Skłonność Polaków do dodatkowego oszczędzania na emeryturę mit czy rzeczywistość?

Skłonność Polaków do dodatkowego oszczędzania na emeryturę mit czy rzeczywistość? marzec 2016 TNS Polska dla

Dorota Szubert Strategic Account Manager TNS Polska Przedstawiamy Państwu opracowanie podsumowujące projekt Skłonność Polaków do dodatkowego mit czy rzeczywistość?. Naszym celem było zrozumienie postaw Polaków wobec gromadzenia dodatkowego kapitału gwarantującego bezpieczeństwo finansowe po zakończeniu aktywności zawodowej. Równie istotne było zidentyfikowanie mechanizmów, które zachęcałyby młodych ludzi do podjęcia decyzji o rezygnacji z części bieżącej konsumpcji na rzecz osiągniecia komfortu finansowego w czasie emerytury. Badanie zostało przeprowadzone na reprezentatywnej próbie N=505 mieszkańców Polski w wieku 25-45 lat, w dniach 2 18 grudnia 2015 roku, techniką wywiadów bezpośrednich wspomaganych komputerowo. Otrzymany na podstawie jego wyników obraz przyszłych emerytów nie napawa optymizmem. Rafał Neska Associate Director TNS Polska Pierwszą niepokojącą wiadomością jest fakt, że jedynie 14 proc. Polaków w wieku 25 45 lat podjęło konkretne kroki, mające zagwarantować im dodatkowe środki finansowe na czas emerytury. Kolejny alarmujący sygnał stanowi dobór instrumentów wykorzystywanych do długoterminowego oszczędzania. Okazuje się, że blisko połowa osób oszczędzających dodatkowo na emeryturę korzysta z rozwiązań takich jak: konto osobiste w banku, konto oszczędnościowe czy po prostu trzyma gotówkę w domu. 14% Polaków w wieku 25 45 lat dodatkowo oszczędza na emeryturę Powyższe sposoby oszczędzania mają jedną wspólną cechę: dobrze sprawdzają się w krótkim horyzoncie czasowym, brakuje im jednak mechanizmów wspierających systematyczność i konsekwencję. W przypadku pojawienia się atrakcyjnej oferty skłaniającej do większej konsumpcji bieżącej, powstaje ryzyko łatwej rezygnacji z oszczędzania i przeznaczenia zgromadzonego kapitału na cele nieemerytalne. Wybór nieadekwatnych instrumentów finansowych ma swoje źródło w niskim poziomie wiedzy z tego zakresu ponad połowa Polaków w wieku 25-45 lat nie potrafi wymienić żadnego rozwiązania finansowego dedykowanego stricte celom emerytalnym (tzw. III filar). Dodatkowej przyczyny należy upatrywać w niechęci Polaków do długoterminowych zobowiązań ponad 40 proc. badanych, myśląc o idealnym produkcie finansowym zachęcającym do podjęcia dodatkowego, wskazuje, że powinien on być elastyczny, czyli dawać możliwość wycofania zainwestowanych środków w dowolnym momencie. Mając na uwadze postawy Polaków wobec zabezpieczenia finansowego swojej przyszłości, niezbędne jest podjęcie działań, które zachęciłyby przeciętnego Kowalskiego do zmiany postrzegania życia na emeryturze jako odległej perspektywy i w efekcie zmobilizowałyby go do zatroszczenia się już teraz o swoją sytuację finansową na ten czas. Sposobem na skuteczną zmianę postaw może być nie tylko podnoszenie świadomości finansowej, lecz także podjęcie działań systemowych zwiększających poczucie stabilności i bezpieczeństwa. Wyraźnie zauważalny jest też dysonans w sposobie postrzegania swojej przyszłości. Wyniki naszego badania pokazują, że Polakom w wieku 25-45 lat z jednej strony emerytura jawi się jako czas, który chcą poświęcić rodzinie i przyjaciołom, jako okres wytchnienia i odpoczynku. Jednocześnie, zdają sobie sprawę, że podstawowe świadczenia emerytalne nie wystarczą na sfinansowanie potrzeb. Będzie to zatem oznaczało konieczność podjęcia wówczas dodatkowej pracy zarobkowej. Brakuje jednak oczywistego zestawienia tych dwóch postaw: że w pogoni za możliwościami zarobkowania może zabraknąć czasu na realizację wizji idealnej emerytury lub też, że po prostu w starszym wieku mogą nie mieć siły na dalszą aktywność zawodową. Większość badanych nie dostrzega jednak rozdźwięku między własnymi oczekiwaniami, a realną możliwością ich realizacji i nie planuje odkładać dodatkowych środków na emeryturę. Biorąc pod uwagę powyższe, konieczne jest podjęcie działań mających na celu uświadomienie społeczeństwu potrzeby generowania długoterminowych oszczędności. Zmieniająca się sytuacja na rynku pracy (w tym niekorzystne zmiany demograficzne), w zestawieniu z bierną postawą przyszłych emerytów wobec oszczędzania, z dużym prawdopodobieństwem doprowadzą do przykrego zderzenia wizji życia na emeryturze z brakiem środków finansowych na jej realizację. Zapraszamy do zapoznania się ze szczegółowymi wynikami badania. 2

mit czy rzeczywistość? Emerytura z rodziną Wyobrażenie o własnym życiu na emeryturze jest pozytywne. Ten okres kojarzy się głównie z dużą ilością wolnego czasu, który można spędzić z bliskimi i rodziną lub poświęcić na odpoczynek czy realizację swoich pasji. Mało kto z góry zakłada, że to będzie czas pracy i trudnej sytuacji finansowej. Emerytura to nie jest czas na zarabianie pieniędzy, żeby się utrzymać, tylko na cieszenie się rodziną. Jak pan(i) wyobraża sobie swoje życie na emeryturze? Będę: Spędzać więcej czasu z rodziną, wnukami i przyjaciółmi Większość czasu będę spędzać w domu i odpoczywać Pomagać swojej rodzinie w codziennych obowiązkach Realizować swoje hobby Będę uprawiać ogródek, działkę Podróżować 33 32 25 24 18 48 W wizji życia po zakończeniu pracy zawodowej wyraźnie widać odbicie stereotypowego obrazu emeryta. Polakowi w wieku 25-45 lat emerytura jawi się jako czas spędzany z rodziną (48%), w domu (33%), na pomocy rodzinie (32%), mniej jako czas realizacji własnego hobby (25%) czy zdobywania nowych umiejętności (10%). Emerytura to jednak nie sielanka W sprzeczności do wyobrażeń stoi realna wizja sytuacji materialnej przyszłych emerytów. Większość z nich zdaje sobie sprawę z faktu, że wysokość świadczenia może być niewystarczająca do utrzymania standardu życiowego. Przyszła emerytura nie zaspokoi nawet podstawowych potrzeb. Czy ogólnie rzecz biorąc, uważa pan(i), że odprowadzanie tylko obowiązkowych składek emerytalnych wystarczy, by przyszła emerytura była wystarczająca na pokrycie wszystkich kosztów życia? 74 NIE Uczestniczyć w życiu kulturalnym (chodzić na koncerty, do kina, itp.) Zdobywać nowe umiejętności, wiedzę N=505 Angażować się w działalność charytatywną Praca Dodatkowa praca "Biedować" Inne Nie wiem/trudno powiedzieć 13 10 6 3 1 1 2 1 TAK N=505 10 16 74% ankietowanych jest przekonanych, że emerytura wypłacana w oparciu o obowiązkowe składki deponowane w ZUS nie pokryje wszystkich kosztów życia. Jeden na dziesięciu Polaków w wieku 25-45 wierzy, że odprowadzanie jedynie obowiązkowych składek wystarczy na to, aby przyszła emerytura pokryła koszty życia. 3

