PRODUKCJA JAJ INFORMACJA DLA PRODUCENTÓW Mira Kobuszyńska

PRODUKCJA JAJ INFORMACJA DLA PRODUCENTÓW Mira Kobuszyńska I. Ogólne omówienie branży jajczarskiej Produkcja jajczarska jest jednym z kierunków produkcyjnych branży drobiarskiej, obok kierunku mięsnego. Dzieli się ona na produkcję jaj w celach reprodukcyjnych i hodowlanych oraz na produkcję jaj konsumpcyjnych. Przedmiotem obrotu handlowego jajami konsumpcyjnymi w Polsce są jaja kurze oraz w niewielkich ilościach przepiórcze i od niedawna strusie. Podstawowymi podmiotami działającymi na rynku jajczarskim są fermy i zakłady wylęgowe szczebla reprodukcyjnego, fermy i zakłady wylęgowe piskląt towarowych, fermy produkcji jaj konsumpcyjnych, przetwórnie jaj i podmioty obrotu towarowego krajowego i zagranicznego. 1. Produkcja jaj wylęgowych W Polsce organizacja zaplecza reprodukcyjnego ma charakter dwustopniowy. Oprócz ferm zarodowych funkcjonują zakłady wylęgowe pierwszego stopnia - stad prarodzicielskich oraz drugiego stopnia stad rodzicielskich. Wstawienia materiału hodowlanego kur nieśnych ze stad rodzicielskich w ostatnich latach kształtują się na poziomie ok. 500 tys. sztuk samic, z czego prawie 2/3 stanowią kury nieśne do intensywnej produkcji fermowej a 1/3 kury nieśne ogólnoużytkowe dla produkcji przydomowej. Rozkład geograficzny zaplecza reprodukcyjnego kur niosek jest nierównomierny. Głównymi centrami produkcyjnymi są regiony: wielkopolski (ok. 19% kur niosek w Polsce), mazowiecki (17%), opolski (11%), górnośląski (9%), świętokrzyski (10%). Potencjał reprodukcyjny kur nieśnych zgromadzony w wymienionych województwach stanowi łącznie ok. 60% ferm na terenie całego kraju. 1

2. Produkcja jaj konsumpcyjnych. Według wyników Powszechnego Spisu Rolnego GUS w 2002 roku, w Polsce chowem kur niosek zajmowało się prawie 1 mln gospodarstw rolnych. 99% tych gospodarstw utrzymywało niewielkie stada - do 100 sztuk. Maleje udział produkcji przydomowej w ogólnej produkcji jaj. Już niemal trzy czwarte całej podaży jaj stanowi produkcja fermowa. Względnie niskie ceny jaj oraz znacznie wyższa efektywność chowu towarowego przyczyniają się do zmiany struktury stad kurek niosek, a tym samym źródeł pochodzenia jaj i kanałów obrotu towarowego. Według danych Głównego Inspektoratu Weterynarii produkcję jaj spożywczych prowadzi obecnie w Polsce 780 ferm przemysłowych. Przeciętnie na jedną fermę przypadają ok. trzy kurniki o różnej skali produkcji. Ich łączne zdolności produkcyjne wynoszą nieco ponad 9 mld sztuk jaj rocznie. Najwięcej ferm jajczarskich zlokalizowanych jest w regionach: mazowieckim (ok.20%), wielkopolskim (17%), górnośląskim i opolskim (13%), małopolskim (8%) i warmińsko-mazurskim (5%). Łącznie w wymienionych regionach działa ok. 60% ferm produkujących jaja konsumpcyjne. II. Ogólna informacja o produkcji jaj w Polsce Produkcja jaj w Polsce od kilku lat wykazuje silną tendencję wzrostową. Według szacunków IERiGŻ za 2004 rok wyniesie ona ok. 9,2 mld sztuk. Tym samym produkcja jaj osiągnie więc poziom wyższy niż w roku 2003, lecz skala wzrostu będzie już znacznie niższa niż w minionych latach. Według wstępnych szacunków IERiGŻ na podstawie danych GUS, w 2004 roku spożycie jaj w Polsce było niższe niż w roku poprzednim o ok. 1%, wynosząc ok. 212 sztuk na 1 mieszkańca. 2

