PL B1. CIEŚLICKI BOGUSŁAW, Gdańsk, PL DACH JACEK, Poznań, PL ZBYTEK ZBIGNIEW, Poznań, PL BUP 02/09

Transkrypt

1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: (51) Int.Cl. C05F 17/00 ( ) C05F 5/00 ( ) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22) Data zgłoszenia: (54) Sposób kompostowania wywaru gorzelnianego, zwłaszcza zbożowego lub melasowego (43) Zgłoszenie ogłoszono: BUP 02/09 (73) Uprawniony z patentu: CIEŚLICKI BOGUSŁAW, Gdańsk, PL DACH JACEK, Poznań, PL ZBYTEK ZBIGNIEW, Poznań, PL (45) O udzieleniu patentu ogłoszono: WUP 03/11 (72) Twórca(y) wynalazku: BOGUSŁAW CIEŚLICKI, Gdańsk, PL JACEK DACH, Poznań, PL ZBIGNIEW ZBYTEK, Poznań, PL PL B1

2 2 PL B1 Opis wynalazku Przedmiotem wynalazku jest sposób kompostowania wywaru gorzelnianego, zwłaszcza zbożowego lub melasowego pozostającego jako odpad w procesie produkcji alkoholu etylowego w gorzelniach rolniczych. W gorzelniach rolniczych, w których produkcja w ciągu doby nie przekracza dm 3 litrów czystego alkoholu etylowego stosuje się technologie, w których wywar jako odpad końcowy posiada skład bogaty w makro- i mikroskładniki nawozowe, ale jego temperatura w końcowym etapie procesu produkcyjnego przekracza 90 C, a ph zawiera się w zakresie 3-4,5. Znane jest bezpośrednie wylewanie wywaru gorzelnianego na tereny rolnicze w ilościach nie przekraczających dawki 170 kg czystego azotu na hektar użytków rolnych rocznie. Na glebach kwaśnych mających niekorzystny wpływ na większość upraw roślinnych oraz makroorganizmy glebowe, aplikowany wywar gorzelniany o niskim ph może dodatkowo przyśpieszać procesy wymywania składników mineralnych do wód podziemnych i powierzchniowych, jak również przyczynić się do uwolnienia jonów metali ciężkich przyswajanych i kumulowanych następnie przez rośliny. Znane są również sposoby rozkładu odpadów organicznych z wykorzystaniem aerobów i/lub enzymów, w których w procesie kompostowania materiał organiczny może ulec przekształceniu w kompost, przy czym proces prowadzi się w warunkach tlenowych, których granicę przyjmuje się na poziomie 10% zawartości tlenu w kompostowanym materiale. Rozkład odpadów organicznych w rodzaju odpadów z gospodarstw domowych, osady ściekowe, śmieci, itp. do których dodaje się odpady gorzelniane lub z browarów prowadzi się w komorach np. bioreaktorze i poddaje kontrolowanemu sterowanemu aerobowo rozpadowi biologicznemu z doprowadzeniem powietrza. W procesach tego typu powietrze doprowadza się w sposób ciągły lub okresowo, a w trakcie procesu poddaje kontroli jego parametry, zwłaszcza stosunek węgla i azotu, ilość dostarczanego tlenu (powietrza), wilgotność, ciepło oraz ph. Proces rozkładu odpadów organicznych prowadzi się również w mało lub wielkogabarytowych pryzmach, z wykorzystaniem strukturotwórczego materiału organicznego, zapewniającego pasywną aerację i materiału wypełniającego, służącego najczęściej korekcie niekorzystnego zakresu C/N jak np. trociny w kompostowaniu osadów ściekowych. Z opisu polskiego zgłoszenia wynalazku P znany jest sposób przetwarzania odpadów roślinnych przez kompostowanie w pryzmie ułożonej z warstw, kolejno trawy o grubości około 40 cm, zrębków drewnianych o grubości około 10 cm, liści o grubości około 40 cm oraz zrębków drewnianych o grubości około 10 cm. Podczas