mit czy rzeczywistość? Życie z deficytem Choć wizja groszowych świadczeń wydaje się być wykluczana z wyobrażeń o życiu na emeryturze, to większość badanych pesymistycznie zapatruje się na wysokość i wystarczalność otrzymanego świadczenia. Do 700 701-1000 1001-1300 1301-1500 Ponad 1500 Trudno powiedzieć N=505 77% badanych spodziewa się emerytury w wysokości 1500 zł lub mniejszej. Co piąty badany przewiduje, że kwota ta będzie wyższa. Do 500 zł 501-1000 zł 1001-1500 zł 1501-2000 zł 2001-2500 zł 2501-3000 zł 3001-3500 zł Więcej niż 3500 zł N=505 1 6 8 4 4 16 19 14 17 17 26 23 27 19 Jak Pan(i) myśli - ile będzie wynosić Pana(i) miesięczna emerytura? 77% 1500 zł Jak Pan(i) myśli, ile środków finansowych miesięcznie będzie Pan(i) potrzebować na emeryturze, aby utrzymać obecny standard życia? 75% > 1500 zł Trzech na czterech Polaków w wieku 25-45 lat dla utrzymania obecnego standardu życiowego potrzebuje więcej niż 1500 zł. Zgodnie z deklaracjami ok. połowa młodych Polaków (49%) deklaruje, że będzie potrzebować przynajmniej 2000 złotych, a przeciętna emerytura będzie wynosić niewiele ponad 1200 złotych. Różnica między wysokością przewidywanej emerytury, a sumą potrzebną do zaspokojenia potrzeb, ma wpływ na ocenę przyszłej sytuacji materialnej. Większość Polaków w wieku 25-45 lat obawia się, że będzie musiało żyć bardzo skromnie. 30 % 55 % 12 % 0% N=505 Emerytura nie będzie wystarczała nawet na opłacenie podstawowych świadczeń Emerytura wystarczy tylko na opłacenie podstawowych świadczeń i bieżące wydatki na minimalnym poziomie Co jakiś czas będę mógł sobie pozwolić na ekstra wydatki poza zaspokojeniem bieżących potrzeb Co miesiąc będę mógł sobie pozwolić na ekstra wydatki poza zaspokojeniem bieżących potrzeb 30% badanych jest zdania, że emerytura nie wystarczy nawet na opłacenie podstawowych świadczeń. Ponad połowa obawia się życia na minimalnym poziomie, po opłaceniu wszystkich zobowiązań. Nikt nie przewiduje, że będzie mógł sobie pozwolić na comiesięczne dodatkowe wydatki. 4

mit czy rzeczywistość? Pracujący emeryci W klasyfikacji ekonomicznej przejście na emeryturę to wejście w fazę poprodukcyjną. Czy przewidywana sytuacja materialna i obawa egzystencji na minimalnym poziomie sprawia, że przyszli emeryci rozważyliby poszukiwania pracy? Proszę powiedzieć, co Pan(i) zrobił(a)by w sytuacji, gdyby emerytura nie wystarczała na opłacenie podstawowych wydatków? Wizja pracujących emerytów jest całkiem realna. Zdobywanie dodatkowych środków z pracy zarobkowej dominuje nie tylko w wyobrażeniach, ale jest często przemyślanym planem przyszłych emerytów. Czy planuje Pan(i) utrzymywać się na emeryturze z jeszcze innych źródeł (poza świadczeniami wypłacanymi przez ZUS)? Jeśli tak, to z jakich? 60 40 Podjąłbym/podjęłabym dodatkową pracę 61 N=505 Tak Nie Korzystał(a)bym z oszczędności Zwrócił(a)bym się do opieki społecznej Zwrócił(a)bym się o pomoc do rodziny, najbliższych 25 24 22 Już teraz 60% Polaków w wieku 25-45 lat na emeryturze planuje utrzymywać się nie tylko ze świadczeń wypłacanych przez ZUS. Dodatkowa praca Oszczędności na koncie bankowym 19 80 N=505 Zaciągnąłbym/zaciągnęłabym pożyczkę/kredyt w banku Korzystałbym/korzystałabym z łatwych, ekspresowych pożyczek tzw. chwilówek Inne Nie wiem/trudno powiedzieć W hipotetycznej sytuacji zakładającej, że suma świadczenia nie wystarczy na opłacenie podstawowych wydatków, w pierwszej kolejności badani staraliby się rozwiązać problem samodzielnie. Większość badanych osób (61%) podjęłaby dodatkową pracę, jedna czwarta z nich korzystałaby z oszczędności. O pomoc do opieki społecznej zwróciłoby się 24%, a więcej niż co piąta osoba poprosiłaby o pomoc najbliższych. 6 3 1 10 N=302 Oszczędności na lokacie Indywidualne Konto Emerytalne (IKE) Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE) Pracownicze Programy Emerytalne (PPE) Inne Nie wiem/trudno powiedzieć 1 1 1 6 7 12 Wśród badanych, którzy mają zamiar zdobywać dodatkowe środki do emerytury, zdecydowana większość rozważa podjęcie dodatkowej pracy. Znacznie rzadziej jako pomoc w utrzymaniu na emeryturze wybierane są produkty finansowe, a zwłaszcza te do tego dedykowane: IKE, IKZE, PPE. 5

mit czy rzeczywistość? Emerytura z głową Wysoki odsetek badanych skłonnych do podjęcia pracy zarobkowej na emeryturze zmusza do zastanowienia się, czy Polacy zdają sobie sprawę, że istnieją inne sposoby pozwalające na poprawienie swojego komfortu finansowego na emeryturze? Jakie cechy produktu finansowego umożliwiającego dodatkowe oszczędzanie na emeryturę mogłyby Pana(ią) w największym stopniu zachęcić do odkładania pieniędzy na ten cel? Proszę wybrać maksymalnie trzy najważniejsze dla Pana(i) kwestie. 51% Bezpieczny gwarancja zwrotu całego zainwestowanego kapitału W obecnym systemie emerytalnym poza obowiązkowymi składkami, jest możliwość dodatkowego oszczędzania na emeryturę tzw. III filar. Jakie zna Pan(i) dodatkowe produkty dzięki, którym można oszczędzać na emeryturę? Nie wymienia spontanicznie żadnej form oszczędzania w III filarze IKE Dodatkowe ubezpieczenie z polisą Lokata 13 9 7 53 32% 42% Elastyczny możliwość wycofania zainwestowanych środków w dowolnym momencie Ulga podatkowa, czyli możliwość odliczenia zainwestowanej kwoty od podatku dochodowego N=505 Konto oszczednościowe Fundusze emerytalne IKZE Fundusze inwestcyjne Dodatkowe OFE III filar Ponad połowa młodych Polaków nie wie, jak można oszczędzać na emeryturę w ramach III filaru (53%). Świadomość produktów finansowych, pozwalających na oszczędzanie z myślą o dodatkowej emeryturze, jest jeszcze niższa (59%) wśród osób wśród osób z najmłodszej kategorii wiekowej (25-34 lata). Jedynie 13% Polaków w wieku 25-34 lata, myśląc o III filarze, spontanicznie wskazuje na IKE, a nieznaczny odsetek na IKZE (3%). Niski poziom znajomości tego typu produktów tylko potwierdza fakt, że młodzi Polacy rzadko myślą o emeryturze, a jeśli o niej myślą, to nie w kategoriach finansowych. 5 4 3 3 3 30% 24% Możliwość czasowego wstrzymania wpłat Współfinansowanie comiesięcznej składki przez mojego pracodawcę 24% Gwarancja zysku 5% w skali roku 17% Brak podatku Belki (podatku od wypracowanego zysku) 2% Inne N=505 W efekcie ograniczonej wiedzy, oczekiwania wobec produktów umożliwiających oszczędzanie na emeryturę koncentrują się głównie na potrzebie bezpieczeństwa. Ponad połowa badanych (51%) chciałaby, aby taki produkt był objęty gwarancją zwrotu całego zainwestowanego kapitału, a 42% chciałaby mieć możliwość wycofania środków w dowolnym momencie. 6

