HIPOLIT ZIMONT DZIAŁANIE KOMPOSTÓW TORFOWYCH NA TLE NAWOŻENIA MINERALNEGO (KP) PRZY RÓŻNEJ WILGOTNOŚCI GLEBY K atedra Chem ii Rolnej WSR Szczecin. K ierow nik prof. dr M. N iklew ski Stwierdzono, że stosowanie kompostów torfowych w warunkach polo w y ch, zwłaszcza przyotowanych z dodatkiem CaC 03, daje dobre w y niki produkcyjne przy dostatecznej ilości opadów, natomiast w warunkach sucheo lata ich wartość produkcyjna jest stosunkowo niska. Nasuwa się przypuszczenie, że bardzo duże znaczenie w tym przypadku odrywa wilotność leby, która prawdopodobnie wywiera znaczny wpływ zarówno na przebie procesów fizjoloicznych w roślinach, jak również i na dynamikę procesu rozkładu oranicznej w lebie. Celem zbadania wartości produkcyjnej kompostów torfowych w różnej wilotności latem 1961 r. przeprowadzono doświadczenia wazonowe. Torfy do produkcji kompostów były pobierane z wierzchnicy (0 10 cm) oraz z łębokości 11C 130 cm z 4 następujących złóż torfowych : Leśnice: torfowisko niskie o silnym stopniu rozkładu (torf z wierzchnicy rozkład ponad 50, С : N 21 : 1; torf z warstwy 110 130 cm rozkład ponad 50, С : N = 27 : 1). Korboniec: torfowisko niskie o silnym stopniu rozkładu (torf z wierzchnicy rozkład 60, C :N = 19:1; torf z warstwy 110 139 cm rozkład 5C 60, С : N 25 : 1). Objazda: torfowisko niskie o średnim stopniu rozkładu (torf z w ierzch n icy1 rozkład do 50, C :N = 23:1; torf z warstwy 11C 130 cm rozkład 30, С : N = 33 : 1). Biedko wo: torfowisko wysokie o słabym stopniu rozkładu (torf z wierzchnicy rozkład do 25, С : N = 56 : 1; torf z warstwy 11C 130 cm rozkład 5 10, С : N == 87 : 1). Torfy bez dodatków i z dodatkiem CaC03 do surowej przy wilotności 65 poddano rozkładowi w warunkach aerobowych w term o stacie przy temperaturze 30 C przez okres 45 dni. Komposty te dodawano do leby piaszczystej w wazonach mitscherlichowskich w ilości 125 surowej na wazon (co odpowiada dawce 400 q/ha). Kompost
2 9 4 H. Zimont dokładnie zmieszano z órną warstwą leby, zajmującą 1/3 część objętości wazonu. Następnie na powierzchnie wysiaino nawozy potasowo- -fosforowe w następujących dawkach na wazon: 0,60 soli potasowej i 0,94 superfosfatu. Rośliną doświadczalną był słonecznik pastewny. Wazony były pokryte daszkiem z folii plastykowej, której nie zdejmowano w czasie całeo okresu weetacyjneo. Na okres nocy zasłaniano również boki, aby w czasie deszczu przy bocznym wietrze opady atmosferyczne1nie trafiały do wazonów. Wilotność reulowano wyłącznie przez podlewanie wodą przeotowaną. Odpowiednią wilotność otrzymywano przez dodawanie określonej ilości wody do poszczeólnych serii wazonów. Wilotność w serii wazonów z optymalną wilotnością wahała się od 21,6 do 55,3 całkowitej pojemności wodnej leby, a w serii z warunkami sztucznej suszy od 11,9 do 34,5., Tablica \ Zwyżki nadziemnej słonecznika oraz ilo ś ć azotu m ineralneo w kompostach przed wniesieniem ich do iecy ^doświedczenie wazonowe - la to 1959 **.) Wierzchnica 0-1û cm Warstwa 110-1 3 0 cm Złoże torfowe Kombinaс ja nawozowa zwyżki