budowy pryzmy dodaje się szczepionkę kompostową w ilości 0,5 dm 3 rozpuszczoną w 200 dm 3 wody na 50 m 3 masy roślinnej oraz wodę w ilości zapewniającej optymalną wilgotność masy roślinnej i utrzymuje przez cały czas kompostowania temperaturę wewnątrz pryzmy w wysokości ok. 50 C. W opisie wynalazku RU C1 ujawniono sposób naturalnego otrzymywania kompostu z zastosowaniem zimnego lub gorącego wywaru gorzelnianego, polegający na przygotowaniu systemu kanałów ziemnych, które kolejno wypełnia się wywarem do 1/3 wysokości, przy czym wywar dostarcza się cysternami i zlewa do hydro-układu, za pośrednictwem którego rowkami zostaje rozprowadzony do kanałów. W czasie wypełniania kolejnych kanałów, w kanałach już wypełnionych wywar podlega klarowaniu, następuje wytrącanie osadów oraz przesączanie sklarowanego wywaru przez ścianki kanału. Następnie po wypełnieniu wszystkich kanałów wywarem umieszcza się w nich, przy dodatniej temperaturze otoczenia, przygotowane wcześniej wypełniacze, na które składają się słoma, liście, resztki roślinne przy zachowaniu stosunku masowego wywaru do wypełniaczy równego 1:1, z dodatkiem fosforanu amonu w ilości 1,0-1,5% masowych do osiągnięcia stosunku C:N np. równego 20-30, przesypuje mieszaninę warstwą napowietrzonej i wzbogaconej w mikroflorę ziemi, której ilość w stosunku do mieszaniny wynosi 25 do 35% i kompostuje. W wyniku stosowania gorącego wywaru następuje obumarcie mikroorganizmów w glebie na głębokości cm, natomiast ich odrodzenie w tej warstwie dokonuje się w ciągu dni, co wpływa na wydłużenie procesu dojrzewania kompostu, a także zwiększa ilość zużytych materiałów o 40% w stosunku do procesu kompostowania z zastosowaniem zimnego wywaru gorzelnianego, który trwa o dni krócej. Sposób kompostowania według wynalazku, w którym wywar gorzelniany poddaje się biologicznemu procesowi rozkładu na złożu kompostowym, zbudowanym z materiału strukturalnego oraz wypełniacza, w warunkach aerobowych i przy dostarczaniu powietrza, charakteryzuje się tym, że formuje się złoże kompostowe o masie usypowej, korzystnie 300 kg/m 3 do 500 kg/m 3, po czym rozpyla się nad

3 PL B1 3 nim w dawkach podzielonych, częściowo odwodniony i o zróżnicowanej wielkości kropli, wywar gorzelniany o temperaturze ok. 90 C w jednorazowej ilości nie większej niż 55 dm 3 /1 m.b, przez okres aktywności aerobowej w złożu i w sumarycznej ilości dobranej do jego parametrów, które utrzymuje się na kolejnych poziomach stabilizacji, przy czym złoże okresowo napowietrza się. Proces prowadzi się do uzyskania przez złoże stałej temperatury poniżej 35 C i wilgotności nie przekraczającej 75% przy napowietrzaniu co 1-2 dni, natomiast czas trwania okresów przerw pomiędzy okresami napowietrzania jest zależny od poziomu wzrostu wilgotności złoża lub wielkości dobowego spadku temperatury wewnątrz złoża lub dobowego spadku wysokości złoża. W sposobie według wynalazku złoże kompostowe korzystnie formuje się z warstw materiału strukturalnego i wypełniacza o jednakowej grubości do wysokości od 1,25 m do 1,75 m do których dodaje się płynny substrat zaszczepiający w ilości co najmniej 10 dm 3 /m 3 złoża lub stały substrat zaszczepiający w ilości co najmniej 5%, przy czym płynny substrat zaszczepiający dodaje się do złoża kompostowego przy