mit czy rzeczywistość? IKE % 27% zna IKE Indywidualne Konto Emerytalne (IKE) 72% 27 45 28 Kto wie jak oszczędzać? Próbując maksymalnie szczegółowo odtworzyć obraz wiedzy młodych Polaków o sposobach oszczędzania na dodatkową emeryturę, poddaliśmy ocenie 3 produkty, stworzone z myślą o gromadzeniu środków, z których będziemy korzystać po zakończeniu aktywności zawodowej. Przeciętny Polak w wieku 25-45 lat jest zagubiony w temacie emerytury. IKZE PPE % Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE) Pracowniczy Program Emerytalny (PPE) tak słyszałem(am) i wiem, jak można z niego korzystać tak słyszałem(am), ale nie wiem, jak można z niego korzystać nie słyszałem(am) N=505 % 14% zna IKZE 38% 14 24 62 6% zna PPE 28% 6 22 72 Znajomość produktów dedykowanych do dodatkowego jest dość powszechna (72% słyszało o IKE; 38% o IKZE, a 28% o PPE), ale bardzo powierzchowna jedynie nieliczni wiedzą, jak korzystać z produktów finansowych z myślą o emeryturze (27% IKE, 14% IKZE, 6% PPE). IKE rzadziej znają osoby w wieku 25-30 lat (66%) oraz z wykształceniem niższym niż średnie (68%). Znajomość IKE rośnie wraz ze wzrostem dochodu netto respondenta. IKZE rzadziej znają osoby w wieku 25-30 lat (27%) oraz z wykształceniem niższym niż średnie (68%), a bardziej powszechna wśród osób, które w swojej subiektywnej ocenie sytuacji materialnej czują się zamożne (51%). Znajomość PPE rośnie z wiekiem i poczuciem komfortu finansowego (rzadziej produkt jest znany wśród osób, które uważają, że nie starcza im pieniędzy i muszą odmawiać sobie wielu rzeczy [17%]). Większą znajomością form oszczędzania w III filarze wykazują się także osoby zamożniejsze. 7

mit czy rzeczywistość? atrakcyjność 69% uważa za atrakcyjną możliwość odprowadzania dodatkowych składek na poczet przyszłej emerytury u pracodawcy skłonność do skorzystania 38% skorzystałoby z propozycji pracodawcy odprowadzania dodatkowych składek na poczet przyszłej emerytury zainteresowanie dostępnością dodatkowego oszczędzania w miejscu pracy 16% z własnej inicjatywy interesowało się, czy w miejscu pracy jest możliwość dodatkowego Oszczędzanie idealne Mimo stosunkowo niskiego poziomu znajomości form, siedmiu na dziesięciu Polaków w wieku 25 45 lat uważa pomysł odkładania na emeryturę w ramach Pracowniczych Programów Emerytalnych za atrakcyjny, choć już jedynie 38% skorzystałoby z tej możliwości (przy obecnej wysokości wynagrodzenia). Niespełna jedna piąta (16%) z własnej inicjatywy interesowała się takim rozwiązaniem, a 7% ma taką możliwość w swoim miejscu zatrudnienia. Stoi za tym brak znajomości korzyści płynących z tego rozwiązania, połączony z wysoką wrażliwością dochodową (blisko ¾ twierdzi, iż potrzebuje wyższych zarobków [czyli wsparcia ze strony pracodawcy], żeby rozpocząć dodatkowe oszczędzanie na emeryturę). Co nie sprzyja oszczędzaniu? Stosunkowo niewielu Polaków myśli dalekosiężnie o przyszłych finansach i już teraz oszczędza na emeryturę. Czym kierują się pozostali? Co zrobić by zaczęli myśleć o zabezpieczeniu na przyszłość? 14 dostępność PPE w miejscu pracy 86 NIE 7% ma możliwość odprowadzania dodatkowych składek emerytalnych w ramach PPE N=505 Niemal 9 na 10 Polaków w wieku 25-45 lat nie odkłada dodatkowych pieniędzy na swoją emeryturę. 8

mit czy rzeczywistość? Trzeba mieć co oszczędzać Deklaracje badanych są zgodne z ekonomicznymi teoriami cyklu życia. Czynnikami wpływającymi na gotowość do oszczędzania są przede wszystkim poziom dochodu wraz z etapem cyklu życia gospodarstwa domowego. W młodszych gospodarstwach, stosunkowo niskie dochody są wspomagane kredytami, co przyczynia się do ujemnej stopy oszczędzania. Największe znaczenie mają cechy demograficzne, szczególnie wiek, który tworzy podział na osoby w wieku przedi poprodukcyjnym oraz pracujących, którzy tworzą dochody. To właśnie niskie dochody i bieżące potrzeby oraz zobowiązania uniemożliwiają odkładanie na przyszłą emeryturę. 86% nie oszczędza 62% 36% 26% 25% Bariery: Niskie zarobki Ważniejsze, bieżące cele oszczędzania To państwo powinno się zatroszczyć Emerytura to odległy temat Przede wszystkim ograniczeniem są posiadane środki finansowe. Sześciu na dziesięciu Polaków w wieku 25-45 lat deklaruje, że ich zarobki są niewystarczające (62%), a ponad jedna trzecia (36%) widzi inne, ważniejsze, bieżące cele oszczędzania niż oszczędzanie na emeryturę. Jedna czwarta sądzi, że to państwo powinno zatroszczyć się o przyszłe emerytury (26%), ale już tylko niespełna co dziesiąty respondent (9%) wierzy, że te emerytury, pochodzące ze składek na ZUS, będą wystarczające. Analogiczny odsetek (10%) deklaruje, że nie wie, jak może oszczędzać na emeryturę (częściej kobiety w wieku 41-45 lat 18%). W najbliższej przyszłości brak poprawy Czy jest szansa, iż najbliższy czas przyniesie poprawę i zaczniemy bardziej odpowiedzialnie podchodzić do kwestii swojej przyszłości finansowej? Niestety nie, niemal dwóch na trzech nieoszczędzających na dodatkową emeryturę nie ma zamiaru tego zmieniać. zamierzam zacząć NIE zamierzam oszczędzać 10% Nie wie, jak oszczędzać 9% Składki na ZUS wystarczą 36% 64% N=433 N=433 9