w s.a.plonów N miner, w m na 100 s.m. zwyżki w s.m.plonów N miner, w m na 100 s.m. Leśnice to r f + 13,1 203-7,3 34 to rf + 5 CaCO^ + 44,5 314 + 28,6 187 Korboniec to rf 4,0 208-0,67 160 to rf + CaCC^ + 55,3 309 + 22,8 267 Objazda to rf 12,5 177 + 16,8 120 to rf + Ыо CaCO^ * 14,3 380 + 36,1 148 Biedkowo to rf 2,8 40 + 6,3 42 to rf + 5 CaCO^ 27,7 122 + 13,3 24 Trzeba tu zaznaczyć, że przy wilotności 11,9 całkowitej pojemności wodnej pojawiły się pierwsze objawy więdnięcia słonecznika. Jak wykazały wyniki doświadczenia wazonoweo, działanie kompostów torfowych na tle KP przy optymalnej wilotności jest analoiczne z działaniem kompostów torfowych bez nawożenia m ineralneo (tabl. 1. 2). Dodatni w pływ СаСОз, jako środka stymulująceo proces mineralizacji azotu, na wartość produkcyjną kompostu zaznacza się tym wyraźniej, im torf wzięty do kompostowania posiada wyższy stopień rozkładu (najbardziej zwężony stosunek С : N).
T a b l i c e 2 Zwyżki nadziemnej słonecznika przy różnych warunkach w ilotnościowych (doświadczenie wazonowe - la to 1961 r.) Leśnice Korboniec Objazda Biedkowo Stan w ilotn ości Kombinacja nawozowa c ięża r /w az. /waz. /waz. ' /w az. Torf z wierzchnicy (O-lO cm) Susza KP 4,1 0 - - 4,1 0 - - 4,10 - - 4,10 - - Optymalna w ilotn ość Kompost z sameo torfu na t le KP 4,05-0,05-1,2 1 5,02 +0,92 +22,43 5,00 +0,90 +21,95 4,25 +0,15 +3,66 kompost z torfu +5 СaCO2 na tle KP 4,05-0,05-1,2 1 5,04 +0,94 +22,92 4,68 +0,58 + 14,14 3,66. -0,44-10,73 KP kompost z sameo torfu na t l e KP kompost z torfu +5 CeCO} na t le KP 6,66-0,1 6-2,34 7,90 + 1,08 +15,83 7,61 +0,79 +11,58 6,55-0,27-3,9 6 7,06 4-0,24 +3,51 8,25 + 1,43 +20,90 8,15 + 1,33 +19,50 7,10 +0,28 +4,10 Torf z łęb ok ości 110-130 cm Susza KP 4,1 0 - - 4,1 0 - - 4,10 - - 4,1 0 - - Optymalna w ilotn ość kompost z sameo torfu na tle KP 4,03-0,07-1,7 1 4,90 +0,80 +19,51 5,32 + 1,22 +29,75 5,19 +1,09 +26,58 kompost z torfu +5 CaCO} na t le KP 4,27 +0,17 +4,15 4,62 +0,52 +12,68 +4,17 +0,07 +1,71 +4,90 +0,80 +19,51 KP kompost z sameo torfu na t l e KP 6,90 +0,08 +1,17 6,97 +0,15 +2,20 7,62 +0,80 +11,73 7,30 +0,48 +7,04 kompost z torfu +5 CaCO^ na t le KP 7,37 +0,55 +8,06 7,55 +0,73 +10,70 7,69 +0,87 +12,75 7,15 +0,33 +4,84 P rzed ział u fn ości 0,46 0,34 0,38 0,3 2 Działanie kompostów torfowych 295
296 H. Zimorvt Z badań wynika, że przyrost nadziemnej słonecznika znajduje się w korelacji z intensywnością mineralizacji azotu (r = 0,43). Przy zastosowaniu CaCOa do torfu o słabym stopniu rozkładu, jak to miało miejsce z torfem wysokim z dolnej warstwy torfowiska Biedkowo, przyrost nadziemnej słonecznika był mały z teo powodu, że azot w czasie mineralizacji był wykorzystywany przez drobnoustroje rozkładające materiał oraniczny (szeroki stosunek С : N). Jak wynika z tabl. 2, torfy z dodatkiem CaCO.j w okresie suszy dają niższe efekty produkcyjne niż torfy bez dodatków. Prawdopodobnie w obecności CaCO;i w okresie suszy zachodzi intensywniejsza sorpcja bioloiczna, co w rezultacie wywołuje obniżenie plonów. Należy