Tabela 1 Produkcja jaj konsumpcyjnych w Polsce w Polsce w latach 1998-2003 (w mln sztuk). Wyszczególnienie 1998 2002 2003 2004 2005 Produkcja jaj konsumpcyjnych 7592 8924 9168 9200 9400 Zużycie łącznie z przetwórstwem 7176 8326 8293 8244 8335 Szacunek IERiGŻ z października 2004 roku Prognoza IERiGŻ z października 2004 roku Źródło : Dane GUS oraz szacunki własne IERiGŻ Silny wzrost eksportu jaj w drugiej połowie 2003 roku przyczynił się do podwyżek ich cen zbytu i cen detalicznych na rynku krajowym. Przyrost cen jaj w tym okresie był wyższy niż alternatywnych źródeł białka zwierzęcego, w szczególności przetworów mlecznych. Szczególnie wysoki poziom eksportu okazał się zjawiskiem koniunkturalnym, wywołanym brakami podażowymi w krajach Unii Europejskiej dotkniętych ptasią grypą. Od początku 2004 roku zaznacza się wyraźna spadkowa tendencja cen jaj na rynku krajowym, co wiąże się ze stopniowym ograniczaniem importu przez kraje dotknięte epidemią ptasiej grypy. Tabela 2 Średnie ceny sprzedaży jaj konsumpcyjnych przez producentów w zł/100sztuk. Klasa wagowa jaj VI 2003 r. IX 2003 r. I 2004 r. III 2004 r. VI 2004 r. IX 2004 r. XL 24,00 37,66 32,18 30,58 28,49 27,80 L 20,31 34,97 27,19 26,03 21,51 20,46 M 17,73 30,80 25,48 24,70 17,74 17,95 S 14,33 28,35 23,34 21,80 14,90 15,61 Źródło: MRiRW - Zintegrowany System Rolniczej Informacji Rynkowej 3

III. Ogólna informacja o produkcji jaj w Unii Europejskiej Do 2003 roku Unia Europejska (15 krajów, tj. przed rozszerzeniem) dostarczała ok. 11% światowej produkcji jaj. Do tego czasu największymi producentami jaj spożywczych w Unii Europejskiej były: Francja (1003 tys. ton - 18% produkcji EU), Niemcy (870 tys. ton - 16%), Włochy (820 tys. ton - 15%). Do największych konsumentów należały: Francja (15,2 kg rocznie na 1 osobę), Dania (14,8 kg/os.), Holandia (14 kg/os.). Najmniejsze spożycie jaj wśród krajów Wspólnoty wykazywały Irlandia (9,3 kg/os.) oraz Finlandia (9,6 kg/os.). Unia Europejska od wielu lat jest samowystarczalna w produkcji jaj spożywczych. Do krajów samowystarczalnych w produkcji należą: Holandia, Belgia i Luksemburg, Hiszpania, Francja, Włochy i Finlandia. W latach 2000-2002 produkcja jaj w Unii była względnie stabilna, oscylując wokół poziomu 5,7 mln ton rocznie. W 2003 roku zmniejszyła się ona o ok. 3% w stosunku do roku poprzedniego. Wpłynął na to przede wszystkim spadek produkcji u głównych producentów, tj. w Holandii (wg. niemieckiego centrum informacji rynkowej ZMP - Bonn o -34% w stosunku do 2002 roku), Belgii (-9%), i w Niemczech (-6%), wywołany epidemią ptasiej grypy. Na spadek produkcji w 2003 roku wpłynęło również zaostrzenie od 1 stycznia tegoż roku, norm dotyczących minimalnej powierzchni przypadającej na kurę nioskę hodowaną w systemie bateryjnym. Nowe przepisy spowodowały spadek liczebności stad a nawet likwidację części ferm nie spełniających wymogów prawnych. Szczególnie silnie zjawisko to wystąpiło w Niemczech. Jedynym krajem unijnym, w którym wbrew ogólnym trendom w UE wystąpił znaczący przyrost produkcji jaj była Hiszpania. Dzięki trwającym od kilku lat inwestycjom przystosowawczym do nowych przepisów, w 2003 roku produkcja jaj w tym kraju wzrosła o 20%, do prawie 1 mln ton. Rozszerzenie Unii Europejskiej o nowe kraje członkowskie w maju 2004 roku spowodowało, że prognozowany na ten rok łączny przyrost produkcji jaj w stosunku do produkcji piętnastu krajów Unii w 2003 roku wyniósł ok. 20%. Wśród nowych krajów członkowskich znajdują się znaczący w Europie producenci i konsumenci jaj, jak Polska, Węgry, Słowacja i Czechy. Produkcja jaj wytworzona w nowych krajach członkowskich stanowi ok. 16% łącznej produkcji jaj w rozszerzonej do 25 krajów Unii Europejskiej. 4

