Kryteria wymagań na poszczególne oceny dla klasy pierwszej

Kryteria wymagań na poszczególne oceny dla klasy pierwszej Zasady ogólne: 1. Na podstawowym poziomie wymagań uczeń powinien wykonać zadania obowiązkowe (łatwe - na stopień dostateczny, i bardzo łatwe - na stopień dopuszczający); niektóre czynności ucznia mogą być wspomagane przez nauczyciela (np. wykonywanie doświadczeń, rozwiązywanie problemów, przy czym na stopień dostateczny uczeń wykonuje je pod kierunkiem nauczyciela, na stopień dopuszczający - przy pomocy nauczyciela lub innych uczniów). 2. Czynności wymagane na poziomach wymagań wyższych niż poziom podstawowy uczeń powinien wykonać samodzielnie (na stopień dobry - niekiedy może jeszcze korzystać z niewielkiego wsparcia nauczyciela). 3. W przypadku wymagań na stopnie wyższe niż dostateczny uczeń wykonuje zadania dodatkowe (na stopień dobry - umiarkowanie trudne, na stopień bardzo dobry - trudne). 4. Wymagania umożliwiające uzyskanie stopnia celującego obejmują wymagania na stopień bardzo dobry, a ponadto wykraczające poza obowiązujący program nauczania (uczeń jest twórczy, rozwiązuje zadania problemowe w sposób niekonwencjonalny, potrafi dokonać syntezy wiedzy i na tej podstawie sformułować hipotezy badawcze oraz zaproponować sposób ich weryfikacji, samodzielnie prowadzi badania o charakterze naukowym, z własnej inicjatywy pogłębia swoją wiedzę, korzystając z różnych źródeł, poszukuje zastosowań wiedzy w praktyce, dzieli się swoją wiedzą z innymi uczniami, osiąga sukcesy w konkursach pozaszkolnych). Wymagania ogólne - uczeń: wykorzystuje wielkości fizyczne do opisu poznanych zjawisk lub rozwiązania prostych zadań obliczeniowych, przeprowadza doświadczenia i wyciąga wnioski z otrzymanych wyników, wskazuje w otaczającej rzeczywistości przykłady zjawisk opisywanych za pomocą poznanych praw i zależności fizycznych, posługuje się informacjami pochodzącymi z analizy przeczytanych tekstów (w tym popularnonaukowych). Ponadto uczeń: wykorzystuje narzędzia matematyki oraz formułuje sądy oparte na rozumowaniu matematycznym, wykorzystuje wiedzę o charakterze naukowym do identyfikowania i rozwiązywania problemów, a także formułowania wniosków opartych na obserwacjach empirycznych dotyczących przyrody, wyszukuje, selekcjonuje i krytycznie analizuje informacje, potrafi pracować w zespole. Szczegółowe wymagania na poszczególne stopnie (oceny) 1 Oddziaływania Stopień dopuszczający Stopień dostateczny Stopień dobry Stopień bardzo dobry odróżnia pojęcia: ciało fizyczne i substancja oraz podaje odpowiednie przykłady odróżnia pojęcia wielkość fizyczna i jednostka danej wielkości dokonuje prostego pomiaru (np. długości ołówka, czasu) zapisuje wynik pomiaru w tabeli z uwzględnieniem jednostki wybiera właściwe przyrządy pomiarowe klasyfikuje fizykę jako naukę przyrodniczą podaje przykłady powiązań fizyki z życiem codziennym wymienia podstawowe metody badawcze stosowane w naukach przyrodniczych posługuje się symbolami długości, masy, czasu, siły i ich jednostkami w Układzie SI przelicza wielokrotności i podwielokrotności (przedrostki: mikro-, mili-, centy-); przelicza jednostki czasu (sekunda, minuta, godzina) wyjaśnia, co to są wielkości fizyczne i podaje ich przykłady inne niż omawiane na lekcji planuje doświadczenie lub pomiar projektuje tabelę do zapisania wyników pomiaru wyjaśnia, co to jest niepewność pomiarowa oraz cyfry znaczące uzasadnia, dlaczego wynik średni zaokrągla się do najmniejszej działki przyrządu pomiarowego charakteryzuje metodologię nauk przyrodniczych, wyjaśnia różnice między obserwacją a doświadczeniem (eksperymentem) podaje przykłady laboratoriów i narzędzi współczesnych fizyków szacuje niepewność pomiarową dokonanego pomiaru, np. długości, siły krytycznie ocenia wyniki pomiarów przewiduje skutki różnego rodzaju oddziaływań

Stopień dopuszczający Stopień dostateczny Stopień dobry Stopień bardzo dobry (np. do pomiaru długości, czasu, siły) dokonuje celowej obserwacji zjawisk i procesów fizycznych wyodrębnia zjawisko fizyczne z kontekstu wymienia i odróżnia rodzaje oddziaływań (mechaniczne, grawitacyjne, elektrostatyczne, magnetyczne) podaje przykłady oddziaływań zachodzących w życiu codziennym podaje przykłady skutków oddziaływań wżyciu codziennym obserwuje i porównuje skutki różnego rodzaju oddziaływań podaje przykłady sił i rozpoznaje je w różnych sytuacjach praktycznych dokonuje pomiaru wartości siły za pomocą siłomierza odróżnia i porównuje cechy sił, stosuje jednostkę siły w Układzie SI (1 N) do zapisu wartości siły odróżnia siłę wypadkową i siłę równoważącą określa cechy siły wypadkowej dwóch sił działających wzdłuż tej samej prostej i siły równoważącej inną siłę szacuje rząd wielkości spodziewanego wyniku pomiaru, np. długości, siły wykonuje schematyczny rysunek obrazujący pomiar, np. długości, siły wyjaśnia, w jakim celu powtarza się pomiar kilka razy, a następnie z uzyskanych wyników oblicza średnią oblicza wartość średnią kilku wyników pomiaru (np. długości, czasu, siły) opisuje przebieg i wynik doświadczenia, posługując się językiem fizyki, wyjaśnia rolę użytych przyrządów i wykonuje schematyczny rysunek obrazujący wykorzystany układ doświadczalny w badaniu np. oddziaływań ciał, zależności wskazania siłomierza od liczby odważników odróżnia zjawisko fizyczne od procesu fizycznego oraz podaje odpowiednie przykłady bada doświadczalnie wzajemność i skutki różnego rodzaju oddziaływań wykazuje na przykładach, że oddziaływania są wzajemne wymienia i rozróżnia skutki oddziaływań (statyczne i dynamiczne) odróżnia oddziaływania bezpośrednie i na odległość posługuje się pojęciem siły do określania wielkości oddziaływań (jako ich miarą) przedstawia siłę graficznie (rysuje wektor siły) odróżnia wielkości skalarne (liczbowe) od wektorowych i podaje odpowiednie przykłady zapisuje dane i wyniki pomiarów w formie tabeli analizuje wyniki, formułuje wniosek z dokonanych obserwacji i pomiarów opisuje zależność wskazania siłomierza od liczby zaczepionych obciążników wyznacza (doświadczalnie) siłę wypadkową i siłę równoważącą za pomocą siłomierza podaje przykłady sił wypadkowych i równoważących się z życia codziennego znajduje graficznie wypadkową dwóch sił działających wzdłuż tej samej prostej oraz siłę równoważącą inną siłę w danym układzie współrzędnych (opisane i wyskalowane osie) rysuje wykres zależności wartości siły grawitacji działającej na zawieszone na sprężynie obciążniki od ich liczby na podstawie wyników pomiarów zapisanych w tabeli opisuje sytuacje, w których na ciało działają siły równoważące się, i przedstawia je graficznie zapisuje wynik pomiaru jako przybliżony (z dokładnością do 2-3 liczb znaczących) wskazuje czynniki istotne i nieistotne dla wyniku pomiaru lub doświadczenia określa czynniki powodujące degradację środowiska przyrodniczego i wymienia sposoby zapobiegania tej degradacji selekcjonuje informacje uzyskane z różnych źródeł, np. na lekcji, z podręcznika, z literatury popularnonaukowej, Internetu opisuje różne rodzaje oddziaływań wyjaśnia, na czym polega wzajemność oddziaływań wykazuje doświadczalnie (demonstruje) wzajemność oddziaływań wskazuje i nazywa źródło siły działającej na dane ciało posługuje się pojęciem siły do porównania i opisu oddziaływań ciał planuje doświadczenie związane z badaniami cech sił i wybiera właściwe narzędzia pomiaru wyjaśnia na przykładach, że skutek działania siły zależy od jej wartości, kierunku i zwrotu porównuje siły na podstawie ich wektorów wyjaśnia, czym różnią się wielkości skalarne (liczbowe) od wektorowych planuje doświadczenie związane z badaniami zależności wartości siły grawitacji działającej na zawieszone na sprężynie obciążniki od liczby tych obciążników dobiera przyrządy i buduje zestaw doświadczalny posługuje się pojęciem niepewności pomiarowej rozpoznaje proporcjonalność prostą na podstawie wykresu zależności wartości siły grawitacji działającej na zawieszone na sprężynie obciążniki od ich liczby lub wyników pomiarów (danych) zapisanych w tabeli oraz posługuje się proporcjonalnością prostą podaje przykłady rodzajów i skutków oddziaływań (bezpośrednich i na odległość) inne niż poznane na lekcji wskazuje czynniki istotne i nieistotne dla wyniku pomiaru siły grawitacji działającej na zawieszone na sprężynie obciążniki szacuje rząd wielkości spodziewanego wyniku pomiaru, np. długości, siły grawitacji działającej na zawieszone na sprężynie obciążniki sporządza wykres zależności wartości siły grawitacji działającej na zawieszone na sprężynie obciążniki od ich liczby na podstawie wyników pomiarów zapisanych w tabeli (oznacza wielkości i skale na osiach) podaje przykład proporcjonalności prostej inny niż zależność badana na lekcji

