EFEKTY NAWOZOWE ANNOFOSU PRZY UPRAWIE ZIEMNIAKÓW

Transkrypt

1 TADEUSZ LITYŃSKI, KAZIMIERZ MAZUR EFEKTY NAWOZOWE ANNOFOSU PRZY UPRAWIE ZIEMNIAKÓW K atedra Chem ii Rolnej WSR K raków Annofo-s przedstawia mączkę fosforytową otrzymywaną z fosforytów annopolskich wzbogaconych do 15 /o P 2 05 i mielonych na produkt przechodzący w 80% przez sito o 10 tys. oczek na 1 cm2 (0 ziarna 0,06 mm). W planie perspektywicznym przewidywany jest stały wzrost produkcji i zużycia tego nawozu w rolnictwie do wysokości 20 tys. ton czystego składnika fosforowego ( P 2 O 5 ) w 1980 r. Skład mechaniczny g leb spod doświadczeń polowych z ziemniakami T a b l i c a 1 Średnica cząstek mm M iejscowość 1-0,1 0,1-0,05 0, 05-0,02 0, 02-0,006 0, 006-0,002 0,002 % Sędziszów Młp. 31, ,0 14,5 5,5 7,5 Ropczyce 20,0 4,0 40,0 21,0 6,0 9,0 Dobieszyn 31,0 10,5 19,0 18,5 9,5 11,5 Praca niniejsza przedstawia wyniki 6 doświadczeń polowych, przeprowadzonych z annofosem jako nawozem fosforowym przy uprawie ziemniaków w latach Doświadczenia przeprowadzono w 3 miejscowościach woj. rzeszowskiego, a mianowicie: w Sędziszowie Młp. (4 doświadczenia) na glebie pyłowo-piaszczystej, w Ropczycach na glinie pyłowo-piaszczystej oraz w Dobieszynie koło Krosna na glinie średniej pylastej. Skład mechaniczny warstwy ornej tych gleb przedstawia tabl. 1. Ich charakterystykę chemiczną podaje tabl. 2, z której w y nika, że były to gleby słabo kwaśne, o stosunkowo niskiej pojemności sorpcyjnej, słabo zaopatrzone w przyswajalny dla roślin fosfor. 2G*

2 308 T. Lityński, К. Mazur T a b l i c a 2 Wyniki analiz chemicznych gleb, na których prowadzono doświadczenia polowe z ziemniakami " 1 M iejscowość HgO ph KC1 mg-równ./loo g gleby kwas. hydr. S T V - % mg/юо g gleby P2 5 k2o N % M aterii organ. % Sędziszów 6,59 5,27 2,3 0 6,68 8,98 74,39 3,4 7,6 0,1 2 2,84 Ropczyce 6,25 5,40 2,12 9,46 11,58 82,00 4,7 14,5 0,08 2,95 Dobie szyn 5,55 4,52 3,66 6,29 9,95 63,22 4,8 12,0 0,09 2,65 Terminy sadzenia i zbioru oraz odmiany ziemniaków T a b l i c a 3 Sędziszów Młp I Ropczyce I960 Dobieszyn I960 Data sadzenia 1 2.V 30.IV 4.V 17.IV 10.V 6.V Data zbioru 3.X 25. IX 24. IX 21.IX 21. IX 26. IX Odmiena»»Dar"»»Dar" "Dar" "Epoka" "Poświęckie" "Forany" Plony ziemniaków i nadwyżki uzyskane dzięk i nawożeniu fosforem T a b l i c a 4 Sędziszów Młp. Ropczyce 1 Dobieszyn Kombinacje nawozowe I I960 <ł/ha nadwyżki nad q/ha nad q/ha q/ha wyżki wyżki nadwyżki q/ha nadwyżki ą/ha Bez fo sfo ru 300,0-199,5-216,7-296,6-241,0-73,1 - nadwyżki 50 kg P205 /ha 332,5 32,5 219,7 20,2 243,2 26,5 308,8 12,2 281,5 40,6 122,2 4 9,1 100 kg P205 /ha 50 kg P205/ha 100 kg P205/ha 331,9 31,9 214,9 15,4 253,3 36,6 319,6 23, ,3 31,3 217,3 17,8 236,7 2 0,0 310,4 13,8 265,7 24,7 114,0 4 0,9 325,7 25,7 216,7 17,2 253,8 37,1 308,4 11,8 276,8 35,8 139,5 66,4 150 kg P205 A a ,3 73,2 200 kg P205 /ha ,2 4 7,2 146,9 73,8 P rzy b liżen ie błędu średniego ud - 7,4-2,5-7,1-6,3-1,4-1,5 P rzed ział u fn ości P - 0,95-15,8-5,3-15,1-13,3-3,0-3,2