mit czy rzeczywistość? Nieliczni oszczędzają Jedynie nieco ponad 10% Polaków w wieku 25-45 lat podejmuje wysiłek gromadzenia dodatkowych środków z myślą o emeryturze. 14% Polaków w wieku 25 45 lat dodatkowo oszczędza na emeryturę Bezpieczeństwo, zysk, elastyczność Do wyboru sposobu oszczędzania na emeryturę motywuje głównie z jednej strony - potrzeba bezpieczeństwa (38%), zaś z drugiej strony - chęć zysku (35%). Istotna jest także obawa przed długoterminowymi zobowiązaniami i koniecznością zamrożenia kapitału: dla 25% ważnym kryterium wyboru była możliwość wycofania środków. Dlaczego wybrał(a) Pan(i) taki sposób dodatkowego? Mam pewność, że te oszczędności są bezpieczne 38 III filar nie budzi zaufania Dodatkowo oszczędzając na emeryturę, Polacy w wieku 25-45 lat korzystają głównie z takich sposobów jak: inwestowanie w nieruchomości/ ziemię (25%) i Indywidualne Konto Emerytalne (22%). Nie stronią też od produktów o charakterze krótkoterminowym (konto osobiste 22%, konto oszczędnościowe 21% czy polisa 18%). Sposoby oszczędzania: N=505 Nieruchomości, ziemia 25% Konto osobiste 22% Mam poczucie, że moje pieniądze są dobrze zainwestowane Mogę łatwo skorzystać z tych środków w innym celu, w razie wystąpienia nieprzewidzianych okoliczności Polecił mi ten sposób oszczędzania doradca/pośrednik finansowy Moja rodzina i znajomi oszczędzają w ten sam sposób N=72 Uwaga! mała wielkość próby (dane dotyczą tylko osób oszczędzających) 35 25 19 19 Indywidualne Konto Emerytalne 22% Konto oszczędnościowe 21% Polisa 18% N=72 Uwaga! mała wielkość próby (dane dotyczą tylko osób oszczędzających) 10

mit czy rzeczywistość? Uogólnienia wyników badań 1 2 3 4 5 6 7 8 Polacy myślą o emeryturze przez pryzmat dużej ilości wolnego czasu, który będą mogli wykorzystać na przyjemności. Większość przy głębszym zastanowieniu zdaje sobie sprawę, że sytuacja finansowa w tym okresie może się znacznie pogorszyć, a wysokość otrzymywanego świadczenia może nie wystarczyć nawet na zaspokojenie podstawowych potrzeb. Polacy stawiani w hipotetycznej sytuacji bycia na emeryturze i braków środków na opłacenie zobowiązań, w głównej mierze zdecydowaliby się na znalezienie dodatkowej pracy. Podjęcie dodatkowej pracy jest również najczęstszą strategią wśród tych, którzy już dziś mają w planach pozyskiwanie na emeryturze środków finansowych z innych źródeł niż podstawowe świadczenie z ZUS/OFE. Nie rozważają możliwości skorzystania z produktów finansowych w ramach III filaru, mimo, że dzięki temu mogliby uniknąć konieczności dodatkowego zarobkowania w czasie emerytury. Niewielu Polaków ma jakąkolwiek wiedzę o produktach finansowych dedykowanych do oszczędzania na dodatkową emeryturę. Najbardziej znane to Indywidualne Konto Emerytalne (IKE). Aspektem, który ma największe znaczenie przy wyborze tego typu produktów finansowych jest bezpieczeństwo oraz elastyczność, rozumiana jako możliwość wycofania zainwestowanych środków w dowolnym momencie. Większość Polaków nie oszczędza dodatkowo na emeryturę i nie zamierza tego robić w przyszłości. Główną barierą są niskie zarobki ich wzrost byłby największym motywatorem do rozpoczęcia odkładania pewnej sumy pieniędzy. Osoby, które decydują się na oszczędzanie, najczęściej lokują pieniądze w nieruchomości lub bankowe produkty krótkoterminowe (konto osobiste, konto oszczędnościowe). Długoterminowe produkty emerytalne (np. IKE) są mniej popularne. 11

- mit czy rzeczywistość? Raport TNS Polska 1

Spis treści 1 Informacje o badaniu 03 2 Wyniki badania 07 2.1 Czy i jak oszczędzają Polacy? 12 2.2 Postawy wobec oszczędzania na emeryturę 21 2.3 Oszczędzanie w III filarze 30 2.3.1 Znajomość form oszczędzania w III filarze 2.3.2 Dodatkowe u pracodawcy? 2.4 Życie Polaków na emeryturze 43 3 Charakterystyka badanych 49 33 37 2

1 Informacje o badaniu 3

Informacje o badaniu Technika Badanie zostało zrealizowane techniką wywiadów bezpośrednich w domach respondentów przy wykorzystaniu laptopów CAPI (Computer Assisted Personal Interviewing). Próba Czas realizacji Ogólnopolska, reprezentatywna próba 505 Polaków w wieku 25-45 lat. Realizacja terenowa badania: 2 18 grudnia 2015 r. 4

Cele badania Główne cele badania Poznanie stanu wiedzy na temat sposobów i możliwości oszczędzania wśród Polaków w młodym i średnim wieku (tj. od 25 do 45 lat) Zidentyfikowanie najważniejszych czynników wpływających na skłonność/brak skłonności do Dla większej przejrzystości w raporcie wartości procentowe zaokrąglone są do liczb całkowitych. Oznacza to, że w przypadku niektórych pytań jednoodpowiedziowych wartości procentowe mogą nie sumować się do 100%, a do 99% albo 101%. 5

Legenda, czyli jak czytać raport Uwaga! zbyt mała wielkość próby (liczba osób, które udzieliły odpowiedzi na dane pytanie jest bardzo mała i wnioski wyciągane z danych należy traktować z dużą ostrożnością) Dodatkowa informacja o prezentowanych na wykresach danych Osoby, które obecnie dodatkowo oszczędzają na emeryturę. Udzieliły odpowiedzi tak na pytanie Czy obecnie oszczędza/odkłada Pan(i) dodatkowe pieniądze (poza składkami w ZUS/OFE) na swoją emeryturę? Osoby, które obecnie nie oszczędzają dodatkowo na emeryturę. Udzieliły odpowiedzi nie na pytanie Czy obecnie oszczędza/odkłada Pan(i) dodatkowe pieniądze (poza składkami w ZUS/OFE) na swoją emeryturę? 6

2 Wyniki badania 7

Główne wnioski Przeciętny Polak w wieku 25-45 lat jest zagubiony w temacie emerytury. Z jednej strony zdaje sobie sprawę, że emerytura pochodząca z obowiązkowych składek nie będzie wystarczająca na utrzymanie standardu życiowego (74%) i bierze pod uwagę podjęcie dodatkowej pracy (61%) w celu uzyskania środków na niezbędne wydatki. Znajomość produktów dedykowanych do dodatkowego jest dość powszechna (72% słyszało o IKE; 38% o IKZE, a 28% o PPE), ale bardzo powierzchowna jedynie nieliczni wiedzą, jak korzystać z produktów finansowych z myślą o emeryturze (27% IKE, 14% IKZE, 6% PPE). Z drugiej strony myśl o konieczności dodatkowej pracy na emeryturze stoi w sprzeczności z wizją przyszłych emerytów, jak powinno wyglądać wówczas ich życie: emeryturę wyobrażają sobie jako czas poświęcany rodzinie, wnukom i przyjaciołom (48%) czy na odpoczynek w domu (33%). Młodzi Polacy nie są skłonni ponosić dodatkowych kosztów związanych z produktami emerytalnymi: głównym uzasadnieniem bierności w kwestii zabezpieczenia dodatkowych środków na emeryturę są aspekty finansowe (62% zbyt niskie zarobki; 36% ważniejsze bieżące wydatki). Wskazana jest popularyzacja: produktów umożliwiających współfinansowanie składki na produkty III-filarowe np. przez pracodawców, co może stanowić bardziej efektywny kosztowo substytut podwyżki (pracownik uzyskuje środki, z których będzie mógł korzystać na emeryturze, pracodawca nie jest obciążany dodatkowymi składkami na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne, zyskuje dodatkowe narzędzie motywacyjne) systematycznego, długoterminowego oszczędzania nawet małych kwot (efektywność mechanizmu procentu składanego). Instytucje finansowe są dla młodych Polaków dość odległe. Mimo że część Polaków w wieku 25-45 lat zdaje sobie sprawę, że oferują one najlepsze sposoby (jako optymalny sposób oszczędzania na emeryturę 29% badanych wskazuje długoterminowe ubezpieczenia na życie, a 19% IKE), to częściej wskazywane są takie sposoby jak inwestowanie w ziemię i nieruchomości (48%) lub produkty stworzone z myślą o krótkoterminowym oszczędzaniu (konto oszczędnościowe to idealny sposób wg 34% badanych). Polacy nie rozumieją specyfiki długoterminowego oszczędzania i ryzyka związanego z produktami oszczędnościowo- -inwestycyjnymi wśród cech najbardziej zachęcających do oszczędzania z wykorzystaniem tych produktów wskazują możliwość wcześniejszego wycofania zainwestowanych środków (42%) i gwarancję zwrotu całego kapitału (51%). 8