Właściwości i budowa materii Stopień dopuszczający Stopień dostateczny Stopień dobry Stopień bardzo dobry odróżnia trzy stany skupienia substancji (w szczególności wody) podaje przykłady ciał stałych, cieczy i gazów podaje przykłady zjawiska dyfuzji w przyrodzie i w życiu codziennym przeprowadza doświadczenia związane z badaniem oddziaływań międzycząsteczkowych oraz opisuje wyniki obserwacji i wyciąga wnioski odróżnia siły spójności i siły przylegania oraz podaje odpowiednie przykłady ich występo wania i wykorzystywania na podstawie widocznego menisku danej cieczy w cienkiej rurce określa, czy większe są siły przylegania, czy siły spójności bada doświadczalnie i wyodrębnia z kontekstu zjawisko napięcia powierzchniowego podaje przykłady występowania napięcia powierzchniowego wody podaje przykłady ciał stałych: plastycznych, sprężystych i kruchych odróżnia przewodniki ciepła i izolatory cieplne oraz przewodniki prądu elektrycz nego i izolatory elektryczne określa właściwości cieczy i gazów wskazuje stan skupienia substancji na podstawie opisu jej właściwości posługuje się pojęciem masy ciała i wskazuje jej jednostkę w Układzie SI rozróżnia pojęcia masy i ciężaru ciała rozróżnia wielkości dane i szukane posługuje się pojęciem gęstości ciała i podaje jej jednostkę w Układzie SI wyznacza objętość dowolnego ciała za pomocą cylindra miarowego mierzy: długość, masę i objętość cieczy, zapisuje wyniki pomiarów w tabeli, opisuje przebieg doświadczenia, wyjaśnia rolę użytych przyrządów wskazuje przykłady zjawisk świadczące o cząsteczkowej budowie materii demonstruje doświadczalnie i opisuje zjawiska rozpuszczania i dyfuzji wyjaśnia, na czym polega dyfuzja i od czego zależy jej szybkość wskazuje w otaczającej rzeczywistości przykłady zjawisk opisywanych za pomocą oddziaływań międzycząsteczkowych (sił spójności i przylegania) wykorzystuje pojęcia sił spójności i przylegania do opisu menisków opisuje zjawisko napięcia powierzchniowego na wybranym przykładzie wymienia sposoby zmniejszania napięcia powierzchnio wego wody i wskazuje ich wykorzystanie w codzien nym życiu człowieka bada doświadczalnie (wykonuje przedstawione doświadczenia) właściwości ciał stałych, cieczy i gazów, opisuje wyniki obserwacji i wyciąga wnioski posługuje się pojęciami: powierzchnia swobodna cieczy i elektrolity przy opisywaniu właściwości cieczy porównuje właściwości ciał stałych, cieczy i gazów omawia budowę kryształów na przykładzie soli kuchennej analizuje różnice w budowie mikroskopowej ciał stałych, cieczy i gazów planuje doświadczenie związane z wyznaczeniem masy ciała za pomocą wagi laboratoryjnej przelicza wielokrotności i podwielokrotności (przed rostki: mikro-, mili-, kilo-, mega-), przelicza jednostki masy i ciężaru mierzy masę - wyznacza masę ciała za pomocą wagi laboratoryjnej, zapisuje wyniki pomiaru w tabeli, oblicza średnią zapisuje wynik pomiaru masy i obliczenia siły ciężkości jako przybliżony (z dokładnością do 2 3 cyfr znaczących) oblicza wartość siły ciężkości działającej na ciało o znanej masie przelicza jednostki gęstości (także masy i objętości) planuje doświadczenia związane z wyznaczeniem gęstości ciał stałych (o regularnych i nieregularnych kształtach) oraz cieczy wymienia podstawowe założenia teorii kinetyczno-cząsteczkowej budowy materii i wykorzystuje je do wyjaśnienia zjawiska dyfuzji opisuje zjawisko dyfuzji w ciałach stałych wyjaśnia na przykładach, czym różnią się siły spójności od sił przylegania oraz kiedy tworzy się menisk wklęsły, a kiedy menisk wypukły opisuje znaczenie występowania napięcia powierzchniowego wody w przyrodzie na wybranym przykładzie projektuje doświadczenia wykazujące właściwości ciał stałych, cieczy i gazów wyjaśnia na przykładach, kiedy ciało wykazuje własności sprężyste, kiedy - plastyczne, a kiedy - kruche, i jak temperatura wpływa na te własności wyjaśnia różnice w budowie ciał krystalicz nych i ciał bezpostaciowych oraz czym różni się monokryształ od polikryształu szacuje rząd wielkości spodziewanego wyniku wyznaczania masy danego ciała za pomocą szalkowej wagi laboratoryjnej posługuje się pojęciem niepewności pomiarowej rozpoznaje zależność proporcjonalną na podstawie wyników pomiarów zapisanych w tabeli lub na podstawie sporządzonego wykresu zależności wartości siły grawitacji działającej na zawieszone na sprężynie obciążniki od ich łącznej masy oraz posługuje się proporcjonalnością prostą wykorzystuje wzór na ciężar ciała do rozwiązania prostych zadań obliczeniowych wyjaśnia, dlaczego ciała zbudowane z różnych substancji różnią się gęstością na podstawie wyników pomiarów wyznacza gęstość cieczy i ciał stałych, krytycznie ocenia wyniki pomiarów, doświadczenia lub obliczeń posługuje się tabelami wielkości fizycznych do określenia (odczytu) gęstości substancji wyjaśnia zjawisko zmiany objętości cieczy w wyniku mieszania się, opierając się na doświadczeniu modelowym wyjaśnia, dlaczego krople wody tworzą się i przyjmują kształt kulisty teoretycznie uzasadnia przewidywane wyniki doświadczeń związanych z badaniem właściwości ciał stałych, cieczy i gazów wyjaśnia, że podział na ciała sprężyste, plastyczne i kruche jest podziałem nieostrym odróżnia rodzaje wag i wyjaśnia, czym one się różnią wykorzystuje wzór na ciężar ciała do rozwiązywania złożonych zadań obliczeniowych wykorzystuje wzór na gęstość do rozwiązywania nietypowych zadań obliczeniowych