wilgotności złoża ponad 50%. W sposobie według wynalazku złoże kompostowe, korzystnie formuje się bezwarstwowo przez usypanie pryzmy do wysokości od 1,25 m do 1,75 m z rozdrobnionych mechanicznie i homogenizowanych materiałów strukturalnych i wypełniacza, przy czym materiały strukturalne stanowią co najmniej 30% objętości złoża, do których dodaje się płynny substrat zaszczepiający w ilości co najmniej 10 dm 3 /m 3 złoża lub stały substrat zaszczepiający w ilości co najmniej 5%, przy czym płynny substrat zaszczepiający dodaje się do złoża kompostowego przy wilgotności złoża ponad 50%. W sposobie według wynalazku złoże, uformowane warstwowo jak i złoże uformowane bezwarstwowo, korzystnie napowietrza się po rozpyleniu dawki wywaru powodującej wzrost jego wilgotności o co najmniej 5% albo przy dobowym spadku temperatury wewnątrz złoża większym niż 8 C. W sposobie według wynalazku złoże uformowane warstwowo korzystnie napowietrza się przy dobowym spadku wysokości większym niż 30 cm, a złoże uformowane bezwarstwowo korzystnie napowietrza się przy dobowym spadku wysokości większym niż 20%. W sposobie kompostowania według wynalazku wprowadzanie częściowo zagęszczonego gorącego wywaru do złoża kompostowego przez rozpylanie zamgławiające i drobnokropelkowe umożliwia dodatkowe odparowanie z niego części wody do atmosfery przed wniknięciem do złoża, co zwiększa jego możliwości absorpcyjne i przyspiesza przyrost zawartości suchej masy pryzmy. Sukcesywna aplikacja gorącego wywaru do kompostującej się pryzmy dostarcza do procesu dodatkowe ciepło i wraz z energią cieplną wytworzoną przez mikroorganizmy intensyfikuje proces podgrzewania wnętrza złoża, a następnie podtrzymuje i wydłuża proces rozkładu, co w większym stopniu umożliwia transformację związków organicznych oraz mineralnych zawartych w złożu i w wywarze w kierunku związków humusowych, a tym samym wpływa na jakość kompostu. Proces kompostowania według wynalazku nie jest zależny od warunków zewnętrznych tj. temperatury i wilgotności powietrza oraz lokalizacji złoża i może być prowadzony na więcej niż jednym złożu jednocześnie, w różnych warunkach terenowych bez konieczności budowy płyty kompostowej, ze względu na brak ryzyka skażenia gleby wskutek wycieków. Sposób kompostowania wywaru gorzelnianego według wynalazku jest realizowany następująco: Formuje się złoże kompostowe na kształt pryzmy, o masie usypowej kg/m 3. W korzystnym przykładzie realizacji złoże kompostowe formuje się z warstw materiału strukturalnego o dużej granulometryczności np. słomy zbożowej, rzepakowej, kukurydzianej, kory, zrębków drewnianych itp. oraz wypełniacza o małej granulometryczności i dużej chłonności np. trocin, podłoża popieczarkowego, odpadów przetwórstwa owocowo-warzywnego i przemysłu zielarskiego, liści, osadów ściekowych, torfu, itp. Materiały budujące pryzmę dobiera się tak, aby zapewnić optymalny stosunek C/N, mieszczący się w zakresie Pryzmę formuje się do wysokości 1,25-1,70 m i szerokości dostosowanej do urządzenia napowietrzającego, z pięciu warstw podobnej grubości 0,25-0,35 m, przy czym materiał strukturalny stanowi warstwę dolną, środkową i górną. W innym korzystnym przykładzie realizacji złoże kompostowe formuje się mechanicznie rozrzutnikiem przez usypywanie bezwarstwowe pryzmy