Tabela 3 Bilans jaj spożywczych w Unii Europejskiej w latach 1998 200 (w mld sztuk) Wyszczególnienie 1998 2002 2003 2004 Produkcja (UE 15) 90,9 94,9 96,4 (UE 25) 116,0 Zużycie krajowe (UE 15) 89,3 86,0 88,9 (UE 25) 108,5 Samowystarczalność (%) 103 101 100 - Źródło: ZMP, EUROSTAT 2002, 2003r. Na rynku jaj spożywczych regulacje wspólnotowe nie przewidują żadnej formy interwencji ani gwarancji cenowych dla producentów jaj. Ceny na wewnętrznym rynku jaj w Unii Europejskiej kształtują się na podstawie relacji podaży i popytu, a producenci ponoszą pełną odpowiedzialność za utrzymanie równowagi rynkowej. Podstawowe przepisy obejmują przede wszystkim normy handlowe oraz określają wymogi odnośnie produkcji jaj, zakładów pakowania, transportu jaj i mają na celu zagwarantowanie bezpieczeństwa konsumentom nabywającym te towary. Zadaniem norm handlowych w Unii Europejskiej jest ujednolicenie jakości jaj kurzych przeznaczonych do konsumpcji oraz wyeliminowanie wylewek i jaj inkubowanych z obrotu na cele spożywcze. Wspólnotowe normy jakościowe zajmują szczególne miejsce wśród instrumentów regulowania rynku jaj spożywczych w Unii Europejskiej. Określają one nie tylko jakość samego produktu, ale także zasady obrotu handlowego, prezentacji handlowej oraz kontroli na wszystkich etapach procesu produkcji i obrotu. Obowiązują one na obszarze całej Wspólnoty, tzn. obejmują również towar znajdujący się w obrocie handlowym pomiędzy krajami UE oraz pochodzący z importu z krajów trzecich. 5

IV. Nowe przepisy Rynek jaj zarówno hodowlanych jak i konsumpcyjnych jest jednym z rynków branżowych objętych regulacjami Wspólnej Polityki Rolnej. W odróżnieniu od wielu innych rynków, nie występują tu mechanizmy interwencyjne. Regulacje Wspólnoty Europejskiej oddziałują na ceny wewnętrzne na rynku jaj spożywczych głównie poprzez stosowanie protekcji zewnętrznej oraz rygorystycznych norm i standardów jakościowych i handlowych. Regulacje rynku jaj konsumpcyjnych obejmują następujące produkty: jaja ptasie w skorupkach, świeże, konserwowane lub gotowane, jaja ptasie bez skorupek oraz żółtka jaj do konsumpcji świeże, suszone, gotowane na parze lub w wodzie, przetworzone, mrożone lub inaczej zakonserwowane, zawierające (lub nie) cukier lub inny środek słodzący. 1. Regulacje Unii Europejskiej dotyczące sfery produkcji jaj wylęgowych i piskląt Podstawowym dokumentem odnoszącym się m.in. do sfery produkcji jaj wylęgowych i hodowli piskląt jest Rozporządzenie Rady nr 2771/75 regulujące całościowo wspólny rynek jaj. Szczegółowymi dokumentami ściśle związanymi z tą dziedziną produkcji drobiarskiej są: Rozporządzenie Rady nr 2782/75 oraz Rozporządzenie Komisji nr 1868/77. Najważniejsze przepisy zawarte w tych dokumentach są następujące: 1. Każdy zakład wylęgowy musi być na własny wniosek zarejestrowany przez właściwą agencję wyznaczoną przez dane państwo członkowskie. Zarejestrowany zakład otrzymuje numer identyfikacyjny. Ewentualne zmiany lub uzupełnienia na liście zarejestrowanych zakładów wylęgowych dokonywane są co kwartał. 2. Jaja wylęgowe wykorzystywane do produkcji piskląt muszą być oznaczone indywidualnie. Ich transport może się odbywać jedynie w doskonale czystych opakowaniach, które zawierają wyłącznie jaja tego samego gatunku, kategorii i typu drobiu, pochodzące z jednego zakładu wylęgowego i oznaczone słownie jaja wylęgowe (w eksporcie na terenie UE w jednym z języków unijnych). 3. Jaja wylęgowe pochodzące z krajów trzecich mogą być importowane na obszar Wspólnoty jeśli mają na opakowaniu zamieszczoną nazwę kraju pochodzenia oraz oznaczenie słowne w jednym z języków unijnych będące odpowiednikiem określenia jaja wylęgowe. 4. Oprócz wymienionych powyżej informacja powinna zawierać następujące dane: 6

