INFORMACJA DLA LEKARZY Zasady i tryb postępowania przy ustalaniu uszczerbku na zdrowiu w wyniku nieszczęśliwego wypadku

INFORMACJA DLA LEKARZY Zasady i tryb postępowania przy ustalaniu uszczerbku na zdrowiu w wyniku nieszczęśliwego wypadku Tabele procentowego uszczerbku na zdrowiu wskutek nieszczęśliwego wypadku Warszawa, 01.11.2004 r. Commercial Union Polska należy do międzynarodowej Grupy Aviva

Zasady i tryb postępowania przy ustalaniu uszczerbku na zdrowiu w wyniku nieszczęśliwego wypadku Tabele procentowego uszczerbku na zdrowiu wskutek nieszczęśliwego wypadku Warszawa, 01.11.2004 r.

Spis treści Definicje....................... 5 I - Tryb postępowania poszkodowanego...................................... 5 II - Tryb postępowania lekarza orzecznika..................................... 6-8 TABELE PROCENTOWEGO USZCZERBKU NA ZDROWIU I - UKŁAD NERWOWY......... 9-14 Ośrodkowy Układ Nerwowy (OUN) 1) Porażenia i niedowłady po urazach czaszki (skala Lovetta)................... 9 2) Zespoły pozapiramidowe..... 10 3) Zespoły móżdżkowe......... 10 4) Padaczka.................... 10 5) Encefalopatia pourazowa..... 11 6) Zespoły nerwicowe i inne objawy pourazowe OUN......................... 11 7) Zaburzenia mowy............ 11 8) Zespoły podwzgórzowe...... 11 Nerwy Czaszkowe 9) Nerw węchowy.............. 11 10) Nerw wzrokowy............. 11 11) Nerwy ruchowe oka(n.okoruchowy, bloczkowy, odwodzący)................. 12 12) Nerw trójdzielny............. 12 13) Nerw twarzowy............. 12 14) Nerw statyczno-słuchowy..... 13 15) Nerw językowo-gardłowy, nerw błędny.................................... 13 16) Nerw dodatkowy............ 13 17) Nerw podjęzykowy.......... 13 Nerwy Obwodowe 18) Porażenia lub niedowłady..... 13 19) Kauzalgia................... 14 II GŁOWA................... 15 1) Powłoki czaszki.............. 15 2) Złamania kości podstawy i sklepistości czaszki............................. 15 3) Pourazowe ubytki kości czaszki 15 4) Późne następstwa urazów kości czaszki.................................... 15 III TWARZ................... 16-17 1) Powłoki twarzy.............. 16 2) Nos........................ 16 3) Zęby....................... 16 4) Szczęka, żuchwa, k. oczodołu, k. jarzmowa................................. 17 5) Podniebienie................ 17 6) Język, przedsionek j.ustnej, wargi......................................... 17 1

IV NARZĄD WZROKU....... 18-20 1) Zaburzenia ostrości wzroku(tabela)........................................ 18 2) Utrata wzroku............... 18 3) Zaburzenia akomodacji....... 18 4) Gałka oczna - urazy tępe,drążące, chemiczne, termiczne i inne................ 19 5) Pole widzenia - zaburzenia.... 19 6) Niedowidzenia.............. 19 7) Soczewka - utrata funkcji...... 20 8) Soczewka - utrata............ 20 9) Przewody łzowe............. 20 10) Siatkówka.................. 20 11) Jaskra....................... 20 12) Wytrzeszcz tętniący.......... 20 13) Zaćma urazowa.............. 20 14) Zapalenie spojówek.......... 20 V NARZĄD SŁUCHU I RÓWNOWAGI................................... -21-22 1) Małżowina uszna............ 21 2) Zewnętrzne przewody słuchowe.......................................... 21 3) Przewlekłe zapalenie ucha środkowego i inne powikłania.................... 21 4) Ucho środkowe - inne uszkodzenia........................................ 22 5) Ucho wewnętrzne............ 22 6) Ostrość słuchu - zaburzenia... 22 VI SZYJA, GARDŁO, PRZEŁYK, KRTAŃ, TCHAWICA...................... -23-24 1) Skóra, mięśnie, naczynia...... 23 2) Gardło...................... 23 3) Krtań....................... 24 4) Tchawica.................... 24 5) Przełyk..................... 24 VII KLATKA PIERSIOWA..... 25-27 1) Ściana klatki piersiowej i grzbietu......................................... 25 2) Żebra i mostek............... 25 3) Przepukliny przeponowe..... 25 4) Płuca, opłucna............... 26 5) Serce....................... 26 Klasyfikacja NYHA........... 27 VIII BRZUCH................ 28-30 1) Powłoki jamy brzusznej....... 28 2) Żołądek, jelita, sieć, krezka.... 28 3) Przetoki..................... 28 4) Odbytnica, zwieracz odbytu... 29 5) Wątroba, pęcherzyk i drogi żółciowe....................................... 29 6) Śledziona................... 30 7) Trzustka.................... 30 8) Uszkodzenie dużych naczyń... 30 2

IX NARZĄDY MOCZOWO-PŁCIOWE..................................... 31-33 1) Nerki....................... 31 2) Moczowody................. 31 3) Pęcherz moczowy............ 31 4) Przetoki..................... 31 5) Cewka moczowa............. 32 6) Prącie....................... 32 7) Jądra....................... 32 8) Jajniki...................... 32 9) Macica...................... 33 10) Krocze...................... 33 X KRĘGOSŁUP, RDZEŃ KRĘGOWY...................................... 34-37 Uwagi wstępne................. 34 1) Kręgosłup szyjny............. 34 2) Kręgosłup piersiowy......... 35 3) Kręgosłup lędźwiowo-krzyżowy.......................................... 35 4) Izolowane złamania wyrostków poprzecznych i ościstych.................... 35 5) Utrwalone zespoły korzeniowe 36 6) Rdzeń kręgowy.............. 36 Skala Lovetta................... 37 XI MIEDNICA................ 38 1) Rozejście, rozerwanie......... 38 2) Złamania, zwichnięcia........ 38 XII KOŃCZYNA GÓRNA..... 39-48 1) Łopatka..................... 39 2) Obojczyk.................... 39 3) Bark........................ 40 4) Ramię...................... 41 5) Staw łokciowy............... 42 6) Przedramię.................. 43-44 7) Nadgarstek.................. 45 8) Śródręcze, kciuk............. 46 9) Palec wskazujący............ 47 10) Palce III, IV, V............... 48 XIII KOŃCZYNA DOLNA.... 49-54 1) Biodro...................... 49 2) Udo........................ 50 3) Kolano...................... 51 4) Podudzie................... 52 5) Stawy skokowe i stopa........ 53 6) Palce stopy.................. 54 3

XIV NASTĘPSTWA OPARZEŃ. 56-58 1) Skóra owłosiona głowy....... 56 2) Twarz...................... 56 3) Szyja....................... 57 4) Jama ustna, gardło, przełyk.... 57 5) Krtań, tchawica (patrz rozdz. VI).......................................... 57 6) Klatka piersiowa, brzuch...... 57 7) Krocze...................... 58 8) Kończyny................... 58 XV CZYNNIKI CHEMICZNE, FIZYCZNE I BIOLOGICZNE................ 59 1) Substancje chemiczne......... 59 2) Czynniki fizyczne i biologiczne 59 Wzór druku orzeczenia.......... 60-61 Normy zakresu ruchomości stawów.......................................... 62-63 4