z rozdrobnionych i homogenizowanych materiałów strukturalnych o dużej granulometryczności, które stanowią co najmniej 30% objętości i wypełniacza o małej granulometryczności, o parametrach jak w wariancie pierwszym. Na tak przygotowane złoże rozpyla się wywar gorzelniany zawierający ok. 95% wody i temperaturę ponad 90 C z instalacji połączonej z gorzelnią lub z wozów asenizacyjnych z zastosowaniem dysz wytwarzających krople zamgławiające i drobnokropelkowe. Temperatura wywaru gorzelnianego w chwili wnikania w złoże jest zróżnicowana i wynosi ok C, przy czym efektywna temperatura

4 4 PL B1 wywaru docierającego do wnętrza złoża po jego ochłodzeniu w czasie rozpylania i przesiąkania przez warstwę powierzchniową złoża jest niższa i kształtuje się w zakresie C. Wywar aplikuje się w dawkach podzielonych powiązanych z cyklem produkcyjnym gorzelni, przez cały okres aktywności aerobowej złoża, w sumarycznej ilości dobranej do jego parametrów. Przyjmuje się przy tym, że w zakresie temperatur C aktywne są bakterie mezofilne, a w zakresie C bakterie termofilne. Jednorazowo rozpyla się dawkę wywaru gorzelnianego nie większą niż 55 dm 3 /1 m.b. Bardziej intensywna aplikacja wywaru jest niepożądana ze względu na możliwość zbyt gwałtownego wzrostu temperatury wewnątrz pryzmy doprowadzającego do zniszczenia, wskutek zjawiska pasteryzacji, mikroorganizmów prowadzących proces kompostowania, nadmiernego zagęszczenia złoża co stworzyłoby w jego wnętrzu niekorzystne warunki wodno-powietrzne uniemożliwiające prawidłowy przebieg procesu, jak również wystąpienia odcieków wskutek przekroczenia chłonności złoża. Po rozpyleniu łącznej dawki wywaru w ilości ok. 120 dm 3 /1 m.b. pryzmy złoże napowietrza się za pomocą urządzeń stacjonarnych lub mobilnych. Proces kompostowania przebiega w warunkach aerobowych, przy czym aktywność mikroorganizmów odpowiedzialnych za rozkład substancji organicznej warunkująca właściwy przebieg kompostowania zależy, między innymi, od temperatury, ilości powietrza (dostępności tlenu) i wilgoci. Płynny substrat zaszczepiający intensyfikujący proces kompostowania, który stanowi np. szczepionka wyprodukowana w bioreaktorze i rozcieńczona w materiale płynnym o ph co najmniej 6, aplikuje się przy wilgotności złoża ponad 50%, co wpływa na znaczący rozwój prowadzących proces kompostowania drobnoustrojów termofilnych i związany z tym wzrost temperatury złoża. Stały substrat zaszczepiający np. wcześniej wyprodukowany kompost dodaje się, w ilości co najmniej 5%, na etapie formowania złoża kompostowego w obydwu wariantach. Temperaturę procesu kompostowania zakresie C i wilgotność poniżej 75%, utrzymuje się na kolejnych poziomach stabilizacji przez okresowe napowietrzanie i aplikację gorącego wywaru. Przebieg procesu rozkładu stwierdza się poprzez pomiar temperatury wewnątrz złoża, wilgotności, ph oraz obserwację zmian wielkości złoża, a ich wynik jest miarą aktywności złoża i ma zastosowanie do sterowania procesem przez okresowe napowietrzanie i aplikowanie wywaru. Kontrolę parametrów - temperaturę i wilgotność w okresie aplikacji wywaru, prowadzi się dwa razy w ciągu każdego dnia tj. przed rozpoczęciem aplikacji i po jej zakończeniu, a także w godzinę po obfitych opadach deszczu, a wywar aplikuje się do osiągnięcia przez