gatunek, kategoria i typ drobiu, od którego pochodzą jaja; nazwisko wysyłającego lub nazwa firmy oraz adres. 5. Każda wylęgarnia obowiązana jest prowadzić rejestr zawierający szczegółowe informacje według gatunku drobiu (kurczęta, kaczki, gęsi, indyki, perliczki), kategorii (rodzicielskie, użytkowe) oraz typu (stołowe, nieśne lub o podwójnej użytkowości) obejmujące: numer identyfikacyjny zakładu wylęgowego, datę umieszczenia jaj wylęgowych w inkubatorze, liczbę jaj wylęgniętych, datę wylęgu i liczbę wyklutych piskląt przeznaczonych do rzeczywistego wykorzystania, liczbę jaj wycofanych z wylęgarki oraz tożsamość nabywcy jaja wycofane z inkubatora nie mogą być przeznaczone do konsumpcji przez człowieka. Mogą natomiast być wykorzystywane jako jaja przemysłowe. 6. Każdej partii jaj wylęgowych lub piskląt znajdującej się w obrocie handlowym na obszarze UE musi towarzyszyć dokument zawierający następujące informacje: nazwisko lub nazwa firmy wysyłającej oraz adres zakładu wylęgowego i jego numer identyfikacyjny (w przypadku importu także nazwę kraju pochodzenia); liczba jaj wylęgowych lub piskląt w partii według gatunków, kategorii oraz typów drobiu; data wysyłki, nazwa i adres odbiorcy. 7. Kraje członkowskie Unii Europejskiej wyznaczają agencje upoważnione do kontroli przestrzegania przepisów tego postanowienia, a ich lista i wszelkie zmiany dokonywane na tej liście przekazywana jest Komisji i innym partnerom ze Wspólnoty. 8. Dane wprowadzane do rejestrów mogą być wykorzystywane jedynie przez władze odpowiedzialne za regulacje rynkowe, a państwa członkowskie muszą podjąć środki niezbędne dla zapewnienia poufności informacji o wylęgarniach. 2. Regulacje Unii Europejskiej dotyczące wewnętrznego rynku jaj konsumpcyjnych. Wymogi w odniesieniu do sfery produkcji jaj konsumpcyjnych. Jaja przeznaczone do konsumpcji muszą być produkowane na fermach położonych na obszarach wolnych od chorób zakaźnych i w których ptactwo nie wykazuje objawów chorób zakaźnych. W fermie powinny być wyodrębnione pomieszczenia do przechowywania jaj oraz 7