Zasady i tryb postępowania przy ustalaniu uszczerbku na zdrowiu w wyniku nieszczęśliwego wypadku Nieszczęśliwy wypadek (NW) zdarzenie powstałe wskutek zewnętrznej przyczyny nie mającej bezpośredniego ani pośredniego źródła w jakimkolwiek fizycznym lub psychicznym schorzeniu ubezpieczonego, która to przyczyna zadziałała w trakcie trwania ochrony ubezpieczeniowej, w sposób nagły, niezależnie od woli ubezpieczonego. Trwały uszczerbek na zdrowiu w wyniku NW wszelkiego rodzaju utrwalone objawy, zmniejszenie sprawności narządu lub układu, brak części organizmu oraz wszelkie zaburzenia czynności organizmu w wyniku ubytków morfologicznych lub zaburzeń jego budowy, powstałe wskutek nieszczęśliwego wypadku, jeżeli wymienione objawy wystąpiły w ciągu 180 dni od daty zadziałania opisanej przyczyny. Uszczerbek na zdrowiu jest biologicznym uszkodzeniem części lub całego organizmu: w pojęciu tym nie mieszczą się zatem ani zaburzenia wyuczonych umiejętności lub czynności, ani ograniczenie możliwości pracy w zawodzie. Uszczerbek na zdrowiu spowodowany przez stany chorobowe (nawet nagłe jak: udar mózgu, krwotok śródczaszkowy, zawał serca, utrata przytomności, omdlenie itp.) będące następstwem procesów pierwotnie zachodzących wewnątrz organizmu lub wynikający z przewlekłego przeciążenia narządu/układu nie spełnia kryteriów uszczerbku wskutek NW. Oceny wysokości procentowego uszczerbku na zdrowiu w wyniku nieszczęśliwego wypadku (NW) dokonują lekarze orzecznicy samodzielnie lub w ramach komisji lekarskiej. I Tryb postępowania poszkodowanego 1 Ubezpieczony zgłasza telefonicznie w Biurze Głównym CU nieszczęśliwy wypadek; następnie, po zakończonym już leczeniu i rehabilitacji, wypełnia otrzymany druk Zgłoszenie wypadku, dołączając do niego kserokopie pełnej dokumentacji leczenia (oryginały dokumentów na życzenie lekarza zabiera ze sobą na badanie). 2 Termin i miejsce badania ustala regionalny przedstawiciel / agent CU (odnośnie roszczeń z ubezpieczeń zawieranych przez Commercial Union Polska Towarzystwo Ubezpieczeń na Życie SA) lub pracownik Biura Głównego (odnośnie roszczeń z ubezpieczeń zawieranych przez Commercial Union Polska Towarzystwo Ubezpieczeń Ogólnych SA) w porozumieniu z poszkodowanym i lekarzem orzecznikiem. Ocena trwałych następstw urazu powinna nastąpić po zakończeniu leczenia i rehabilitacji, ale nie wcześniej niż po 3 miesiącach od daty zdarzenia. Termin i miejsce badania powtórnego, odwoławczego lub komisyjnego ustala wyłącznie lekarz Działu Roszczeń Biura Głównego CU. 5

3 Na badanie ubezpieczony zgłasza się z pisemnym skierowaniem od przedstawiciela CU oraz następującą dokumentacją: a dowód tożsamości, b polisa ubezpieczeniowa (jej numer należy wpisać na rachunku za badanie lekarskie), c wypełniony druk Zgłoszenie wypadku z opisem zdarzenia, d protokół powypadkowy inspektora BHP (jeśli wypadek nastąpił w pracy), e dokumentację lekarską: opinię lekarza, który udzielał poszkodowanemu pierwszej pomocy lub kopię dokumentu pierwszej wizyty u lekarza, dokumentację leczenia (karty informacyjne szpitalne lub leczenia ambulatoryjnego, wyniki badań, zaświadczenie lekarskie o przebiegu leczenia wraz z zaświadczeniem o jego zakończeniu, kopie zwolnień lekarskich). 4 Standardowo roszczenie powypadkowe wraz z dokumentacją powinno być rozpatrywane po całkowitym zakończeniu leczenia i rehabilitacji. W wyjątkowych przypadkach, gdy proces leczenia i rehabilitacji z racji stopnia i rozległości urazu będzie trwał dłużej niż 12 miesięcy, poszkodowany po upływie 6 miesięcy może złożyć wniosek o wstępne orzeczenie uszczerbku na zdrowiu. II Tryb postępowania lekarza orzecznika lub komisji lekarskiej 1 Oceny (wstępnej lub ostatecznej) wysokości procentowego uszczerbku na zdrowiu w wyniku nieszczęśliwego wypadku (NW) dokonują lekarze orzecznicy samodzielnie lub w ramach komisji lekarskiej powołanej przez Biuro Główne CU po zakończonym leczeniu i rehabilitacji poszkodowanego. 2 Lekarz orzecznik / komisja lekarska na podstawie badania lekarskiego i zgromadzonej dokumentacji ocenia aktualny stan zdrowia, sprawdzając szczególnie: czy opisane zdarzenie nosi cechy NW, czy NW nastąpił niezależnie od woli poszkodowanego, czy np. w wyniku samookaleczenia lub próby samobójczej, czy poszkodowany w chwili zaistnienia zdarzenia nie znajdował się pod wpływem alkoholu lub innych substancji odurzających, czy istnieje związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy zdarzeniem uznanym za NW, a uszczerbkiem na zdrowiu lub śmiercią ubezpieczonego, czy istnieje zbieżność faktów między wersją poszkodowanego a informacjami w dokumentacji medycznej, czy diagnostyka i leczenie były podjęte bezpośrednio po NW, czy zdarzenie w dokumentacji medycznej jest rzeczywiście zakodowane wg klasyfikacji ICD-10 jako urazowe (grupa S), czy od daty NW upłynął właściwy okres do dokonania obiektywnej oceny trwałych następstw urazu (zalecane minimum to 3 miesiące), czy leczenie i rehabilitacja zostały zakończone. 3 Swoje wnioski lekarz/komisja zapisuje w orzeczeniu (wzór na końcu instrukcji), które powinno zawierać: 6

dokładny opis aktualnego stanu zdrowia poszkodowanego z przytoczeniem wyników pomiarów obiektywizujących trwałe następstwa NW (np.określenie deficytów ruchomości stawów w stopniach, zaników mięśniowych w cm obwodu kończyny w porównaniu ze zdrową, długości lub powierzchni blizn w cm, siły mięśniowej wg skali Lovetta, deficytów neurologicznych, oddechowych, krążeniowych wg odpowiednich klasyfikacji itd.), jak również z wykorzystaniem schematycznych rysunków (patrz: ryciny na końcu instrukcji) lub fotografii w pewnych przypadkach; wniosek o wstępnym lub ostatecznym charakterze oceny; odnośniki do istotnych pozycji obejrzanej dokumentacji medycznej; proponowaną procentową wysokość uszczerbku adekwatną do powyższego opisu i z przytoczeniem odpowiednich pozycji tabel orzeczniczych (wg schematu: rozdział/podrozdział/punkt, np. blizna policzka lewego dł. 2 cm = 2% wg III/1/a). Jeśli proponowana wartość uszczerbku odbiega od tabelarycznej, należy obie wartości wpisać do orzeczenia, dodatkowo uzasadniając swoją propozycję. 4 Przy orzeczeniu wstępnym w czasie badania lekarskiego należy określić aktualny stan zdrowia poszkodowanego, przewidywany czas leczenia i rehabilitacji, termin badania i przypuszczalną wysokość ostatecznego uszczerbku na zdrowiu. 5 Jeżeli nie można wydać orzeczenia na podstawie wyniku bezpośredniego badania lekarskiego i posiadanej niepełnej dokumentacji, należy odroczyć wydanie orzeczenia w celu uzupełnienia dokumentacji przez poszkodowanego. 6 W koniecznych przypadkach poszkodowanego kieruje się na dodatkowe badania lub konsultacje specjalistyczne po porozumieniu z lekarzem Działu Roszczeń Biura Głównego CU. 7 Orzeczenie końcowe może być wydane bez ponownego badania lekarskiego na podstawie obiektywnej i wiarygodnej dokumentacji medycznej. 8 Jeżeli dla danego przypadku brak jest odpowiedniej pozycji w tabelach, ocenia się go wg pozycji najbardziej zbliżonej. Można wówczas ustalić stopień uszczerbku w innej wysokości niż przewidywana w tabelach, w zależności od różnicy występującej między ocenianym stanem przedmiotowym a stanem przewidzianym w odpowiedniej pozycji w tabeli. 9 Jeżeli NW spowodował uszkodzenie kilku narządów, układów lub kończyn ogólną wartość uszczerbku na zdrowiu ustala się jako sumę poszczególnych pozycji w tabelach, uwzględniając zasady wyrażone w punktach 10 i 11 tego rozdziału. 10 Maksymalny uszczerbek na zdrowiu nie może przekraczać 100 proc. 11 Przy wielomiejscowym uszkodzeniu kończyny uszczerbek na zdrowiu po zsumowaniu nie może być wyższy od procentu przewidzianego za utratę odpowiednio części lub całości kończyny. 12 Orzekając stopień uszczerbku na zdrowiu u osób leworęcznych, należy traktować stronę lewą jako dominującą. 7