Stopień dopuszczający Stopień dostateczny Stopień dobry Stopień bardzo dobry Elementy hydrostatyki i aerostatyki wyznacza gęstość substancji, z jakiej wykonano przedmiot w kształcie prostopadłościanu, walca lub kuli za pomocą wagi i linijki stosuje do obliczeń związek między masą, gęstością i objętością ciał stałych oraz cieczy, rozróżnia wielkości dane i szukane, zapisuje wynik obliczenia jako przybliżony (z dokładnością do 2-3 liczb znaczących) Stopień dopuszczający Stopień dostateczny Stopień dobry Stopień bardzo dobry posługuje się pojęciem parcia (siły nacisku na podłoże), podaje przykłady z życia codzien nego obrazujące działanie siły nacisku bada, od czego zależy ciśnienie, opisuje przebieg i wynik doświadczenia, wykonuje schematyczny rysunek obrazujący układ doświadczalny posługuje się pojęciem ciśnienia i podaje jego jednostkę w Układzie SI odróżnia wielkości fizyczne: parcie i ciśnienie odróżnia pojęcia: ciśnienie hydrostatyczne i ciśnienie atmosferyczne demonstruje zasadę naczyń połączonych, wykonuje schematyczny rysunek obrazujący układ doświadczalny, formułuje wniosek demonstruje doświadczenie obrazujące, że ciśnienie wywierane z zewnątrz jest przekazywane w gazach i w cieczach jednakowo we wszystkich kierunkach, analizuje wynik doświadczenia oraz formułuje prawo Pascala posługuje się pojęciem siły wyporu oraz dokonuje pomiaru jej wartości za pomocą siłomierza (dla ciała wykonanego z jedno rodnej substancji o gęstości większej od gęstości wody) wskazuje przykłady występowania siły wyporu w życiu codziennym formułuje treść prawa Archimedesa dla cieczy i gazów określa, czym jest parcie i wskazuje jego jednostkę w Układzie SI wyjaśnia pojęcie ciśnienia, wskazując przykłady z życia codziennego wykorzystuje zależność między ciśnieniem, parciem i polem powierzchni do rozwiązania prostych zadań obliczeniowych posługuje się pojęciami ciśnienia hydrostatycznego i ciśnienia atmosferycznego, wskazuje przykłady zjawisk opisywanych za ich pomocą bada, od czego zależy ciśnienie hydrostatyczne, opisuje przebieg doświadczenia, wykonuje schematyczny rysunek obrazujący układ doświadczalny, formułuje wniosek, że ciśnienie w cieczy zwiększa się wraz z głębokością i zależy od rodzaju (gęstości) cieczy wskazuje przykłady zastosowania naczyń połączonych wskazuje w otaczającej rzeczywistości przykłady zjawisk opisywanych za pomocą praw i zależności dotyczących ciśnień hydrostatycznego i atmosferycznego stwierdza, że w naczyniu z cieczą jednorodną we wszystkich miejscach na tej samej głębokości ciśnienie jest jednakowe i nie zależy od kształtu naczynia podaje przykłady zastosowania prawa Pascala wykorzystuje prawa i zależności dotyczące ciśnienia w cieczach oraz gazach do rozwiązania prostych zadań obliczeniowych, rozróżnia wielkości dane i szukane, przelicza wielokrotności i podwielokrotności, szacuje rząd wielkości spodziewanego wyniku i na tej podstawie ocenia wynik obliczeń bada doświadczalnie warunki pływania ciał według przedstawionego opisu, opisuje przebieg i wynik przeprowadzonego interpretuje ciśnienie o wartości 1 paskal (1 Pa) rozwiązuje złożone zadania z wykorzysta niem wzoru na ciśnienie posługuje się proporcjonalnością prostą (zależność ciśnienia hydrostatycznego od wysokości słupa cieczy i gęstości cieczy) wyjaśnia, dlaczego poziom cieczy w naczy niach połączonych jest jednakowy wykorzystuje zasadę naczyń połączonych do opisu działania wieży ciśnień i śluzy (innych urządzeń - wymaganie wykraczające) wymienia nazwy przyrządów służących do pomiaru ciśnienia wykorzystuje prawo Pascala do opisu zasady działania prasy hydraulicznej i hamulca hydraulicznego wykazuje doświadczalnie, od czego zależy siła wyporu i że jej wartość jest równa ciężarowi wypartej cieczy wymienia cechy siły wyporu, ilustruje graficznie siłę wyporu wyjaśnia na podstawie prawa Archimedesa, kiedy ciało tonie, kiedy pływa częściowo zanurzone w cieczy i kiedy pływa całkowicie w niej zanurzone wykorzystuje zależność na wartość siły wyporu do rozwiązania prostych zadań obliczeniowych, rozróżnia wielkości dane i szukane, przelicza wielokrotności i podwielokrotności, szacuje rząd wielkości spodziewanego wyniku i ocenia na tej podstawie wartości obliczanych wielkości fizycznych, zapisuje wynik obliczenia fizycznego jako przybliżony (z dokładnością do 2-3 liczb znaczących) posługuje się informacjami pochodzącymi z analizy przeczytanych tekstów (w tym popularnonaukowych, z Internetu) dotyczących prawa Archimedesa i pływania ciał planuje i przeprowadza doświadczenie związane z badaniem parcia i ciśnienia (formułuje pytania badawcze, stawia hipotezy, proponuje sposób ich weryfikacji, teoretycznie uzasadnia przewidywany wynik doświadczenia, analizuje wyniki i wyciąga wnioski z doświadczenia, krytycznie ocenia wyniki doświadczenia) wyjaśnia na przykładach znaczenie ciśnienia hydrostatycznego i ciśnienia atmosferycznego w przyrodzie oraz w życiu codziennym uzasadnia, dlaczego w naczyniu z cieczą jednorodną we wszystkich miejscach na tej samej głębokości ciśnienie jest jednakowe i nie zależy od kształtu naczynia projektuje i wykonuje model naczyń połączonych posługuje się informacjami pochodzącymi z analizy przeczytanych tekstów (w tym popularnonaukowych, w Internecie) dotyczących ciśnienia hydrostatycznego i atmosferycznego oraz wykorzystywania w przyrodzie i w życiu codziennym zasady naczyń połączonych i prawa Pascala rozwiązuje złożone zadania dotyczące ciśnienia w cieczach i gazach przedstawia graficznie wszystkie siły działające na ciało, które pływa w cieczy, tkwi w niej zanurzone lub tonie planuje i wykonuje doświadczenia związane z badaniem siły wyporu oraz warunków pływania ciał: przewiduje wyniki i teoretycznie je uzasadnia, wyciąga wnioski z doświadczeń, krytycznie ocenia wyniki wykorzystuje wzór na siłę wyporu oraz warunki pływania ciał do rozwiązywania zadań złożonych i nietypowych

doświadczenia, wykonuje schematyczny rysunek obrazujący układ doświadczalny podaje warunki pływania ciał: kiedy ciało tonie, kiedy pływa częściowo zanurzone w cieczy i kiedy pływa całkowicie zanurzone w cieczy wskazuje w otaczającej rzeczywistości przykłady zjawisk opisywanych za pomocą prawa Archimedesa i przykłady praktycznego wykorzystania prawa Archimedesa oblicza i porównuje wartość siły wyporu dla ciał zanurzonych w cieczy lub gazie Kinematyka Stopień dopuszczający Stopień dostateczny Stopień dobry Stopień bardzo dobry wskazuje w otaczającej rzeczywistości przykłady ruchu odróżnia pojęcia: tor, droga i wykorzystuje je do opisu ruchu odróżnia ruch prostoliniowy od ruchu krzywoliniowego, podaje przykłady wykorzystuje wielkości fizyczne: droga, prędkość, czas do opisu ruchu jednostajne go prostoliniowego, wskazuje w otaczającej rzeczywistości przykłady tego ruchu posługuje się pojęciem prędkości do opisu ruchu, interpretuje wartość prędkości jako drogę przebytą przez poruszające się ciało w jednostce czasu, np. 1 s posługuje się jednostką prędkości w Układzie SI, przelicza jednostki prędkości (przelicza wielokrotności i podwielokrotności) odczytuje dane z tabeli oraz prędkość i przebytą odległość z wykresów zależności drogi i prędkości od czasu w ruchu jednostajnym prostoliniowym wykorzystuje wielkości fizyczne: droga, prędkość, czas do opisu ruchu niejednostajnego prostoliniowego, wskazuje w otaczającej rzeczywistości przykłady tego ruchu i odróżnia go od ruchu jednostajnego prostoliniowego wskazuje w otaczającej rzeczywistości przykłady ruchu jednostajnie przyspieszone go prostoliniowego posługuje się pojęciem przyspieszenia wyjaśnia na przykładach, kiedy ciało jest w spoczynku, a kiedy w ruchu względem ciał przyjętych za układy odniesienia mierzy długość drogi (dokonuje kilkakrotnego pomiaru, oblicza średnią i podaje wynik do 2-3 cyfr znaczących, krytycznie ocenia wynik) posługuje się jednostką drogi w Układzie SI, przelicza jednostki drogi przeprowadza przedstawione doświadczenie związane z wyznaczeniem prędkości ruchu pęcherzyka powie trza w zamkniętej rurce wypełnionej wodą: mierzy czas, zapisuje wyniki pomiaru w tabeli, opisuje przebieg i wynik doświadczenia, posługuje się pojęciem niepewności pomiarowej, zapisuje wynik obliczenia jako przybliżony (z dokładnością do 2 3 liczb znaczą cych) i wyciąga wnioski z otrzymanych wyników na podstawie danych liczbowych lub na podstawie wykresu rozpoznaje, że w ruchu jednostajnym wyjaśnia, na czym polega względność ruchów, podaje przykłady układów odniesienia i przykłady względności ruchu we Wszechświecie posługuje się pojęciem przemieszczenia i wyjaśnia na przykładzie różnicę między drogą a przemieszczeniem analizuje wykres zależności położenia ciała od czasu i odczytuje z wykresu przebytą odległość sporządza wykresy zależności drogi i prędkości od czasu dla ruchu jednostajnego prostolinio wego na podstawie danych z tabeli (oznacza wielkości i skale na osiach) planuje doświadczenie związane z wyznacze niem prędkości przemieszczania się (np. w czasie marszu, biegu, jazdy rowerem), szacuje rząd wielkości spodziewanego wyniku, wskazuje czynniki istotne i nieistotne, wyznacza prędkość, krytycznie ocenia wyniki doświadczenia rozwiązuje zadania z zastosowaniem zależności między drogą, prędkością i czasem w ruchu jednostajnym prostoliniowym analizuje wykres zależności prędkości od czasu, odczytuje dane z tego wykresu, wskazuje wielkości maksymalną i minimalną rozpoznaje zależność proporcjonalną na podstawie wyników pomiarów zapisanych w tabeli lub na podstawie sporządzonego wykresu zależności drogi od kwadratu czasu oraz posługuje się proporcjonalnością prostą na podstawie danych liczbowych lub na projektuje doświadczenie obrazujące względność ruchu, teoretycznie uzasadnia przewidywane wyniki, analizuje je i wyciąga wnioski rysuje wykres zależności położenia ciała od czasu wyjaśnia, dlaczego w ruchu prostoliniowym kierunki i zwroty prędkości oraz przemiesz czenia są zgodne posługuje się informacjami pochodzącymi z analizy przeczytanych tekstów (w tym popularnonaukowych) dotyczących sposo bów pomiaru czasu sporządza wykres zależności prędkości od czasu na podstawie danych w tabeli (oznacza wielkości i skale na osiach, zaznacza punkty i rysuje wykres) oraz analizuje te dane i wykres, formułuje wnioski planuje doświadczenie związane z badaniem ruchu jednostajnie zmiennego (formułuje pytania badawcze, stawia hipotezy oraz proponuje sposób ich weryfikacji, przewiduje wyniki i uzasadnia je teoretycznie, wskazując czynniki istotne i nieistotne), dokonuje pomiarów, analizuje wyniki i wyciąga wnioski, krytycznie ocenia wyniki pomiarów, posługując się pojęciem niepewności pomiarowej sporządza wykres zależności drogi od czasu w ruchu jednostajnie przyspieszonym

