i postępów strukturalnych w regionach, które są słabo rozwinięte; Cel 2: transformacja regionów lub części regionów silnie dotkniętych upadkiem przemysłu; Cel 3: zwalczenie długotrwałego bezrobocia i ułatwienie wejścia na rynek pracy młodzieży i osobom zagrożonym wykluczeniem z rynku pracy, promowanie równych szans na rynku pracy dla kobiet i mężczyzn; Cel 4: ułatwienie pracownikom dostosowania się do zmian w przemyśle i zmian w systemach produkcji; Cel 5: promowanie rozwoju obszarów wiejskich poprzez (a) przyspieszenie reformy struktur rolniczych w ramach reformy Wspólnej Polityki Rolnej i promowanie modernizacji i zmian strukturalnych w sektorze rybołówstwa, (b) ułatwienie rozwoju i zmian strukturalnych na terenach wiejskich; Cel 6: rozwój i zmiany strukturalne w regionach bardzo słabo zaludnionych (od 1 stycznia 1995 roku). Całkowity budżet funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności: 168 miliardów ECU, tj. około jednej trzeciej budżetu UE i 0,4% całkowitego PKB UE - z czego na regiony Celu 1 przeznaczono: 68% - ludność zamieszkująca regiony Celu 1: 91,7 milionów (24,6% całej populacji). Główni beneficjenci: Hiszpania (42,4 mld ECU), Niemcy (21,8 mld ECU), Włochy (21,7 mld ECU), Portugalia (18,2 mld ECU), Grecja (17,7 mld ECU) i Francja (14,9 mld ECU). Podział środków z Funduszy Strukturalnych w latach 2000-2006 CELE EUROPEJSKIEJ POLITYKI REGIONALNEJ 2000-2006 11,50% 12,30% 0,51% 0,50% 5,35% 69,70% Cel 1. promowanie rozwoju i strukturalnego dostosowania regionów opóźnionych w rozwoju Cel 2. wspieranie gospodarczej i społecznej konwersji obszarów stojących w obliczu problemów strukturalnych Cel 1 Cel 2 Cel 3 Inicjatywy Wspólnoty Działania innowacyjne i pomoc techniczna FIFG (poza Celem 1) Cel 3 wspieranie adaptacji oraz modernizacji polityk i systemów kształcenia, szkolenia i zatrudnienia Regiony Celu 1 i Celu 2 w latach 2000-2006 Cel 1 69,7% środków funduszy strukturalnych regiony NUTS II, w których PKB na 1 mieszkańca jest mniejszy niż 75%średniej dla Wspólnoty lub regiony o wyjątkowo niskiej gęstości zaludnienia (poniżej 8 os/km 2 ),, EFOiGR, FIWR Źródło: Komisja Europejska 6

Polityka regionalna UE 2007-2013 (wydatki na poszczególne cele; w mld euro, ceny 2004 r.) Cele polityki regionalnej w latach 2007-2013 49,12 7,76 Cel 1 Konwergencja Cel 2 Konkurencyjność i zatrudnienie w regionach Cel 3 Europejska współpraca terytorialna Łącznie: 308,4 mld EUR 251,16 Cel 1 Konwergencja ukierunkowany jest na przyspieszenie konwergencji najsłabiej rozwiniętych państw członkowskich i regionów; zorientowany na obszary o niskim poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego, mierzonego poziomem PKB na mieszkańca nie przekraczającym 75% średniej UE na poziomie regionów typu NUTS II Cel 2 Konkurencyjność i zatrudnienie w regionach ukierunkowany jest na zwiększanie konkurencyjności i atrakcyjności regionów oraz zatrudnienia Cel 3 Europejska współpraca terytorialna ukierunkowany jest na umacnianie współpracy transgranicznej, międzyregionalnej i międzynarodowej Regiony Celu 1 i Celu 2 w latach 2007-2013 Cele polityki regionalnej w latach 2014-2020 Cel 1 Inwestowanie dla wzrostu i zatrudnienia Regiony Celu 1 Cel 2 Europejska współpraca terytorialna Regiony pomocy przejściowej Phasing-out Regiony pomocy przejściowej Phasing-in Regiony Celu 2 Źródło: Komisja Europejska Regiony w latach 2014-2020 3 kategorie regionów Regiony mniej rozwinięte Regiony w fazie przejściowej Regiony bardziej rozwinięte Rozwiązania wspólnotowe PKB na mieszkańca* *indeks EU27 = 100 <75% średniego PKB dla UE 75-90 % >90% 7