złoże temperatury wewnętrznej 75 C i wilgotności 75% oraz w okresie spadku wysokości złoża o 30% w stosunku do wartości początkowej przy napowietrzaniu co 2-4 dni i równoczesnym braku wycieków. Częstotliwość napowietrzania jest zależna od ilości wchłoniętego przez złoże wywaru i np. po rozpyleniu dziennej dawki wywaru do 30 dm 3 /1 m.b. złoża napowietrzanie pryzmy prowadzi się jeden raz w tygodniu, przy dawce wyższej niezbędne są co najmniej dwa napowietrzania. Wskazaniem do przeprowadzenia napowietrzania jest również: - spadek temperatury wewnątrz pryzmy o ponad 8 C w ciągu doby, wskazujący na niekorzystne zmiany w jej strukturze i wilgotności, i niedostatecznej ilości powietrza w pryzmie, - spadek wysokości pryzmy w ciągu doby o co najmniej 30 cm lub 20%, wskazujący na nadmierne zagęszczenie materiału i niedostateczny stopień wymiany gazowej, a w konsekwencji ryzyko powstania warunków beztlenowych we wnętrzu pryzmy, - nadmierna wilgotność pryzmy - powyżej 78% niekorzystna ze względu na zwiększone tendencje pryzmy do osiadania, a tym samym pogorszenia porowatości jej struktury. Proces kompostowania prowadzi się do uzyskania przez złoże stałej temperatury poniżej 35 C i wilgotności 75% przy napowietrzaniu co 1-2 dni i równoczesnym braku, w ciągu co najmniej 4 dni, wzrostu temperatury i spadku wilgotności mimo napowietrzania złoża. Po zakończeniu procesu uzyskuje się kompost o wysokiej wartości nawozowej, zawartości próchnicy i poziomie wymiany kationowej PWK, odporny na wymywanie składników mineralnych w wyniku działania czynników atmosferycznych. Kompost może być wykorzystany w normalnej produkcji polowej lub uprawach warzywno-ogrodniczych. Sposób według wynalazku zostanie bliżej objaśniony w przykładach wykonania. P r z y k ł a d I. Na złoże, uformowane w warstwach o grubości ok. 0,35 m z 180 t materiałów (słoma i zrębki drzew liściastych oraz obornik, podłoże po produkcji pieczarek i torf) w postaci 5 trapezowych pryzm o średniej wysokości początkowej 1,45 m i długości 70 m każda, masie usypowej 230 kg/m 3 i wilgotności 27% rozpylono wywar melasowy o zawartości suchej masy 5%, ph 3,5 i temperaturze C. Pierwszego dnia po uformowaniu pryzm wykonano 4-ry aplikacje rozprowadzając dm 3 wywaru

5 PL B1 5 w jednorazowej dawce po ok. 55 dm 3 /1 m.b. pryzmy. Kolejnego dnia wykonano dwie aplikacje rozlewając dm 3 wywaru, po czym pryzmę napowietrzono z zastosowaniem aeratora i zaaplikowano w kolejnych dwóch dawkach dm 3 wywaru, po czym na koniec drugiego dnia, po uzyskaniu przez złoże wilgotności ponad 50% zastosowano zaszczepkę z drobnoustrojami z bioreaktora w ilości 20 dcm 3 rozpuszczoną w 7 m 3 skondensowanej gnojowicy. Do 6-go dnia procesu wykonywano aplikacje wywaru w ilości dm 3, a od 7-go dnia, po osiągnięciu przez złoże temperatury powyżej 55 C, zwiększono dawkę do dm 3 /dobę. Napowietrzanie wykonywano co 3 dni. Po 15-tym dniu kompostowania zmniejszono dzienną dawkę wywaru do dm 3, ze względu na opady atmosferyczne, a rozpylanie wywaru na tym poziomie prowadzono do 22-go dnia, po czym zmniejszono dawkę do dm 3, co kontynuowano aż do 42-go dnia, przy napowietrzeniu co 4-6 dni. Proces kompostowania prowadzono do zakończenia fazy termofilnej w 54-tym dniu. W wyniku utylizacji ponad 2400 m 3 wywaru w ciągu 7 