3 T a b l i c a 5 Zawartość» plon orez nadwyżki skrobi uzyskane d zięk i nawożeniu fosforem с ędziszów Młp. Ropczyce Dobieszyn Kombinacje 19^ I I960 nawozowe % o/ha nedisr T f nedw^ż % q/ha % q/ha % q/ha nad- % q/ha % q/ha Bez fosforu 14,53 43,59-15; 60 31,12-14,14 30,64-15,13 44,88-15,52 37,40-13,20 9,65-50 kg P20tj/ha 100 kg P205 /Ьа 50 kg P20ij/ba S s r * > > 14,60 48,45 4,Q6 15,67 34,86 3,74 14,82 36,05 5,41 15,20 46,93 2,05 16,52 46,50 9,10 14,42 17,62 7,97 15,01 49,82 6,23 16,03 34,45 3,33 14,64 37,09 6,45 15,56 49,73 4, ,00 49,69 6,10 16,43 35,70 4,58 14,77 34,96 4,32 15,14 47,00 2,12 16,14 42,88 5,48 14,38 16,39 6, kg P20jj/ha 14,95 48,69 5,10 15,83 34,30 3,18 14,71 37,34 6,70 15,26 47,06 2,18 16,72 46,28 8,88 14,74 20,56 10, kg P205/ha « ,98 21,92 12,27 i i Ti -N-r-t SS** nad- T f Nawożenie ziemniaków annofosem 200 kg P205/ha ,94 48,88 11,48 15,02 22,06 12,41 P rzedział ufności (P - 0,9 5 ) 0, ,23-0,46-0,27 0,33 0, СлЭ o co

4 310 T. Lityński, К. Mazur Ännofos porównywano z supertomasyną o całkowitej zawartości 29% P20 5. Nawozy fosforowe użyte były w dawce 50, 100, 150 i 200 kg P 20 5/ha. Tylko w doświadczeniach w Sędziszowie Młp. stosowano obornik w dawce 200 q/ha, w dwóch pozostałych uprawiano ziemniaki bez nawozu organicznego, albo na polu w drugim roku po oborniku (Ropczyce), albo na polu pozostającym przez kilka lat w ugorze (Dobieszyn). Nawożenie azotowe stosowano w dawce 30 kg N/ha (Sędziszów Młp.) lub w ilości 40 kg N/ha (Ropczyce i Dobieszyn) w formie saletrzaku. Nawozy potasowe wysiano w dawce 80 kg K20/ha (Sędziszów Młp.) albo w dawce 60 kg K20/ha (Ropczyce, Dobieszyn) w formie 40% soli potasowej. Wszystkie doświadczenia założone zostały metodą losowanych bloków w 4 (Sędziszów Młp.) lub 5 (Ropczyce, Dobieszyn) powtórzeniach. Terminy sadzenia i zbioru oraz odmiany użytych ziemniaków podaje tabl. 3. Wykopki ziemniaków przeprowadzono ręcznie ważąc plon kłębów bezpośrednio po zbiorze. W średnich próbkach ziemniaków z każdego poletka oznaczano zawartość skrobi metodą Reimanna oraz ogólną zawartość azotu i fosforu. Plony ziemniaków oraz skrobi podano w tabl. 4 i 5. Rozkład opadów w poszczególnych miejscowościach w okresie prowadzenia doświadczeń przedstawia tabl. 6. T a b l i c a b RozKład opadów w okresie prowadzenia doświadczeil Sumy opadów miesięcznych mm Miesiąc Sędziszów Młp. Ropczyce i>obiesz/n I I960 Styczeń 36,2 49,8 44,7 9,0?7,9 >9,9 Luty ,4 24,1 35,8 28,9 27,8 Marzec 57,0 19,1 19,2 36,5 18,0 18,6 K».*eeień 42,8 49. i 54, J?;8 24,8 Maj t>7.7 16, i 162, / 92 > 134,4 136,2 Czerwiec 87,0 90? Ю /. i /u l3 /,^ 0 9. i Lipiec / 4,/ 109. j ^Oo, 5 i i /, i г ъ. о Sierpień /8,6 >3.3 /4,-; 9 5.U 92,0 ftl/csiel ó / L o. b '/b ,/ 53,0