Czy i jak Polacy w wieku 25-45 lat dodatkowo oszczędzają na emeryturę? podsumowanie Dodatkowe oszczędzanie na emeryturę 86% nie oszczędza Bariery: Sposoby oszczędzania: 14% oszczędza 62% 36% 26% 25% 10% Niskie zarobki Ważniejsze, bieżące cele oszczędzania To państwo powinno się zatroszczyć Emerytura to odległy temat Nie wie, jak oszczędzać Nieruchomości, ziemia 25% Konto osobiste 22% Indywidualne Konto Emerytalne 22% Konto oszczędnościowe 21% Średni wiek rozpoczęcia oszczędzania: 31 lat Polisa 18% 9% Składki na ZUS wystarczą 9

Młodzi a oszczędzanie na emeryturę podsumowanie 47% zna prognozowaną przez ZUS wysokość swojej emerytury 70% uważa Pracownicze Programy Emerytalne za atrakcyjne ale i 53% nie jest w stanie spontanicznie wskazać sposobów oszczędzania na emeryturę w III filarze 38% wyraża chęć skorzystania z nich 10

2.1 Czy i jak oszczędzamy? 11

Czy i jak oszczędzają młodzi Polacy? podsumowanie Co siódmy Polak w wieku 25-45 lat (14%) deklaruje, że dodatkowo oszczędza na emeryturę. Skłonność do oszczędzania rośnie z wiekiem. W szczególności dotyczy to kobiet wśród tych starszych, tj. w wieku 41-45 lat, 26% deklaruje, że dodatkowo oszczędza na emeryturę (dla porównania analogiczny odsetek wśród mężczyzn wynosi 17%). Dodatkowo oszczędzając na emeryturę, Polacy w wieku 25-45 lat korzystają głównie z takich sposobów jak: inwestowanie w nieruchomości i ziemię (25%), Indywidualne Konto Emerytalne (22%), ale nie stronią też od produktów o charakterze krótkoterminowym (konto osobiste 22%, konto oszczędnościowe 21% czy polisa 18%). Do wyboru sposobu motywuje głównie z jednej strony potrzeba bezpieczeństwa (38%), zaś z drugiej strony chęć zysku (35%). Zdecydowanie rzadziej wskazywano na możliwość skorzystania ze środków w niespodziewanych sytuacjach (25%). Co uniemożliwia dodatkowe oszczędzanie na emeryturę? Przede wszystkim ograniczeniem są posiadane środki finansowe. Sześciu na dziesięciu Polaków w wieku 25-45 lat deklaruje, że ich zarobki są niewystarczające (62%), a ponad jedna trzecia (36%) widzi inne, ważniejsze, bieżące cele oszczędzania niż oszczędzanie na emeryturę. Jedna czwarta sądzi, że to państwo powinno zatroszczyć się o przyszłe emerytury (26%), ale już tylko niespełna co dziesiąty respondent (9%) wierzy, że te emerytury pochodzące ze składek na ZUS będą wystarczające. Analogiczny odsetek (10%) deklaruje, że nie wie, jak może oszczędzać na emeryturę (częściej kobiety w wieku 41-45 lat 18%). 12

Emerytura z oszczędności? 14% Polaków w wieku 25 45 lat dodatkowo oszczędza na emeryturę N=505 13

Struktura oszczędzających i nieoszczędzających Kto oszczędza a kto nie oszczędza na dodatkową emeryturę? Profile respondentów oszczędzających i nieoszczędzających różnią się ze względu na wiek, wykształcenie oraz sytuację materialną. 38% 63% 28% 72% 8% 51% 40% Oszczędzający N=72 25-34 lata 35-45 lat Niższe niż średnie Średnie i wyższe Pieniędzy nie starcza / Musimy odmawiać sobie wielu rzeczy Na co dzień pieniędzy starcza Pieniędzy starcza na wszystkie wydatki / Jesteśmy zamożni 55% 45% 42% 58% 22% 65% 13% Nieoszczędzający N=433 25-34 lata 35-45 lat Niższe niż średnie Średnie i wyższe Pieniędzy nie starcza / Musimy odmawiać sobie wielu rzeczy Na co dzień pieniędzy starcza Pieniędzy starcza na wszystkie wydatki / Jesteśmy zamożni 14

Zarobki oszczędzających i nieoszczędzających Respondenci dodatkowo oszczędzający na emeryturę zarabiają nieco więcej niż ci, którzy nie oszczędzają. Poniżej 2000 złotych zarabia około 40% nieoszczędzających i 20% oszczędzających. Oszczędzający Nieoszczędzający Do 1000 PLN Od 1001 do 2000 PLN Od 2001 do 3000 PLN Od 3001 do 4000 PLN 0 10 22 29 5 8 21 31 Powyżej 4000 PLN 14 4 Odmowa 25 32 N=72 N=433 15

Jak dodatkowo oszczędzamy na emeryturę? Nieruchomości, ziemia 25 Konto osobiste/rachunek oszczędnościoworozliczeniowy(ror) 22 Indywidulane Konto Emerytalne (IKE) 22 Konto oszczędnościowe 21 Polisa 18 Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE) 8 Lokata terminowa 7 Trzymanie gotówki w domu 6 Gra na loterii/lotto 3 N=72 na wykresie zaprezentowano wyniki dla odpowiedzi, które uzyskały co najmniej 3% wskazań 16

Czynniki wpływające na wybór sposobu oszczędzania Dlaczego wybrał(a) Pan(i) taki sposób dodatkowego oszczędzania na emeryturę? 1 Bezpieczeństwo Mam pewność, że te oszczędności są bezpieczne 38 2 Zysk/inwestycja Mam poczucie, że moje pieniądze są dobrze zainwestowane 35 3 Dostępność środków Mogę łatwo skorzystać z tych środków w innym celu, w razie wystąpienia nieprzewidzianych okoliczności 25 Polecił mi ten sposób oszczędzania doradca/pośrednik finansowy 19 N=72 Moja rodzina i znajomi oszczędzają w ten sam sposób 19 17