13 W razie utraty, uszkodzenia narządu lub układu, których funkcja była już naruszona przed wystąpieniem NW, stopień uszczerbku na zdrowiu określa się jako wysokość różnicy pomiędzy uszczerbkiem aktualnie stwierdzanym a poprzednim. Jeżeli jednak określenie stopnia upośledzenia narządu lub układu sprzed aktualnego wypadku jest niemożliwe należy przyjąć, że uszkodzenia nie było. 14 Lekarz wydaje orzeczenie w jednym egzemplarzu i wraz z pozostałą dokumentacja medyczną i ubezpieczeniową poszkodowanego przesyła do Biura Głównego CU w ciągu 7 dni. W razie pogorszenia się następstw NW ponowne ustalenie uszczerbku na zdrowiu następuje na wniosek poszkodowanego poparty obiektywną dokumentacją medyczną, nie później jednak niż 24 miesiące od daty wypadku. Decyzja orzecznicza wysłana poszkodowanemu powinna zawierać pouczenie o trybie odwoławczym. 8

I UKŁAD NERWOWY Ośrodkowy układ nerwowy 1) Porażenia i niedowłady po urazach wewnątrzczaszkowych a - porażenie połowicze lub porażenie kończyn dolnych 100% uniemożliwiające samodzielne stanie i chodzenie (0-1 wg Lovetta) b - głęboki niedowład połowiczy lub kończyn dolnych 80% (2 wg Lovetta) c - umiarkowany niedowład połowiczy lub kończyn dolnych 60% (3 wg Lovetta) d - niewielki niedowład połowiczy lub kończyn dolnych 40% (4 wg Lovetta) e - dyskretny niedowład połowiczy lub kończyn dolnych 20% f - monopareza kończyny górnej D / N wg Lovetta 0 40%/30% wg Lovetta 1-2 35%/25% wg Lovetta 3-4 25%/15% g - monopareza kończyny dolnej wg Lovetta 0 40% wg Lovetta 1-2 30% wg Lovetta 3-4 20% D - strona dominująca, N - strona niedominująca SKALA LOVETTA 0 - brak czynnego skurczu mięśnia - brak siły mięśniowej, 1 - ślad czynnego skurczu mięśnia - 10% prawidłowej siły mięśniowej, 2 - wyraźny skurcz mięśnia i zdolność wykonania ruchu przy pomocy i odciążeniu odcinka ruchomego - 25% prawidłowej siły mięśniowej, 3 - zdolność do wykonania ruchu czynnego samodzielnego z pokonaniem ciężkości danego odcinka - 50% prawidłowej siły mięśniowej, 4 - zdolność do wykonania czynnego ruchu z pewnym oporem - 75% prawidłowej siły mięśniowej, 5 - prawidłowa siła, tj. zdolność wykonywania czynnego ruchu z pełnym oporem - 100% prawidłowej siły mięśniowej 9

2) Zespoły pozapiramidowe a - utrwalony zespół pozapiramidowy znacznie utrudniający 100% sprawność ustroju; chory wymaga opieki innych osób b - zespół pozapiramidowy umiarkowanie utrudniający 80% sprawność chorego c - zespół pozapiramidowy nieznacznie utrudniający 50% sprawność chorego d - zespół pozapiramidowy - zaznaczony 25% 3) Zespoły móżdżkowe a - zaburzenia równowagi uniemożliwiające chodzenie 100% b - zaburzenia równowagi utrudniające w dużym stopniu 80% chodzenie c - zaburzenia równowagi utrudniające w średnim stopniu 60% chodzenie d - zaburzenia równowagi utrudniające w małym stopniu 40% chodzenie e - zaburzenia równowagi dyskretnie utrudniające chodzenie 20% 4) Padaczka (jako izolowane następstwo urazu) a - z częstymi napadami (powyżej 4 miesięcznie) 60% b - z napadami powyżej 2 miesięcznie 45% c - z napadami 2 i mniej miesięcznie 25% d - padaczka z rzadkimi napadami 10% Uwaga! Podstawą rozpoznania padaczki są typowe napady, zmiany w zapisie EEG z cechami charakterystycznymi dla tej choroby, dokumentacja leczenia neurologicznego z badaniami T.K. lub M R I. W przypadku współistnienia padaczki z innymi pourazowymi uszkodzeniami mózgu należy oceniać wg punktu I/5. 5) Encefalopatia pourazowa a - ciężka encefalopatia z zaburzeniami psychicznymi; chory 100% wymaga stałej opieki innej osoby b - encefalopatia pourazowa ze znacznymi zmianami 80% otępiennymi i/lub dużym deficytem neurologicznym 10

c - encefalopatia pourazowa ze średnimi zmianami 55% otępiennymi i/lub średnim deficytem neurologicznym d - encefalopatia pourazowa z niewielkimi zmianami 25% otępiennymi i/lub niewielkim deficytem neurologicznym Uwaga! Rozpoznanie encefalopatii powinno być udokumentowane diagnostyką i leczeniem neurologicznym i/lub psychiatrycznym, obecnością zmian w EEG, TK, MRI oraz typowymi odchyleniami w wynikach testów psychologicznych 6) Zespoły nerwicowe i inne objawy pourazowe a - nerwica utrwalona - wymagająca stałego leczenia 20% psychiatrycznego b - cerebrastenia - zespół dolegliwości subiektywnych 10% c - nerwica o lekkim przebiegu - leczona systematycznie 7% d - wstrząśnienie mózgu (rozpoznanie szpitalne) 2% Uwaga! Nerwicę i cerebrastenię orzeka się po co najmniej sześciomiesięcznym leczeniu u neurologa lub psychiatry. 7) Zaburzenia mowy a - afazja całkowita (czuciowa, czuciowo-ruchowa) 100% z agrafią i aleksją b - afazja całkowita ruchowa 60% c - afazja umiarkowanie utrudniająca porozumiewanie się 40% z otoczeniem d - afazja niewielkiego stopnia 20% 8) Pourazowe zespoły podwzgórzowe - cukrzyca, moczówka prosta, nadczynność i niedoczynność tarczycy itp. a - upośledzające czynność organizmu nieznacznie 20% b - upośledzające czynność organizmu umiarkowanie 40% c - upośledzające czynność organizmu znacznie 60% Uszkodzenia nerwów czaszkowych 9) Nerw węchowy - patrz rozdział III 10) Nerw wzrokowy - patrz rozdział IV 11

11) Nerwy ruchowe gałki ocznej A) Nerw okoruchowy a - w zakresie mięśni wewnętrznych oka - uszkodzenie niewielkie/znaczne 7%/15% b - w zakresie mięśni zewnętrznych oka - w zależności od stopnia uszkodzenia: - niewielki niedowład 10% - średni niedowład 20% - pełne porażenie 30% Uwaga! W przypadku uszkodzenia części zewnętrznej i wewnętrznej nerwu okoruchowego oba uszczerbki należy dodać, jednak wartość ta nie może przekroczyć 40%. B) Nerw bloczkowy a - całkowite uszkodzenie 3% C) Nerw odwodzący a - uszkodzenie niewielkiego stopnia 8% b - uszkodzenie znacznego stopnia 15% Uwaga! Uszkodzenia któregokolwiek nerwu gałkoruchowego powodujące dwojenie obrazów i wymagające w czasie wykonywania pracy zasłonięcia jednej gałki ocznej - należy traktować jak utratę jednego oka. 12) Nerw trójdzielny a - częściowe uszkodzenie - za każdą gałąź 5% b - pełne uszkodzenie 20% 13) Nerw twarzowy a - częściowe uszkodzenie 10% b - całkowite uszkodzenie 20% c - całkowite uszkodzenie nerwu łącznie 30% z pęknięciem kości skalistej - jednostronne d - całkowite uszkodzenie nerwu łącznie 60% z pęknięciem kości skalistej - obustronne 12