do opisu ruchu prostoliniowego jednostajnie zmiennego odczytuje prędkość i przyspieszenie z wykresów zależności prędkości oraz przyspieszenia od czasu w ruchu jednostajnie przyspieszonym prostoliniowym wyodrębnia ruch jednostajny prostoliniowy i ruch jednostajnie przyspieszony prostoli niowy z kontekstu prostoliniowym droga jest wprost proporcjonalna do czasu oraz posługuje się proporcjonalnością prostą na podstawie opisu słownego rysuje wykresy zależności drogi i prędkości od czasu w ruchu jednostajnym prostoliniowym rozpoznaje zależność rosnącą i malejącą na podstawie danych z tabeli lub na podstawie wykresu zależności położenia ciała od czasu w ruchu prostoliniowym oraz wskazuje wielkości maksymalną i minimalną wykorzystuje wielkości fizyczne: droga, prędkość, czas do rozwiązywania prostych zadań obliczeniowych związanych z ruchem jednostajnym prostoliniowym rozróżnia wielkości dane i szukane odróżnia prędkości średnią i chwilową w ruch niejednostajnym wykorzystuje pojęcie prędkości średniej do rozwiązywania prostych zadań obliczeniowych, rozróżnia wielkości dane i szukane, przelicza wielokrotności i podwielo-krotności, przelicza jednostki czasu przeprowadza przedstawione doświadczenie związane z badaniem ruchu kulki swobodnie staczającej się po metalowych prętach (mierzy: czas, drogę, zapisuje wyniki pomiaru w tabeli i zaokrągla je), opisuje przebieg i wynik doświadczenia, oblicza wartości średniej prędkości w kolejnych sekundach ruchu, wyciąga wnioski z otrzymanych wyników rozpoznaje zależność rosnącą na podstawie danych z tabeli lub na podstawie wykresu (zależności drogi od kwadratu czasu lub prędkości od czasu w ruchu jednostajnie przyspieszonym) oraz wskazuje wielkości maksymalną i minimalną określa wartość przyspieszenia jako przyrost wartości przyspieszenia w jednostce czasu rysuje wykresy zależności prędkości i przyspieszenia od czasu w ruchu jednostajnie przyspieszonym prostoliniowym na podstawie opisu słownego porównuje ruch jednostajny prostoliniowy i ruch jednostajnie przyspieszony prostoliniowy podstawie wykresu wyjaśnia, że w ruchu jednostajnie przyspieszonym prostoliniowym prędkość jest wprost proporcjonalna do czasu, a droga - wprost proporcjonalna do kwadratu czasu (wskazuje przykłady) na podstawie wartości przyspieszenia określa, o ile zmienia się wartość prędkości w jednostkowym czasie, interpretuje jednostkę przyspieszenia w Układzie SI, przelicza jednostki przyspieszenia odczytuje przebytą odległość z wykresu zależności drogi od czasu w ruchu jednostajnie przyspieszonym prostoliniowym wykorzystuje wzory: 2 at s i a 2 v t do rozwiązywania prostych zadań obliczeniowych, rozróżnia wielkości dane i szukane, zapisuje wynik obliczenia fizycznego jako przybliżony (z dokładnością do 2 3 liczb znaczących) analizuje wykresy zależności drogi, prędkości i przyspieszenia od czasu dla ruchu prostoliniowego (jednostajnego i jednostajnie zmiennego) rozwiązuje typowe zadania dotyczące ruchu jednostajnego prostoliniowego i ruchu prostoliniowego jednostajnie przyspieszonego prostoliniowym na podstawie danych z tabeli wyjaśnia, dlaczego w ruchu jednostajnie przyspieszonym prostoliniowym kierunki i zwroty prędkości oraz przyspieszenia są zgodne rozwiązuje złożone zadania z zastosowaniem 2 wzorów at v s i a 2 t sporządza wykresy zależności drogi, prędkości i przyspieszenia od czasu rozwiązuje zadania złożone, wykorzystując zależność drogi i prędkości od czasu dla ruchu jednostajnego prostoliniowego i ruchu prostoliniowego jednostajnie przyspieszonego

(wskazuje podobieństwa i różnice) wykorzystuje prędkość i przyspieszenie do rozwiązania prostych zadań obliczeniowych, rozróżnia wielkości dane i szukane Jolanta Siemieniuk

Kryteria wymagań na poszczególne oceny dla klasy drugiej Temat lekcji w podręczniku Dopuszczający Dostateczny Oceny Dobry Bardzo dobry 1. 1. Praca zdefiniować pracę, gdy działa stała siła równoległa do przemieszczenia, podać wzór na obliczanie pracy (W = F s), podać podstawową jednostkę pracy w układzie SI. 2. Moc zdefiniować moc jako szybkość wykonywania pracy, podać wzór na obliczanie mocy: P = W/t, podać podstawową jednostkę mocy w układzie SI. 3. Maszyny proste wymienić maszyny proste: dźwignia jedno- i dwustronna, blok nieruchomy, kołowrót, wyjaśnić, że maszyny proste ułatwiają wykonanie pracy, podać słownie i zapisać wzorem warunek równowagi dźwigni dwustronnej: r 1 F 1 = r 2 F 2. Uczeń umie: 1. Energia mechaniczna mierzyć siłę i posługiwać się pojęciem pracy, przemieszczenie do podać warunki, przy spełnieniu obliczenia pracy, których jest wykonywana praca podać przykłady pracy w w sensie fizycznym, sensie fizycznym, obliczać pracę na podstawie wyjaśnić, co oznaczają wykresu F(s), symbole występujące we podać przykłady, gdy działająca wzorze na obliczanie pracy, siła nie wykonuje pracy (dla wyjaśnić, że praca jest przypadków: brak wykonywana wtedy, gdy pod przemieszczenia pomimo działaniem siły ciało działania siły, siła jest przemieszcza się lub ulega prostopadła do przesunięcia). odkształceniu. wyjaśnić, co oznaczają posługiwać się pojęciem mocy, symbole występujące we posługiwać się wzorem na moc, wzorze na obliczanie mocy, odczytać na tabliczkach znamionowych różnych dostępnych urządzeń ich moc. zademonstrować i wyjaśnić działanie dźwigni dwustronnej i jednostronnej, wyjaśnić, kiedy dźwignie będą w równowadze, wyjaśnić, że blok nieruchomy i kołowrót działają na zasadzie dźwigni dwustronnej, wyjaśnić, że przy użyciu maszyn prostych działając mniejszą siłą, ale na dłuższej rozwiązywać zadania obliczeniowe z zastosowaniem wzorów na pracę i moc. wskazać maszyny proste w najbliższym otoczeniu i posługiwać się nimi w życiu codziennym wyjaśnić zasadę działania wagi szkolnej, wyznaczyć masę ciała za pomocą dźwigni dwustronnej, innego ciała o znanej masie i linijki, wyjaśnić zasadę działania i podać przykłady zastosowania przeliczać jednostki pracy, rozwiązywać zadania obliczeniowe z zastosowaniem wzoru na pracę, przekształcić wzór na pracę do postaci, z której wyznaczy siłę bądź przesunięcie. przeliczać jednostki mocy, rozwiązywać zadania obliczeniowe z zastosowaniem wzoru na moc i pracę, przekształcić wzór na moc do postaci, z której wyznaczy pracę bądź czas. stosować warunek równowagi dźwigni dwustronnej, wykazać związek między dźwignią oraz kołowrotem i blokiem nieruchomym, zaplanować i wykonać doświadczenie pozwalające ustalić warunek równowagi dźwigni dwustronnej.