urządzenia do ich prześwietlania i odkażania. Jaja powinny być zbierane kilka razy dziennie i oczyszczane i odkażane zaraz po zebraniu. Przepisy unijne dopuszczają prowadzenie różnych systemów chowu kur niosek: na wolnym wybiegu, intensywny chów wybiegowy, chów bateryjny, chów wolierowy. Utrzymanie kur w systemach alternatywnych i klatkowych musi jednak uwzględniać normy zapewniające tzw. dobrostan nioskom. Wymogi te określa dyrektywa Rady nr 1999/74 ustalająca szczegółowo warunki higieniczne, oświetlenie, ochronę ptaków przed hałasem, kryteria, jakim powinny odpowiadać klatki. Dyrektywa ta określa standardy dla ferm użytkujących więcej niż 350 kur nieśnych. Dla producentów jaj ważna jest Dyrektywa Komisji 2002/4/EC z 30 stycznia 2002 r. dotycząca ustanowienia systemu rejestracji ferm niosek, który obowiązuje na terenie UE od 1 czerwca 2003 r. Podstawowe wymogi dla produkcji jaj konsumpcyjnych na wolnym wybiegu obejmują: swobodny dostęp niosek w ciągu całego dnia do wolnego wybiegu, którego powierzchnia jest w przeważającej części porośnięta, gęstość obsady nie przekraczającą 1000 kur na 1 ha wybiegu lub 10 m² na 1 nioskę, odpowiednie wnętrze kurnika, gdzie co najmniej jedna trzecia jego część pokryta jest ściółką i który posiada grzędy zapewniające każdej niosce dostęp do nich o długości co najmniej 15 cm. Podstawowe wymogi dla produkcji jaj konsumpcyjnych w intensywnym chowie wybiegowym: swobodny dostęp niosek w ciągu całego dnia do wolnego wybiegu, którego powierzchnia jest w przeważającej części porośnięta, gęstość obsady nie przekraczająca 4000 kur na 1 ha powierzchni wybiegu lub 2,5 m² na 1 nioskę, odpowiednie wnętrze kurnika (jw.). Podstawowe wymogi dla klatek przy produkcji jaj konsumpcyjnych w chowie bateryjnym obowiązujące od 1 stycznia 2003 r.: zapewnienie każdej niosce powierzchni podłogi co najmniej 550 cm², dostęp bez ograniczeń do karmideł o długości 10 cm na 1 nioskę, dostęp do poidła podłużnego o długości 10 cm na 1 nioskę lub dostęp do dwóch poideł kropelkowych lub kubeczkowych na jedną klatkę, 8

wyposażenie każdej klatki w urządzenia do ścierania pazurów. Tak powiększone i wyposażone klatki będą mogły być użytkowane do końca 2011 r., jednak od 1 stycznia 2003 r. nie mogą być one instalowane po raz pierwszy. Po 1 stycznia 2012 r. w użytkowaniu mogą pozostać jedynie klatki tzw. wzbogacone, spełniające następujące warunki: a) zapewnienie powierzchni klatki co najmniej 750 cm² na 1 nioskę, z czego 600 cm² ma stanowić powierzchnia użytkowa (bez gniazda), przy czym klatka nie może mieć mniejszej powierzchni ogólnej niż 2000 cm²; b) wyposażenie klatki w gniazdo, grzebalisko (ściółkę umożliwiającą dziobanie i grzebanie) oraz w grzędę o długości co najmniej 15 cm na 1 nioskę, a także w urządzenie do ścierania pazurów; c) między bateriami klatek musi być zachowane przejście o szerokości 90 cm, a między podłogą budynku kurnika a dolnym rzędem klatek co najmniej 35 cm. Podstawowe wymogi systemu chowu wolierowego: kury nioski powinny mieć swobodny dostęp z kurnika na ograniczony wybieg, który ogrodzony jest siatką i specjalnie zadaszony, powierzchnia przeznaczona na wolierę powinna być porównywalna z powierzchnią kurnika a obsada powinna wynosić nie więcej niż 7-9 niosek na 1 m², na wybiegach powinny być ustawione grzędy najlepiej w formie trójkąta montowane na wysokości 10-20 cm ponad powierzchnią wybiegu bez ostrych krawędzi, piaskownice do kąpieli piaskowej oraz karmidła o dostępie ok. 10 cm na 1 sztukę i poidła ok. 4 cm na 1 sztukę, wysokość woliery powinna wynosić ok. 3 m. Od 1 stycznia 2007 r. zmiany nastąpią również w wyposażeniu systemów alternatywnych, które powinny zapewniać: obsadę nie przekraczającą 9 sztuk na 1 m² powierzchni użytkowej, dostęp do karmideł podłużnych co najmniej 10 cm na 1 nioskę a do karmideł okrągłych 4 cm, dostęp do poideł podłużnych minimum 2,5 cm na 1 nioskę lub 1 cm w przypadku poideł okrągłych lub 1 poidło kropelkowe na 10 kur, jedno gniazdo na każde 7 kur lub 1m 2 powierzchni gniazda grupowego na maksymalnie 120 kur, podłoże zapewniające oparcie dla wszystkich pazurów ptaka skierowanych do przodu. 9