14) Nerw statyczno-słuchowy - patrz rozdział V 15) Nerw językowo-gardłowy i błędny a - częściowe uszkodzenie obu nerwów - z miernym stopniem 10% zaburzeń mowy, połykania, oddychania oraz zaburzeń ze strony przewodu pokarmowego b - częściowe uszkodzenie obu nerwów - z dużym stopniem 20% zaburzeń mowy, połykania, oddychania oraz zaburzeń ze strony przewodu pokarmowego c - całkowite uszkodzenie obu nerwów - z miernym stopniem 30% zaburzeń mowy, połykania, oddychania oraz zaburzeń ze strony przewodu pokarmowego d - całkowite uszkodzenie obu nerwów - z dużym stopniem 50% zaburzeń mowy, połykania, oddychania oraz zaburzeń ze strony przewodu pokarmowego 16) Nerw dodatkowy a - częściowe uszkodzenie 5% b - całkowite uszkodzenie 10% 17) Nerw podjęzykowy a - częściowe uszkodzenie 10% b - całkowite uszkodzenie 20% Uszkodzenia nerwów obwodowych 18) Porażenia lub niedowłady częściowe / całkowite strona strona domi- niedonująca*) minująca*) a - nerwu przeponowego poniżej jego połączenia 7%/15% z nerwem podobojczykowym b - nerwu piersiowego długiego 7%/15% 5%/ 10% c - nerwu pachowego 15%/25% 10%/20% d - nerwu mięśniowo - skórnego 12%/25% 10%/20% e - nerwu promieniowego powyżej odejścia gałęzi 20%/40% 10%/30% do mięśnia trójgłowego ramienia f - nerwu promieniowego poniżej odejścia gałęzi 15%/30% 10%/20% do mięśnia trójgłowego ramienia g - nerwu promieniowego nad wejściem do kanału 12%/25% 7%/15% mięśnia odwracacza przedramienia 13

h - nerwu promieniowego po wyjściu z kanału 7%/15% 5%/10% mięśnia odwracacza przedramienia i - nerwu pośrodkowego w obrębie ramienia 15%/40% 10%/30% j - nerwu pośrodkowego w obrębie nadgarstka 10%/25% 7%/15% k - nerwu łokciowego 15%/30% 10%/20% n - splotu barkowego części nadobojczykowej 15%/25% 10%/20% (górnej) o - splotu barkowego części podobojczykowej 25%/45% 20%/40% ( dolnej) p - pozostałych nerwów odcinka szyjno-piersiowego 7%/15% q - nerwu zasłonowego 7%/15% r - nerwu udowego 15%/30% s - nerwu pośladkowego ( górnego i dolnego) 10%/20% t - nerwu sromowego wspólnego 10%/20% u - nerwu kulszowego przed podziałem na nerw 30%/60% piszczelowy i strzałkowy w - nerwu piszczelowego 20%/40% x - nerwu strzałkowego 10%/20% y - splotu lędźwiowo - krzyżowego 35%/70% z - pozostałych nerwów odcinka 5%/10% lędźwiowo-krzyżowego *) dominująca - prawa, poza przypadkami leworęczności (wówczas dominująca - lewa) Uwaga! W przypadku nerwu kulszowego uszczerbek powyżej 50% można przyznać tylko przy nieuleczalnych owrzodzeniach. W przypadku nerwu piszczelowego uszczerbek powyżej 30% można przyznać tylko przy nieuleczalnych owrzodzeniach. Według wyżej podanej tabeli ocenia się tylko uszkodzenia nerwów obwodowych. W przypadku współistnienia uszkodzeń: kostnych, mięśniowych i nerwowych należy stosować ocenę wg pozycji dotyczących kończyn. 19) Kauzalgia a - tylko z obecnością bólu - o średnim nasileniu 10% - o dużym nasileniu 20% b - z obecnością bólu i zmian troficznych - o średnim nasileniu 25% - o dużym nasileniu 50% Uwaga! Rozpoznanie musi być potwierdzone obserwacją szpitalną i dokumentacją leczenia ambulatoryjnego przynajmniej 6-miesięcznego. Ocena obejmuje również deficyty neurologiczne. 14

II GŁOWA 1) Uszkodzenia powłok czaszki - bez uszkodzeń twarzy a - uszkodzenia - rany cięte w obrębie skóry owłosionej głowy 1% do 5 cm, powyżej za każdy cm 0,4% (patrz też uwaga ) b - uszkodzenia - rany szarpane, tłuczone w obrębie skóry 2% owłosionej głowy do 5 cm, powyżej za każdy cm 0,6% (patrz też uwaga ) c - uszkodzenia - rany cięte, szarpane, tłuczone z obecnością 4% blizn ściągających do 5 cm, powyżej za każdy cm 0,8% (patrz też uwaga ) d - oskalpowanie - do 20% skóry owłosionej 10% e - oskalpowanie - do 50% skóry owłosionej 20% f - oskalpowanie - do 100% skóry owłosionej 30% Uwaga! Maksymalny uszczerbek: w punkcie a - 5%, w punkcie b - 8%, w punkcie c - 10%. Przy ocenie uszkodzeń powłok czaszki nie można sumować punktów a, b, c + d, e, f. Wg punktów d, e, f orzekamy ubytki nie uzupełnione trwale owłosieniem. 2) Złamania kości czaszki (bez uszkodzenia OUN i nerwów czaszkowych) - pęknięcia, wgłobienia - bez kości twarzoczaszki. a - złamania w obrębie sklepistości czaszki 5% b - złamania w obrębie podstawy czaszki 10% c - złamania w obrębie sklepistości i podstawy czaszki 15% 3) Pourazowe ubytki kości czaszki a - ubytek o średnicy do 3 cm 5% b - ubytek o średnicy od 3,1 cm do 6 cm 10% c - ubytek o średnicy powyżej 6 cm 20% Uwaga! W przypadu uszkodzeń wielomiejscowych powłok czaszki, kości sklepienia i podstawy czaszki ocenę należy zsumować. Procentowa suma uszczerbku na zdrowiu nie może przekraczać 40%. 4) Późne powikłania (nawracający płynotok, ropowica lub zakrzepica powłok czaszki, przewlekłe zapalenie kości, przepuklina mózgowa) następstw NW wymienionych w punkcie 1, 2, 3 leczone operacyjnie należy zwiększyć o: 10% 15

III TWARZ 1) Powłoki twarzy - blizny, ubytki, oszpecenia a - rany cięte - zagojone per primam o długości do 2 cm, 2% powyżej za każdy cm 0,6% (patrz też uwaga ) b - blizny przerośnięte, ściągające o długości do 2 cm, 3% powyżej za każdy cm 0,8% (patrz też uwaga ) c - oszpecenie - bez zaburzeń funkcji 10% d - oszpecenie - z małymi zaburzeniami funkcji 20% e - oszpecenie - ze średnio nasilonymi zaburzeniami funkcji 35% i licznymi bliznami f - oszpecenie - z dużymi zaburzeniami funkcji (ślinotok, zaburzenia 50% mowy, oddychania, przyjmowania pokarmów, czynności powiek itp.) Uwaga! Ad. pkt a - maks. 5%. Ad. pkt b - maks. 9%. W pkt. d, e, f należy dokładnie opisać rodzaj i stopień zaburzeń funkcji. 2) Nos a - złamanie kości nosa - bez repozycji / z repozycją 1%/3% b - inne uszkodzenie nosa - bez zaburzeń powonienia 4% i oddychania - zniekształcenie c - uszkodzenie nosa - z zaburzeniami powonienia lub oddychania: - niewielkiego stopnia 5% - średniego stopnia 8% - dużego stopnia 15% d - uszkodzenie nosa - z zaburzeniami oddychania i powonienia: - niewielkiego stopnia 10% - średniego stopnia 15% - dużego stopnia 20% e - utrata nosa w całości - łącznie z kośćmi nosa 30% Uwaga! Jeśli uszkodzenie nosa wchodzi w zespół uszkodzeń opisywanych w punkcie III/1 należy orzekać wg tej pozycji. 3) Zęby a - utrata częściowa lub pourazowe rozchwianie - siekacze i kły 0,5% - za każdy ząb b - utrata częściowa lub pourazowe rozchwianie - pozostałe zęby 0,25% - za każdy ząb c - utrata całkowita zęba - siekacze i kły - za każdy ząb 2% d - utrata całkowita zęba - pozostałe zęby - za każdy ząb 1% Uwaga! Należy orzekać niezależnie od zaprotezowania 16