tygodni, uzyskano ogółem ok. 400 t kompostu o wilgotności 63%. P r z y k ł a d II. Na złoże bezwarstwowe, uformowane z 220 ton materiałów (na bazie słomy pszennej, obornika bydlęcego średniosłomiastego z dodatkiem trocin i wysuszonych liści drzew liściastych - o suchej masie ok. 60%), w trzy trapezowe pryzmy o średniej wysokości początkowej 1,5 m i długości 100 m każda, masie usypowej 340 kg/m 3, rozpylano wywar zbożowy o zawartości suchej masy 6,5%, ph, ok. 3,7 i temperaturze C. Pierwszego dnia rozpylono dm 3 w czterech aplikacjach w jednorazowej ilości 20 dm 3 /1 metr bieżący pryzmy, po czym zastosowano zaszczepkę wyprodukowaną w bioreaktorze na bazie użytych do kompostowania materiałów w stosunku 15 kg zaszczepki na 3 m 3 skondensowanej gnojowicy i rozprowadzono ją w dawce ok. 10 litrów na 1 metr bieżący złoża. W kolejnych 4-ech dniach utrzymano jednorazową dawkę wywaru na poziomie 20 dm 3 /1 m.b. pryzmy, zwiększano natomiast liczbę aplikacji codziennie o jedną. W efekcie 5-go dnia procesu pryzma otrzymała 8 aplikacji wywaru w ogólnej dawce dziennej dm 3. Dawkę tę utrzymywano następnie przez okres kolejnych 18 dni. Ze względu na zmniejszenie poziomu temperatury poniżej 50 C ograniczono aplikowaną dziennie dawkę do dm 3, rozpylaną w dwóch porach, zaś w 38-mym dniu kompostowania zaprzestano aplikacji wywaru ze względu na całkowity rozkład słomy i utratę z tego powodu korzystnych właściwości strukturotwórczych złoża. W 44-tym dniu temperatura wnętrza pryzmy spadła poniżej 35 C. Złoże napowietrzano przy zastosowaniu aeratora ciągnikowego w 3-cim i 6-tym dniu, a następnie co 3 lub 4 dni (przyjęto 2 napowietrzania w tygodniu). Po zakończeniu aplikacji wywaru w 38-mym dniu wykonano napowietrzanie celem uzyskania nawozu o możliwie wysokiej zawartości suchej masy. W trakcie procesu odnotowano bardzo silny wzrost temperatury do wysokości 68 C w 7-ym dniu po uformowaniu złoża, co powodowało bardzo silne odparowywanie wody z pryzmy, ponieważ mimo wysokiego poziomu aplikacji pryzma ani razu nie osiągnęła wilgotności powyżej 72%. W trakcie procesu rozpylono ogółem dm 3 wywaru, otrzymano około 310 ton kompostu o średniej wilgotności 58%, ph 8-8,2 oraz brunatnej barwie, jednorodnym rozdrobnieniu z dobrze rozłożoną słomą. P r z y k ł a d III. Na złoże bezwarstwowe, uformowane z 800 ton materiałów (słomy pszennej, łuski cebulowej z dodatkiem obornika bydlęcego) w trapezowe pryzmy o średniej wysokości początkowej 1,75 m i długości łącznej 600 m, masie usypowej 500 kg/m 3 i wilgotności początkowej wynoszącej 65%, rozpylano wywar zbożowy o zawartości suchej masy 6%, ph, ok. 3,7 i temperaturze C w ilości łącznej dm 3. Proces prowadzono przez 7 tygodni w warunkach zimowych. Złoże napowietrzano 2 razy w tygodniu w odstępach co 3-4 dni. Uzyskano 600 ton kompostu o wilgotności 74%. P r z y k ł a d IV. Na złoże bezwarstwowe, uformowane z 60 ton materiałów (słomy zbożowej i osadu ściekowego) w trapezowe pryzmy o średniej wysokości początkowej 1,25 m i długości łącznej 100 m oraz masie usypowej 300 kg/m 3, rozpylano wywar zbożowy o zawartości suchej masy 8%, temperaturze C w ilości łącznej dm 3. Proces prowadzono przez 7 tygodni, a złoże napowietrzano 2 razy w tygodniu w odstępach co 3-4 dni. Uzyskano 100 ton kompostu o wilgotności 74%.