Zgodnie z przepisami Unii Europejskiej producenci jaj konsumpcyjnych obowiązani są do prowadzenia ewidencji zawierającej informację o dniu wstawienia niosek, ich wieku w momencie wstawienia, liczbie niosek w poszczególnych kurnikach, dziennej produkcji jaj w każdym kurniku, liczbie lub masie jaj dostarczanych do odbiorców, a także prowadzenia rejestru odbiorców (zbiornic jaj, zakładów pakowania jaj, przemysłu). Od 1 stycznia 2004 roku obowiązują przepisy o stemplowaniu jaj kierowanych do obrotu handlowego, kodem producenta i systemu chowu niosek. Jaja znajdujące się w obrocie targowiskowym objęte zostaną tym obowiązkiem od 1 lipca 2005 roku. V. Bezpośrednie skutki zmian dla producentów jaj Zjednoczenie polskiego rynku jaj z rynkiem Wspólnoty w dłuższym okresie spowoduje, iż zwiększy się presja na intensyfikację produkcji poprzez zmniejszenie udziału chowu przyzagrodowego na rzecz chowu fermowego. Od wielu lat w Polsce maleje udział produkcji przydomowej w ogólnej produkcji jaj. Już niemal trzy czwarte całej podaży jaj stanowi produkcja fermowa. Względnie niskie ceny jaj oraz znacznie wyższa efektywność chowu towarowego przyczyniają się do zmiany struktury stad kur niosek, a tym samym źródeł pochodzenia jaj i kanałów obrotu towarowego. Wzrost udziału produkcji fermowej oraz jej wyższa efektywność powodować będzie obniżanie się poziomu samozaopatrzenia w jaja na wsi. Dla właścicieli drobnych stad w chowie przyzagrodowym zasadnicze znaczenie, decydujące o kosztach produkcji jaj, będzie miał wprowadzony unijnym prawem obowiązek znakowania wszystkich jaj znajdujących się w obrocie gospodarczym, łącznie z pochodzącymi z małych gospodarstw, sprzedawanymi na rynkach lokalnych. Dla sprzedawców jaj w obrocie targowiskowym obowiązek ten wejdzie w życie z dniem 1 lipca 2005 roku. MRiRW wystąpiło do Komisji Unii Europejskiej z wnioskiem o wprowadzenie okresu przejściowego dla tychże gospodarstw. W chowie fermowym nastąpi wzrost kosztów produkcji w związku z przejęciem prawodawstwa unijnego, zgodnie z którym producenci zobowiązani są do zmiany parametrów dla chowu bateryjnego. Pogorszy się w związku z tym opłacalność produkcji jajczarskiej Niezbędne będzie powiększenie powierzchni klatek przypadających na 10

jednego ptaka. Zwiększy to koszty uzysku jaj. W Traktacie Akcesyjnym Polska uzyskała okres przejściowy do 1 grudnia 2009 roku na dostosowanie do podwyższonych wymogów w klatkach montowanych do 2000 roku. Równocześnie przewidywany spadek cen pasz dla drobiu wpłynie na obniżkę kosztów produkcji. VI. Spodziewane efekty rynkowe Na kształt rynku drobiarskiego w Unii Europejskiej w najbliższych latach wpłyną przede wszystkim zmiany podażowo-popytowe związane z : 1. akcesją nowych krajów w tym znaczących w Europie producentów jaj, jak Polska, Węgry, Czechy i Słowacja, 2. nowymi przepisami wprowadzającymi zasady dobrostanu zwierząt. Tabela 4 Porównanie relacji bilansowych na rynku dotychczasowej i rozszerzonej Unii Europejskiej na bazie roku 2003. Wyszczególnienie Produkcja jaj (mld sztuk) Zużycie (mld sztuk) Samowystarczalność UE (15) 96,4 88,9 100 Nowe kraje członkowskie 18,5 17,4 106 - w tym Polska 9,2 8,2 107 UE (25) 114,9 106,3 104 Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych ZMP - Bonn Produkcja 10 nowych krajów Wspólnoty stanowi ok. 20% produkcji dawnej Unii Europejskiej (UE-15). Prawie połowa produkcji nowych krajów zlokalizowana jest w Polsce. Spożycie jaj w przeliczeniu na 1 mieszkańca w krajach nowej dziesiątki przewyższa spożycie w dotychczasowej 11