4) Złamania, zwichnięcia kości: oczodołu, jarzmowej, szczęki, żuchwy, stawu skroniowo-żuchwowego (bez kości nosa) a - bez przemieszczeń, asymetrii zgryzu, i upośledzenia żucia 3% b - z małymi przemieszczeniami, asymetrią zgryzu, 8% bez istotnego upośledzenia żucia c - ze średnimi przemieszczeniami, asymetrią zgryzu, 15% upośledzeniem otwierania jamy ustnej, z niewielkim upośledzeniem żucia d - z dużymi przemieszczeniami, asymetrią zgryzu, 25% upośledzeniem otwierania jamy ustnej oraz żucia lub częsciowa utrata szczęki/żuchwy e - utrata częściowa szczęki lub żuchwy z utratą zębów, 35% asymetrią zgryzu, znacznym zaburzeniem otwierania jamy ustnej i żucia z upośledzeniem odżywiania f - utrata całkowita szczęki (łącznie z oszpeceniem i utratą zębów) 40% g - utrata całkowita żuchwy (łącznie z oszpeceniem i utratą zębów) 50% Uwaga! W przypadku ubytków neurologicznych w obrębie twarzy należy orzekać dodatkowo z punktu właściwego dla danego nerwu. 5) Podniebienie a - ubytek - bez zaburzeń mowy i połykania 4% b - ubytek - małe zaburzenia mowy i połykania 7% c - ubytek- średnie zaburzenia mowy i połykania 15% d - ubytek- duże zaburzenia mowy i połykania 25% e - ubytek- duże zaburzenia mowy i połykania, 40% z zaburzeniami odżywiania 6) Język, przedsionek jamy ustnej, wargi a - ubytek - bez zaburzeń mowy i połykania 2% b - ubytek - niewielkie zaburzenia mowy i/lub połykania 6% c - ubytek - średnie zaburzenia mowy i połykania 12% d - ubytek - duże zaburzenia mowy i połykania 25% e - ubytek - duże zaburzenia mowy, połykania 35% i zaburzenia odżywiania f - całkowita utrata języka 50% 17

IV NARZĄD WZROKU 1) Upośledzenie ostrości wzroku, utrata widzenia jednego lub obu oczu (oceniać wg poniższej tabeli) Oko 1,0 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 Oko prawe lewe (10/10) (9/10) (8/10) (7/10) (6/10) (1/2) (4/10) (3/10) (2/10) (1/10) 0 1,0 (10/10) 0% 2,5% 5% 7,5% 10% 12,5% 15% 20% 25% 30% 35% 0,9 (9/10) 2,5% 5% 7,5% 10% 12,5% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 0,8 (8/10) 5% 7,5% 10% 12,5% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 0,7 (7/10) 7,5% 10% 12,5% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50% 0,6 (6/10) 10% 12,5% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50% 55% 0,5 (1/2) 12,5% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50% 55% 60% 0,4 (4/10) 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50% 55% 60% 65% 0,3 (3/10) 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50% 55% 60% 65% 70% 0,2 (2/10) 25% 30% 35% 40% 45% 50% 55% 60% 65% 70% 80% 0,1 (1/10) 30% 35% 40% 45% 50% 55% 60% 65% 70% 80% 90% 0 35% 40% 45% 50% 55% 60% 65% 70% 80% 90% 100% Uwaga! Ostrość wzroku należy ocenić po korekcji szkłami zarówno w przypadku zmętnienia rogówki lub soczewki jak i przy współistnieniu uszkodzeń siatkówki lub nerwu wzrokowego. 2) Utrata wzroku a - utrata wzroku jednego oka z jednoczesnym wyłuszczeniem 38% gałki ocznej b - utrata wzroku obu oczu 100% 3) Porażenie nastawności (akomodacji) - bez zaburzeń ostrości wzroku po zastosowaniu szkieł korekcyjnych a - jednego oka 15% b - obojga oczu 30% 18

4) Uszkodzenie gałki ocznej wskutek urazów tępych, drążących, chemicznych, termicznych, elektrycznych lub wskutek działania pola elektromagnetycznego a - z zaburzeniami ostrości wzroku wg tabeli IV-1 b - bez zaburzeń ostrości wzroku - blizny rogówki, powiek lub niewielka deformacja gałki 1%-2% - oszpecenie 5% c - nieusunięte ciało obce oczodołu 3% (bez zaburzeń ostrości wzroku) d - dwojenie obrazu (bez zaburzeń ostrości wzroku)* 5% e - nieusunięte ciało obce wewnątrzgałkowe - bez zaburzeń ostrości wzroku 10% - z zaburzeniami ostrości wzroku wg tabeli IV/1 + 10% Uwaga! * Dwojenie wymagające podczas pracy zasłonięcia jednego oka odpowiada ślepocie jednego oka. 5) Pourazowe zwężenie pola widzenia Zawężenie do... stopni przy nienaruszonym drugim oku w obojgu oczach przy ślepocie drugiego oka 60 0% 0% 35% 50 5% 15% 45% 40 10% 25% 55% 30 15% 50% 70% 20 20% 80% 85% 10 25% 90% 95% Poniżej 10 35% 95% 100% 6) Niedowidzenia a - dwuskroniowe 60% b - dwunosowe 30% c - jednoimienne górne / dolne 10%/40% d - jednooczne ubytki pola widzenia 5% 19

7) Utrata funkcji soczewki bez współistniejących zaburzeń ostrości wzroku po korekcji a - jednego oka 25% b - obu oczu 40% 8) Utrata soczewki - z nie dającymi się skorygować zaburzeniami ostrości wzroku należy ocenić według tabeli IV-1 oraz według tabeli IV-7, z tym zastrzeżeniem, że ogólny procent uszczerbku na zdrowiu nie może wynosić więcej niż 35% dla jednego oka i 100% dla obojga oczu. 9) Zaburzenia drożności przewodów łzowych a - w jednym oku 8% b - w obu oczach 15% 10) Odwarstwienie siatkówki jednego oka - oceniać według tabel ostrości wzroku IV- 1 i pola widzenia IV - 7, jednak nie mniej niż 15 % 11) Jaskra - należy ocenić według tabeli IV-1 oraz według tabeli IV-7, z tym zastrzeżeniem, że ogólny procent uszczerbku na zdrowiu nie może wynosić więcej niż 35% dla jednego oka i 100% dla obojga oczu. 12) Wytrzeszcz tętniący a - w jednym oku 60% b - w obu oczach 90% 13) Zaćma urazowa - ocenić według tabeli IV-1 14) Przewlekłe pourazowe zapalenie spojówek a - niewielkie zmiany 3% b - duże zmiany 8% 20