4. Energia potencjalna grawitacji 5. Energia kinetyczna 6. Zasada zachowania energii podać przykłady ciał mających energię potencjalną grawitacji, podać jednostkę energii potencjalnej w układzie SI, podać wzór na obliczanie energii potencjalnej grawitacji: E p = m g h. wyjaśnić związek energii kinetycznej z ruchem, podać, że energia kinetyczna zależy od masy ciała i od kwadratu jego prędkości, podać przykłady ciał mających energię kinetyczną, podać jednostkę energii kinetycznej w układzie SI, podać wzór na obliczanie energii kinetycznej. podać przykłady zjawisk, w których występują przemiany energii kinetycznej na potencjalną i odwrotnie, posługiwać się pojęciem energii mechanicznej jako sumy energii kinetycznej i energii potencjalnej (grawitacji drodze, wykonujemy taką samą pracę jak bez ich użycia. utożsamiać energię potencjalną z energią podniesionego ciała, wyjaśnić, że zmiana energii potencjalnej grawitacji jest równa pracy wykonanej przy podnoszeniu ciała: E p = W, wyjaśnić, że energia potencjalna jest związana z wzajemnym oddziaływaniem grawitacyjnym ciał, wyjaśnić znaczenie symboli występujących we wzorze na energię potencjalną grawitacji. wyjaśnić, że zmiana energii kinetycznej ciała jest równa pracy wykonanej przy rozpędzaniu ciała: E k = W, wyjaśnić, że energia kinetyczna zależy od masy ciała i od kwadratu jego prędkości, podać przykłady wykonania pracy kosztem energii kinetycznej ciała. wymieniać różne formy energii mechanicznej, wyjaśnić, że energia może być przekazywana między ciałami lub zamieniana w inne formy energii. dźwigni dwustronnej, bloku nieruchomego, kołowrotu, zbudować i zademonstrować działanie i zastosowanie kołowrotu i bloku nieruchomego. opisywać wpływ wykonanej pracy na zmianę energii, wykorzystywać pojęcie energii mechanicznej i wymieniać różne jej formy, podać przykłady wykorzystywania energii potencjalnej grawitacji, obliczyć przyrost energii potencjalnej. obliczyć energię kinetyczną, wykorzystywać pojęcie energii mechanicznej i wymieniać różne jej formy, opisywać wpływ wykonanej pracy na zmianę energii kinetycznej, podać przykłady potwierdzające, że wzrost energii kinetycznej wymaga wykonania pracy. posługiwać się i wykorzystywać pojęcie energii mechanicznej jako sumy energii kinetycznej i potencjalnej, opisywać wpływ wykonanej pracy na zmianę energii, stosować zasadę zachowania energii mechanicznej, opisywać przemiany energii na rozwiązywać zadania problemowe i obliczeniowe z zastosowaniem wzoru na energię potencjalną grawitacji, przekształcić wzór na energię potencjalną do postaci, z której wyznaczy masę bądź wysokość podniesionego ciała, zaprojektować i wykonać doświadczenie mające na celu badanie, od czego i jak zależy energia potencjalna ciała. stosować wzór na energię kinetyczną ciała do rozwiązywania zadań problemowych i obliczeniowych, zaprojektować i wykonać doświadczenie mające na celu badanie od czego i jak zależy energia kinetyczna ciała. przedstawić przemiany energii mechanicznej na przykładach różnych zjawisk (np. z różnych dyscyplin sportowych), stosować zasadę zachowania energii mechanicznej do rozwiązywania zadań problemowych

i sprężystości), podać treść zasady zachowania energii. 7. Temperatura podać określenie temperatury ciała, podać definicję energii wewnętrznej i określić jej związek z temperaturą ciała, podać jednostkę energii wewnętrznej w układzie SI, podać jednostkę temperatury w układzie SI, nazwać podstawowe skale termometryczne, podać, że 0 ºC to w przybliżeniu 273 K, podać, że zmiana temperatury wyrażonej w stopniach Celsjusza jest równa zmianie temperatury wyrażonej w skali Kelvina: T (0 ºC) = T (K). 8. Przekazywanie podać definicję ciepła, energii podać jednostkę ciepła w wewnętrznej układzie SI, wymienić sposoby przekazywania ciepła (przewodnictwo, konwekcja i promieniowanie), wskazać przewodniki i izolatory ciepła w swoim otoczeniu, wymienić przykłady zastosowania przewodników i izolatorów ciepła. przykładzie wznoszącej się do góry i spadającej swobodnie piłki oraz na przykładzie wahadła i ruchu ciężarka na sprężynie, wyjaśnić przemiany form energii mechanicznej na przykładzie skoku na batucie. 2. Ciepło jako forma przekazywania energii dokonać pomiaru temperatury za pomocą termometru, wyjaśnić związek między energią kinetyczną cząsteczek i temperaturą, dokonać oszacowania temperatury ciała na podstawie subiektywnych wrażeń. wymienić znane z życia codziennego przykłady przekazywania energii wewnętrznej, podać warunki, w których zachodzi przekazywanie energii wewnętrznej, wyjaśnić zjawisko przekazywania energii wewnętrznej między ciałami o różnych temperaturach, rozróżnić ciała dobrze przewodzące ciepło od złych podać szacunkowe wartości prędkości cząsteczek różnych gazów, wykazać, że określenie temperatury na podstawie subiektywnych wrażeń może być mylne. analizować jakościowo zmiany energii wewnętrznej spowodowane przepływem ciepła, wyjaśnić rolę izolacji cieplnej, opisać ruch cieczy i gazów w zjawisku konwekcji, zademonstrować przekazywanie ciepła metodą konwekcji, wyjaśnić mechanizm konwekcji i przedstawić przykłady zjawisk zachodzących dzięki konwekcji, wskazać i wyjaśnić różnice i obliczeniowych. dokonywać przeliczeń temperatury wyrażonej w różnych skalach. zbadać doświadczalnie, od czego zależy ilość energii wypromieniowanej i pochłoniętej przez ciało, omówić sposoby oszczędzania energii cieplnej w budownictwie, wyjaśnić, na czym polega efekt cieplarniany.