Unii Europejskiej (15). W nowych państwach członkowskich wyższe jest też tempo wzrostu spożycia. W latach 2000-2003 nastąpił przyrost spożycia jaj w Polsce do 214 sztuk rocznie, tj. o 15%. W 2004 roku wzrostowa tendencja w spożyciu uległa wyhamowaniu. Według szacunków IERiGŻ spożycie jaj w Polsce za 2004 rok wyniosło ok. 212 sztuk na mieszkańca. Tabela 5 Porównanie cen producenta w Polsce i wybranych krajach (listopad 2004 r. roku) w PLN/ 100 sztuk. Wyszczególnienie Austria Słowacja Polska Niemcy Holandia Francja XL 39,69 23,94 28,64 L 36,20 21,07 20,99 M 32,00 18,73 18,80 15,77 6,99 17,89 S 28,54 14,90 16,29 1) 1E= 4, 1607PLN 2) 1SKK=0,1064 PLN średnie ceny krajowe Źródło: FAMMU/FAPA, MRiRW Zintegrowany System Informacji Rolnej Do 2003 roku kraje dotychczasowej Unii Europejskiej należały do producentów względnie drogich, z wyjątkiem Holandii. Przeciętne ceny zbytu jaj w Polsce kształtowały się średnio na niższym poziomie niż w UE, przy równocześnie znacząco niższej efektywności produkcji. W 2004 roku relacje cenowe pomiędzy poszczególnymi krajami UE uległy znaczącym zmianom. Przy silnym spadkowym trendzie cen jaj w całej Unii, w Polsce spadek cen był relatywnie niewielki. Pod wpływem różnorodnych czynników rynkowych pogorszyła się cenowa konkurencyjność polskich jaj w eksporcie. Specjaliści z IEC (Międzynarodowa Komisja Jaj UE) szacują, że zmniejszenie obsady w klatkach o 1 nioskę spowoduje spadek produkcji jaj w Unii Europejskiej o 14%. Oznacza to, że produkcja ta może kształtować się na poziomie ok. 80 mld sztuk w 2007 roku. 12

Nowe regulacje obejmą również nowe kraje członkowskie, jednakże nie od razu. Polska uzyskała okres przejściowy na dostosowanie się do nowych przepisów do 2009 roku dla 44 zgłoszonych ferm utrzymujących nioski w systemie klatkowym. Udział produkcji jaj pochodzących z chowu klatkowego jest w nowych krajach członkowskich Unii Europejskiej mniejszy niż w UE (15), gdzie przekracza on 90%. Dlatego też skutki tych regulacji w nowych krajach członkowskich będą mniejsze. Na tej podstawie można przypuszczać, że rozszerzenie o nowe kraje zmniejszy nieco spadek produkcji jaj w Unii ogółem, wywołany nowymi przepisami. W 2007 roku produkcja jaj w rozszerzonej Wspólnocie może wynieść ok. 100 mld sztuk, tj. wzrosnąć o 8-9% w porównaniu z 2000 rokiem. VII. Podstawy prawne Podstawowe polskie akty prawne dotyczące produkcji jaj. 1. Ustawa z dnia 24 kwietnia 1997 r. o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Państwowej Inspekcji Weterynaryjnej (Dz. U. 1997 Nr 60 poz. 369) 2. Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 roku o ochronie zwierząt (Dz. U. Nr 106, poz. 1002) 3. Ustawa z dnia 30 czerwca 2001 r. (Dz. U. 2001 r. Nr 42, poz. 471) o rolniczych badaniach rynkowych. 4. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 20 lutego 2003 r. (Dz. U. 2003 Nr 52, poz. 461) w sprawie szczegółowych warunków weterynaryjnych wymaganych przy pozyskiwaniu i przetwórstwie jaj. 5. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 marca 2004 roku (Dz. U. 2004 r. Nr 50, poz. 489) w sprawie szczegółowych warunków weterynaryjnych wymaganych przy prowadzeniu działalności związanej ze sprzedażą bezpośrednią. Obowiązuje do dnia wstąpienia przez Polskę do Unii Europejskiej. 6. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 20 stycznia 1999 r. (Dz. U. 1999 r. Nr 10, poz. 90) w sprawie szczegółowych warunków weterynaryjnych wymaganych przy uboju zwierząt rzeźnych oraz rozbiorze i składowaniu mięsa. 13

7. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 24 stycznia 2003 roku w sprawie szczegółowych warunków weterynaryjnych wymaganych przy wylęgu drobiu (Dz. U. 2003 Nr 35 poz. 298) 8. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 listopada 2003 roku, zmieniające rozporządzenie w sprawie jakości jaj kurzych (Dz. U. 2003 Nr 203 poz. 1973) 9. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 19 czerwca 2002 r. (Dz. U. 2002 r., Nr 86, poz. 781) w sprawie szczegółowego zakresu zbieranych danych rynkowych. 10. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 28 listopada 2003 r. w sprawie norm szacunkowych dochodu z działów specjalnych produkcji rolnej (Dz. U. 2003 Nr 203 poz. 1970) Wybór podstawowych aktów prawnych dotyczących rynku jaj w Unii Europejskiej. 1. Rozporządzenie Rady EWG 2771/75 z 29 października 1975 r. dotyczące wspólnej organizacji rynku jaj. 2. Rozporządzenie Komisji nr 1868/77 na temat regulacji rynku jaj wylęgowych i piskląt 3. Rozporządzenie Rady 2782/75 z 29 października 1975 r. normujące zasady produkcji i wprowadzania na rynek jaj wylęgowych i piskląt. 4. Rozporządzenie Komisji EWG 1274/91 z 15 maja 1991 r. w sprawie norm handlowych na jaja. 5. Rozporządzenie Komisji UE Nr 1475/2004 z 18 sierpnia 2004 r. zmieniające Rozporządzenie Nr 596/2004 ustanawiające szczegółowe zasady stosowania licencji eksportowych w sektorze jaj. 6. Rozporządzenie Rady UE Nr 2052/2003 zmieniające niektóre postanowienia Rozporządzenia Rady (EEC) Nr 1907/90, dotyczące standardów handlowych w obrocie jajami spożywczymi na obszarze Wspólnoty. 7. Dyrektywa Rady EC 1999/74/EC z 19 lipca 1999r w sprawie minimalnych standardów służących ochronie kur niosek w systemach alternatywnych i w chowie klatkowym. 8. Dyrektywa EEC 437/1989 w sprawie higieny jaj. 9. Dyrektywa Rady UE nr 90/539 z 15.10.1990 r. w sprawie warunków sanitarnoweterynaryjnych handlu drobiem i jajami wylęgowymi. 10. Dyrektywa Komisji 2002/4/EC z 30 stycznia 2002 r. dotycząca ustanowienia systemu rejestracji ferm niosek. 14

VIII. Bibliografia 1. Rozwój krajowego drobiarstwa w perspektywie integracji z Unią Europejską. S. Wężyk, J. Krawczyk. Wieś Jutra nr 3, 2003 r. 2. Integracja z Unią Europejską. Wyd.II., FAPA 2002 3. Rynek drobiu i jaj. Seria: Prawo Unii Europejskiej a polski sektor rolny., M. Adamowicz, FAPA. 2000 r. 4. Drobiarstwo polskie w Unii Europejskiej szanse i problemy. M. Brzóska Ogólnopolski Informator Drobiarski nr 2, 2003 r. 5. Niektóre normatywy unijne dotyczące warunków chowu drobiu. A. Faruga Ogólnopolski Informator Drobiarski nr 2, 2003 r. 6. System regulacji rynku drobiu i jaj w Unii Europejskiej i w Polsce. J. Tymińska, M. Przychodzeń, G. Dybowski. Biuletyn Informacyjny Krajowej Rady Drobiarstwa Izby Gospodarczej nr 1, 2003 r. 7. Analiza przekrojowa rynku drobiu i jaj oraz strategia rozwoju do 2005 roku. G. Dybowski, M. Kobuszyńska. IERiGŻ Warszawa, Studia i Monografie nr 109, 2002 r. 8. Proces dostosowania polskiego prawa rolnego i żywnościowego do prawa Unii Europejskiej. P. Czechowski. TWIGGER, 2001 r. 9. Rynek drobiu i jaj stan i perspektywy seria Analizy Rynkowe IERiGŻ, lata 2000-2004. IX. Najważniejsze organizacje 1. Polski Związek Zrzeszeń Hodowców i Producentów Drobiu w Warszawie. 02-390 Warszawa, ul. Grójecka 204, tel/fax (+22) 659-64-57 2. Krajowa Izba Producentów Drobiu i Pasz w Poznaniu. 61-372 Poznań, ul. R. Maya 1, tel/fax (+61) 650-29-26 3. Krajowa Rada Drobiarstwa Izba Gospodarcza w Warszawie. 00-043 Warszawa, ul. Czackiego 3/5, tel/fax (+22) 828-23-89 www.krd-ig.com.pl 15