V NARZĄD SŁUCHU I RÓWNOWAGI 1) Uszkodzenia małżowiny usznej a - niewielkie blizny, oparzenia, odmrożenia 2% b - zniekształcenie małżowiny (blizny, oparzenia, odmrożenia) 5% - umiarkowanego stopnia, utrata 1/3 małżowiny c - zniekształcenie małżowiny ( blizny, oparzenia, odmrożenia) 9% - znacznego stopnia, utrata 1/2-2/3 małżowiny d - utrata części małżowiny wg pkt. a,b lub c e - utrata jednej małżowiny 15% f - utrata obu małżowin 30% 2) Zewnętrzny przewód słuchowy - zwężenie lub zarośnięcie a - jednostronne - bez osłabienia słuchu 4% b - jednostronne - z osłabieniem słuchu wg tabeli V-6 c - obustronne - bez osłabienia słuchu 7% d - obustronne - z osłabieniem słuchu wg tabeli V6 3) Przewlekłe ropne zapalenie ucha środkowego a - jednostronne - bez powikłań 5% b - obustronne - bez powikłań 10% c - jednostronne - z powikłaniami (perlak, polip, zmiany kostne) - zmiany niewielkiego stopnia 10% - zmiany znacznego stopnia 15% d - obustronne - z powikłaniami (perlak, polip, zmiany kostne) - zmiany niewielkiego stopnia 15% - zmiany znacznego stopnia 20% 4) Uszkodzenie ucha środkowego, błony bębenkowej, kosteczek słuchowych, szumy uszne a - bez upośledzenia słuchu 3% b - z upośledzeniem słuchu wg tabeli V-6 21

5) Uszkodzenie ucha wewnętrznego a - uszkodzenie części słuchowej wg tabeli V-6 b - uszkodzenie części statycznej - niewielkie zawroty głowy, 10% nudności, niewielkie zaburzenia równowagi c - uszkodzenie części statycznej - umiarkowanie nasilone 25% zawroty głowy z zaburzeniami równowagi, nudności, wymioty d - uszkodzenie części statycznej - znaczne zawroty głowy 40% z zaburzeniami równowagi utrudniające chodzenie, nudności, wymioty e - uszkodzenie części słuchowej i statycznej - niewielkie uszkodzenia 45% - duże uszkodzenia 60% Uwaga! W pkt. c, d i e poza oceną kliniczną obowiązują próby przedsionkowe. 6) Upośledzenie słuchu (oceniać wyłącznie na podstawie audiogramu wg poniższej zmodyfikowanej tabeli utraty słuchu Rosera) ucho lewe ucho prawe 0-25 db 26-40 db 41-70 db pow. 70 db 0-25 db 0% 5% 10% 20% 26-40 db 5% 15% 20% 30% 41-70 db 10% 20% 30% 40% pow. 70 db 20% 30% 40% 50% Uwaga! Oblicza się średnią dla ucha prawego i lewego oddzielnie dla 500, 1000 i 2000 Hz 22

VI SZYJA, GARDŁO, PRZEŁYK, KRTAŃ, TCHAWICA 1) Uszkodzenie skóry, mięśni i naczyń a - uszkodzenie skóry - rana do 4 cm długości, 1% powyżej za każdy 1 cm - 0,6% (patrz też uwaga ) b - uszkodzenie skóry - rana zagojona z powstaniem szpecącej 2% blizny do 4 cm długości, powyżej za każdy 1 cm - 0,8% (patrz też uwaga ) c - uszkodzenie skóry i mięśni, bez ograniczenia 5% ruchomości szyi d - uszkodzenie skóry i mięśni z miernym ograniczeniem 10% ruchomości szyi i głowy e - uszkodzenie skóry, mięśni i naczyń z umiarkowanym 15% ograniczeniem ruchomości szyi i głowy f - uszkodzenie skóry, mięśni i naczyń z przymusowym 30% ustawieniem głowy i znacznego stopnia ograniczeniem ruchomości szyi Uwaga! Ad. pkt. a - maks. 5%, pkt b - maks. 8% 2) Uszkodzenia gardła a - bez istotnego upośledzenia funkcji 4% b - z upośledzeniem funkcji 10% 3) Krtań a - uszkodzenie krtani - bez jej zwężenia, chrypka 10% b - zwężenie krtani - bez konieczności stosowania rurki 20% dotchawiczej, świst krtaniowy c - zwężenie krtani - z koniecznością stosowania rurki 35% dotchawiczej i niewielkimi zaburzeniami głosu d - zwężenie krtani - jak w pkt. c i ze znacznymi 45% zaburzeniami głosu e - zwężenie krtani - z bezgłosem 60% 23

4) Tchawica a - uszkodzenie tchawicy - bez jej zwężenia 5% b - uszkodzenie tchawicy - z niewielkim zwężeniem, 10% bez duszności c - uszkodzenie tchawicy - ze zwężeniem i niewielką 20% dusznością wysiłkową d - uszkodzenie tchawicy - ze zwężeniem i znaczną 40% dusznością wysiłkową e - uszkodzenie tchawicy - ze znacznym zwężeniem 60% i dusznością spoczynkową 5) Przełyk a - uszkodzenie przełyku - bez zaburzeń funkcji, bez zwężenia / ze zwężeniem 5%/10% b - uszkodzenie przełyku - z niewielkimi zaburzeniami 20% połykania, bez upośledzenia stanu odżywienia c - zwężenie przełyku - z zaburzeniami połykania 30% i upośledzeniem stanu odżywienia d - zwężenie przełyku z możliwością odżywiania tylko płynami 50% e - niedrożność całkowita przełyku - stała przetoka żołądkowa 80% 24

VII KLATKA PIERSIOWA 1) Uszkodzenie ściany klatki piersiowej i grzbietu a - blizny skóry do 5 cm długości, powyżej za każdy 1 cm 0,4%* 1% b - blizny skóry i mięśni dł. do 5 cm, powyżej za każdy 1 cm 0,6%* 3% c - blizny skóry i mięśni z ograniczeniem ruchomości klatki piersiowej i zmniejszeniem wydolności oddechowej:** - niewielkim 15% - średnim 20% - znacznym 40% d - utrata jednego sutka M/K - częściowa 10%/15% - całkowita 20%/25% Uwaga! * Ad. pkt. a - maks. 7%, Ad. pkt. b - maks. 10% ** Ad. pkt. c - stopnie upośledzenia wydolności oddechowej zawarte są w pkt. 4/ b, c, d - ocena musi być potwierdzona badaniem spirometrycznym. 2) Żebra, mostek a - złamanie 1 żebra; za każde następne 1%* 1% b - złamanie żeber - ze zniekształceniami, maks. 8% bez zmniejszenia pojemności oddechowej płuc c - złamanie żeber - ze zniekształceniami i niewielkiego 15% stopnia zmniejszeniem wydolności oddechowej** d - złamanie żeber - ze zniekształceniami i średniego 30% stopnia zmniejszeniem wydolności oddechowej** e - złamanie żeber - ze zniekształceniami i znacznego 45% stopnia zmniejszeniem wydolności oddechowej** f - złamanie mostka - bez zniekształceń 3% g - złamania mostka z miernym zniekształceniem 5% h - złamanie mostka ze znacznym zniekształceniem 10% i - złamanie żeber lub mostka powikłane przewlekłym zapaleniem kości z obecnością przetok ocenia się według w.w. pozycji, zwiększając stopień uszczerbku na zdrowiu o: 10% Uwaga! * Ad. pkt. a - maks. 8% ** Ad. pkt. c, d, e - stopnie upośledzenia wydolności oddechowej zawarte są w pkt. 4/ b, c, d - ocena musi być potwierdzona badaniem spirometrycznym 25