9. Ciepło właściwe podać definicję ciepła właściwego, podać jednostkę ciepła właściwego w układzie SI, podać wzór na obliczanie ciepła właściwego: c = Q /(m T). 10. Ciepło a praca. Zmiany energii wewnętrznej podać określenie energii wewnętrznej ciała, podać treść pierwszej zasady termodynamiki słownie i za pomocą wzoru: U = Q + W. przewodników ciepła, wyjaśnić, dlaczego w termosie można przechowywać gorącą herbatę i lody, wyjaśnić, w jaki sposób jest przekazywana energia słoneczna na Ziemię, wyjaśnić mechanizm przekazywania energii cieplnej metodą przewodnictwa. wyjaśnić, co to znaczy, że ciepło właściwe wody wynosi 4200 J/(kg K), odczytywać i stosować w obliczeniach wielkości zamieszczone w tablicach, opisać budowę i podać przeznaczenie kalorymetru, wyjaśnić, że gdy rośnie temperatura ciała, to ciało pobiera ciepło, natomiast gdy maleje temperatura ciała, to ciało oddaje ciepło. wyjaśnić, od czego i jak zależy energia wewnętrzna ciała, wyjaśnić, w jaki sposób można zmienić energię wewnętrzną ciała, wyjaśnić znaczenie symboli w matematycznej postaci pierwszej zasady termodynamiki., między przewodnictwem a konwekcją, wskazać i wyjaśnić różnice między przewodnictwem i konwekcją a promieniowaniem. wyznaczyć ciepło właściwe wody za pomocą czajnika elektrycznego lub grzałki o znanej mocy przy założeniu braku strat ciepła, posługiwać się pojęciem ciepła właściwego, zbadać doświadczalnie dla różnych ciał zależność między przyrostem temperatury a ilością wymienionego z otoczeniem ciepła, obliczyć ciepło właściwe na podstawie wykresu T(Q). analizować jakościowo zmiany energii wewnętrznej spowodowanej wykonaniem pracy i przepływem ciepła, podać przykłady zamiany pracy w energię wewnętrzną ciała. posługiwać się wzorem na ciepło właściwe przy rozwiązywaniu zadań problemowych i obliczeniowych, sporządzić bilans ciepła w procesie przekazywania energii, przekształcać równanie bilansu cieplnego i wyznaczać dowolną niewiadomą: masę substancji, różnicę temperatur, ciepło właściwe lub ciepło zmiany stanu skupienia. wyjaśnić, jakie znaczenie w przyrodzie odgrywa fakt, że woda ma duże ciepło właściwe. uzasadnić, że pierwsza zasada termodynamiki wynika z zasady zachowania energii, opisać i wyjaśnić na podstawie pierwszej zasady termodynamiki przemiany energii zachodzące w silniku cieplnym, np. w samochodzie,

11. Energia wewnętrzna i zmiany stanów skupienia 12. Ruch jednostajny prostoliniowy podać określenie ciepła topnienia/krzepnięcia, podać wzór na obliczanie ciepła topnienia: c t = Q/m, podać jednostkę ciepła topnienia, podać określenie ciepła parowania/skraplania, podać wzór na obliczanie ciepła parowania: c p = Q/m, podać jednostkę ciepła parowania. wymienić parametry ruchu: tor, drogę, prędkość, wymienić jednostki wielkości opisujących ruch, podać określenie drogi, podać określenie ruchu jednostajnego prostoliniowego. wyjaśnić, co oznaczają symbole występujące we wzorze na obliczanie ciepła parowania i skraplania oraz ciepła topnienia i krzepnięcia, wykonać doświadczenie potwierdzające, że topnienie i krzepnięcie ciał krystalicznych zachodzi w stałej temperaturze, podać przykłady zjawisk topnienia i krzepnięcia zachodzących w przyrodzie. 3. Ruch i siły opisać ruch, podając jego parametry: tor, drogę, prędkość i ich symbole, posługiwać się różnymi przyrządami do mierzenia długości i czasu, wybrać właściwy układ odniesienia do analizy ruchu, określić współrzędne położenia ciała w odpowiednim układzie odniesienia, klasyfikować ruch ze względu na tor i prędkość, zdefiniować prędkość opisać zjawiska zmian stanów skupienia: topnienia, krzepnięcia, parowania, skraplania, sublimacji i resublimacji, obliczyć ilość energii potrzebnej do zmiany danej masy cieczy w temperaturze wrzenia w stan pary, wyjaśnić zmiany energii wewnętrznej podczas zmian stanów skupienia, podać przykłady potwierdzające pobieranie energii podczas parowania cieczy, uzasadnić konieczność pobierania energii podczas topnienia, a oddawania energii - podczas krzepnięcia (wymiany ciepła z otoczeniem). odczytywać prędkość i przebytą drogę z wykresów zależności drogi i prędkości od czasu s(t) i v(t), obliczać prędkość średnią, rozwiązywać zadania obliczeniowe na ruch jednostajny. opisać i wyjaśnić na podstawie pierwszej zasady termodynamiki przemiany energii zachodzące w lodówce. posługiwać się wzorami na ciepło właściwe, ciepło topnienia i ciepło parowania przy rozwiązywaniu zadań problemowych i obliczeniowych, sporządzać i analizować wykres T(Q), zaprojektować i przeprowadzić eksperyment mający na celu wyznaczenie ciepła topnienia lodu, ocenić wpływ dużego ciepła właściwego, ciepła topnienia i parowania wody na klimat i życie na Ziemi. przeliczać jednostki prędkości, opisywać położenie ciał względem układu odniesienia, sporządzić tabelę pomiarów, sporządzać i odczytywać wykresy v(t) i s(t) dla ruchu jednostajnego prostoliniowego na podstawie opisu słownego, obliczyć przebytą drogę na podstawie pola figury pod wykresem v(t), przedstawić położenie ciała

13. Bezwładność ciał 14. Pierwsza zasada dynamiki 15. Opory ruchu. Tarcie 16. Ruch zmienny prostoliniowy. wyjaśnić, że masa ciała jest miarą jego bezwładności. podać treść pierwszej zasady dynamiki. wymienić rodzaje tarcia (statyczne i kinetyczne), wymienić, od czego zależy siła tarcia, podać wzór, który pozwala obliczyć wartość tarcia kinetycznego lub maksymalnego tarcia statycznego: F T = f F N. podać określenie ruchu zmiennego, chwilową i średnią, posługiwać się pojęciem prędkości do opisu ruchu, wyjaśnić, która prędkość: średnia czy chwilowa, charakteryzuje ruch, wyjaśnić na przykładach zależność proporcjonalności drogi od czasu. podać przykłady bezwładności ciał. wyjaśnić, dlaczego pierwszą zasadę dynamiki nazywamy zasadą bezwładności. przedstawić argumenty przemawiające za tym, że ośrodek, w którym porusza się ciało, stawia opór, wyjaśnić, że na pokonanie oporów ciało zużywa energię, wymienić czynniki, od których zależy opór cieczy i gazów, wyjaśnić, kiedy opór nazywamy tarciem, dokonać podziału tarcia na statyczne i dynamiczne i zilustrować przykładami. odróżnić prędkość średnią od chwilowej w ruchu zademonstrować doświadczalnie skutki bezwładności ciał, wykazać na przykładach zależność między masą a jego bezwładnością. opisać zachowanie się ciał na podstawie pierwszej zasady dynamiki Newtona. opisać wpływ oporów ruchu na poruszające się ciała, podać sposoby zwiększania i zmniejszania współczynnika tarcia, podać przykłady rozwiązań mających na celu zmniejszenie oporu ośrodka, podać przykłady rozwiązań mających na celu wykorzystanie oporu ośrodka, przedstawić argumenty przemawiające za występowaniem tarcia między stykającymi się powierzchniami, zbadać doświadczalnie, od czego zależy siła tarcia, wykazać doświadczalnie, że tarcie toczne jest mniejsze od tarcia poślizgowego. na podstawie wyników pomiarów narysować wykres na osi liczbowej, na płaszczyźnie i w przestrzeni, wyjaśnić, co to jest tachometr, do czego służy i jakie są korzyści z jego stosowania. wskazać, w jakich urządzeniach wykorzystuje się zjawisko bezwładności i wyjaśnić zasadę działania tych urządzeń. stosować pierwszą zasadę dynamiki do wyjaśniania zjawisk otaczającego świata. zaprojektować eksperyment, którego celem jest pomiar pozwalający wyznaczyć współczynnik tarcia, przedstawić rolę siły tarcia dla ruchu pojazdów, ludzi i zwierząt. zaprojektować i wykonać doświadczenie mające na