5 Nawożenie ziemniaków annofosem 311 OMÓWIENIE W YNIKÓW W czterech doświadczeniach prowadzonych w Sędziszowie Młp. w latach annofos okazał się nawozem równorzędnym supertomasynie zarówno w dawce pojedynczej, jak i w podwójnej, różnice nadwyżek plonów na jednym i drugim nawozie leżą bowiem w granicach błędu doświadczalnego. Niższa dawka nawozów fosforowych (50 kg P20 5 na hektar) zasadniczo wystarczała na uzyskanie maksymalnego plonu. Podwojenie dawki nawozów nie podnosiło już plonu, z wyjątkiem doświadczenia w I960 r., w którym annofos w dawce dwukrotnie wyższej wpłynął wyraźnie korzystniej na zwyżkę plonu. Przypisać to zapewne należy specjalnie korzystnemu kształtowaniu się warunków klim atycznych tego roku (opady, temperatura), sprzyjających zarówno rozwojowi ziemniaków [4], jak i działaniu annofosu. Podczas gdy w doświadczeniach w Sędziszowie annofos działał równorzędnie z supertomasyną, w doświadczeniach w Ropczycach i Dobieszynie dawał on niższe nadwyżki plonów. Dopiero wyższe jego dawki były równe pojedynczej dawce supertomasyny. W Sędziszowie już pojedyncza dawka annofosu dawała plon maksymalny, podczas gdy zarówno w Ropczycach, jak i Dobieszynie wysokość plonów wyraźnie zależała od wysokości dawki, która dopiero w ilości 3-krotnie (Dobieszyn) albo 4-krotnie (Ropczyce) wyższej okazała się maksymalna. Być może było to wynikiem tego, że w Sędziszowie, w odróżnieniu od Ropczyc i Dobieszyna, ziemniaki uprawiano na oborniku. Nawożenie fosforowe we wszystkich doświadczeniach podnosiło procentową zawartość skrobi w ziemniakach. Zależność procentowej zawartości skrobi od poziomu nawożenia fosforowego stwierdzono w doświadczeniach w Sędziszowie Młp. jedynie na supertomasynie, natomiast w doświadczeniach w Ropczycach i Dobieszynie również annofos w dawce wyższej podnosił skrobiowość kłębów. Na ogół nie zauważono wyraźnej zależności między formą nawożenia fosforowego (supertomasyna, annofos) a procentową zawartością skrobi w kłębach. To samo dotyczy i ogólnej ilości wyprodukowanej skrobi na obu nawozach. W zawartości ogólnego azotu i fosforu w ziemniakach nie zauważono większych różnic między poszczególnymi obiektami danego doświadczenia, dlatego wyników tych analiz nie zamieszczono. W NIOSKI Wyniki opisanych doświadczeń dowodzą, że annofos stanowi dobre źródło fosforu dla ziemniaków. Na glebach słabo kwaśnych, ubogich w fosfor, stanowi on albo równorzędny nawóz fosforowy z supertomasyną, albo dorównuje jej w dawkach wyższych. W obecności obornika

6 312 T. Lityński, К. Mazur działanie nawozowe annofosu jest wyższe aniżeli bez tego nawozu, co prawdopodobnie jest wynikiem uruchomienia fosforanów obecnych w annofosie przez substancje huminowe obornika [1, 3]. Nawożenie fosforowe zwiększało skrobiowość kłębów [2], przy czym na ogół nie stwierdzono pod tym względem różnic między obu porównywanymi ze sobą nawozami. Dodatni w pływ nawożenia fosforowego zarówno na plon, jak i zawartość skrobi w kłębach ziemniaków przemawia za celowością stosowania nawozów fosforowych nawet wolno działających także przy uprawie ziemniaków, co zwykle jest mało doceniane. LITERATURA [1] Döring H.: R ohphosphataufschluss w ährend der Stallm istrotte. Zeitschr. Pflanz. Düng, und Bodenkunde, 73, 97 (1956). [2] G e r i cke S.: Phosphatdüngung und Stärkegehalt der K artoffel. D ie P hosphorsäure, 19, 27, [3] Jurkowska H.: E fekt próchniczno-fosforow y. Cz. I. W pływ substancji próchnicznych na rozpuszczalność fosforanów. Z eszyty N aukow e WSR K raków, 2, 93, [4] L i s t o w s к i A.: Ziem niaki. W arszawa, PIW R, т. л и т ы н ь с к и, к. М А ЗУ Р УДОБРИТЕЛЬНЫ Й. ЭФ Ф ЕКТ АННОФОСА ВНЕСЕННОГО ПОД КАРТОФ ЕЛЬ К а ф е д р а А г р о х и м и и К р а к о в с к о й С е л ь с к о х о з я й с т в е н н о й А к а д е м и и Резюме В гг. проведено 6 полевы х опытов с картофелем, в которых сравнивали удобрительную ценность ф осфоритной муки А нноф ос с терм оф осф а том (супертомасина). В этих опытах А нноф ос проявил себя как очень эф ф ек тивное ф осф орное удобрение не уступаю щ ее терм оф осф ату не только в отнош ении влияния на урож ай но и на содерж ание крахмала в клубнях. Т. L I T Y Ń S K I, К. M A Z U R FERTILIZATION OF POTATOES WITH A NATIVE ROCK PHOSPHATE MEAL A N N O FO S C h a i r o f A g r o c h e m i s t r y, C o lle g e o f A g r i c u l t u r e, K r a k ó w Summary In the years six field experim ents w ere carried out in order to com pare the fertilization value of native rock phosphate m eal A nnofos w ith native sodium therm ophosphate Supertom asyna. In these experim ents A nnofos appeared to be a good source of phosphorus for potatoes, nearly equal to Supertom asyna. The favourable effect on the starch content of tubers by both fertilizers w as the same.