Powody nieoszczędzania Czy obecnie oszczędza/odkłada Pan(i) dodatkowe pieniądze (poza składkami w ZUS/OFE) na swoją emeryturę? Dlaczego nie oszczędza Pan(i) na przyszłą emeryturę poza obowiązkowymi składkami (ZUS/OFE)? 14 86 NIE Nie zarabiam wystarczająco dużo, by móc sobie na to pozwolić Zawsze są jakieś ważniejsze, bieżące cele, żeby na nie oszczędzać To państwo powinno zatroszczyć się o nasze przyszłe emerytury 26 36 62 N=505 Emerytura wydaje mi się dość odległym tematem 25 zamierzam zacząć 36% NIE zamierzam oszczędzać 64% Nie wiem, jak najlepiej powinienem/powinnam oszczędzać na emeryturę Uważam, że płacone co miesiąc obowiązkowe składki emerytalne (ZUS/OFE) będą wystarczające, aby zapewnić mi odpowiedni poziom świadczeń i życia na emeryturze Brak pracy/bezrobocie 10 9 2 N=433 Inne 3 18

Ile zarabiają osoby, które mówią, że nie zarabiają wystarczająco dużo, by oszczędzać, a ile te które w sprawie emerytur liczą na państwo? Struktura zarobków osób, które uważają, że nie zarabiają wystarczająco dużo, by oszczędzać oraz tych, które w sprawie emerytur liczą na państwo - nie odbiega od struktury zarobków ogółu badanych Ogół Osoby, które mówią, że ich zarobki nie są wystarczające by oszczędzać Osoby, które w sprawie emerytur liczą na państwo Do 1000 PLN 8 9 5 Od 1001 do 2000 PLN 31 34 31 Od 2001 do 3000 PLN 21 22 29 Od 3001 do 4000 PLN 5 2 5 Powyżej 4000 PLN 4 1 4 N=505 N=269 N=112 19

2.2 Postawy wobec dodatkowego oszczędzania na emeryturę 20

Postawy wobec dodatkowego oszczędzania na emeryturę podsumowanie Dla osób oszczędzających na dodatkową emeryturę momentem startu oszczędzania był średnio wiek 31 lat. Niewiele więcej wskazują jako wiek optymalny na rozpoczęcie tego typu oszczędzania nieoszczędzający na emeryturę 35 lat. Co ciekawe, prawidłowość jest odwrotnie proporcjonalna osoby do 30 roku życia wskazują wiek nieco późniejszy. Osoby młodsze również częściej deklarują, że rozpoczną oszczędzać na emeryturę w przyszłości (36% wśród Polaków nieoszczędzających na emeryturę, a 47% wśród Polaków w wieku do 30 roku życia), przy czym sam moment rozpoczęcia dodatkowego oszczędzania głównie warunkowany jest wysokością zarobków, a nie wiekiem (70% nieoszczędzających). Przyszła emerytura jest tematem problemowym dla prawie połowy badanych Polaków 47% z nich deklaruje, że zna prognozowaną przez ZUS wysokość swojej emerytury. Tematem tym bardziej interesują się osoby starsze 31 lat i więcej. Jeżeli chodzi o sposoby lokowania środków w przypadku, prawie połowa młodych Polaków wierzy w takie sposoby jak inwestowanie w ziemię czy nieruchomości. W dalszej kolejności wskazywane są takie sposoby jak: konto oszczędnościowe (34%) czy ubezpieczenia na życie (29%). Ważnym sposobem są również dzieci lub inwestycja w ich przyszłość (25%) szczególnie dla młodszych kobiet (do 35 roku życia). Niespełna co dziesiąta badana osoba wskazuje trzymanie gotówki w domu (8%) częściej są to osoby młodsze, do 30 roku życia. Z kolei IKE wskazywane jest przez 19% badanych Polaków częściej są to osoby powyżej 36 roku życia. 21

Idealny wiek na oszczędzanie a rzeczywistość Wiek rozpoczęcia oszczędzania wśród oszczędzających Idealny wiek, aby zacząć regularne oszczędzanie W jakim wieku zaczął/zaczęła Pan(i) dodatkowo oszczędzać z myślą o emeryturze? Jak Pan(i) sądzi, w jakim wieku trzeba zacząć regularnie odkładać dodatkowe pieniądze na emeryturę? Do 20 6 Do 20 17 21-25 10 21-25 12 26-30 47 26-30 20 31-35 18 Średnia: ok. 31 lat 31-35 5 Średnia: ok. 35 lat 36-40 19 36-40 17 41-45 7 46-50 14 Ponad 50 5 N=72 Trudno powiedzieć 3 N=505 22

Skłonność do dodatkowego W jakim wieku? zamierzam zacząć oszczędzać na emeryturę Będzie to zależeć od wysokości moich miesięcznych dochodów, a nie od wieku 70 26-30 4 36% 31-35 36-40 3 11 Średnia: ok. 42 lata 41-45 5 46-50 6 N=433 Ponad 50 2 N=156 23

Motywatory Co mogłoby Pana(ią) skłonić do dodatkowego (poza ZUS/OFE)? NIEOSZCZĘDZAJĄCY 75% wyższe zarobki Bezpieczeństwo i gwarancja zainwestowanego kapitału 25 Atrakcyjność przyszłego zysku z inwestycji 21 Większa wiedza na temat możliwości i korzyści z dodatkowego oszczędzania na emeryturę Przekonanie, że dodatkowe oszczędzanie na emeryturę jest ważne i potrzebne/niezbędne 14 13 Przykład rodziny, znajomych 7 N=433 Podjęcie pracy 1 24

Jaki jest idealny produkt finansowy? Jakie cechy produktu finansowego umożliwiającego dodatkowe oszczędzanie na emeryturę mogłyby Pana(ią) w największym stopniu zachęcić do odkładania pieniędzy na ten cel? Proszę wybrać maksymalnie trzy najważniejsze dla Pana(i) kwestie. Bezpieczny gwarancja zwrotu całego zainwestowanego kapitału Elastyczny możliwość wycofania zainwestowanych środków w dowolnym momencie 51% 42% 32% Ulga podatkowa, czyli możliwość odliczenia zainwestowanej kwoty od podatku dochodowego 30% Możliwość czasowego wstrzymania wpłat 24% Współfinansowanie comiesięcznej składki przez mojego pracodawcę 24% Gwarancja zysku 5% w skali roku 17% Brak podatku Belki (podatku od wypracowanego zysku) N=505 2% Inne 25

Sposoby Jak Pan(i) myśli, jakie są najlepsze sposoby, aby zapewnić sobie środki finansowe na emeryturę? Nieruchomości, ziemia 48 Konto oszczędnosciowe 34 Ubezpieczenie na życie 29 Indywidualne Konto Emerytalne (IKE) Lokata terminowa Konto osobiste/rachunek oszczędnościoworozliczeniowy(ror) Inwestycja w przyszłość i edukację swoich dzieci 19 19 17 15 Posiadanie dzieci Trzymanie gotówki w domu Indywidulane Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE) Obligacje Skarbu Państwa Akcje spółek giełdowych Pracowniczy Program Emerytalny (PPE) Inne 10 8 8 6 5 4 2 N=505 Nie wiem /trudno powiedzieć 2 26