Przyspieszenie podać określenie ruchu przyspieszonego, podać określenie ruchu opóźnionego, podać określenie przyspieszenia i napisać wzór: a = v/ t, podać jednostkę przyspieszenia. 17. Ruch podać definicję ruchu jednostajnie jednostajnie przyspieszonego przyspieszony prostoliniowego. prostoliniowy 18. Druga zasada dynamiki podać przykłady sił i rozpoznać je w różnych sytuacjach praktycznych, podać treść drugiej zasady dynamiki wymienić dynamiczne skutki działania siły, podać jednostkę siły. niejednostajnym, przedstawić sens fizyczny przyspieszenia. zapisać wzór: s = a t 2 /2 na obliczanie drogi w ruchu jednostajnie przyspieszonym i wyjaśnić, od czego ona zależy, zapisać wzór: v = a t na obliczanie prędkości w ruchu jednostajnie przyspieszonym i wyjaśnić, od czego ona zależy. zapisać wzór na przyspieszenie i siłę i wyjaśnić symbole występujące w tych wzorach, wyjaśnić proporcjonalność przyspieszenia do siły wypadkowej, wyjaśnić odwrotną proporcjonalność przyspieszenia do masy ciała, przewidzieć, jakie będzie zależności prędkości od czasu dla ruchu przyspieszonego, analizować wykresy v(t) dla ruchu zmiennego, posługiwać się pojęciem przyspieszenia. posługiwać się pojęciem przyspieszenia do opisu ruchu prostoliniowego jednostajnie przyspieszonego, odróżniać prędkość średnią od chwilowej w ruchu niejednostajnym, analizować wzór na prędkość i drogę w ruchu jednostajnie przyspieszonym, odróżniać ruch przyspieszony od ruchu jednostajnie przyspieszonego, na podstawie wyników pomiaru narysować wykres drogi w funkcji czasu, na podstawie wykresu v(t) rozpoznać rodzaj ruchu, na podstawie wykresu v(t) obliczyć przebytą drogę i przyspieszenie. przedstawić przykłady zjawisk świadczących o tym, że przyczyną zmian parametrów ruchu są działające siły, opisywać zachowanie się ciał na podstawie drugiej zasady dynamiki Newtona, wyjaśnić, od czego i jak zależy przyspieszenie ciała, wyjaśnić, że kierunek i zwrot przyspieszenia jest zgodny celu badanie prędkości w ruchu zmiennym, analizować wykresy i na tej podstawie obliczać parametry ruchu. na podstawie wyników pomiaru narysować wykres zależności przyspieszenia i prędkości ciała w funkcji czasu, stosować poznane wzory przy rozwiązywaniu zadań problemowych i obliczeniowych. zbadać doświadczalnie zależność przyrostu prędkości i przyspieszenia od działającej siły i masy ciała, stosować do obliczeń związek między masą ciała, przyspieszeniem i siłą, zbadać doświadczalnie przyrost prędkości i przyspieszenie ciała pod działaniem stałej siły,

przyspieszenie ciała, jeżeli na ciało działa stała siła. z kierunkiem i zwrotem działającej siły. podać i wyjaśnić cechy wielkości wektorowych (siły, przyspieszenia. prędkości). 19. Spadanie swobodne *20. Ruch jednostajnie opóźniony prostoliniowy 21. Trzecia zasada dynamiki podać określenie spadania swobodnego ciał, podać wartość przyspieszenia ziemskiego. podać definicję ruchu jednostajnie opóźnionego prostoliniowego. podać treść trzeciej zasady dynamiki. 22. Ruch drgający podać przykłady ruchów drgających zachodzących wokół nas, wyjaśnić, co jest przyczyną, że różne ciała spadają z różnymi prędkościami, wyjaśnić wyniki obserwacji spadania różnych ciał w próżni, wyjaśnić, dlaczego przyspieszenie ciała spadającego swobodnie nie zależy od jego masy. podać wzór: s = v 0 t/2 na obliczanie drogi w ruchu jednostajnie opóźnionym i wyjaśnić, od czego ona zależy, wyjaśnić, jaka siła wywołuje ruch opóźniony i jednostajnie opóźniony, wyjaśnić różnice między ruchem opóźnionym i jednostajnie opóźnionym. wyjaśnić, dlaczego siły wzajemnego oddziaływania ciał nazywamy siłami akcji i reakcji, wyjaśnić, dlaczego siły wzajemnego oddziaływania ciał się nie równoważą, wykorzystać wiadomości dotyczące sił akcji i reakcji do wyjaśnienia zjawiska odrzutu. 4. Drgania i fale mechaniczne wyjaśnić, że do wprowadzenia ciała w ruch drgający niezbędne jest wykazać doświadczalnie, że spadanie swobodne jest ruchem jednostajnie przyspieszonym, sporządzać wykres v(t) dla spadania swobodnego, posługiwać się pojęciem siły ciężkości. na wykresie v(t) rozpoznać ruch jednostajnie opóźniony, na podstawie pomiarów narysować wykresy przyspieszenia, prędkości i drogi w ruchu jednostajnie opóźnionym. opisywać wzajemne oddziaływanie ciał, posługując się trzecią zasadą dynamiki Newtona, wyjaśnić zasadę poruszania się rakiet i samolotów odrzutowych. opisywać ruch wahadła matematycznego i ciężarka na sprężynie oraz analizować obliczać prędkość końcową i wysokość spadania swobodnego, uzasadnić, korzystając z zasad dynamiki, że spadanie swobodne jest ruchem jednostajnie przyspieszonym. obliczyć drogę na podstawie wykresu v(t) (pole figury pod wykresem). zaprojektować pojazd wykorzystujący zjawisko odrzutu do napędu. wyjaśnić, podając przykłady, że zachodzące w przyrodzie zjawiska drgań są bardziej

23. Drgania swobodne 24. Przemiany energii podczas drgań 25. Drgania wymuszone i rezonans 26. Powstawanie fal w ośrodkach materialnych podać określenie ruchu drgającego prostego, podać określenie drgań harmonicznych, podać definicje pojęć: amplituda, okres drgań i częstotliwość, podać wzór na obliczanie częstotliwości: f = 1/T, podać jednostkę częstotliwości w układzie SI. podać określenie drgań swobodnych, podać określenie wahadła matematycznego. podać określenie i przykłady drgań gasnących. podać określenie drgań wymuszonych, podać określenie zjawiska rezonansu. podać określenie fali, podać definicje fali poprzecznej i podłużnej, podać wzór na obliczanie prędkości rozchodzenia się wykonanie pracy, czyli zwiększenie energii ciała. zademonstrować i opisać drgania swobodne, przeanalizować przemiany energii podczas jednego cyklu drgań swobodnych, wyjaśnić zastosowanie zjawiska drgań do pomiaru czasu, wyjaśnić pojęcie częstotliwości drgań swobodnych oraz podać, od czego zależy częstotliwości drgań swobodnych. przeanalizować przemiany energii podczas jednego cyklu drgań swobodnych. zademonstrować drgania wymuszone. podać określenie długości fali i zaznaczyć ją na odpowiednim rysunku. przemiany energii w tych ruchach, posługiwać się pojęciami: amplitudy, okresu drgań i częstotliwości, wskazywać położenie równowagi oraz odczytywać amplitudę i okres drgań z wykresu x(t), obliczać częstotliwość na podstawie wykresu x(t). wyznaczyć okres i częstotliwość drgań wahadła matematycznego, wyznaczyć okres i częstotliwość drgań ciężarka zawieszonego na sprężynie, wyjaśnić i zademonstrować, od czego zależy okres drgań wahadła, wyjaśnić i zademonstrować, od czego nie zależy okres drgań wahadła. opisać ruch wahadła matematycznego i analizować przemiany energii w tym ruchu, opisać ruch ciężarka na sprężynie i analizować przemiany energii w tym ruchu. zademonstrować i opisać zjawisko rezonansu, wyjaśnić, w jaki sposób można uzyskać drgania niegasnące. opisywać mechanizm przekazywania drgań z jednego punktu ośrodka do drugiego w przypadku fali na napiętej linie, posługiwać się pojęciami: złożone i odnaleźć w nich elementy ruchu harmonicznego. wyjaśnić, dlaczego okres drgań wahadła na Ziemi i na Księżycu nie jest jednakowy. podać przyczyny występowania w przyrodzie drgań gasnących. przedstawić przykłady rezonansu z różnych dziedzin techniki, wyjaśnić, kiedy zjawisko rezonansu jest szkodliwe, a kiedy użyteczne. stosować wzór na prędkość fali do obliczania parametrów fali.