INICJATYWY WSPÓLNOTY INICJATYWY WSPÓLNOTY 2000-2006 laboratoria doświadczalne dla nowych koncepcji obejmowały swoim zasięgiem całą Unię Europejską opracowywane przez Komisję Europejską wspólnie z krajem członkowskim i realizowane bezpośrednio przez KE INTERREG EQUAL URBAN LEADER INTERREG III EQUAL przyczynia się do rozwoju transgranicznej, ponadnarodowej oraz międzyregionalnej współpracy, wspierającej harmonijny i zrównoważony rozwój na całym obszarze Wspólnoty finansowany ze środków celem jest zwalczanie wszelkich form dyskryminacji i nierówności występujących na rynku pracy finansowana ze środków URBAN LEADER + ma na celu formułowanie i wdrażanie szczególnie innowacyjnych strategii na rzecz odnowy społecznej i gospodarczej miast i dzielnic miejskich finansowany ze środków wspiera zrównoważony rozwój obszarów wiejskich finansowany ze środków EFOiGR 8

Specjalne instrumenty wsparcia 2007-2013 JASPERS Cel: lepsza skuteczność i trwałość polityki regionalnej; lepsza absorpcja funduszy UE JASPERS JEREMIE JESSICA Joint Assistance in Supporting Projects in European Regions partnerstwo między Komisją, EBI i EBOiR celem jest lepsze przygotowanie dużych projektów (od 25 mln euro w sektorze środowiska i od 50 mln euro w sektorze transportu) współfinansowanych przez Fundusz Spójności i wsparcie ma charakter doradczy, nie finansowy JEREMIE JESSICA Joint European Support for Sustainable Investment in City Areas Joint European Resources for Micro to Medium Enterprises partnerstwo między Komisją, EBI i EFI celem jest poprawa dostępu MŚP do finansowania wsparcie dla instrumentów finansowych, np. funduszy kapitałowych, na rzecz poprawy dostępu do funduszy wparcia rozwoju małych i średnich firm, a także mikroprzedsiębiorstw w regionach partnerstwo między Komisją, EBI i Bankiem Rozwoju Rady Europy celem jest połączenie dotacji na rzecz rozwoju i odnowy obszarów miejskich lub budownictwa socjalnego z kredytami i wiedzą specjalistyczną banków w tej dziedzinie wspieranie inwestycji służących zapewnieniu zrównoważonego rozwoju w miastach stworzenie specjalnych funduszy rozwoju miast lub funduszy powierniczych, zasilonych środkami strukturalnymi, których zadaniem będzie wspieranie, przy pomocy instrumentów finansowych, projektów realizowanych w ramach zintegrowanych planów rozwoju miejskiego Cele polityki regionalnej i instrumenty ich realizacji Cele i instrumenty polityki spójności 2007-20132013 2000-2006 2007-2013 Cele Instrumenty Cele Instrumenty finansowe Cele Fundusz Spójności Fundusz Spójności Konwergencja Cel 1 Promowanie rozwoju i strukturalnego dostosowania regionów opóźnionych w rozwoju Cel 2 Wspieranie obszarów stojących w obliczu problemów strukturalnych Cel 3 Wspieranie adaptacji i modernizacji polityk i systemów kształcenia, szkolenia i zatrudnienia EFGiOR FIFG Konkurencyjność i zatrudnienie w regionach INTERREG Europejska współpraca URBAN terytorialna EQUAL LEADER + EFGiOR Instrumenty finansowe Fundusz Spójności 8 celów 5 instrumentów 3 cele 3 instrumenty Konwergencja Regionalna konkurencyjność i zatrudnienie Europejska współpraca terytorialna infrastruktura, innowacyjność, inwestycje, etc. rozwój zasobów ludzkich, walka z bezrobociem, etc. wszystkie państwa członkowskie i regiony Fundusz Spójności infrastruktura transportowa i środowiskowa, energia odnawialna Kraje człnk. z PNB per capita < 90% 9

Ewolucja polityki regionalnej UE Dylematy polityki regionalnej Rok 1957 Utworzenie i EFOiGR 1972 Powołanie 1986 Jednolity Akt Europejski 1988 Pakiet Delorsa Wydarzenie 1992 Traktat z Maastricht, powołanie Funduszu Spójności i FIWR 1999 Agenda 2000, reforma Santera 2004 III Raport nt. spójności społecznej i gospodarczej 2006 Nowe rozporządzenia w zakresie polityki regionalnej Równość czy efektywność? Czy możliwe jest ich współistnienie? Konwergencja na poziomie krajowym czy regionalnym? Dziękuję za uwagę 10