Postrzeganie wybranych sposobów oszczędzania przez różne grupy Nieruchomości, ziemia Nieruchomości i ziemię jako najlepszy sposób oszczędzania rzadziej postrzegają osoby trzydziestoletnie i młodsze (34%). Konto oszczędnościowe O koncie oszczędnościowym rzadziej mówią osoby, których subiektywna ocena sytuacji materialnej jest najgorsza, tj. uważają, że nie wystarcza im pieniędzy i muszą sobie wielu rzeczy odmawiać (19%). Częściej zaś osoby, dla których najważniejszą cechą produktu finansowego jest gwarancja zysku 5% w skali roku (46%). Ubezpieczenie na życie Ubezpieczenie na życie częściej doceniają ci, którzy już oszczędzają (43%). Indywidualne Konto Emerytalne (IKE) IKE za najlepszy sposób oszczędzania częściej uważają: trzydziestolatkowie (25%), kadra zarządzająca, specjaliści, pracownicy umysłowi (31%) oraz oszczędzający na emeryturę (35%). Odsetek osób, które doceniają tę formę oszczędzania rośnie wraz ze wzrostem dochodów netto. Lokata terminowa Lokata terminowa rzadziej doceniana jest przez osoby, które uważają, że nie wystarcza im pieniędzy i muszą sobie wielu rzeczy odmawiać (11%). Pozytywna ocena jej atrakcyjności rośnie wraz ze wzrostem dochodów netto. 27

Informacje z ZUS Osoby starsze, w dobrej sytuacji materialnej oraz oszczędzające na emeryturę częściej zapoznają się z informacjami wysyłanymi przez ZUS. Czy zapoznaje się Pan(i) z informacjami wysyłanymi do Pana(i) przez ZUS dotyczącymi środków zgromadzonych na emeryturę i zna Pan(i) prognozowaną wysokość swojej emerytury? 47 53 25-34 lat 35-45 lat Pieniędzy nie starcza / Musimy odmawiać sobie wielu rzeczy Na co dzień pieniędzy starcza Pieniędzy starcza na wszystkie wydatki / Jesteśmy zamożni 40 55 45 45 58 Tak Nie oszczędza na emeryturę nie oszczędza 44 67 N=505 28

2.3 Oszczędzanie w III filarze 29

Oszczędzanie w III filarze podsumowanie Ponad połowa młodych Polaków nie wie, jak można oszczędzać na emeryturę w ramach III filaru (53%). Relatywnie częściej są wśród nich osoby młodsze, do 34 roku życia (59%). Większość z nich słyszała o różnych sposobach oszczędzania (72% IKE, 38% IKZE, 28% PPE), ale wiedza ta najczęściej ogranicza się do samego nazewnictwa, nie zaś mechanizmów działania produktów. W efekcie ograniczonej wiedzy, oczekiwania wobec produktów umożliwiających oszczędzanie na emeryturę koncentrują się głównie na potrzebie bezpieczeństwa. Ponad połowa (51%) chciałaby, aby taki produkt był objęty gwarancją zwrotu całego zainwestowanego kapitału, a 42% chciałaby mieć możliwość wycofania środków w dowolnym momencie. Siedmiu na dziesięciu Polaków w wieku 25 45 lat uważa pomysł odkładania na emeryturę w ramach Pracowniczych Programów Emerytalnych za atrakcyjny, choć już jedynie 38% skorzystałoby z tej możliwości (przy obecnej wysokości wynagrodzenia). Niespełna jedna piąta (16%) z własnej inicjatywy interesowała się takim rozwiązaniem, a 7% ma taką możliwość w swoim miejscu zatrudnienia. 30

2.3.1 Znajomość form oszczędzania w III filarze 31

Spontaniczna znajomość form oszczędzania w III filarze Nie wiem, trudno powiedzieć 53 IKE Dodatkowe ubezpieczenie z polisą 9 13 Lokata 7 Konto oszczednościowe 5 Fundusze emerytalne 4 IKZE 3 Fundusze inwestcyjne 3 N=505 Dodatkowe OFE III filar 3 na wykresie zaprezentowano wyniki dla odpowiedzi, które uzyskały co najmniej 3% wskazań 32

Znajomość IKE, IKZE oraz PPE 27% zna* IKE 14% zna IKZE 6% zna PPE IKE IKZE PPE Indywidualne Konto Emerytalne (IKE) Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE) Pracowniczy Program Emerytalny (PPE) % 72% % 38% % 28% 27 45 28 14 24 62 6 22 72 tak słyszałem(am) i wiem, jak można z niego korzystać tak słyszałem(am), ale nie wiem, jak można z niego korzystać nie słyszałem(am) N=505 *odsetek osób, które słyszały o produkcie i wiedzą, jak z niego korzystać 33

IKE, IKZE, PPE kto zna produkty rzadziej, a kto częściej? IKE IKE rzadziej znają osoby w wieku 25-30 lat (66%) oraz z wykształceniem niższym niż średnie (68%). Znajomość IKE rośnie wraz ze wzrostem dochodu netto respondenta. IKZE IKZE rzadziej znają osoby w wieku 25-30 lat (27%) oraz z wykształceniem niższym niż średnie (68%), a częściej wśród osób, które w swojej subiektywnej ocenie sytuacji materialnej czują się zamożne (51%). PPE Znajomość PPE rośnie z wiekiem. Rzadziej produkt jest znany wśród osób, które uważają, że nie starcza im pieniędzy i muszą odmawiać sobie wielu rzeczy (17%). 34

Kto słyszał o IKE/IKZE/PPE? Osoby zamożniejsze częściej znają formy oszczędzania w III filarze IKE IKZE PPE Pieniędzy nie starcza / Musimy odmawiać sobie wielu N=102 rzeczy 62 31 17 Na co dzień pieniędzy starcza N=318 72 37 27 Pieniędzy starcza na wszystkie wydatki / Jesteśmy N=85 zamożni 86 51 41 odsetek osób, które słyszały o produkcie w poszczególnych kategoriach dochodowych 35

2.3.2 Dodatkowe u pracodawcy? 36

Dodatkowe oszczędzanie na emeryturę w pracy atrakcyjność skłonność do skorzystania zainteresowanie dostępnością dodatkowego oszczędzania dostępność PPE w miejscu pracy w miejscu pracy 69% 38% 16% 7% uważa za atrakcyjną możliwość odprowadzania dodatkowych składek na poczet przyszłej emerytury u pracodawcy skorzystałoby z propozycji pracodawcy odprowadzania dodatkowych składek na poczet przyszłej emerytury z własnej inicjatywy interesowało się, czy w miejscu pracy jest możliwość dodatkowego ma możliwość odprowadzania dodatkowych składek emerytalnych w ramach PPE N=505 37

Pracownicze Programy Emerytalne atrakcyjność Dodatkowe oszczędzanie u pracodawcy atrakcyjne dla 69% Polaków w wieku 25-45 lat Proszę wyobrazić sobie, że Pana(i) pracodawca oferuje możliwość odprowadzania dodatkowych składek na poczet przyszłej emerytury (poza obowiązkowymi na ZUS/OFE), w części odliczanych od Pana(i) wynagrodzenia, a w części współfinansowanych przez pracodawcę. Proszę powiedzieć, na ile taka propozycja wydawałaby się Panu(i) atrakcyjna? 69% atrakcyjna 14 55 13 4 13 Zdecydowanie atrakcyjna Raczej atrakcyjna Raczej nieatrakcyjna Zdecydowanie nieatrakcyjna Trudno powiedzieć N=505 38

Pracownicze Programy Emerytalne skłonność do skorzystania 38% badanych deklaruje chęć skorzystania z propozycji pracodawcy odprowadzania dodatkowych składek na poczet przyszłej emerytury A czy skorzystał(a)by Pan(i) (przy obecnej wysokości Pana(i) wynagrodzenia) z propozycji pracodawcy odprowadzania dodatkowych składek na poczet przyszłej emerytury (poza obowiązkowymi na ZUS/OFE), w części odliczanych od Pana(i) wynagrodzenia, a w części współfinansowanych przez pracodawcę? 40 TAK 38 NIE 22 N=505 39