tutaj podkreślić, że największa depresja plonów nadziemnej słonecznika była wywołana kompostem z torfu wysokieo z dodatkiem CaCO-* z Biedkowa i torfu z dodatkiem CaCO;1 z dolnej warstwy torfowiska Objazda, które charakteryzują się niskim stopniem rozkładu, a więc, dzie sorpcja bioloiczna ma przebie najbardziej intensywny. WNIOSKI 1. Komposty torfowe stosowane na tle nawożenia mineralneo przy optymalnej wilotności działają analoicznie jak i bez nawożenia m ineralneo. Torfy kompostowe z СаСО з wywołują zwyżki nadziemnej słonecznika w porównaniu z torfami bez dodatku С ас О з. 2- Przyrost nadziemnej słonecznika znajduje się w korelacji z intensywnością mineralizacji azotu. 3. Komposty torfowe z dodatkiem СаСОз w okresie suszy obniżają przyrost nadziemnej słonecznika w porównaniu do torfów bez dodatku С ас О з. И. ЗИМ ОНТ ДЕЙСТВИЕ ТОРФЯНЫ Х КОМПОСТОВ НА ФОНЕ М ИНЕРАЛЬНЫ Х УДОБРЕНИЙ (KP) В РА ЗН Ы Х УСЛОВИЯХ ВЛАЖ НОСТИ К аф едр а А грохим ии Щ етинской С ельскохозяйственной А кадем ии Резюме С целью исследования действия торфяны х компостов в разны х условиях влажности, были поставлены вегетационные опыты на ф оне минеральных удобрений (KP). Образцы торфа для производства компостов были взяты с поверхности (0-10 см) и глубины (110 130 см) 3 низинных торфяников и одного верхового, разной степени разлож ения.
Działanie kompostów torfowych 297 Торф без примесей и с примесью С ас 03 разлагался в термостате при температуре 30 С в течение 45 дней. Установлено, что торфяны е компосты с примесью С ас 03 в условиях пониж енной влажности на ф оне минеральных удобрений обнижаю т урож ай надземной массы подсолненчика. Эти ж е компосты в условиях оптимальной влажности действуют аналогически как и торфяны е компосты внесены в почву без минеральных удобрений, вызывая прибавку урож ая, по сравнению с торфом без примеси С ас 03. H. Z IM O N T EFFECT OF PEAT COMPOSTS IN COMBINATION WITH M INERAL (KP) FERTILIZERS UNDER DIFFERENT HUM IDITY CONDITIONS C h a i r o f A r o c h e m i s tr y, C o lle e o f A r i c u l t u r e, S z c z e c in Summary Pot experim ents w ith basic m ineral (KP) dressin and addition cf peat com posts w ere made for testin the latter's effect on crops under different conditions of hum idity. The peats for com post production w ere taken from the upper (0 10 cm) and deeper (110 130 cm) layers of three low m oors and one hihm cor of differen t decom position derees. The peats, w ith and w ithou t СаСОз addition, underw ent durin a 45-days period further decom position in a therm ostat at 30 C. It w as observed that in dry periods the addition of peat com posts containin СаСОз to the basic m ineral fertilizers reduces overround crops in sunflow er, w h ile w ith optim al hum idity their effect is sim ilar to that of peat com post added to the soil w ithout m ineral fertilization. Composts w ith C ac 0 3 addition produce under optim al hum idity conditions an increm ent in the overround crops of sunflow er as compared w ith com posts w ithout СаСОз addition.