3) Pourazowe przepukliny przeponowe a - bez zaburzeń funkcji 5% b - z zaburzeniami funkcji przełyku i/lub żołądka 15% c - z zaburzeniami funkcji przewodu pokarmowego 25% i zaburzeniami oddychania d - z zaburzeniami j.w. i krążenia 40% 4) Płuca i opłucna a - uszkodzenie - bez zmniejszenia wydolności oddechowej 5% b - uszkodzenie - ze zmniejszeniem wydolności oddechowej 10% niewielkiego stopnia (VC, FEV1, FEV1%VC = 70-80% wartości należnej) c - uszkodzenie - ze zmniejszeniem wydolności oddechowej 25% średniego stopnia (VC, FEV1, FEV1%VC = 50-70% wartości należnej) d - uszkodzenie - ze zmniejszeniem wydolności oddechowej 40% znacznego stopnia (VC, FEV1, FEV1%VC < 50% wartości należnej) e - uszkodzenia tkanki płucnej - powikłane przetokami Pkt. b, c, d oskrzelowymi, ropniem płuc + 50% Uwaga! Przy orzekaniu stopnia uszkodzenia płuc i opłucnej ocenę oprzeć o wynik badania klinicznego, radiologicznego, spirometrycznego i/lub gazometrycznego. 5) Serce i osierdzie a - uszkodzenie - z wydolnym układem krążenia 10% b - uszkodzenie - z objawami wyrównanej niewydolności 20% układu krążenia (I - wg NYHA, EF > 50%, niewielkie zaburzenia kurczliwości) c - uszkodzenie z objawami niewydolności krążenia: - małymi (II - wg NYHA, EF = 45-50%) 30% - średnimi (III - wg NYHA, EF = 35-45%) 50% - dużymi (IV - wg NYHA, EF < 35%) 80% Uwaga! Stopień uszkodzenia serca należy ocenić na podstawie badania klinicznego oraz badań radiologicznych, elektrokardiograficznych i echa serca. 26

KLASYFIKACJA NYHA - OCENA STANU CZYNNOŚCIOWEGO SERCA Klasa I. Choroba serca bez ograniczenia fizycznej aktywności. Podstawowa aktywność fizyczna nie powoduje zmęczenia, duszności, kołatania serca i bólów wieńcowych. Klasa II. Choroba serca powodująca niewielkie ograniczenia aktywności fizycznej. Dobre samopoczucie w spoczynku. Podstawowa aktywność powoduje zmęczenie, duszność, kołatanie serca, bóle wieńcowe. Klasa III. Choroba serca powodująca ograniczenie aktywności fizycznej. Dobre samopoczucie w spoczynku. Mniejsza niż podstawowa aktywność fizyczna powoduje zmęczenie, duszność, kołatanie serca, bóle wieńcowe. Klasa IV. Choroba serca, która przy jakiejkolwiek aktywności fizycznej wywołuje dyskomfort. Objawy niewydolności serca lub niewydolności wieńcowej mogą występować nawet w spoczynku. Jeśli zostanie podjęta jakakolwiek aktywność fizyczna, wzrasta dyskomfort. 27

VIII JAMA BRZUSZNA 1) Powłoki jamy brzusznej a - rany skóry i tkanki podskórnej do 5 cm; 1% powyżej za każdy 1 cm 0,4%* b - rany skóry, tkanki podskórnej i mięśni do 5 cm; 2% powyżej za każdy 1 cm 0,5%** c - przepukliny pourazowe powłok jamy brzusznej do 5 cm 8% d - przepukliny pourazowe powłok jamy brzusznej powyżej 5 cm 15% e - przetoki 20% *Ad. 1/a - maks. 5% **Ad. 1/b - maks. 8% Uwaga! Przepukliny pourazowe spowodowane są urazowym uszkodzeniem powłok brzucha (przerwaniem ciągłości skóry, tkanki podskórnej, mięśni, otrzewnej). W/w kryterium nie spełniają przepukliny, które ujawniły się w wyniku nadmiernego wysiłku fizycznego lub dźwignięcia ciężaru. 2) Żołądek, jelita, sieć, krezka a - uszkodzenie - bez zaburzeń funkcji przewodu pokarmowego 5% b - uszkodzenie - z niewielkimi zaburzeniami funkcji 15% przewodu pokarmowego c - uszkodzenie - z zaburzeniami funkcji przewodu pokarmowego 25% i niewielkim niedożywieniem d - uszkodzenie - z zaburzeniami funkcji przewodu pokarmowego 40% i znacznym niedożywieniem e - uszkodzenie - z koniecznością żywienia pozajelitowego 50% Uwaga! W/w zaburzenia funkcji muszą być udokumentowane wynikami badań, obserwacją szpitalną i inną dokumentacją leczenia. 3) Przetoki jelitowe, kałowe, odbyt sztuczny a - przetoki jelita cienkiego czasowe 15% b - przetoki jelita cienkiego powodujące niewielkie 30% zanieczyszczanie się, bez zmian zapalnych skóry wokół przetoki, z dobrym stanem odżywiania c - przetoki jelita cienkiego powodujące znaczne 50% zanieczyszczanie się, ze zmianami zapalnymi skóry wokół przetoki, z dostatecznym stanem odżywiania d - przetoki jelita cienkiego powodujące znaczne 70% zanieczyszczanie się, ze zmianami zapalnymi skóry wokół przetoki, z niedostatecznym stanem odżywiania 28

e - przetoki jelita grubego czasowe 15% f - przetoki jelita grubego powodujące niewielkie 25% zanieczyszczanie się g - przetoki jelita grubego powodujące znaczne 35% zanieczyszczanie się h - przetoki jelita grubego stałe 50% 4) Odbytnica, zwieracz odbytu a - pełnościenne uszkodzenie odbytnicy bez zaburzeń funkcji 5% b - wypadanie błony śluzowej odbytnicy 10% c - wypadanie całkowite odbytnicy 30% d - uszkodzenie zwieracza odbytu nie powodujące nietrzymania 15% gazów i stolca (blizny, zwężenie) e - uszkodzenie zwieracza odbytu powodujące częściowe 30% nietrzymanie gazów i stolca f - uszkodzenie zwieracza odbytu powodujące całkowite 50% nietrzymanie gazów i stolca 5) Wątroba, pęcherzyk żółciowy i przewody żółciowe a - uszkodzenie - bez zaburzeń funkcji - leczone zachowawczo 5% w szpitalu b - uszkodzenie z niewielkimi zaburzeniami funkcji wątroby 10% i/lub dróg żółciowych c - uszkodzenie z umiarkowanymi zaburzeniami funkcji wątroby 20% i/lub dróg żółciowych d - uszkodzenie ze znacznym upośledzeniem funkcji wątroby 30% i/lub dróg żółciowych e - uszkodzenie - leczone operacyjnie - bez upośledzenia funkcji wątroby i/lub dróg żółciowych 15% f - uszkodzenie - leczone operacyjnie - z upośledzeniem funkcji wątroby i/lub dróg żółciowych: niewielkim / umiarkowanym 30% / 40% g - uszkodzenie wątroby, pęcherzyka żółciowego, przewodów 60% żółciowych - leczone operacyjnie - z ciężkimi zaburzeniami funkcji Uwaga! Pkt. e, f, g obejmują bliznę pooperacyjną Funkcję wątroby i dróg żółciowych należy oceniać na podstawie badania klinicznego (w tym obserwacji szpitalnej), badań obrazowych i laboratoryjnych. 29

6) Śledziona a - pęknięcie potwierdzone badaniem obrazowym - leczone 5% zachowawczo w szpitalu b - pęknięcie leczone operacyjnie z zachowaniem narządu 10% c - usunięcie uszkodzonej śledziony - bez zmian w obrazie krwi 25% d - usunięcie uszkodzonej śledziony - z typowymi zmianami 40% w obrazie krwi Uwaga! Pkt. b, c, d obejmują bliznę pooperacyjną Funkcję śledziony należy oceniać na podstawie badania klinicznego (w tym obserwacji szpitalnej), badań obrazowych i laboratoryjnych. 7) Trzustka a - uszkodzenie - bez obecności powikłań 5% b - uszkodzenie - z częściową resekcją trzustki 15% - bez zaburzeń jej funkcji c - uszkodzenie - z częściową resekcją i zaburzeniami funkcji - średnimi 30% - dużymi 45% d - uszkodzenie - całkowita resekcja, zaburzenia funkcji 60% Uwaga! Pkt. b, c, d obejmują bliznę pooperacyjną. Czynność zewnątrz- i wewnątrzwydzielniczą trzustki należy oceniać na podstawie badania klinicznego (w tym obserwacji szpitalnej), badań obrazowych i laboratoryjnych 8) Uszkodzenia dużych naczyń jamy brzusznej i miednicy bez upośledzenia funkcji innych narządów (obejmuje bliznę pooperacyjną) 10% 30