6 6 PL B1 Zastrzeżenia patentowe 1. Sposób kompostowania wywaru gorzelnianego, zwłaszcza zbożowego lub melasowego, który poddaje się biologicznemu procesowi rozkładu na złożu kompostowym, zbudowanym z materiału strukturalnego oraz wypełniacza, w warunkach aerobowych i przy dostarczaniu powietrza, znamienny tym, że formuje się złoże kompostowe o masie usypowej, korzystnie 300 kg/m 3 do 500 kg/m 3, po czym rozpyla się nad nim w dawkach podzielonych wywar gorzelniany o temperaturze ok. 90 C przez okres aktywności aerobowej w złożu i w sumarycznej ilości dobranej do jego parametrów, które utrzymuje się na kolejnych poziomach stabilizacji, przy czym złoże okresowo napowietrza się, a proces prowadzi się do uzyskania przez złoże stałej temperatury poniżej 35 C i wilgotności nie przekraczającej 75% przy napowietrzaniu co 1-2 dni, natomiast czas trwania okresów przerw pomiędzy okresami napowietrzania jest zależny od poziomu wzrostu wilgotności złoża lub wielkości dobowego spadku temperatury wewnątrz złoża lub dobowego spadku wysokości złoża. 2. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że wywar gorzelniany rozpylany nad złożem kompostowym jest częściowo odwodniony i ma krople o zróżnicowanej wielkości. 3. Sposób według zastrz. 1 albo 2, znamienny tym, że jednorazowo nad złożem kompostowym rozpyla się dawkę wywaru gorzelnianego nie większą niż 55 dm 3 /1 m.b. 4. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że złoże kompostowe formuje się z warstw materiału strukturalnego i wypełniacza o jednakowej grubości do wysokości od 1,25 m do 1,75 m, do których dodaje się płynny substrat zaszczepiający w ilości co najmniej 10 dm 3 /m 3 złoża lub stały substrat zaszczepiający w ilości co najmniej 5%. 5. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że złoże kompostowe formuje się bezwarstwowo przez usypanie pryzmy do wysokości od 1,25 m do 1,75 m z rozdrobnionych mechanicznie i homogenizowanych materiałów strukturalnych i wypełniacza, przy czym materiały strukturalne stanowią co najmniej 30% objętości złoża, do których dodaje się płynny substrat zaszczepiający w ilości co najmniej 10 dm 3 /m 3 złoża lub stały substrat zaszczepiający w ilości co najmniej 5%. 6. Sposób według zastrz. 4 albo 5, znamienny tym, że płynny substrat zaszczepiający dodaje się do złoża kompostowego przy wilgotności złoża ponad 50%. 7. Sposób według zastrz. 1 albo 4, albo 5, znamienny tym, że złoże napowietrza się po rozpyleniu dawki wywaru powodującej wzrost jego wilgotności o co najmniej 5%. 8. Sposób według zastrz. 1 albo 4, albo 5, znamienny tym, że złoże napowietrza się przy dobowym spadku temperatury wewnątrz złoża większym niż 8 C. 9. Sposób według zastrz. 1 albo 4, znamienny tym, że złoże napowietrza się przy dobowym spadku wysokości złoża większym niż 30 cm. 10. Sposób według zastrz. 1 albo 5, znamienny tym, że złoże napowietrza się przy dobowym spadku wysokości złoża większym niż 20%. Departament Wydawnictw UP RP Cena 2,46 zł (w tym 23% VAT)