Pracownicze Programy Emerytalne zainteresowanie dostępnością dodatkowego oszczędzania w miejscu pracy 16% badanych interesowało się możliwościami dodatkowego oszczędzania w miejscu pracy Czy z własnej inicjatywy interesował(a) się Pan(i) czy jest możliwość dodatkowego oszczędzania na emeryturę w Pana(i) miejscu pracy? N=505 TAK NIE 40

Pracownicze Programy Emerytalne dostępność PPE w miejscu pracy 7% badanych ma możliwość odprowadzania dodatkowych (poza ZUS/OFE) składek emerytalnych w ramach PPE Czy w miejscu Pana(i) zatrudnienia jest możliwość odprowadzania dodatkowych (poza ZUS/OFE) składek emerytalnych w ramach tzw. Pracowniczych Programów Emerytalnych? 7% tak 50% nie N=505 43% nie wiem, nigdy się tym nie interesowałem 41

2.4 Życie Polaków na emeryturze 42

Życie Polaków na emeryturze podsumowanie Jeden na dziesięciu Polaków w wieku 25-45 wierzy, że odprowadzanie jedynie obowiązkowych składek wystarczy na to, aby przyszła emerytura pokryła koszty życia. Zgodnie z deklaracjami prawie połowa młodych Polaków (49%) deklaruje, że będzie potrzebować przynajmniej 2000 złotych, a przeciętna emerytura będzie wynosić niewiele ponad 1200 złotych. Co zatem robić w sytuacji, kiedy emerytura będzie niewystarczająca? Większość badanych osób (61%) podjęłaby dodatkową pracę, jedna czwarta korzystałaby z oszczędności, a prawie tyle samo (24%) zwróciłoby się o pomoc do opieki społecznej. Polakowi w wieku 25-45 lat emerytura jawi się jako czas spędzany z rodziną (48%), w domu (33%), na pomocy rodzinie (32%), mniej jako czas realizacji własnego hobby (25%) czy zdobywania nowych umiejętności (10%). 43

Wizja życia na emeryturze Idylliczne wyobrażenie o emeryturze Wyobrażenie o własnym życiu na emeryturze jest pozytywne. Mało kto myśli, że będzie to czas pracy i trudnej sytuacji finansowej. Jak Pan(i) wyobraża sobie swoje życie na emeryturze? Będę: N=505 Spędzać więcej czasu z rodziną, wnukami i przyjaciółmi Większość czasu będę spędzać w domu i odpoczywać Pomagać swojej rodzinie w codziennych obowiązkach Realizować swoje hobby Będę uprawiać ogródek, działkę Podróżować Uczestniczyć w życiu kulturalnym (chodzić na koncerty, do kina, itp.) Zdobywać nowe umiejętności, wiedzę Angażować się w działalność charytatywną Praca Dodatkowa praca "Biedować" Inne Nie wiem/trudno powiedzieć 6 3 1 1 2 1 10 13 18 25 24 33 32 48 44

Emerytura w oparciu o obowiązkowe składki czy i na co wystarczy? Emerytura to jednak nie sielanka 74% ankietowanych jest przekonanych, że emerytura wypłacana w oparciu o obowiązkowe składki nie wystarczy na pokrycie wszystkich kosztów życia. 30% jest zdania, że nie wystarczy nawet na opłacenie podstawowych świadczeń. Czy ogólnie rzecz biorąc, uważa Pan(i), że odprowadzanie tylko obowiązkowych składek emerytalnych wystarczy, by przyszła emerytura była wystarczająca na pokrycie wszystkich kosztów życia? Jak Pan(i) przewiduje, jaka będzie Pana(i) sytuacja na emeryturze? 74 NIE 30% 55% 12% 0% N=505 TAK 10 16 Emerytura nie będzie wystarczała nawet na opłacenie podstawowych świadczeń Emerytura wystarczy tylko na opłacenie podstawowych świadczeń i bieżące wydatki na minimalnym poziomie Co jakiś czas będę mógł sobie pozwolić na ekstra wydatki poza zaspokojeniem bieżących potrzeb Co miesiąc będę mógł sobie pozwolić na ekstra wydatki poza zaspokojeniem bieżących potrzeb 45

Emerytura spodziewana wysokość a możliwości zachowania obecnego standardu życia Spodziewana wysokość emerytury Jak Pan(i) myśli - ile będzie wynosić Pana(i) miesięczna emerytura? Do 700 701-1000 1001-1300 1301-1500 16 17 17 27 77% 1500 zł Wysokość emerytury potrzebna do zachowania obecnego standardu życia Jak Pan(i) myśli, ile środków finansowych miesięcznie będzie Pan(i) potrzebować na emeryturze, aby utrzymać obecny standard życia? Do 500 zł 501-1000 zł 1001-1500 zł 1 6 19 Ponad 1500 19 1501-2000 zł 26 Trudno powiedzieć 4 2001-2500 zł 23 2501-3000 zł 14 77% osób spodziewa się emerytury w wysokości 1500 zł lub mniejszej, a 75% dla utrzymania obecnego standardu życiowego potrzebuje więcej niż 1500 zł. N=505 3001-3500 zł Więcej niż 3500 zł 4 8 75% > 1500 zł 46

Emerytura skąd pieniądze na utrzymanie? Wyobrażenia a bieżące plany Na emeryturze pracujemy dalej Już teraz 60% Polaków w wieku 25-45 lat na emeryturze planuje utrzymywać się nie tylko ze świadczeń wypłacanych przez ZUS, ale przede wszystkim z pracy. Proszę powiedzieć, co Pan(i) zrobił(a)by w sytuacji, gdyby emerytura nie wystarczała na opłacenie podstawowych wydatków? Czy planuje Pan(i) utrzymywać się na emeryturze z jeszcze innych źródeł (poza świadczeniami wypłacanymi przez ZUS)? Jeśli tak, to z jakich? Podjąłbym/podjęłabym dodatkową pracę 61 60 40 Korzystał(a)bym z oszczędności 25 Tak Nie Zwrócił(a)bym się do opieki społecznej 24 Z jakich źródeł? Zwrócił(a)bym się o pomoc do rodziny, najbliższych Zaciągnąłbym/zaciągnęłabym pożyczkę/kredyt w banku Korzystałbym/korzystałabym z łatwych, ekspresowych pożyczek tzw. chwilówek 22 6 3 Dodatkowa praca Oszczędności na koncie bankowym Oszczędności na lokacie Indywidualne Konto Emerytalne (IKE) Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE) 19 12 6 1 80 Inne 1 Pracownicze Programy Emerytalne (PPE) 1 N=505 Nie wiem/trudno powiedzieć 10 Inne Nie wiem/trudno powiedzieć 7 1 N=302 47

3 Charakterystyka badanych 48

Charakterystyka respondentów Płeć Wiek % 52 48 49 51 25-34 lata 35-45 lata Sytuacja zawodowa 89 11 Wykształcenie pracuję Miejsce zamieszkania nie pracuję 18 5 podstawowe 36 35 zasadnicze zawodowe średnie 12 18 17 17 N=505 43 wyższe wieś miasto do 20 tys. mieszkańców 20-100 tys. mieszkańców 101-500 tys. mieszkańców miasto powyżej 500 tys. mieszkańców 49

Zapraszamy do kontaktu Dorota Szubert dorota.szubert@tnsglobal.com 728 421 630 Sylwia Bąba sylwia.baba@tnsglobal.com 728 421 639 Rafał Neska rafał.neska@tnsglobal.com 728 421 631 TNS Polska ul. Wspólna 56 00-687 Warszawa 22 598 98 98 www.tnsglobal.pl 50