IX NARZĄDY MOCZOWO-PŁCIOWE 1) Nerki a - uszkodzenie jednej nerki bez upośledzenia funkcji 5% b - uszkodzenie obu nerek bez upośledzenia ich funkcji 10% c - uszkodzenie jednej nerki z trwałym upośledzeniem funkcji 15% d - uszkodzenie obu nerek z trwałym upośledzeniem funkcji 25% e - utrata jednej nerki (druga zdrowa i prawidłowo działająca) 40% f - utrata jednej nerki z towarzyszącym niewielkim 60% upośledzeniem funkcji drugiej nerki g - utrata jednej nerki ze znacznym upośledzeniem funkcji 75% drugiej nerki Uwaga! Oceny funkcji nerek należy dokonać na podstawie wyników badania klinicznego, badań obrazowych oraz poziomów kreatyniny i mocznika. Pkt. e, f, g obejmują bliznę pooperacyjną. 2) Moczowody a - uszkodzenie moczowodu - bez zaburzeń funkcji 5% b - uszkodzenie moczowodu - ze zwężeniem jego światła, 10% bez zaburzeń funkcji układu moczowego c - uszkodzenie moczowodu - ze zwężeniem jego światła, 20% z zaburzeniami funkcji układu moczowego 3) Pęcherz moczowy a - uszkodzenie pęcherza bez zaburzeń funkcji 5% b - uszkodzenie pęcherza - umiarkowane zmniejszenie jego 15% pojemności, umiarkowane zaburzenia funkcji. c - uszkodzenie pęcherza - znaczne zmniejszenie jego 30% pojemności i zaburzenia funkcji, przewlekłe stany zapalne 4) Przetoki dróg moczowych i pęcherza moczowego a - upośledzające jakość życia w stopniu umiarkowanym 25% b - upośledzające jakość życia w stopniu znacznym 50% 31

5) Zwężenie cewki moczowej a - uszkodzenie z niewielkimi zaburzeniami w oddawaniu moczu 5% b - uszkodzenie powodujące trudności w oddawaniu moczu 15% c - uszkodzenie z nawracjącymi zakażeniami 30% d - uszkodzenie z nietrzymaniem lub zaleganiem moczu 50% e - uszkodzenie z nietrzymaniem lub zaleganiem moczu 75% i zakażeniem przewlekłym 6) Prącie a - utrata całkowita 40% b - utrata częściowa 20% c - zaburzenia wzwodu z przyczyn pourazowych, 25% neurogennych do 60 lat d - zaburzenia wzwodu z przyczyn pourazowych, 15% neurogennych powyżej 60 lat 7) Jądra a - wodniak pourazowy jądra 10% b - utrata jednego jądra 20% c - utrata obu jąder 40% 8) Jajniki a - utrata jednego jajnika 20% b - utrata obu jajników 40% 9) Macica a - utrata macicy w wieku do 50 lat 40% b - utrata macicy w wieku powyżej 50 lat 20% c - znaczne uszkodzenie lub utrata częściowa 10% 32

10) Krocze a - uszkodzenie krocza - przetrwały zespół bólowy, 2% również blizny, małe deformacje b - uszkodzenie krocza - powodujące częściowe 5% wypadanie pochwy c - uszkodzenie krocza - powodujące całkowite 10% wypadanie pochwy d - uszkodzenie krocza - powodujące częściowe 20% wypadanie pochwy i macicy e - uszkodzenie krocza - powodujące całkowite wypadanie 30% pochwy i macicy Ad pkt a - co najmniej półroczna dokumentacja leczenia ginekologicznego lub urologicznego z powodu zespołu bólowego. 33

X KRĘGOSŁUP I RDZEŃ KRĘGOWY Uwagi wstępne Jeśli skutki urazu nakładają się na istniejące przed NW choroby kręgosłupa (np. zwyrodnienie, dyskopatie, wady kręgosłupa) kwota przyznanego uszczerbku zostanie zmniejszona o: 20% - przy zmianach chorobowych na tym samym poziomie kręgosłupa, 40% - przy zmianach chorobowych wielomiejscowych w tym samym odcinku kręgosłupa 60% - przy zmianach chorobowych wielopoziomowych w różnych odcinkach kręgosłupa. Za pourazową przepuklinę jądra miażdżystego uważa się przepuklinę dokonaną (tzn. z uszkodzeniem pierścienia włóknistego) w następstwie dźwignięcia nadmiernego ciężaru (K > 20 kg, M > 50 kg - przy przeciętnej budowie ciała) lub nagłego skręcenia kręgosłupa przekraczającego jego zdolności adaptacyjne. Taki mechanizm powstania przepukliny musi wynikać zarówno z opisu zdarzenia jak i z dokumentacji medycznej. Nie jest następstwem NW uszkodzenie kręgosłupa wynikające z jego przewlekłego przeciążenia w przebiegu długotrwałego przebywania w przymusowej pozycji lub długotrwałej pracy fizycznej. 1) Kręgosłup szyjny a - skręcenie, stłuczenie - bez istotnego ograniczenia ruchomości 3% b - złamanie kręgu - niepowikłane, bez istotnego 5% ograniczenia ruchomości c - złamanie kręgu, podwichnięcie, usunięcie jądra 10% miażdżystego - z niewielkim ograniczeniem ruchomości* d - złamanie, zwichnięcie, usunięcie jąder miażdżystych, 20% usztywnienie operacyjne - z ograniczeniem ruchomości* średniego stopnia e - złamanie, zwichnięcie, usunięcie jąder miażdżystych, 35% usztywnienie operacyjne - ze znacznym ograniczeniem ruchomości* f - uszkodzenie kręgosłupa - z całkowitym jego zesztywnieniem 50% i niekorzystnym ustawieniem głowy g - powikłania w/w uszkodzeń (zapalenie trzonu, nieusunięte ciało obce itp.) zwiększają stopień uszczerbku o: 8% * Jeśli jedyną przyczyną ograniczenia ruchomości jest zespół bólowy korzeniowy oceniać wyłącznie wg podrozdziału X/5. 34

2) Kręgosłup piersiowy a - skręcenie, stłuczenie - bez istotnego ograniczenia ruchomości 3% b - złamanie trzonu, podwichnięcie stawów m-kręgowych: bez / z niewielkim ograniczeniem ruchomości* 5%/8% c - złamania, zwichnięcia, usztywnienie operacyjne - 15% z umiarkowanym ograniczeniem ruchomości* d - uszkodzenie kręgosłupa - z całkowitym jego zesztywnieniem 25% i zniekształceniami e - powikłania w/w uszkodzeń (zapalenie trzonu, nieusunięte ciało obce, itp.) zwiększają stopień uszczerbku o: 8% * Jeśli jedyną przyczyną ograniczenia ruchomości jest zespół bólowy korzeniowy oceniać wyłącznie wg podrozdziału X/5. 3) Kręgosłup lędźwiowo-krzyżowy a - skręcenie, stłuczenie - bez istotnego ograniczenia ruchomości 3% b - złamanie kręgu - niepowikłane, bez istotnego ograniczenia 5% ruchomości c - złamanie, zwichnięcie, usunięcie jądra miażdżystego 10% - z niewielkim ograniczeniem ruchomości * d - złamanie, zwichnięcie, usunięcie jąder miażdżystych, 20% usztywnienie operacyjne - ze średnim ograniczeniem ruchomości* e - złamanie, zwichnięcie, usztywnienie operacyjne - z dużym 30% ograniczeniem ruchomości* f - uszkodzenie kręgosłupa - z całkowitym jego zesztywnieniem, 40% zniekształceniami i niekorzystnym ustawieniem tułowia g - powikłania w/w uszkodzeń (zapalenie trzonu, nieusunięte ciało obce itp.) zwiększają stopień uszczerbku o: 8% * Jeśli jedyną przyczyną ograniczenia ruchomości jest zespół bólowy korzeniowy oceniać wyłącznie wg pozycji X/5. 4) Izolowane złamanie lub pęknięcie wyrostków ościstych i poprzecznych a - pojedyncze (1-2 wyrostki) 3% b - mnogie 8% 35