* 27. Zjawiska falowe fali w ośrodku: v = λ f. wyjaśnić, kiedy zachodzi odbicie fali, podać treść prawa odbicia. 28. Fale dźwiękowe podać definicję dźwięków, podać zakres częstotliwości dźwięków, wyjaśnić, że fale dźwiękowe w powietrzu to fale podłużne. 29. Cechy dźwięków wymienić podstawowe cechy dźwięków (wysokość, głośność i barwa). wyjaśnić, kiedy zachodzi załamanie fali, wyjaśnić, na czym polega powstawanie echa. podać przykłady ciał wysyłających dźwięk, wyjaśnić, jak powstaje dźwięk, wyjaśnić, że dźwięki rozchodzą się w przestrzeni w postaci fal. zademonstrować dźwięki o różnej barwie, wyjaśnić na przykładach, co to są dźwięki i szumy, wyjaśnić, co to jest hałas. amplitudy, okresu i częstotliwości, prędkości i długości fali, wyjaśnić zależność między długością fali, prędkością jej rozchodzenia się i częstotliwością drgań ośrodka, przedstawić przykłady fali podłużnej i poprzecznej w zjawiskach przyrodniczych, zademonstrować powstawanie fal w różnych ośrodkach. zastosować prawo odbicia do obserwowanych zjawisk odbicia, rozpoznać zjawisko odbicia i załamania fal. opisać mechanizm przekazywania drgań z jednego punktu ośrodka do drugiego dla fal dźwiękowych w powietrzu, udowodnić, że źródłem dźwięku są ciała drgające, udowodnić, że dźwięki mogą rozchodzić się tylko w ośrodkach materialnych, porównać prędkość dźwięku w różnych ośrodkach. wymienić, od jakich wielkości fizycznych zależy wysokość i głośność dźwięku, wyjaśnić, od czego zależy natężenie dźwięku (poziom głośności dźwięku), wyjaśnić, co to jest barwa dźwięku, dokonać analizy wrażeń słuchowych na dźwięki tony i szumy, uzasadnić negatywny wpływ omówić przykłady odbicia i załamania fali występujące w przyrodzie, wyjaśnić, dlaczego na morskich nabrzeżach stosuje się falochrony. wyjaśnić mechanizm odbierania dźwięku przez ucho. zademonstrować za pomocą generatora akustycznego lub instrumentów muzycznych tony o różnych wysokościach (z wykorzystaniem mikrofonu i oscyloskopu).

30. Ultradźwięki i infradźwięki 31. Instrumenty muzyczne podać określenie ultradźwięków, podać określenie infradźwięków, wymienić zwierzęta, które odbierają ultradźwięki. podać przykłady różnych instrumentów muzycznych. 32. Źródła światła podać definicję światła, podać definicję promienia świetlnego, podać definicję źródła światła, wymienić źródła światła, wyjaśnić, że prędkość światła jest to największa prędkość w przyrodzie, wyjaśnić, że w ośrodku jednorodnym światło rozchodzi się po liniach prostych. 33. Zaćmienia podać przykłady ciał przezroczystych posługiwać się pojęciami infradźwięki i ultradźwięki. dokonać podziału instrumentów muzycznych na strunowe, dęte, perkusyjne i elektroniczne. 5. Optyka wyjaśnić pojęcie promień świetlny, wiązka światła, podać przykłady ciał, które świecą, a nie są źródłami światła. wyjaśnić, że ciała, które zaliczamy do hałasu na organizm ludzki, podać przykłady kojącego (pozytywnego) działania dźwięku na organizm ludzki, rozpoznać dźwięki wyższe i niższe. omówić zasadę działania ultrasonografu (USG), omówić negatywne działanie infradźwięków na organizm człowieka. wytwarzać dźwięki o większej i mniejszej częstotliwości od danego dźwięku za pomocą dowolnego drgającego przedmiotu lub instrumentu muzycznego, opisać mechanizm wytwarzania dźwięków w instrumentach muzycznych, wyjaśnić, w jaki sposób drgania elektryczne zostają zamienione na dźwięki w głośnikach i słuchawkach. podać przybliżoną wartość prędkości światła w próżni i porównać z prędkościami ruchu ciał w najbliższym otoczeniu, zademonstrować prostoliniowe rozchodzenie się światła. zademonstrować powstanie cienia i półcienia, podać przykłady zastosowania ultradźwięków w medycynie i technice, omówić zastosowanie ultradźwięków w hydrolokacji. wyjaśnić na przykładach związek między muzyką a przeżyciami emocjonalnymi człowieka. wykazać, że w źródłach światła zachodzi zmiana określonej energii na energię promieniowania widzialnego. wykonać zegar słoneczny i zademonstrować jego

i nieprzezroczystych. przezroczystych, są tylko wyjaśnić powstawanie działanie. częściowo przezroczyste, obszarów cienia i półcienia za wyjaśnić, kiedy powstaje zaćmienie Słońca, pomocą prostoliniowego rozchodzenia się światła wyjaśnić, kiedy powstaje w ośrodku jednorodnym, zaćmienie Księżyca. narysować wzajemne położenie Słońca, Ziemi i Księżyca oraz bieg promieni świetlnych podczas zaćmienia Słońca, narysować wzajemne położenie Słońca, Ziemi i Księżyca oraz bieg promieni świetlnych podczas zaćmienia Księżyca. 34. Odbicie światła podać treść prawa odbicia, zaznaczyć na rysunku kąt stosować prawo odbicia światła, zaprojektować i zbudować podać określenie kąta padania padania i kąt odbicia, wyjaśnić zjawisko rozproszenia peryskop, i kąta odbicia światła. wyjaśnić, dlaczego niektóre przedmioty widzimy jako światła przy odbiciu od powierzchni chropowatej, zaprojektować i wykonać doświadczenie błyszczące, a niektóre jako matowe, wyjaśnić powstawanie obrazu pozornego w zwierciadle potwierdzające, że miejsce geometryczne powstającego podać cechy charakterystyczne obrazu, płaskim, wykorzystując prawa odbicia, obrazu jest poza zwierciadłem. który powstaje w zwierciadle płaskim. narysować bieg promieni podczas odbicia od zwierciadła płaskiego i powierzchni chropowatej (rozpraszającej światło), wykonać konstrukcję powstawania obrazu w zwierciadle płaskim. 35. Zwierciadła wklęsłe i wypukle podać określenie zwierciadła kulistego odróżnić zwierciadła wklęsłe i wypukłe, zademonstrować odbicie promieni świetlnych od (sferycznego), podać określenie zwierciadeł wklęsłych podać definicję ogniska. następujących pojęć i wypukłych, i wielkości fizycznych: oś optyczna zwierciadła, opisać skupianie promieni światła w zwierciadle wklęsłym, promień krzywizny, ogniskowa zwierciadła, posługiwać się pojęciami ogniska i ogniskowej. podać zależność długości ogniskowej od promienia krzywizny f = r/2. 36. Konstrukcja podać określenie pojęć: obraz podać, że obraz utworzony wykonać konstrukcję opisać rolę zwierciadła

obrazów w zwierciadłach kulistych 37. Załamanie światła 38. Zjawisko całkowitego wewnętrznego odbicia pozorny, obraz rzeczywisty, obraz prosty i odwrócony, obraz pomniejszony i powiększony. podać definicję pojęć: kąt padania, kąt załamania. podać określenie kąta granicznego. przez promienie światła odbite od zwierciadła kulistego wklęsłego zależy od odległości przedmiotu od zwierciadła, podać, że w zwierciadle kulistym wypukłym otrzymujemy zawsze obraz pozorny, pomniejszony, prosty. wyjaśnić, kiedy zachodzi zjawisko załamania światła. zademonstrować i wyjaśnić, jak zachowuje się na granicy dwóch ośrodków promień (wiązka) światła, dla którego kąt padania wynosi zero, wyjaśnić, jak zachowuje się na granicy dwóch ośrodków promień (wiązka) światła, dla którego kąt padania jest większy niż zero, powstawania obrazu w zwierciadłach kulistych wklęsłych i wypukłych dla różnych odległości ustawienia przedmiotu przed zwierciadłem, zademonstrować powstawanie obrazów w zwierciadłach kulistych, rozróżniać obrazy rzeczywiste, pozorne, proste, odwrócone, powiększone, pomniejszone, podać przykłady zastosowania zwierciadeł wklęsłych i wypukłych. demonstrować zjawisko załamania światła (zmiany kąta załamania przy zmianie kąta padania światła - jakościowo), opisać jakościowo bieg promieni przy przejściu światła z ośrodka rzadszego do ośrodka gęstszego optycznie i odwrotnie, zbadać zależność między kątem padania i kątem załamania w zależności od prędkości rozchodzenia się światła w pierwszym i drugim ośrodku, narysować przejście promienia przez pryzmat i płytkę równoległościenną. opisać jakościowo bieg promieni światła przy przejściu z ośrodka gęstszego do ośrodka rzadszego optycznie, podać warunki, przy których nastąpi zjawisko całkowitego wewnętrznego odbicia światła, zademonstrować i opisać zjawisko całkowitego wewnętrznego odbicia. wklęsłego w teleskopach zwierciadlanych. stosować wiadomości na temat załamania światła do wyjaśniania różnych zjawisk optycznych występujących w przyrodzie. podać przykłady zastosowania zjawiska całkowitego wewnętrznego odbicia światła, wyjaśnić (i narysować) bieg promieni w światłowodzie, wyjaśnić, na czym polega wykorzystanie światłowodów w medycynie i telekomunikacji.